Αὐτοὶ μὲν οὖν οὕτως ἔχοντες ἐπιχειροῦσιν ‹ἀδικεῖν›, ἀδικοῦσι δὲ τοὺς τοιούτους καὶ τὰ τοιαῦτα, τοὺς ἔχοντας ὧν αὐτοὶ ἐνδεεῖς ἢ εἰς τἀναγκαῖα ἢ εἰς ὑπεροχὴν ἢ εἰς ἀπόλαυσιν, καὶ τοὺς πόρρω καὶ τοὺς ἐγγύς· τῶν μὲν γὰρ ἡ λῆψις ταχεῖα, τῶν δ᾽ ἡ τιμωρία βραδεῖα, οἷον οἱ συλῶντες τοὺς Καρχηδονίους. καὶ τοὺς μὴ εὐλαβεῖς μηδὲ φυλακτικοὺς ἀλλὰ πιστευτικούς· ῥᾴδιον γὰρ πάντας λαθεῖν. καὶ τοὺς ῥαθύμους· ἐπιμελοῦς γὰρ τὸ ἐπεξελθεῖν. καὶ τοὺς αἰσχυντηλούς· οὐ γὰρ μαχητικοὶ περὶ κέρδους. καὶ τοὺς ὑπὸ πολλῶν ἀδικηθέντας καὶ μὴ ἐπεξελθόντας, ὡς ὄντας κατὰ τὴν παροιμίαν τούτους Μυσῶν λείαν. καὶ τοὺς μηδεπώποτε καὶ τοὺς πολλάκις· ἀμφότεροι γὰρ ἀφύλακτοι, οἱ μὲν ὡς οὐδέποτε, οἱ δ᾽ ὡς οὐκ ἂν ἔτι. καὶ τοὺς διαβεβλημένους ἢ εὐδιαβόλους· οἱ τοιοῦτοι γὰρ οὔτε προαιροῦνται, φοβούμενοι τοὺς κριτάς, οὔτε δύνανται πείθειν, ὡς μισούμενοι καὶ φθονούμενοι. καὶ πρὸς οὓς [1373a] ἔχουσι πρόφασιν ἢ προγόνων ἢ αὐτῶν ἢ φίλων ἢ ποιησάντων κακῶς ἢ μελλησάντων, ἢ αὐτοὺς ἢ προγόνους ἢ ὧν κήδονται· ὥσπερ γὰρ ἡ παροιμία, προφάσεως δεῖται μόνον ἡ πονηρία. καὶ τοὺς ἐχθροὺς καὶ τοὺς φίλους· τοὺς μὲν γὰρ ῥᾴδιον, τοὺς δὲ ἡδύ. καὶ τοὺς ἀφίλους, καὶ τοὺς μὴ δεινοὺς εἰπεῖν ἢ πρᾶξαι· ἢ γὰρ οὐκ ἐγχειροῦσιν ἐπεξιέναι, ἢ καταλλάττονται, ἢ οὐδὲν περαίνουσιν. καὶ οἷς μὴ λυσιτελεῖ διατρίβειν ἐπιτηροῦσιν ἢ δίκην ἢ ἔκτισιν, οἷον οἱ ξένοι καὶ αὐτουργοί· ἐπὶ μικρῷ τε γὰρ διαλύονται καὶ ῥᾳδίως καταπαύονται. καὶ τοὺς πολλὰ ἠδικηκότας, ἢ τοιαῦτα οἷα ἀδικοῦνται· ἐγγὺς γάρ τι δοκεῖ τοῦ μὴ ἀδικεῖν εἶναι ὅταν τι τοιοῦτον ἀδικηθῇ τις οἷον εἰώθει καὶ αὐτὸς ἀδικεῖν· λέγω δ᾽ οἷον εἴ τις τὸν εἰωθότα ὑβρίζειν αἰκίσαιτο. καὶ τοὺς ἢ πεποιηκότας κακῶς ἢ βουληθέντας ἢ βουλομένους ἢ ποιήσοντας· ἔχει γὰρ καὶ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ καλόν, καὶ ἐγγὺς τοῦ μὴ ἀδικεῖν φαίνεται. καὶ οἷς χαριοῦνται ἢ φίλοις ἢ θαυμαζομένοις ἢ ἐρωμένοις ἢ κυρίοις ἢ ὅλως πρὸς οὓς ζῶσιν αὐτοί. καὶ πρὸς οὓς ἔστιν ἐπιεικείας τυχεῖν. καὶ οἷς ἂν ἐγκεκληκότες ὦσιν καὶ προδιακεχωρηκότες, οἷον Κάλλιππος ἐποίησεν τὰ περὶ Δίωνα· καὶ γὰρ τὰ τοιαῦτα ἐγγὺς τοῦ μὴ ἀδικεῖν φαίνεται. καὶ τοὺς ὑπ᾽ ἄλλων μέλλοντας, ἂν μὴ αὐτοί, ὡς οὐκέτι ἐνδεχόμενον βουλεύσασθαι, ὥσπερ λέγεται Αἰνεσίδημος Γέλωνι πέμψαι κοττάβια ἀνδραποδισαμένῳ ‹ ›, ὅτι ἔφθασεν, ὡς καὶ αὐτὸς μέλλων. καὶ οὓς ἀδικήσαντες δυνήσονται πολλὰ δίκαια πράττειν, ὡς ῥᾳδίως ἰασόμενοι, ὥσπερ ἔφη Ἰάσων ὁ Θετταλὸς δεῖν ἀδικεῖν ἔνια, ὅπως δύνηται καὶ δίκαια πολλὰ ποιεῖν. καὶ ἃ πάντες ἢ πολλοὶ ἀδικεῖν εἰώθασιν· συγγνώμης γὰρ οἴονται τεύξεσθαι. καὶ τὰ ῥᾴδια κρύψαι· τοιαῦτα δὲ ὅσα ταχὺ ἀναλίσκεται, οἷον τὰ ἐδώδιμα, ἢ τὰ εὐμετάβλητα σχήμασιν ἢ χρώμασιν ἢ κράσεσιν, ἢ ἃ πολλαχοῦ ἀφανίσαι εὔπορον· τοιαῦτα δὲ τὰ εὐβάστακτα καὶ ἐν μικροῖς τόποις ἀφανιζόμενα. καὶ οἷς ἀδιάφορα καὶ ὅμοια πολλὰ προϋπῆρχεν τῷ ἀδικοῦντι. καὶ ὅσα αἰσχύνονται οἱ ἀδικηθέντες λέγειν, οἷον γυναικῶν οἰκείων ὕβρεις ἢ εἰς αὑτοὺς ἢ εἰς υἱεῖς. καὶ ὅσα φιλοδικεῖν δόξειεν ἂν ὁ ἐπεξιών· τοιαῦτα δὲ τὰ μικρὰ καὶ ἐφ᾽ οἷς συγγνώμη. ὡς μὲν οὖν ἔχοντες ἀδικοῦσι, καὶ ποῖα καὶ ποίους καὶ διὰ τί, σχεδὸν ταῦτ᾽ ἐστίν.
***
Σε τέτοια λοιπόν ψυχική κατάσταση ευρισκόμενοι οι άνθρωποι επιχειρούν άδικες πράξεις. Από την άλλη, αδικούν ανθρώπους των εξής κατηγοριών και διαπράττουν αδικήματα των εξής κατηγοριών: Αυτούς που έχουν όσα στερούνται οι ίδιοι (πράγματα καθημερινής ανάγκης, πράγματα περιττά, κάποια απόλαυση), είτε πρόκειται για ανθρώπους που βρίσκονται μακριά είτε για ανθρώπους που βρίσκονται κοντά τους: στη δεύτερη περίπτωση το κέρδος εξασφαλίζεται γρήγορα, στην πρώτη η τιμωρία έρχεται με καθυστέρηση, όπως π.χ. στην περίπτωση πειρατείας σε βάρος των Καρχηδονίων. Αδικούν επίσης αυτούς που δεν δείχνουν καμιά επιφύλαξη και δεν παίρνουν καμιά προφύλαξη, αλλά χαρίζουν εύκολα την εμπιστοσύνη τους: όλων αυτών των ανθρώπων εύκολα μπορεί κανείς να διαφύγει την προσοχή. Επίσης τους ράθυμους· γιατί μόνο ο άνθρωπος που δεν φοβάται τους κόπους κυνηγάει το δίκιο του στα δικαστήρια. Επίσης τους ντροπαλούς· γιατί αυτοί δεν μπαίνουν σε μάχες για το κέρδος. Αδικούν επίσης αυτούς που έχουν αδικηθεί από πολλούς και δεν προσέφυγαν στα δικαστήρια: οι άνθρωποι αυτοί είναι, όπως το λέει και η παροιμία, «λεία των Μυσών». Επίσης αυτούς που δεν αδικήθηκαν ποτέ και αυτούς που αδικήθηκαν πολλές φορές· γιατί και οι μεν και οι δε δεν παίρνουν προφυλάξεις: οι πρώτοι γιατί βασίζονται στο ότι ποτέ δεν αδικήθηκαν, οι δεύτεροι με την ιδέα ότι δεν πρόκειται να τους ξανασυμβεί. Αδικούν επίσης αυτούς που έχουν διαβληθεί ή εύκολα μπορούν να διαβληθούν· γιατί οι άνθρωποι αυτοί ούτε έχουν διάθεση να πάνε στο δικαστήριο, επειδή φοβούνται τους δικαστές, ούτε μπορούν να πείσουν, καθώς έχουν ήδη προκαλέσει το μίσος και τον φθόνο. Επίσης αυτούς εναντίον των οποίων
[1373a] μπορούν να προβάλουν τον ισχυρισμό ότι οι προγονοί τους ή οι ίδιοι ή οι φίλοι τους έκαναν ή είχαν την πρόθεση να κάνουν κάποιο κακό στους ίδιους ή στους προγόνους τους ή σε πρόσωπα για τα οποία οι ίδιοι νοιάζονται· γιατί όπως το λέει και η παροιμία «άλλο δεν θέλει η κακία παρά μόνο μια αφορμή». Αδικούν επίσης τους εχθρούς και τους φίλους: τους φίλους γιατί είναι εύκολο, τους εχθρούς γιατί είναι ευχάριστο. Επίσης τους άφιλους, όπως και όσους δεν είναι ικανοί στους λόγους ή στις πράξεις· γιατί αυτοί ή δεν δοκιμάζουν καθόλου να προσφύγουν στο δικαστήριο, ή συμβιβάζονται, ή είναι ανίκανοι να φέρουν σε πέρας οτιδήποτε. Ακόμη, αυτούς που δεν τους συμφέρει καθόλου να χάνουν τον χρόνο τους για να παρακολουθήσουν μια δικαστική διαδικασία ή για να πληρώσουν ένα πρόστιμο (τέτοιοι είναι π.χ. οι ξένοι και οι άνθρωποι που κερδίζουν τη ζωή τους με τα ίδια τους τα χέρια): οι άνθρωποι αυτοί συμβιβάζονται με μικρά ανταλλάγματα και σταματούν εύκολα τη δίωξη. Επίσης αυτούς που έχουν διαπράξει πολλές αδικίες, ή αδικίες σαν αυτές που οι ίδιοι υφίστανται· ο λόγος είναι ότι μοιάζει σχεδόν να μην είναι αδικία όταν κανείς αδικηθεί με τον τρόπο που ο ίδιος συνηθίζει να αδικεί τους άλλους· εννοώ π.χ. αν χτυπήσει κανείς έναν άνθρωπο που συνηθίζει να προσβάλλει τους άλλους. Αδικούν επίσης αυτούς που τους έκαναν κακό, ή θέλησαν —ή θέλουν— να τους κάνουν κακό, ή πρόκειται να τους κάνουν κακό· γιατί η περίπτωση αυτή έχει μέσα της και το στοιχείο του ευχάριστου και το στοιχείο του ωραίου, και σχεδόν μοιάζει να μην είναι αδικία. Επίσης αυτούς που, αν αδικηθούν, το πράγμα θα ευχαριστήσει φίλους, άτομα που τα θαυμάζουν, εραστές, αφεντικά ή, γενικά, άτομα από τα οποία εξαρτάται η δική τους ζωή. Επίσης αυτούς των οποίων μπορεί να έχουν την επιείκεια. Επίσης αυτούς εναντίον των οποίων έχουν ήδη διατυπώσει συγκεκριμένες κατηγορίες ή με τους οποίους είχαν ήδη κάποιες διαφορές, όπως π.χ. ενήργησε ο Κάλλιππος στην υπόθεση τη σχετική με τον Δίωνα· γιατί αυτού του είδους οι πράξεις σχεδόν δεν φαίνεται να αποτελούν αδικία. Επίσης αυτούς που, αν δεν προλάβουν να τους αδικήσουν οι ίδιοι, θα αδικηθούν από άλλους, μια και δεν μένει πια δυνατότητα για σκέψη· έτσι ακριβώς λένε ότι έστειλε ο Αινεσίδημος στον Γέλωνα το βραβείο του κότταβου, όταν εκείνος κυρίεψε «...», επειδή ο Γέλωνας τον πρόλαβε σε κάτι που και ο ίδιος σχεδίαζε. Επίσης αυτούς στους οποίους, αφού πρώτα τους αδικήσουν, θα μπορέσουν να κάνουν πολλά δίκαια πράγματα, με την ιδέα ότι θα θεραπεύσουν εύκολα το κακό που τους έκαναν, όπως ακριβώς το είπε ο Ιάσονας ο Θεσσαλός, ότι έπρεπε να κάνει πότε πότε άδικες πράξεις, για να μπορεί να κάνει και πολλές δίκαιες πράξεις.
Κάνουν επίσης τις αδικίες που κάνουν συνήθως όλοι οι άνθρωποι ή πολλοί από αυτούς· γιατί πιστεύουν ότι τότε θα έχουν σίγουρη τη συγγνώμη. Επίσης κλέβουν πράγματα που εύκολα μπορούν να τα κρύψουν· τέτοια είναι όσα μπορούν να καταναλωθούν γρήγορα (π.χ. τα φαγώσιμα) ή αυτά που εύκολα μπορεί να μεταβληθεί το σχήμα, το χρώμα ή η σύνθεσή τους· επίσης αυτά που εύκολα μπορούν να κρυφτούν σε πολλά μέρη· τέτοια είναι όσα κουβαλιούνται εύκολα στα χέρια και μπορούν να κρυφτούν σε μικρούς χώρους. Επίσης πράγματα απολύτως όμοια ή γενικά όμοια με πολλά άλλα που είχε ήδη δικά του ο κλέφτης. Επίσης αυτά για τα οποία ντρέπονται να μιλήσουν τα θύματα, όπως είναι η ατίμωση γυναικών της δικής τους οικογένειας ή της οικογένειας των γιων τους. Αυτά επίσης για τα οποία η προσφυγή στα δικαστήρια θα μπορούσε να δημιουργήσει την εντύπωση ότι τα θύματα είναι άτομα φιλόδικα· τέτοια είναι τα ασήμαντα πράγματα και τα συγχωρητέα.
Περίπου αυτά είναι λοιπόν τα σχετικά α) με την ψυχική κατάσταση αυτών που αδικούν, β) με το είδος των αδικημάτων που διαπράττουν, γ) με τις κατηγορίες των ανθρώπων τους οποίους αδικούν, και δ) με τους λόγους για τους οποίους αδικούν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου