Καλύτερος & Καλύτερα

Πριν από χρόνια, ένας μαθητής μου, με είχε ρωτήσει γιατί πρέπει να παιδευόμαστε τόσο πολύ για να προσεγγίσουμε την τέχνη. Η αυθόρμητη τότε απάντησή μου ήταν πως αυτό γίνεται για να κερδίσουμε την πολύ μεγάλη απόλαυση, την οποία η τέχνη είναι σε θέση να μας προσφέρει. Σήμερα, αν και συνεχίζω να πιστεύω στην απάντηση αυτή, δεν τη θεωρώ ολοκληρωμένη.

Η απόλαυση που η τέχνη προσφέρει σε αυτόν που την παράγει, όσο και σε αυτόν που την προσλαμβάνει, είναι αναμφισβήτητα σημαντική. Σαν απόλαυση όμως πνευματική, που είναι, έχει τις δικές της απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες. Εντονότατες και καθόλου ευκαταφρόνητες απολαύσεις μάς προσφέρουν όλες οι αισθήσεις μας και ο τόσο σημαντικός υλικός κόσμος. Και δεν υπάρχει κανένας λόγος να καταφύγει κανείς στην τέχνη, αφού μπορεί να τέρψει την καθημερινότητα τής ζωής του με χίλιες δυο δραστηριότητες πιο ανάλαφρες, πιο προσιτές και άκρως απολαυστικές, που δεν απαιτούν τη σωματική διαθεσιμότητα, την πνευματική αφοσίωση και τον ψυχικό κάματο που αποζητά η τέχνη.

Αν κάποιος στραφεί προς την τέχνη, αρχικά σαν δέκτης και πιθανόν στη συνέχεια σαν δημιουργός, θα το κάνει επειδή θα έχει αντιληφθεί ότι η τέχνη μπορεί να τον κάνει να γίνει «καλύτερος» και να νιώσει «καλύτερα». Αυτοί οι δύο απλοϊκοί όροι, «καλύτερος» και «καλύτερα», συμπυκνώνουν, κατά τη γνώμη μου, όλη την ουσία τής τέχνης.

Όταν φτάνουμε στο τέλος ενός βιβλίου, όταν βγαίνουμε από έναν κινηματογράφο ή από μια αίθουσα συναυλιών, δεν αρκεί να έχουμε «περάσει καλά». Η αίσθηση αυτή δεν έχει διάρκεια. Πρέπει η ζωή μας για λίγο, έστω για πολύ λίγο, να έχει αλλάξει. Πρέπει η σκέψη μας να έχει αναδευτεί και η ψυχή μας να έχει φουσκώσει. Έτσι θα νιώσουμε, για λίγο, έστω για πολύ λίγο, «καλύτεροι άνθρωποι», και «καλύτερα σαν άνθρωποι».

Αυτό που εντέλει σήμερα με κουράζει τόσο συχνά δεν είναι το χαμηλό ή και κακό επίπεδο τής καλλιτεχνικής παραγωγής. Αυτό πάντα υπήρχε και οι κρίσεις μας δεν αποκλείεται και να επηρεάζονται και να αλλάζουν. Το γεγονός όμως τού καλλιτεχνικού λαϊκισμού, τής σωρηδόν και συλλήβδην ισοπέδωσης των πάντων, και φυσικά και τής τέχνης, κάτω από την ίδια lifestyle στέγη, τους ισχυρισμούς ότι όλη η μουσική, όλος ο κινηματογράφος, όλη η φωτογραφία είναι ένα, αυτό δεν μπορώ να το αποδεχτώ.

Γιατί δεν μπορούν όλα να σε κάνουν, έστω για λίγο, να νιώσεις «καλύτερος» και «καλύτερα».