Δεν είδατε την ψυχή μου ποτέ, αλλά γνωρίζατε πως ήταν μέσα στο σώμα μου, από τις πράξεις που είχα κάνει

ΚΙΚΕΡΩΝ:

Είχα ακουστά πως ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του -πρακτικά φίλοι συμπατριώτες μας, αφού ήταν γνωστοί ως οι «Ιταλοί φιλόσοφοι»- δεν αμφέβαλαν ποτέ πως οι ψυχές μας προέρχονται από μια θεϊκή, συμπαντική νοημοσύνη. Είχα ακόμα μπροστά μου τις διαφωνίες σχετικά με την αθανασία της ψυχής που είχε ο Σωκράτης την τελευταία μέρα της ζωής του – και τον χρησμό του Απόλλωνα που τον ανακήρυσσε ως τον σοφότερο ανάμεσα στους ζώντες.

Γιατί να πω περισσότερα; Θεωρώ και είμαι πεπεισμένος πως, από τη στιγμή που οι άνθρωποι λειτουργούν με ταχύτητα αστραπής, έχουν μια αξιοθαύμαστη μνήμη του παρελθόντος και γνώση των πραγμάτων που θα συμβούν μελλοντικά και καταπληκτική ικανότητα στην τέχνη, την επιστήμη και τη δυνατότητα της ανακάλυψης, η φύση των ψυχών τους δεν μπορεί να είναι θνητή. Επιπρόσθετα, εφόσον οι ανθρώπινες ψυχές είναι διαρκώς σε μια αυτοδημιούργητη κίνηση, δεν μπορεί να υπάρχει τέλος στην κίνηση αυτή ούτε μπορεί ποτέ η κίνηση αυτή να σταματήσει. Ακόμα, από τη στιγμή που η ψυχή είναι μονοδιάστατη και δεν αναμειγνύεται με τίποτε άλλο, δεν μπορεί να διαχωριστεί, οπότε ούτε και να αφανιστεί. Άλλο ένα σοβαρό επιχείρημα είναι πως η γνώση μας σε πολλά θέματα υπήρχε ακόμα και πριν γεννηθούμε και, παρεμπιπτόντως, αυτό αποδεικνύεται όταν τα παιδιά μπορούν να μελετήσουν και να τελειοποιήσουν γρήγορα δύσκολα θέματα σαν να μην τα μαθαίνουν για πρώτη φορά, αλλά σαν να ανακαλούν αυτά τα οποία ήδη γνωρίζουν. Αυτή είναι η άποψη του Πλάτωνα.

Στον Ξενοφώντα, ο Κύρος ο Πρεσβύτερος πεθαίνοντας λέει τα εξής: «Πολυαγαπημένοι μου γιοι, μη νομίσετε πως όταν αποχωρήσω από εσάς θα πάψω να υπάρχω. Ακόμα και όσο ήμουν μαζί σας, δεν είδατε την ψυχή μου ποτέ, αλλά γνωρίζατε πως ήταν μέσα στο σώμα μου, από τις πράξεις που είχα κάνει.

Δεν μπορώ να πιστέψω πως η ψυχή είναι ανίκανη να σκεφτεί όταν αποχωρεί από ένα άβουλο σαρκίο. Αντιθέτως, όταν απελευθερώνεται από τα δεσμά του σώματος, τότε μόνο μπορεί να γίνει αγνή, άσπιλη και πραγματικά σοφή. Μπορούμε να καταλάβουμε πως, όταν ένα σώμα πεθαίνει και αποσυντίθεται, όλα τα συστατικά του επανέρχονται στον αρχικό προορισμό τούς. Μόνο η ψυχή παραμένει αόρατη τόσο όταν το σώμα είναι εν ζωή όσο και όταν έχει πεθάνει.

Μπορείτε να δείτε πως τίποτε δεν μοιάζει πιο πολύ με τον θάνατο απ’ ό,τι ο ύπνος, όμως, είναι κατά τη διάρκεια του ύπνου που οι ψυχές μας αποκαλύπτουν σαφέστατα τη θεϊκή φύση τους. Όταν η ψυχή είναι ελεύθερη και αποδεσμευμένη στον ύπνο, τότε είναι που μπορεί να δει ξεκάθαρα στο μέλλον. Αυτό μας δίνει ένα στοιχείο του τι είναι ικανές να κάνουν οι ψυχές μας όταν δεν θα είναι πια δεσμευμένες στο σώμα.

Και -για να ευλογήσω λίγο τα γένια μου, όπως συχνά κάνει ένας ηλικιωμένος- πιστεύετε πως θα είχα μοχθήσει τόσο σκληρά μέρα και νύχτα, στο σπίτι μου αλλά και σε πολέμους στο εξωτερικό, εάν πίστευα πως το τέλος της επίγειας αυτής ζωής θα έθετε το όριο της φήμης μου; Αν ίσχυε αυτό, σίγουρα θα ήταν καλύτερο να είχα επιλέξει μια ήσυχη και ειρηνική ζωή απαλλαγμένη από κόπο και διαμάχες. Αλλά με κάποιο τρόπο η ψυχή μου, ορθώνοντας το ανάστημά της, πάντα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, γνώριζε πως η πραγματική ζωή θα αρχίσει μόνο μετά τον θάνατό μου. Αν η ψυχή δεν ήταν αθάνατη, γιατί οι καλύτεροι άνδρες μας να μοχθούν τόσο σκληρά για δόξα;

Τι υπέροχη μέρα θα είναι όταν αποχωρήσω για να συντροφεύσω αυτή τη θεϊκή συνάθροιση ψυχών και να αφήσω πίσω μου αυτόν τον κόσμο του πόνου και της ρύπανσης.

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ, ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ