Αρχαία Ελληνική Κωμωδία: Θέματα -Τυπικά στοιχεία της Αρχαίας Κωμωδίας: Βωμολόχοι

1. Βωμολόχοι χαρακτηρίζονταν όσοι στην κυριολεξία τριγύριζαν τους βωμούς παραφυλάγοντας (λοχῶντες) πότε θα ερχόταν κάποιος να θυσιάσει, να τον πλησιάσουν, να τον καλοπιάσουν, να τον διασκεδάσουν με τις αισχρολογίες και τα καραγκιοζλίκια τους, να τον εκμεταλλευτούν συμμετέχοντας στο τραπέζι της θυσίας. Στις κωμωδίες συμβαίνει τακτικά την ώρα της θυσίας να παρουσιάζονται κάποιοι απρόσκλητοι επισκέπτες· όταν όμως μιλούμε για τον τυπικό ρόλο του βωμολόχου εννοούμε κάτι διαφορετικό.

 

2. Στους επιρρηματικούς αγώνες, όπως και σε κάθε άλλη αντιλογία, οι ανταγωνιστές αυτονόητο είναι πως ένας μετά τον άλλον θα πάρουν το λόγο υποστηρίζοντας καθένας την άποψή του, και αυτό την ώρα που κάθε θεατρική αγόρευση αποτελεί ως μονόλογος έντονα αντιθεατρικό στοιχείο. Ιδιαίτερα στην Κωμωδία, οι κωμωδιογράφοι το ήξεραν πως ανυπόμονο το κοινό τους θα δυσανασχετούσε αν οι μονόλογοι τραβούσαν σε μάκρος, και συνειδητά φρόντιζαν να τους διασπούν και να τους ποικίλλουν παρεμβάλλοντας πικάντικα σχόλια και ανατρεπτικές παρατηρήσεις. Έτσι, την ώρα των αγορεύσεων, ένα από τα άλλα πρόσωπα έπαιρνε πάνω του το ρόλο του βωμολόχου διακόπτοντας κάθε τόσο τον ομιλητή, για να υπερακοντίσει ή να διαφωνήσει, να διηγηθεί πικάντικες ιστοριούλες, να κοροϊδέψει πρόσωπα και πράγματα με γλώσσα ελεύθερη ως την υπερβολή.

 

3. Πολύ κοντά στον κωμικό τύπο του βωμολόχου βρέθηκε ο Αριστοτέλης όταν έγραψε, χαρακτηρίζοντας γενικότερα τον τύπο του άμετρου γελωτοποιού, πως οἱ μὲν οὖν τῷ γελοίῳ ὑπερβάλλοντες βωμολόχοι δοκοῦσιν εἶναι καὶ φορτικοί, γλιχόμενοι πάντως τοῦ γελοίου, καὶ μᾶλλον στοχαζόμενοι τοῦ γέλωτα ποιῆσαι ἢ τοῦ λέγειν εὐσχήμονα καὶ μὴ λυπεῖν τὸν σκωπτόμενον (Ηθικ. Νικομ. 1228a).

 

4. Για να περιοριστούμε σ᾽ ένα μοναχά παράδειγμα: στους Όρνιθες, όταν ο Πεισθέταιρος πασχίζει να πείσει τα πουλιά να χτίσουν τη Νεφελοκοκκυγία, η αγόρευσή του κατέχει εκατό πάνω κάτω στίχους, όπου σε αυτούς ο Ευελπίδης, έχοντας αναλάβει το ρόλο του βωμολόχου, τον διακόπτει δεκαπέντε φορές. Αργότερα, όταν ο Ευελπίδης απουσιάζει, είναι ο ίδιος ο Πεισθέταιρος που παίρνει απάνω του το ρόλο του βωμολόχου διακόπτοντας τους μονολόγους με ευτράπελα σχόλια και παρατηρήσεις.