ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΑΙΣΧΙΝΗΣ - Κατὰ Κτησιφῶντος (106-112)

[106] Ἐνταῦθ᾽ ἤδη τέτακται καὶ ὁ τρίτος τῶν καιρῶν, μᾶλλον δ᾽ ὁ πάντων πικρότατος χρόνος, ἐν ᾧ Δημοσθένης ἀπώλεσε τὰς τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς πόλεως πράξεις, ἀσεβήσας μὲν εἰς τὸ ἱερὸν τὸ ἐν Δελφοῖς, ἄδικον δὲ καὶ οὐδαμῶς ἴσην τὴν πρὸς Θηβαίους συμμαχίαν γράψας. Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν εἰς τοὺς θεοὺς αὐτοῦ πλημμελημάτων λέγειν.

 [107] Ἔστι γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸ Κιρραῖον ὠνομασμένον πεδίον καὶ λιμὴν ὁ νῦν ἐξάγιστος καὶ ἐπάρατος ὠνομασμένος. Ταύτην ποτὲ τὴν χώραν κατῴκησαν Κιρραῖοι καὶ Κραγαλίδαι, γένη παρανομώτατα, οἳ εἰς τὸ ἱερὸν τὸ ἐν Δελφοῖς καὶ περὶ τὰ ἀναθήματα ἠσέβουν, ἐξημάρτανον δὲ καὶ εἰς τοὺς Ἀμφικτύονας. Ἀγανακτήσαντες δ᾽ ἐπὶ τοῖς γιγνομένοις μάλιστα μέν, ὡς λέγονται, οἱ πρόγονοι οἱ ὑμέτεροι, ἔπειτα καὶ οἱ ἄλλοι Ἀμφικτύονες, μαντείαν ἐμαντεύσαντο παρὰ τῷ θεῷ, τίνι χρὴ τιμωρίᾳ τοὺς ἀνθρώπους τούτους μετελθεῖν.

[108] Καὶ αὐτοῖς ἀναιρεῖ ἡ Πυθία πολεμεῖν Κιρραίοις καὶ Κραγαλίδαις πάντ᾽ ἤματα καὶ πάσας νύκτας, καὶ τὴν χώραν αὐτῶν καὶ τὴν πόλιν ἐκπορθήσαντας καὶ αὐτοὺς ἀνδραποδισαμένους ἀναθεῖναι τῷ Ἀπόλλωνι τῷ Πυθίῳ καὶ τῇ Ἀρτέμιδι καὶ Λητοῖ καὶ Ἀθηνᾷ Προνοίᾳ ἐπὶ πάσῃ ἀεργίᾳ, καὶ ταύτην τὴν χώραν μήτ᾽ αὐτοὺς ἐργάζεσθαι μήτ᾽ ἄλλον ἐᾶν. Λαβόντες δὲ τὸν χρησμὸν οἱ Ἀμφικτύονες ἐψηφίσαντο Σόλωνος εἰπόντος Ἀθηναίου τὴν γνώμην, ἀνδρὸς καὶ νομοθετῆσαι δυνατοῦ καὶ περὶ ποίησιν καὶ φιλοσοφίαν διατετριφότος, ἐπιστρατεύειν ἐπὶ τοὺς ἐναγεῖς κατὰ τὴν μαντείαν τοῦ θεοῦ·

[109] καὶ συναθροίσαντες δύναμιν πολλὴν τῶν Ἀμφικτυόνων, ἐξηνδραποδίσαντο τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸν λιμένα καὶ τὴν πόλιν αὐτῶν κατέσκαψαν καὶ τὴν χώραν αὐτῶν καθιέρωσαν κατὰ τὴν μαντείαν· καὶ ἐπὶ τούτοις ὅρκον ὤμοσαν ἰσχυρόν, μήτ᾽ αὐτοὶ τὴν ἱερὰν γῆν ἐργάσεσθαι μήτ᾽ ἄλλῳ ἐπιτρέψειν, ἀλλὰ βοηθήσειν τῷ θεῷ καὶ τῇ γῇ τῇ ἱερᾷ καὶ χειρὶ καὶ ποδὶ ‹καὶ φωνῇ› καὶ πάσῃ δυνάμει.

[110] Καὶ οὐκ ἀπέχρησεν αὐτοῖς τοῦτον τὸν ὅρκον ὀμόσαι, ἀλλὰ καὶ προστροπὴν καὶ ἀρὰν ἰσχυρὰν ὑπὲρ τούτων ἐποιήσαντο. Γέγραπται γὰρ οὕτως ἐν τῇ ἀρᾷ, «εἴ τις τάδε» φησὶ «παραβαίνοι ἢ πόλις ἢ ἰδιώτης ἢ ἔθνος, ἐναγής» φησὶν «ἔστω τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ τῆς Ἀρτέμιδος καὶ Λητοῦς καὶ Ἀθηνᾶς Προνοίας».

[111] Καὶ ἐπεύχεται αὐτοῖς μήτε γῆν καρποὺς φέρειν, μήτε γυναῖκας τέκνα τίκτειν γονεῦσιν ἐοικότα, ἀλλὰ τέρατα, μήτε βοσκήματα κατὰ φύσιν γονὰς ποιεῖσθαι, ἧτταν δὲ αὐτοῖς εἶναι πολέμου καὶ δικῶν καὶ ἀγορῶν, καὶ ἐξώλεις εἶναι καὶ αὐτοὺς καὶ οἰκίας καὶ γένος τὸ ἐκείνων. «Καὶ μήποτέ» φησιν «ὁσίως θύσειαν τῷ Ἀπόλλωνι μηδὲ τῇ Ἀρτέμιδι μηδὲ τῇ Λητοῖ μηδ᾽ Ἀθηνᾷ Προνοίᾳ, μηδὲ δέξαιντο αὐτοῖς τὰ ἱερά.»

[112] Ὅτι δ᾽ ἀληθῆ λέγω, ἀνάγνωθι τὴν τοῦ θεοῦ μαντείαν. Ἀκούσατε τῆς ἀρᾶς. Ἀναμνήσθητε τῶν ὅρκων οὓς ὑμῶν οἱ πρόγονοι μετὰ τῶν Ἀμφικτυόνων συνώμοσαν.

ΜΑΝΤΕΙΑ
[Οὐ πρὶν τῆσδε πόληος ἐρείψετε πύργον ἑλόντες,
πρίν γε θεοῦ τεμένει κυανώπιδος Ἀμφιτρίτης
κῦμα ποτικλύζῃ κελαδοῦν ἱεραῖσιν ἐπ᾽ ἀκταῖς.]

***
[106] Εδώ τοποθετείται χρονικά η τρίτη περίοδος της πολιτικής δραστηριότητας του Δημοσθένη ή μάλλον η χειρότερη από όλες, αφού στη διάρκειά της κατέστρεψε τους Έλληνες και την πόλη μας με την ασέβειά του προς το ιερό των Δελφών και την πρότασή του για την άδικη και εντελώς άνιση συμμαχία με τους Θηβαίους. Θα αναφερθώ σε αυτά ξεκινώντας από τα πλημμελήματά του σε βάρος των θεών.

[107] Υπάρχει, πολίτες Αθηναίοι, η πεδιάδα με το όνομα Κιρραίον πεδίον και λιμάνι που σήμερα είναι γνωστό ως αφιερωμένο στους θεούς και άβατο. Την περιοχή αυτή κατοίκησαν κάποτε οι Κιρραίοι και Κραγαλίδες, φυλές που δεν ήξεραν από νόμους. Αυτοί προέβαιναν σε ιεροσυλίες σε βάρος του ιερού των Δελφών και των σε αυτό αφιερωμάτων κα διέπρατταν αδικήματα σε βάρος των Αμφικτιόνων. Αγανακτισμένοι με αυτά που γίνονταν, περισσότερο από όλους οι δικοί σας πρόγονοι, όπως λένε, αλλά και οι άλλοι γενικά Αμφικτίονες, συμβουλεύτηκαν το μαντείο, ζητώντας από τον θεό να τους πει ποια τιμωρία έπρεπε να επιβάλουν στους ανθρώπους αυτούς.

[108] Η Πυθία απάντησε σ᾽ αυτούς να κηρύξουν πόλεμο εναντίον των Κιρραίων και των Κραγαλιδών· να τους πολεμούν ασταμάτητα, ημέρα και νύχτα, να ερημώσουν την περιοχή και την πόλη τους, να πουλήσουν τους ίδιους ως δούλους και να αφιερώσουν την περιοχή στον Πύθιο Απόλλωνα, την Άρτεμη, τη Λητώ και την Αθηνά την Προναία, ώστε να μείνει ακαλλιέργητη σε όλη την έκτασή της και να μην εκμεταλλεύονται την περιοχή αυτή μήτε οι ίδιοι μήτε να επιτρέπουν σε άλλους. Οι Αμφικτίονες, αφού πήραν τον χρησμό, αποφάσισαν, ύστερα από εισήγηση του Σόλωνα του Αθηναίου, ικανού νομοθέτη και ανθρώπου που είχε εντρυφήσει στην ποίηση και τη φιλοσοφία, να εκστρατεύσουν εναντίον των καταραμένων, σύμφωνα με τον χρησμό του θεού.

[109] Γι᾽ αυτό, αφού συγκέντρωσαν ισχυρή δύναμη από τους Αμφικτίονες, υποδούλωσαν και πούλησαν τους κατοίκους ως δούλους, κατέσκαψαν το λιμάνι και την πόλη τους και αφιέρωσαν την περιοχή τους στον θεό, σύμφωνα με τον χρησμό. Ακόμη, πήραν δεσμευτικό όρκο να μη δουλέψουν την ιερή γη μήτε οι ίδιοι μήτε να το επιτρέψουν σε άλλον, αλλά να τρέξουν να βοηθήσουν τον θεό και την ιερή γη με χέρια, με πόδια και με φωνή και με όλη τους τη δύναμη.

[110] Και δεν ικανοποιήθηκαν με τον όρκο αυτόν που έδωσαν, αλλά απηύθυναν ανάθεμα και βαριά κατάρα, στην οποία είναι γραμμένα τα εξής: «εάν κάποιος», λέει, «είτε πόλη είτε ιδιώτης είτε έθνος, παραβεί αυτά, να έχει την κατάρα του Απόλλωνα, της Άρτεμης, της Λητώς και της Προναίας Αθηνάς».

[111] Και η κατάρα συνεχίζει για τους παραβάτες: η γη τους να μην παράγει καρπούς μήτε οι γυναίκες να γεννούν παιδιά, που να μοιάζουν τους γονείς τους, αλλά τέρατα, μήτε τα ζώα τους να γεννούν φυσιολογικά· να ηττώνται στον πόλεμο, να χάνουν τις δίκες, να μην πετυχαίνουν στις αγοραπωλησίες και να καταστραφούν και οι ίδιοι και τα σπίτια τους και όλο το γένος τους. «Ποτέ», λέει, «να μην είναι καθαρές οι θυσίες τους προς τον Απόλλωνα, την Άρτεμη, τη Λητώ και την Προναία Αθηνά· είθε να αρνηθούν να δεχθούν οι θεοί τις προσφορές τους».

[112] Για την αλήθεια των όσων λέω, διάβασε τον χρησμό του θεού. Ακούστε την κατάρα. Θυμηθείτε τους όρκους που έδωσαν οι πρόγονοί σας μαζί με τους Αμφικτίονες.

ΧΡΗΣΜΟΣ
[Δεν θα κυριέψετε αυτή την πόλη ούτε τον πύργο της θα ρίξετε,
πριν το κύμα της γαλανομάτας Αμφιτρίτης έρθει βρυχώμενο
και κατακλύσει το τέμενος του θεού, σηκώνοντας βουητό στα ιερά ακρογιάλια.]

AΦΡΟΔΙΤΗ: Η ΑΡΧΕΓΟΝΗ ΘΕΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

     Oυρανία, πολυτραγουδισμένη Aφροδίτη, γενέτειρα θεά,
     συ τις τρεις μοίρες κυβερνάς και τα πάντα γεννάς,
     όσα στον ουρανό υπάρχουν και στην πολύκαρπη τη γη
     και στο βυθό του πόντου, Mητέρα των Eρώτων,
     έλα, γέννημα θεϊκό της Kύπρου...[1]
   (Oρφικός Ύμνος στην Αφροδίτη)

 

 

      Η γοητευτική μορφή της θεάς, αισθησιακή και γεμάτη μυστήριο, μου έδωσε την έμπνευση να ψηλαφήσω τις ποικίλες διαστάσεις της μέσα από τα αρχαία κείμενα, τη μυθολογία και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Έγινε έτσι το έναυσμα να διεισδύσω στα βάθη του χρόνου για να ανακαλύψω έναν αλλιώτικο κόσμο -τις ειρηνικές, αταξικές, προπατριαρχικές κοινωνίες που τιμούσαν το Θηλυκό και τον έρωτα.

 

     Ξεπροβάλλουν μέσα από τη μυθική περιγραφή του Ησίοδου για μια περίοδο στο παρελθόν όπου οι άνθρωποι ζούσαν χαρούμενα και αρμονικά απολαμβάνοντας την αφθονία των καρπών που τους έδινε η γη (Έργα και Ημέραι, στ. 109 κ.ε.). Τους ονομάζει Χρυσό Γένος κι ο νους μου πηγαίνει στη «χρυσή Αφροδίτη», όπως την αποκαλούσαν στην αρχαιότητα. Ο φιλόσοφος Εμπεδοκλής επιβεβαιώνει τις σκέψεις μου, καθώς μιλά για τις γυναίκες και τους άνδρες μιας παλιότερης εποχής:

 

Δεν λάτρευαν κανένα θεό Άρη ούτε της μάχης την αντάρα
ούτε ήταν ο Δίας βασιλιάς τους ούτε ο Kρόνος ούτε ο Ποσειδώνας,
παρά βασίλευε η Kύπρη [σ.σ. η Αφροδίτη].
Aυτήν εξευμενίζανε με αγάλματα ιερά,
με ζώων ζωγραφιές, με αρώματα λογής λογής,                          
ατόφια σμύρνα θυσιάζοντας κι ευωδιαστό λιβάνι,
σπονδές στο χώμα χύνοντας από ξανθό μέλι.[2]

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΗΤΕΡΑ

        Έτσι, συναντήθηκα με την αρχέγονη Μεγάλη Μητέρα, την προϊστορική Θεά, που δεν εξαφανίστηκε μέσα στα γυρίσματα των εποχών. Επιβιώνει κι αναβιώνει αλλάζοντας μορφές κι ονόματα. Στην Kύπρο η παρουσία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ένα αγαλματάκι, που χρονολογείται γύρω στο 3000, την παρουσιάζει με τα χέρια απλωμένα να στέλνει ευλογίες. Σχηματίζουν με το καθιστό της σώμα ένα σταυρό -πανάρχαιο σύμβολό της. Tα μάτια της δυο κύκλοι που κοιτάζουν πέρα από το χρόνο. Tα στήθη της, παράξενα σμιλεμένα, παραπέμπουν στο τρίγωνο της ήβης: το Iερό Aιδοίο. Aποτελεί μια παλιότερη όψη της «αιδοίας» (σεβαστής) Aφροδίτης –έτσι τη χαρακτηρίζει ο ομηρικός ύμνος 6. 

 

Στην Ασία εμφανίζεται ως Bασίλισσα του Oυρανού με τα ονόματα Aστάρτη, Iστάρ και Iνάνα, θεότητα της σεξουαλικότητας και της ευφορίας. Την τιμούσαν σε ολόκληρη τη Mέση Aνατολή για τουλάχιστον 3000 χρόνια. Στη Σιδώνα λατρευόταν ως η Παρθένος της Θάλασσας. O βασιλιάς Σολομών είχε καθιερώσει προς τιμήν της ιερό νότια του όρους των Eλαιών.[3] Στην Αίγυπτο γίνεται Ίσιδα αλλά κι Aθώρ, προστάτιδα των γυναικών, της γονιμότητας, του έρωτα, που έπαιρνε κάποτε τη μορφή της αγελάδας συμβολίζοντας τη μητρότητα. Είναι κι αυτή θεότητα του ουρανού, όπως η Ουρανία Αφροδίτη.

     Ο Ρωμαίος συγγραφέας Απουλήιος, μυημένος στα Μυστήρια της Ίσιδας, παρουσιάζει τη Θεά σε όλο της το μεγαλείο:

Mόλις που είχα κλείσει τα μάτια μου, όταν έξαφνα αναδύθηκε από τη θάλασσα ένα πρόσωπο θεϊκό, μια μορφή άξια να λατρεύεται ακόμα κι από τους θεούς. Σιγά σιγά φανερωνόταν όλο το κορμί της, ώσπου η πανέμορφη οπτασία στάθηκε ολάκερη μπροστά μου, πάνω στον αφρό. Mε τούτη τη μορφή μού παρουσιάστηκε και ήρθαν στην όσφρησή μου όλες οι ευωδιές της Aραβίας, όταν με τίμησε με την ουράνια φωνή της:

     «Ήρθα σ’ εσένα, Λούκιε, συγκινημένη από τις προσευχές σου εγώ, η Μητέρα του σύμπαντος, η Κυρία όλων των στοιχείων της φύσης, το αρχέγονο τέκνο των αιώνων, η ισχυρότερη απ’ όλους τους θεούς, η βασίλισσα των νεκρών, η πρώτη ανάμεσα στα ουράνια όντα. Στο πρόσωπό μου φανερώνονται όλοι οι θεοί και οι θεές. M’ ένα μου νεύμα κυβερνώ τα αστροφώτιστα ύψη του ουρανού, την ευεργετική αύρα της θάλασσας και τη θρηνητική σιωπή του κάτω κόσμου.

     Mία και μόνη είμαι θεότητα, μα η οικουμένη με λατρεύει με διάφορες μορφές, ποικίλες τελετές και πολλαπλά ονόματα. Oι Φρύγες, οι πρώτοι άνθρωποι στη γη, με ονομάζουνε Mητέρα Θεά της Πεσσινούντας· οι αυτόχθονες της Aττικής Kεκροπία Aθηνά· οι Kύπριοι με αποκαλούν Παφία Aφροδίτη· οι Kρήτες τοξοβόλοι Άρτεμη Δίκτυννα· οι τρίγλωσσοι Σικελοί Στυγία Περσεφόνη και οι αρχαίοι κάτοικοι της Eλευσίνας Δήμητρα.»

Ο ΙΕΡΟΣ ΓΑΜΟΣ

 

Ωστόσο, η Αφροδίτη, όπως τουλάχιστον έχει φτάσει ως εμάς, είναι πάνω απ’ όλα σεξουαλική θεά, η Μήτηρ Ερώτων, κατά τον ορφικό ύμνο. Είναι εκείνη «που σ’ αχαλίνωτες ανάγκες έζεψε τους ανθρώπους μα και των άγριων ζώων την πολυάριθμη φυλή κι έκανε να μανιάζουν από του έρωτα τα μάγια».

 

Η ζωοδότρα ένωση του Θεϊκού Θηλυκού με το Ιερό Αρσενικό παριστανόταν συμβολικά με την τελετουργία του Ιερού Γάμου. Η Γ η κι ο Ο υ ρ α ν ό ς αποτελούν το πρωταρχικό ζευγάρι σε πολλές θρησκείες του κόσμου. Στην ολύμπια μυθολογία, το ρόλο του ουράνιου θεού παίζει ο Δ ί α ς. Παντρεύεται την Ή ρ α, μια άλλη εκδοχή της προϊστορικής Θεάς· το όνομά της κατά μια ερμηνεία προέρχεται από το έρα: γη. Ενώνεται με τη Δ ή μ η τ ρ α (Δημήτηρ: Γη Μήτηρ), η οποία κυοφορεί την Περσεφόνη –το σπόρο του σιταριού που θάβεται και ξαναγεννιέται. Στα Ελευσίνια οι μύστιδες και οι μύστες φαίνεται ότι συνόδευαν την τελετή τραγουδώντας το περίφημο ύε κύε: το ύε (βρέξε) απευθυνόταν στο Δία, ενώ το κύε (κυοφόρησε) στη Δήμητρα.  

 

Κάποτε εκείνος παίρνει τη μορφή χρυσής βροχής και σμίγει με τη Δ α ν ά η. Γονιμοποιεί τη Σ ε μ έ λ η (πιθανόν από το zĕme: γη) και γεννάει, με τη βοήθεια του κεραυνού, το πνεύμα της βλάστησης, το Διόνυσο. Άλλοτε η θεογαμία γίνεται ανάμεσα στον Π λ ο ύ τ ω ν α και την Π ε ρ σ ε φ ό ν η, η οποία φέρνει στον κόσμο το Ιερό Παιδί, τον Ίακχο. Κι άλλοτε η «νύμφη» είναι η Α φ ρ ο δ ί τ η και ο «νυμφίος» ο Ά δ ω ν ι ς, ο ωραίος νεαρός εραστής της. Η ένωση και ο αποχωρισμός τους γιορταζόταν με πάθος κάθε χρόνο από τις γυναίκες στα Αδώνια.

     Ένα απόσπασμα από άγνωστο δράμα του Ευριπίδη δείχνει ότι η ερωτική ενέργεια της Κύπριδας είναι αναγκαία για να ευοδωθεί η γονιμότητα της Φύσης ολόκληρης:

Δε βλέπεις τι λογής θεά είναι η Aφροδίτη;
Ούτε να πεις μπορείς ούτε και να μετρήσεις
πόσο είναι μεγάλη κι ως πού φτάνει.
Εκείνη τρέφει εσέ κι εμέ και τους θνητούς τους πάντες.
Δεν θα το μάθεις μόνο με τα λόγια,
μ’ έργα τη δύναμη της θα σου δείξω·
Λαχταρά η Γη τη βροχή όταν ξερό τον τόπο έχει,
άκαρπη απ’ τη στέγνα του νερού και στερημένη.
Και λαχταρά ο σεβάσμιος Ουρανός, βροχή
γεμάτος, στη Γη να πέσει, χάρη στην Αφροδίτη.
Κι όταν οι δυο τους σ’ ένα ενωθούν,
όλα μας τα παράγουν κι όλα τα γεννούν,
απ’ όπου των θνητών το γένος ζει και θάλλει.[4]        
 

Το μοτίβο του Ιερού Γάμου χρησιμοποιεί με το δικό του, ξεχωριστό τρόπο και ο Αριστοφάνης. Στις αντιπολεμικές του κωμωδίες Αχαρνής και Ειρήνη εμφανίζεται η πανέμορφη θεά Ειρήνη. Τη στενή της σχέση με την Αφροδίτη, που την είδαμε ήδη έμμεσα στον Εμπεδοκλή, την εκφράζουν πιο καθαρά τα Ορφικά Αποσπάσματα: πόλεμος μεν Άρης, ειρήνη δ’ εστ’ Αφροδίτη (28. 4). Άλλωστε, είναι μια από τις τρεις Ώρες, τις θεραπαινίδες της Κύπριδας.
 

Εξάλλου, η τελευταία έχει τη ικανότητα να τιθασεύει το θεό του πολέμου μέσα από το ακαταμάχητο αγκάλιασμά της. Ο ορφικός ύμνος στον Άρη περιγράφει ανάγλυφα αυτή τους τη σχέση: 

Συ ο οπλοχαρής, ανθρωποκτόνε, βασιλιά Άρη, πάντα με φόνους μολεμένος,
που χαίρεσαι με ανθρωποκτόνο αίμα, πολεμοτάραχε, φριχτέ (...)
πάψε τη λυσσασμένη αμάχη, κατάνευσε στης Kύπριδας τον πόθο,
λαχταρώντας την παιδοτρόφο ειρήνη, που ευτυχία χαρίζει.

          Στους Αχαρνής ο χορός, που αποτελείται από γέροντες, δείχνει πώς η δύναμη του έρωτα ξανανιώνει τους ανθρώπους και γονιμοποιεί τη Φύση:

 

Όμορφο πούχεις πρόσωπο
και τό κρυβες Ειρήνη!
Συντρόφισσα της Κύπριδας
και όλων των Χαρίτων.
Πώς θα μπορούσε ο έρωτας τους δυο μας ν’ ανταμώσει,         
εκείνος ο ζωγραφιστός ο ανθοστεφανωμένος;
Ή τάχα πολύ γέροντα για τέτοια με νομίζεις;
Πέσε στα μπράτσα μου εσύ και ξέρω τι να κάνω!...
Και πρώτα – πρώτα ένα μακρύ θα σου φυτέψω αμπέλι
κι ύστερα δίπλα στη σειρά συκιές με σύκα μέλι                          
και τρίτο μια κληματαριά, να δεις αν είμαι γέρος...
Κι ολόγυρα το κτήμα θα το κυκλώνουνε ελιές,
που θα μας κάνουν λάδι
για ν’ αλειφόμαστε απαλά
οι δύο μας κάθε βράδυ...[5]                
                                              

Τα φυτά που αναφέρει εδώ ο ποιητής δεν είναι τυχαία. Και τα τρία σχετίζονται με την έννοια της αφθονίας. Το κλήμα, αφιερωμένο στο Διόνυσο, παραπέμπει στο κρασί και άρα στα γλέντια και την καλοπέραση. Η ελιά, ιερό δέντρο της Αθηνάς, αποτελεί μέχρι σήμερα σύμβολο ειρήνης.

 

Το σύκο στα αρχαία ελληνικά σημαίνει και «αιδοίο». Σύμφωνα με τη μελετήτρια Mπάρμπαρα Γουόκερ, συνηθισμένο έμβλημα της Mεγάλης Mητέρας υπήρξε η συκιά, τη μορφή της οποίας έπαιρνε η βαβυλωνιακή Iστάρ, αντίστοιχη της Αφροδίτης. Το δέντρο αυτό πιθανότατα σχετίζεται και με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι υπήρξε δώρο της Δήμητρας προς το βασιλιά Φύταλο, ο οποίος τη φιλοξένησε· το όνομά του θυμίζει τα φυτά και τη βλάστηση, ενώ ο τάφος του βρισκόταν στην Ιερά Οδό, δηλαδή στο δρόμο που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Κι ακόμη Ερινεός (αγριοσυκιά) ονομαζόταν ο τόπος απ’ όπου ο Πλούτων κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο, αφού άρπαξε την Περσεφόνη.[6] 

 

Η αναφορά του χορού στο φύτεμα φυσικά περιέχει σεξουαλικά υπονοούμενα. Άλλωστε, στην αρχαιότητα η σπορά της γης παρομοιαζόταν με την ερωτική πράξη, απ’ όπου προέκυψε η έννοια του Ιερού Γάμου. Είναι ενδιαφέρον ότι τα γεωργικά προϊόντα και σήμερα ονομάζονται «γεννήματα»...

                                                             

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

        Η περιπλάνηση στο μαγικό κόσμο της Θεάς δεν τελειώνει εδώ· έχει ακόμη πολλά μυστικά να μας αποκαλύψει. Μελετώντας τον τεράστιο πλούτο της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, συνειδητοποίησα ότι έχει τη δύναμη να γίνει οδηγός μας στους δύσκολους καιρούς όπου ζούμε. Μπορεί να μας βοηθήσει ν’ ανακαλύψουμε μια άλλη αντίληψη για τη Φύση και τον Έρωτα, για το Θηλυκό, για την ειρήνη και τον πόλεμο.

 

Η Αφροδίτη ταξιδεύει μέσα στο χρόνο για να μας μυήσει στη δική της σοφία, να μας δώσει το έναυσμα για νέες σκέψεις και προβληματισμούς. Κουβαλώντας τους απόηχους μιας άλλης κοινωνίας έχει την ικανότητα να μας κάνει να ονειρευόμαστε έναν πολιτισμό διαφορετικό, όπου οι αξίες της θα μπορέσουν ν’ αναδυθούν ξανά. Άλλωστε, εκείνη, κατά τη μυθολογία, είναι η μητέρα της Αρμονίας...

------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Oρφικός Ύμνος 55
[2] Kαθαρμοί, απόσπασμα 128.
[3] Παλαιά Διαθήκη, B’ Bασιλέων 23.
[4] Απόσπασμα από άγνωστο δράμα του Ευριπίδη, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο 13 του Αθήναιου. Μετ. Χ. Μήνη.
[5] Αχαρνής 1074-1084, μετ. Τάσος Λέρτας.
[6] Παυσανίας 1. 37, 2 και 1. 38, 5.

Πέρα από τον πόνο της εγωκεντρικής θλίψης

Τα βουνά πρέπει να είναι μόνα τους. Είναι υπέροχο να βρέχει ανάμεσα στα βουνά και η βροχή να πέφτει στη γαλήνια λίμνη. Πώς μυρίζει η γη όταν βρέχει κι ύστερα τα βατράχια αρχίζουν να φωνάζουν! Στα τροπικά μέρη υπάρχει μια παράξενη γοητεία όταν βρέχει. Τα πάντα ξεπλένονται. Καθαρίζουν τα φύλλα από τη σκόνη. Ζωντανεύουν τα ποτάμια κι ακούγεται ο θόρυβος των νερών που τρέχουν.

Τα δέντρα βγάζουν πράσινα βλαστάρια κι εκεί όπου υπήρχε πριν γυμνή γη βλέπεις φρέσκο άγριο γρασίδι. Χιλιάδες έντομα βγαίνουν από παντού και δροσίζεται η καψαλισμένη γη, που δείχνει ευχαριστημένη και γαλήνια. Ο ήλιος μοιάζει να έχει χάσει τη διαπεραστική του ικανότητα και το χώμα έχει πρασινίσει. Ένας τόπος ομορφιάς και αφθονίας. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να φτιάχνουν μόνοι τους τη μιζέρια τους, αλλά η γη είναι και πάλι πλούσια και υπάρχει κάτι μαγευτικό στον αέρα.

Είναι παράξενο πόσο πολλοί άνθρωποι επιθυμούν αναγνώριση και επαίνους. Να αναγνωριστούν σαν μεγάλοι ποιητές ή φιλόσοφοι, κάτι που να δυναμώνει το εγώ τους. Αυτό δίνει μεγάλη ικανοποίηση, αλλά έχει πολύ μικρή σημασία. Η αναγνώριση φουσκώνει τη ματαιοδοξία κάποιου κι ίσως και την τσέπη. Και μετά;

Τον ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους, αλλά αυτό το ξεχώρισμα γεννάει τα δικά του τα προβλήματα που όλο και αυξάνουν. Παρόλο που η αναγνώριση δίνει ικανοποίηση δεν είναι αυτοσκοπός. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι στη λαχτάρα για αναγνώριση, για εκπλήρωση, για να πετύχουν. Και τότε η αποτυχία, που πάει παρέα με τη δυστυχία, είναι αναπόφευκτη.

Η ουσία είναι να ελευθερωθεί κανείς και από την επιτυχία και την αποτυχία. Από την πρώτη στιγμή να μη νοιάζεται για αποτέλεσμα, να κάνει εκείνο που αγαπά κι η αγάπη δεν ξέρει από τιμωρία ή ανταμοιβή. Αυτό είναι πραγματικά κάτι πολύ απλό όταν υπάρχει αγάπη. Πόσο λίγη προσοχή δίνουμε στην παρατήρηση και στη μελέτη των πραγμάτων που μας αφορούν. Είμαστε τόσο εγωκεντρικοί, τόσο απασχολημένοι με τις ανησυχίες μας και με τα προσωπικά μας συμφέροντα, που δεν έχουμε καιρό να παρατηρήσουμε και να καταλάβουμε.

Έτσι που είμαστε απασχολημένοι, ο νους μας γίνεται αμβλύς και κουρασμένος, καταπιεσμένος και γεμάτος θλίψη, κι από αυτή τη θλίψη είναι που προσπαθούμε να ξεφύγουμε. Όσο θα δρα το εγώ, θα υπάρχει αναπόφευκτα η κούραση, η άμβλυνση και η καταπίεση. Οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι σε μια τρελή κούρσα, στον πόνο μιας εγωκεντρικής θλίψης. Αυτή η θλίψη είναι αποτέλεσμα βαθιάς απερισκεψίας. Εκείνοι που ζουν με περίσκεψη και άγρυπνη προσοχή είναι ελεύθεροι από θλίψη.

Υποκατάστατα ανθρώπων

Κάποιοι θεωρούν πως μπορούν να βρουν υποκατάστατα ανθρώπων. Δεν υπάρχει ωστόσο καμιά περίπτωση να ισχύσει κάτι τέτοιο, απλά ξεγελούν τον εαυτό τους, στρουθοκαμηλίζοντας βεβαίως.

Ο καθένας μας είναι μοναδικός. Αυτό δεν το ακούμε πρώτη φορά βεβαίως. Αναντικατάστατος σίγουρα κανείς δεν είναι αλλά ποτέ δεν θα 'ναι το ίδιο.

Υποκατάστατα ανθρώπινα δεν υπάρχουν και όσοι τα ψάχνουν, έχουν μάλλον αυταπάτες.


Γιατί υποκαθιστώ
Το σωστό ως λέξη αλλά κυρίως ως πράξη είναι αντικαθιστώ κι όχι υποκαθιστώ. Το γιατί κάποιος θαρρεί πως το κάνει ή νιώθει την ανάγκη αυτή, δεν είναι τόσο δύσκολο να το μαντέψει κανείς. Προφανώς έχει χάσει από τη ζωή του με οποιοδήποτε τρόπο κάποιο άτομο που τον σημάδεψε. Κάποιον άνθρωπο τον οποίο δεν μπορεί να ξεχάσει είτε εξαιτίας όσων ένιωσε είτε επειδή απλά του ταίριαζε γεμίζοντάς τον.

Ακόμη και στην απλούστερη περίπτωση που έχει περάσει πολύ όμορφα απλώς πάλι τούτο αποτελεί άλλοθι για να βρει υποκατάστατο.

Ξέρω την αλήθεια;
 Όσα είχε το άτομο που προφανώς μας σφράγισε ποικιλοτρόπως ή έστω το ανακαλύπτουμε πολύ σύντομα. Πάραυτα, κάποιος το παλεύει επειδή αυτό τον παρηγορεί ενδεχομένως ή τον κάνει να αντέχει.

Πολύ γρήγορα βεβαίως μένει ανικανοποίητος και κανένα κενό δεν γεμίζει. Προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του πως δεν έχει ανάγκη τον άνθρωπο που έχασε και ότι μπορεί να έχει όσα του έδινε εκείνος, από οπουδήποτε αλλού.

Σκορπίζεται λοιπόν σε ανούσιες δοκιμές κάνοντας πειράματα με την ψυχή του καταλήγοντας πιο άδειος από ποτέ ωστόσο.

Συνέπειες
 Εύλογο είναι να υπάρξουν συνέπειες σε πολλά μέτωπα με όλο αυτό. Για τον ίδιο που αποπειράται να αποκτήσει υποκατάστατο ανθρώπου, οι συνέπειες είναι πιο σοβαρές από ότι φαντάζεται. Ξοδεύει τον εαυτό του και το χρόνο του στην καλύτερη των περιπτώσεων δίχως νόημα.

Δεν τον ευχαριστεί τελικά τίποτα κι απογοητεύεται πιότερο με αποτέλεσμα να μπαίνει σε ένα φαύλο κύκλο αφού θα αναζητά πιο πολύ έπειτα τον άνθρωπο που δεν ξέχασε ποτέ. Θα του φταίνε όλα και θα προβαίνει σε σπασμωδικές κινήσεις πανικού μη σκεπτόμενος τίποτα προκειμένου να ξεφύγει από αυτό που δεν μπορεί διότι είναι μέσα του.

Θα νιώσει το άδειασμα του είναι του σαν μείνει κάποια στιγμή με τον εαυτό του και αναγκαστεί τη αλήθεια να αντικρίσει. Θα είναι καταδικασμένος να βασανίζεται και να μη βρίσκει καν ηρεμία. Θα του είναι δυσβάσταχτη ακόμη και η καθημερινότητα και θα είναι αδύνατον να βάλει οποιοδήποτε στόχο ζωής.

Ικανοποίηση δεν θα παίρνει τελικά από τίποτα και ελλοχεύουν κίνδυνοι ψυχολογικών προβλημάτων.

Συνέπειες ωστόσο υπάρχουν κι άλλες αναφορικά με το όποιο άλλο πρόσωπο θα γίνει υποκατάστατο. Εν πρώτοις δεν είναι δίκαιο και κυρίως; Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να παίζει με ψυχές.

Δεν σημαίνει ότι είναι λίγος ή δεν αξίζει μα αυτά θα αισθανθεί σαν εντέλει να έχει βιώσει τη απόρριψη, διότι θα συμβεί ακριβώς αυτό όταν θα καταλάβει ο θύτης πως δεν μοιάζει σε τίποτα με αυτόν που πρέπει ή δεν παίρνει αυτά που λαχταρούσε.

Λύση 
Η λύση σε μια περίπτωση τέτοια, που δεν ξεπεράσαμε κάποιον και ζητάμε υποκατάστατο, είναι μια. Να δεχτούμε για αρχή πως δεν πρόκειται να βρεθεί αυτό το υποκατάστατο. Να κατανοήσουμε πόσο ξεχωριστός είναι ο κάθε άνθρωπος και πως δεν γίνεται να έχω όσα μου έδωσε ένας συγκεκριμένος ούτε σε ποσότητα μήτε σε ποιότητα ή άλλη ομοιότητα από άλλον.

Οφείλουμε να δεχτούμε πως αν χάσαμε κάτι, δεν θα είναι ίδιο ποτέ το οτιδήποτε άλλο. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν θα γεμίσουμε ποτέ το κενό που άφησε κάποιος με κάποιο άλλο άτομο που προσδοκούμε να είναι εφάμιλλο αν όχι ίδιο.

Δέον είναι να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι το να αναλωνόμαστε άσκοπα δεν μας βοηθάει πουθενά μήτε θα βρούμε την ευτυχία. Θα πρέπει να συμβιβαστούμε με άλλα πράγματα, αν όχι κατώτερα από ό,τι είχαμε, έστω διαφορετικά πολύ ή ακατάλληλα για εμάς τέλος πάντων.

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να αγαπηθεί και να εκτιμηθεί για αυτό που ακριβώς είναι κι όχι σαν υποκατάστατο άλλου. Είναι άδικο να φορτωθεί με τέτοιο βάρος ή να αξιολογηθεί με τέτοια κριτήρια. Είναι μαρτυρικό να νομίζει άλλα και άλλα να ισχύουν επίσης γιατί θα πονέσει όντας απλά το θύμα μιας υπόθεσης.

Κάθε άνθρωπος είναι ό,τι δεν είναι κανείς άλλος και προσφέρει αυτά που έχει, μπορεί και θέλει κι αν αυτά δεν είναι αρκετά για κάποιον είναι κρίμα αφού ίσως κάπου έξω υπάρχει κάποιος που τα ψάχνει και τα δικαιούται κιόλας.

Η πραγματική αυτοπεποίθηση δεν διογκώνει το εγώ

Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον στις πιο ανεπτυγμένες χώρες, μεγάλο μέρος ανθρώπων έχει λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα. Κάποιες βασικές ανάγκες είναι σε γενικές γραμμές εξασφαλισμένες.

Όμως η εξέλιξη της ανθρωπότητας δεν έχει φτάσει σε εκείνο το επίπεδο στο οποίο η πλειονότητα των ανθρώπων θα έχει επαρκή βαθμό αυτοεκτίμησης. Η αίσθηση της ανεπάρκειας και η αλαζονεία (που είναι μια ασυνείδητη προσπάθεια να υπερβούμε την αίσθηση της ανεπάρκειας - ο αλαζόνας είναι εξαιρετικά ανασφαλής) είναι καθημερινό πρόβλημα σχεδόν όλων των ανθρώπων. Γίνονται εγκλήματα γι' αυτό τον λόγο, πόλεμοι, άνθρωποι χάνουν τον ύπνο τους, παίρνουν ψυχοφάρμακα, καταλήγουν σε ψυχιατρεία, πιέζουν τα παιδιά τους να γίνουν αυτό που δεν κατάφεραν οι ίδιοι.

Όλα αυτά γιατί δεν υπάρχει η αίσθηση της αυτοεκτίμησης, του υγιούς αυτοσεβασμού. Νοιώθουμε ότι είμαστε ένα τίποτα και προσπαθούμε να γίνουμε κάτι, πρωτίστως μέσω της αποδοχής των άλλων και μέσω του ανταγωνισμού.

Όσο όμως και να καθρεφτιστούμε στα μάτια του περίγυρού μας, όσα μπράβο και να ακούσουμε, όσο και να νικήσουμε τους άλλους, πραγματική αυτοπεποίθηση δεν θα αποκτήσουμε ποτέ. Την πραγματική αυτοπεποίθηση την αποκτούμε όχι μέσω της σύγκρισης και του ανταγωνισμού, αλλά με το να είμαστε ο εαυτός μας. Αδιαφορώντας για το τι κάνουν οι άλλοι.

(Εδώ θα ανοίξω μια παρένθεση ώστε να μην γίνει κάποιο παιδαγωγικό λάθος από τους γονείς. Τα μικρά παιδιά χρειάζονται επιβράβευση συνεχώς, αλλά αυτό καλύπτει μόνο την παιδική ανάγκη για αυτοεκτίμηση. Η επιβράβευσή τους πρέπει να είναι στην ημερήσια διάταξη. Το μπράβο και η άνευ όρων αποδοχή είναι τροφή για την ψυχή τους. Όταν όμως μεγαλώσουν θα πρέπει να τους εξηγηθεί ότι η βαθύτερη αυτοπεποίθηση, αυτή των ενηλίκων, αποκτάται με την εκδήλωση αυθεντικού χαρακτήρα, χωρίς μιμήσεις και χωρίς συγκρίσεις).

Τότε την απαραίτητη επιβράβευση μας την δίνει ο ίδιος μας ο εαυτός. Όχι όμως η σκέψη μας. Δεν είναι ότι λέμε μπράβο στον εαυτό μας σαν ένα είδος αυθυποβολής και θετικής σκέψης. Η επιβράβευση έρχεται από την βαθύτερη συνείδησή μας, με την μορφή της εσωτερικής γαλήνης και την μορφή της σιωπηλής εσωτερικής έγκρισης. Δεν το συζητάμε πολύ με τον εαυτό μας. Είναι μια αίσθηση που δεν θα διογκώσει το εγώ μας.

Ούτως ή άλλως το μπράβο από κάπου πρέπει να το πάρουμε. Αν είμαστε ο εαυτός μας θα μας το δώσει αυτός. Αν δεν είμαστε ο εαυτός μας θα το αναζητήσουμε από τους άλλους. Θα εκλιπαρήσουμε, θα ζητιανέψουμε, θα εκβιάσουμε. Έτσι όμως το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να δημιουργήσουμε μια κατάσταση απόλυτης εξάρτησης από την γνώμη των άλλων.

Πώς να αλλάξεις χωρίς πισωγύρισμα

“Οι περισσότεροι άνθρωποι, ονειρεύονται την επιστροφή και όχι ότι φεύγουν”. Πάουλο Κοέλιο.

Η απελπισία δημιουργεί ελπίδες και όχι πίστη.

Όνειρα, κάνουμε συνέχεια αν έχουμε τη στοιχειώδη ψυχική καθαρότητα. O τρόπος που κάνουμε όνειρα, ίσως να είναι και η αιτία που κάποια από αυτά, δεν θα εκπληρωθούν ποτέ. Το έχετε σκεφτεί;!

Τα όνειρά μας, τα κάνουμε στον ξύπνιο μας! Όταν είμαστε καλά! Η γαλήνη και η ηρεμία μας βοηθά να δούμε τον ορίζοντα και έτσι, να μπορούμε να κάνουμε ξεκάθαρο τι θέλουμε να κάνουμε.

Δυστυχώς, πολλές φορές, δυσκολίες και δυσχέρειες που μας φέρνουν ψυχική κόπωση, μας δίνει ένα «διέξοδο-παγίδα». Μην μπορώντας να ανασυγκροτήσουμε τις δυνάμεις μας και να δούμε καθαρά, «γραπωνόμαστε» αμέσως από κάποια ελπίδα.

Την ονομάζουμε αμέσως, «όνειρο» και επειδή δεν αντέχουμε την κόπωση και τον πόνο, γρήγορα βρίσκουμε καταφύγιο εκεί. Είναι η ελπίδα κακή; Όχι, αρκεί να μην είναι τέκνο της απελπισίας. Η απελπισία, πολλές φορές μας δίνει ένα «πονηρό» δώρο. Έτσι λοιπόν, άσκοπα ριχνόμαστε σε νέες μάχες και πολέμους που δεν είναι για μας. Κάθε μάχη, είναι άξια όταν τη δίνουμε για λόγους που ξέρουμε. Η θυσία χωρίς συνείδηση, δεν είναι θυσία, είναι αυτοκαταστροφή. Πίστη χρειάζεται και όχι ελπίδα.

Επιστροφή …στο Μέλλον.
Αυτός ο τίτλος, μπορεί να διαβαστεί και να ερμηνευθεί, με δύο τρόπους. Το να επιστρέφουμε στο μέλλον, είναι από τη μια πλευρά, σα να λέμε πως το μέλλον μας, θα καταλήξει (θέλουμε να καταλήξει) εκεί που ήμασταν στο παρελθόν. Η άλλη ερμηνεία, είναι να φέρουμε τον εαυτό μας σε αυτό που έλεγε ο Φρέντυ Μέρκιουρι ο τραγουδιστής των Κουήν, «Ζήσε στο Μέλλον, είσαι ήδη εκεί». Να φέρουμε δηλαδή ξανά στο μυαλό μας την εξέλιξή μας, να θεωρήσουμε το παρελθόν «λήξαν».

Η παγίδα που αναφέραμε παραπάνω, καμιά φορά, μας εξιδανικεύει το παρελθόν. Στο παρελθόν λοιπόν και σε αυτήν την παγίδα που μας κάνει να το νοσταλγούμε και να το «ωραιοποιούμε», απαντούμε με ήρεμη και λογική σκέψη. Τα γεγονότα που μας οδήγησαν σε κάποιες αποφάσεις και κάποιες καταστάσεις έληξαν, σήμαινε πως δε θέλαμε ή δε γινόταν να συνεχίσουμε να τις «υποφέρουμε».

Όταν στο μυαλό μας σκεφτόμαστε πως πρέπει να «αλλάξουμε» κάτι στον εαυτό μας, δεν το λέμε «αλλαγή» όταν στο στόχαστρό μας είναι το παρελθόν. Αυτό, είναι πισωγύρισμα στην εξέλιξή μας και σημαίνει πως φοβόμαστε το μέλλον. Αυτή είναι η φυγή που χρειαζόμαστε, όπως την εννοεί ο Κοέλιο. Φυγή με ορίζοντα το μέλλον, στο οποίο θα βρούμε νέα πράγματα για τον εαυτό μας καθώς θα συναντήσουμε νέες προκλήσεις και νέες ευκαιρίες. Το μέλλον, είναι άγνωστο αλλά δεν πρέπει να μας φοβίζει. Ό,τι βρούμε ως δυσκολία σε αυτό, ας είμαστε υγιείς και όλα θα τα αντιμετωπίσουμε. Άλλωστε, αν σκεφτούμε λογικά, το να επιστρέψουμε στο παρελθόν κυριολεκτικά, είναι αδύνατο. Το να «δαμάσουμε» το μέλλον όμως, είναι δυνατό!

Ποιές ψυχολογικές “παγίδες” μπορούν να μας μειώσουν την αυτοπεποίθηση;

Ακούμε συχνά πολλούς ανθρώπους να αμφισβητούν τον εαυτό τους, να υποτιμούν τις επιτυχίες τους και να επικεντρώνονται στο να ικανοποιούν μόνο τους άλλους, χωρίς να σκέφτονται τα δικά τους όνειρα και φιλοδοξίες. Ακόμα συχνότερα, παρατηρούμε ανθρώπους που, ενώ είναι επιτυχημένοι στην δουλειά τους και έχουν πληθώρα ταλέντων και δεξιοτήτων, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ανεπαρκή και ανάξιο τείνοντας να υποτιμούν τα θετικά σχόλια των γύρω τους και να αποδίδουν τις επιτυχίες τους μόνο στην τύχη ή σε εξωγενείς παράγοντες πέρα από τον εαυτό τους. Τί ακριβώς συμβαίνει και πώς μπορεί κάποιος να απαλλαγεί από τέτοιου είδους αντιλήψεις;

Ο καλύτερος τρόπος για να ξεκινήσετε να αισθάνεστε καλύτερα είναι πρώτα να δώσετε προσοχή στις αυτόματες ψυχολογικές και συναισθηματικές διεργασίες που πραγματοποιούνται στην καθημερινότητα σας και να βρείτε περισσότερο αποδεκτούς και λειτουργικούς τρόπους να σκέφτεστε και να συμπεριφέρεστε. Είναι άλλωστε γνωστό ότι η συνειδητή προσπάθεια αλλαγής παλιών συνηθειών, βοηθάει στην δημιουργία καινούριων νευρωνικών οδών στον εγκέφαλο λόγω της νευροπλαστικότητας του εγκεφάλου. Έτσι, εξασκώντας καινούριους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς, βοηθάμε τον εγκέφαλο να δημιουργήσει νέα νευρωνικά κυκλώματα και νέες περισσότερο λειτουργικές συνήθειες.

Νιώθοντας ενοχικά
Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα που συνήθως το μαθαίνουμε από την παιδική μας ηλικία. Ακούμε συχνά τους γονείς να λένε: ‘ Εγώ δουλεύω όλη μέρα για να πληρώνω τα φροντιστήρια σου και νομίζεις πως έχεις και το δικαίωμα να παραπονιέσαι;’, ‘ Άλλα παιδιά στην Αφρική δεν έχουν να φάνε και εσύ μου λες ότι θέλεις να σου αγοράσω παιχνίδι;’.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θα εσωτερικεύσουν τέτοια μηνύματα και θα αισθάνονται συνεχώς ότι δεν είναι αρκετά καλοί να κάνουν κάτι ή ότι δεν θα έπρεπε να εκφράζουν αντίρρηση σε οτιδήποτε. Το συναίσθημα της ενοχής μας προστατεύει μόνο όταν πρόκειται να πληγώσουμε τους άλλους ή όταν προσβάλλονται βασικές αρχές της ηθικής μας. Και εκεί είναι που βρίσκεται η διαφορά μεταξύ τύψεων και ενοχών. Για παράδειγμα, αν πούμε ψέματα σε κάποιον δικό μας ή συμπεριφερθούμε με εγωϊστικό τρόπο, οι τύψεις μπορούν να μας κινητοποιήσουν να σταματήσουμε να πληγώνουμε τον άλλον και να προσπαθήσουμε να συμφιλιωθούμε μαζί του, καθώς καταλάβαμε ότι φερθήκαμε άσχημα σε κάποιον άλλον σκόπιμα. Αντίθετα, όταν αισθανόμαστε ένοχοι, κάνουμε τις εξείς σκέψεις:

‘Έκανα κάτι που δεν θα έπρεπε να κάνω και αυτό σημαίνει ότι είμαι κακός άνθρωπος’. Παρατηρούμε δηλαδή ότι το αίσθημα της ενοχής έχει να κάνει με αυτοκατηγορία, πράγμα το οποίο μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει σε κατάθλιψη και σε περαιτέρω διαιώνιση των αισθημάτων ενοχής. Επίσης, υπάρχουν κάποια είδη ενοχής που είναι επίσης αναποτελεσματικά:

1) το να αισθανόμαστε ένοχοι ότι δεν κάναμε αρκετά για να βοηθήσουμε κάποιον άλλον, όταν ήδη έχουμε προσφέρει πολλά ή όταν παρατηρούμε ότι ο άλλος δεν παίρνει καμία ευθύνη να κάνει κάτι για αυτά που του συμβαίνουν,

2) όταν αισθανόμαστε ένοχοι επειδή έχουμε περισσότερα χρήματα από κάποιον άλλο, ή όταν έχουμε καλύτερες οικογενειακές ή φιλικές σχέσεις, ικανότητες, δεξιότητες, ταλέντα,

3) όταν αισθανόμαστε ένοχοι για σκέψεις που μπορεί να κάνουμε όπως για παράδειγμα όταν ζηλεύουμε κάποιον.

Συνειδητοποιήστε λοιπόν ότι οι σκέψεις σας δεν μπορούν να πληγώσουν τους άλλους, παρά μόνο οι πράξεις σας. Βάλτε μια ημερομηνία λήξης στο ως πότε θα αισθάνεστε ένοχοι, καθώς ο χρόνος δεν γυρνάει πίσω και μόνο το παρόν μπορεί να διορθωθεί. Σκεφτείτε μήπως η ενοχή σας αντιστοιχεί σε κάποια από τα αναποτελεσματικά είδη ενοχών που αναφέρθηκαν και αξιολογήστε ρεαλιστικά κατά πόσο και αν είστε όντως ένοχοι. Τέλος, αξιολογείστε τις σκέψεις σας και σκεφτείτε αν αυτές οι σκέψεις εμπίπτουν σε κάποιο από τα γνωστικά σφάλματα. Για παράδειγμα υπάρχει περίπτωση να μεγεθύνουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς μας, να βάζουμε ταμπέλα στον εαυτό μας ως ‘κακό’ και να θεωρούμε τον εαυτό μας υπεύθυνο για κάτι που δεν έχουμε προκαλέσει.

Θεωρώντας τον εαυτό ως μια αποτυχία
Πολλοί αναφέρουν μία αίσθηση αποτυχίας όταν αναφέρονται στον εαυτό τους ή σε δραστηριότητες που ολοκλήρωσαν, είτε αυτά είναι πρότζεκτ στον επαγγελματικό χώρο, εργασίες ή εξετάσεις στον πανεπιστημιακό χώρο, είτε κατά την διάρκεια ενός ομαδικού σπορ ή παιχνιδιού γνώσεων. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να παρατηρήσουν και οι άλλοι, αναφερόμενοι σε ντροπαλότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αποστασιοποίηση του ατόμου. Η αλήθεια είναι ότι όταν κάποιος πιστεύει ότι είναι αποτυχημένος ή ανίκανος, τότε αυτομάτως θα πιστεύει ότι και οι άλλοι πιστεύουν το ίδιο για αυτόν. Κοιτάζοντας λοιπόν μέσα από τα ‘γυαλιά’ της αποτυχίας, όλα ερμηνεύονται ως αποτυχίες ακόμα και όταν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια επιτυχίας. Αποτυγχάνουμε δηλαδή να δώσουμε προσοχή στα θετικά ελαχιστοποιώντας τα.

Το αίσθημα της αποτυχίας μπορεί να ξεκινάει από επικριτική και παρεμβατική στάση των γονέων ή ‘σημαντικών άλλων’ όπου συνεχώς υπήρχε επιβράβευση μόνο στα θετικά και επικριτικότητα στα αρνητικά. Μπορεί να υπήρχαν συγκρίσεις με άλλα παιδιά στον ακαδημαϊκό ή αθλητικό τομέα ή απουσία θετικών σχολίων στα δυνατά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας. Έτσι μεγαλώσαμε πιστεύοντας ότι μόνο το βέλτιστο αποτέλεσμα σημαίνει επιτυχία και ότι μόνο τότε είμαστε ικανοί και επαρκείς. Τα λάθη έγιναν ασυγχώρητα και κάθε δραστηριότητα έπρεπε να είναι απόλυτα επιτυχής για να ακούσουμε την επιβράβευση. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση υπήρχε ματαίωση και κάθε φορά ενισχυόταν όλο και περισσότερο το φίλτρο της αποτυχίας. Το φίλτρο της αποτυχίας μπορεί να ενεργοποιείται σε διάφορες σημαντικές καταστάσεις στην ζωή μας όπως για παράδειγμα σε έναν χωρισμό, στο ότι δεν έχουμε κάποιον/α σύντροφο, στο ότι χρωστάμε πολλά λεφτά ή στο ότι δεν καταφέραμε να ολοκληρώσουμε μία εργασία. Από την στιγμή που θα ενεργοποιηθεί το φίλτρο της αποτυχίας, όλα ερμηνεύονται ως αποτυχίες θεωρώντας ότι έχουμε έλλειψη των προσόντων/ικανοτήτων που χρειάζονται για να επιτύχουμε τον σκοπό μας. Έτσι όλο αυτό λειτουργεί σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθοδηγώντας μας προς την αποτυχία. Μπορεί λοιπόν συνεχώς να αναβάλλουμε και να μην ολοκληρώνουμε την δουλειά που πρέπει στην ώρα της ή να γινόμαστε τελειοθηρικοί και να επικεντρωνόμαστε στις λεπτομέρειες, αντί να κοιτάξουμε την ουσία. Μπορεί να συμπεριφερόμαστε με ένα αμήχανο και ανασφαλή τρόπο στον επαγγελματικό μας χώρο ή να είμαστε απρόσεκτοι επειδή πιστεύουμε ότι έτσι κι αλλιώς δεν θα το κάνουμε σωστά. Ουσιαστικά, πιστεύουμε τόσο έντονα ότι θα αποτύχουμε, ώστε λειτουργούμε και με αυτό τον τρόπο σα να θέλουμε να επιβεβαιώσουμε αυτή την πεποίθηση.

Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε σε ποιες περιπτώσεις ενεργοποιείται το φίλτρο της αποτυχίας. Στην συνέχεια, πρέπει να αποφύγουμε την ετικέτα της αποτυχίας. Όπως ακριβώς δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι, δεν υπάρχουν και αποτυχημένοι. Όλοι έχουμε επιτυχίες και αποτυχίες. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν να δίνουμε έμφαση στις επιτυχίες. Θα δούμε ότι οι αποτυχίες δεν είναι τόσο μεγάλες και τόσες πολλές όσο νομίζαμε.

Το να είμαστε τελειοθηρικοί
Είστε ο χειρότερος κριτής του εαυτού σας; Δεν υπάρχει τίποτα που να κάνετε τόσο σωστά ώστε να ικανοποιήσετε τα δικά σας υψηλά στάνταρ; Η τελειοθηρία αφορά ένα σύνολο συμπεριφορών το οποίο πηγάζει από την αντίσταση και ακαμψία του ατόμου στην αλλαγή των προσδοκιών του σε κάθε κατάσταση. Οδηγεί σε αμφισβήτηση των αποφάσεων μας, αναβλητικότητα, μία αίσθηση συνεχούς επαγρύπνησης και άγχους, παραίτηση και έλλειψη προσπάθειας και κινήτρων. Η τελειοθηρία μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, αλλά και σε υπέρμετρο άγχος. Επίσης, πολλοί τελειοθηρικοί άνθρωποι αναφέρουν προβλήματα συγκέντρωσης, κόπωσης, ύπνου και προβλήματα στην διατροφή. Οι τελειοθηρικοί άνθρωποι αγαπούν τον εαυτό τους μόνο όταν τα πηγαίνουν καλά σε ό,τι κάνουν. Τα λάθη είναι απαγορευτική λέξη και το επίπεδο αυτοεκτίμησης εξαρτάται από το επίπεδο επιτυχίας και αποτελέσματος. Όμως, κανείς δεν μπορεί να έχει συνεχώς επιτυχίες και κανείς δεν μπορεί συνεχώς να τα πηγαίνει καλά σε ό,τι κάνει. Έτσι, η τελειοθηρία αρκετά συχνά οδηγεί σε ματαιώσεις, πτώση διάθεσης και επακόλουθες δυσλειτουργικές συμπεριφορές που επιβαρύνουν την σωματική, αλλά και την ψυχική υγεία.

Ξεκινήστε να αποφεύγετε δηλώσεις του ‘πρέπει’ και του ‘όλα ή τίποτα’. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να ολοκληρώσει βαθμιαία την δουλειά και μοιράστε τον κάθε στόχο σε μικρούς, επιμέρους στόχους που δεν θα είναι επιβαρυντικοί. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας για κάθε μικρό στόχο που επιτυγχάνετε και σταματήστε να βλέπετε τα λάθη ως καταστροφή. Σκεφτείτε ότι όλοι οι ταλαντούχοι και διάσημοι άνθρωποι στον κόσμο, έχουν αποτύχει και έχουν κάνει πολλά λάθη στην καριέρα τους για να φτάσουν τόσο ψηλά. Επιτυχία δεν είναι η αποφυγή λαθών, αλλά η ανάκαμψη από τα λάθη και η συνεχής προσπάθεια για βελτίωση.

Συγκρίνοντας τον εαυτό μας με άλλους
Πολλές φορές συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με άλλους και εξάγουμε συμπεράσματα για το πόσο επιτυχείς και σωστοί είμαστε βασιζόμενοι σε αυτές τις συγκρίσεις. Υπάρχουν οι συγκρίσεις με το καλύτερο (με ανθρώπους που φαίνεται να είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, ή να έχουν περισσότερες επιτυχίες, ή καλύτερη εμφάνιση κ.ο.κ.) και οι συγκρίσεις με το χειρότερο (με αυτούς που τα πάνε χειρότερα από εμάς). Συνήθως αισθανόμαστε καλά όταν κάνουμε τις συγκρίσεις με το χειρότερο και αισθανόμαστε άσχημα όταν κάνουμε τις συγκρίσεις με το καλύτερο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε τι ακριβώς συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια στις ζωές των άλλων. Έτσι όταν συγκρινόμαστε με κάποιον, συγκρίνουμε τον δικό μας εσωτερικό κόσμο με τον εξωτερικό κόσμο του άλλου. Επίσης, υπάρχει το εξής οξύμωρο. Πολλοί εκατομμυριούχοι νιώθουν στερημένοι και θλιμμένοι επειδή δεν μπορούν να φτάσουν τους δισεκατομμυριούχους. Πάντα θα υπάρχει και πάντα θα βρίσκουμε έναν τομέα στον οποίο τα πάμε καλύτερα ή χειρότερα από κάποιον άλλον. Μπορεί να έχει να κάνει με την εξωτερική εμφάνιση, αθλητικές δεξιότητες ή επαγγελματική καριέρα. Η σύγκριση προσθέτει πολύ πίεση, καθώς όλοι βρισκόμαστε σε διαφορετικές συνθήκες στην ζωή μας κάθε φορά. Αν και εσείς μπορούσατε να αντέξετε να έχετε καθημερινά ένα σεφ και έναν προσωπικό γυμναστή, πολύ πιθανόν και εσείς να είχατε το καλλίγραμμο σώμα που έχουν οι σταρ του Χόλιγουντ.

Δυστυχώς, αρκετά συχνά οι γονείς συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλα παιδιά σε διάφορους τομείς της ζωής και ιδιαίτερα στις ακαδημαϊκές επιδόσεις. Τέτοιες συγκρίσεις όταν γίνονται επαναλαμβανόμενα και σταθερά, εγκαθιδρύονται και γίνονται αυτοεικόνα ( ‘Είσαι καλός στα αθλήματα, αλλά η αδερφή σου είναι αυτή που έχει το μυαλό’). Οι συγκρίσεις αποτελούν υπεργενικεύσεις της πολυπλοκότητας και των ταλέντων που όλοι διαθέτουμε ως ανθρώπινα όντα. Η καλύτερη σύγκριση που μπορεί κάποιος να κάνει είναι να συγκρίνει τις γνώσεις ή τις δεξιότητες που κατέχει σήμερα με τις γνώσεις και δεξιότητες που κατείχε τον προηγούμενο μήνα ή χρόνο. Αυτό το είδος σύγκρισης μπορεί να βοηθήσει και να οδηγήσει το άτομο να αναπτύξει τις ικανότητες του στο βέλτιστο βαθμό.

Ικανοποίηση των άλλων και αναζήτηση επιβεβαίωσης
Οι συμπεριφορές αυτές απορρέουν από το γεγονός ότι κάποιος θέλει να αρέσει σε όλους και υπερτιμάει την γνώμη των άλλων με τίμημα τον χρόνο, την ενέργεια και την αυτοεκτίμηση του. Οι γονείς μπορεί να ήταν αλαζόνες, νάρκισσοι και συναισθηματικά κακοποιητικοί και έτσι στόχος του παιδιού για να επιβιώσει ήταν να τους επιβεβαιώνει και να τους ικανοποιεί σε ό,τι ζητούσαν.

Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί είναι πολύ πιο ικανά να αναγνωρίσουν τις εκφράσεις του προσώπου που δείχνουν θυμό σε σύγκριση με τα μη κακοποιημένα παιδιά. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, ο εγκέφαλος μπορεί να έχει ‘καλωδιωθεί’ με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιεί ή να εντυπωσιάζει τους άλλους για να μην θυμώσουν και τον χτυπήσουν συναισθηματικά ή σωματικά.
Ένας άλλος λόγος μπορεί να απορρέει από την ευαισθησία κάποιου στην απόρριψη. Έτσι μοναδική στρατηγική αυτού, για να μην απορριφθεί και αισθανθεί μειονεκτικά, είναι να προσπαθεί να ικανοποιεί τους άλλους και να αποφεύγει κάθε είδους τσακωμό ή αντιπαράθεση, αλλά και να εκτεθεί σε άλλους.

Επιπρόσθετα, μπορεί κάποιος να έχει μεγαλώσει με γονείς που είχαν κατάθλιψη ή εξάρτηση από ουσίες και το μόνο που μπόρεσαν να κάνουν για να τραβήξουν την προσοχή τους ήταν να τους φροντίσουν και να τους καλύψουν οποιεσδήποτε συναισθηματικές ανάγκες είχαν. Η συμπεριφορά της ικανοποίησης των άλλων είναι και μία λάθος χρήση της ενσυναίσθησης. Επειδή κάποιος μπορεί να αισθανθεί πότε οι άλλοι δεν αισθάνονται καλά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να τους κάνει να αισθανθούν καλά. Πάντα υπάρχει η επιλογή ώστε να ξεφορτωθούμε τα ‘πρέπει’. Σκεφτείτε μόνο τα κόστη που προκύπτουν από τέτοιου είδους συμπεριφορές και το στρες που προκαλείται στον εαυτό σας κάθε φορά που διαλέγετε να ικανοποιήσετε κάποιον άλλον σε βάρος των δικών σας στόχων. Έτσι, αυτή η δυσλειτουργική στρατηγική γυρνάει μπούμερανγκ και οδηγεί στο να αισθανόμαστε τύψεις και ενοχές κάθε φορά που κάποιος δεν μας συμπεριφέρεται σωστά. Θα έχουμε ακούσει πολλές φορές την φράση ‘Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μου συμπεριφέρθηκε τόσο σκάρτα, από την στιγμή που εγώ έκανα τα πάντα για αυτόν και οτιδήποτε μου ζητούσε!’.

Ξεκινήστε να θέτετε τα όρια σας και να λέτε ‘όχι’ σε υπερβολικές απαιτήσεις. Με αυτό τον τρόπο θα μάθετε να αποδέχεστε κάποια βραχύχρονη δυσφορία με αντάλλαγμα μία μακροχρόνια ανακούφιση από το άγχος του να ενδίδετε σε οποιαδήποτε απαίτηση των γύρω σας. Βάλτε σε προτεραιότητα και φέρτε σε μια ισορροπία τις ανάγκες των άλλων με τις δικιές σας. Θυμηθείτε ότι προϋπόθεση για να είστε εσείς καλά, είναι πρώτα η δική σας καλή σωματική και ψυχική υγεία και μετά η υγεία των άλλων.

Ροδώπις: Η εταίρα που έχτισε πυραμίδα

Στις αρχές του 6ου αιώνα π.χ. ζούσε μια πανέμορφη κοπέλα, γεννημένη στη Θράκη, η Ροδώπις (το όνομά της σημαίνει η ροδοπρόσωπη) η οποία ήταν δούλη ενός Σάμιου φιλόσοφου του Ιάδμονα. Κατά σύμπτωση ήταν “σύνδουλος” με τον περίφημο Αίσωπο.

Λέγεται ότι και ότι αρχικώς ονομαζόταν Δωρίχα ή και κατά άλλους Δωρική. Ο Αίσωπος κάνει μία σύντομη αναφορά στην ιστορία της, ότι την είχε γνωρίσει προσωπικά πριν αυτή φύγει για την Αίγυπτο και της είχε πει πολλές ιστορίες. Και τον μεν μυθοποιό ο φιλόσοφος τον απελευθέρωσε την δε κοπελίτσα την πούλησε σε έναν άλλο Σάμιο, τον Ξάνθο, που την πήρε μαζί του όταν εγκαταστάθηκε στη Ναύκρατη της Αιγύπτου και την εξέδιδε κανονικά, κερδίζοντας πολλά χρήματα.

Ήταν η εποχή που Φαραώ της χώρας ήταν ο Άμασις, της 26ης Δυναστείας, ο οποίος στηριζόμενος σε Κάρες και Έλληνες μισθοφόρους, είχε παραχωρήσει στους τελευταίους σημαντικά προνόμια, μεταξύ των οποίων και ουσιαστική αυτονομία στη μοναδική επί αιγυπτιακού εδάφους ελληνική αποικία, τη Ναύκρατη.

Ένας Λέσβιος έμπορος, που ήταν επίσης εγκατεστημένος εκεί, ο Χάραξος -ή κατά μία άλλη εκδοχή Κάρασος- , όταν γνώρισε τη Ροδώπη την ερωτεύθηκε κεραυνοβόλα και, προσφέροντας στον Ξάνθο ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, την ελευθέρωσε και την πήρε στο σπίτι του και αφέθηκε στο πάθος του για αυτήν. Ο Χάραξος έφτασε στην Ναυκράτη για να κάνει περιουσία με ένα πλοίο γεμάτο κρασί από την Λέσβο. Η ενέργεια του αυτή, να απελευθερώσει μια δούλη και να την ερωτευθεί, σε συνδυασμό με τη σπάταλη ζωή του και τις τυχοδιωκτικές τάσεις του, είχαν προκαλέσει την οργή της αδελφής του, που δεν ήταν άλλη από τη μεγάλη ποιήτρια Σαπφώ, Τον κατηγορούσε για τη σχέση του μ΄αυτήν την κοπέλα, που την ονόμαζε υποτιμητικά όχι Ροδώπι αλλά Δωρίχα.

Η Σαπφώ έκανε δεήσεις με οργισμένους στίχους στην Αφροδίτη για να επιστρέψει ο αδερφός της σώος και με μερικά ψήγματα πλούτου. Η περίφημη ωδή που συνέθεσε η Σαπφώ στην απελπισμένη προσπάθειά της να αποσπάσει τον αδελφό της Χάραξο από τα νύχια της ομώνυμης περιβόητης Ελληνίδας εταίρας από το Δέλτα του Νείλου, η οποία οδήγησε πολλούς εραστές της σε οικονομική καταστροφή ήταν η εξής:

Τα κόκαλά σου γίνανε σκόνη προ πολλού, Δωρίχα.
Διαλύθηκε στο χώμα κι η κορδέλα των μαλλιών, το μυρωμένο ρούχο.
Μ’ αυτό κάποτε τύλιγες τον τυχερό το Χάραξο κι οι δυο, μια σάρκα,
απλώνατε τα χέρια για να πιείτε το κρασί απ’ τα ποτήρια της αυγής.
Τι απόμεινε από σε; Για σε μιλούν και θα μιλούν μες στους αιώνες
οι αγαπημένες λευκές στήλες των στίχων της Σαπφώς.
Ευλογημένο τ’ όνομά σου. Η Ναύκρατις θα το φυλάξει ξακουστό
μες στους αιώνες που θα πλέουν τα καράβια από τη θάλασσα στο Νείλο.

Τελικά ο Χάραξος γύρισε στη Λέσβο και η Ροδώπις, ως εταίρα πλέον, σταδιοδρόμησε στην Αίγυπτο. Όμως όταν πεθαίνει μια αγάπη δεν πεθαίνει και η ζωή, όπως μας λέει και το γνωστό άσμα, η ζωή της Ροδώπις μετά τον έρωτα της με τον Χάραξο είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Την συναντάμε στα γραφόμενα του Ηροδότου ο οποίος είχε σκανδαλισθεί, γιατί μερικοί απέδιδαν στην Ροδώπη την πυραμίδα του Μυκερίνου. Πως ήταν δυνατόν να ανήκει στην εταίρα μια κατασκευή "για την οποία είχαν ξοδευτεί αναρίθμητες χιλιάδες ταλάντων;"

Στο σημείο αυτό ο Ηρόδοτος, που αφηγείται την ιστορία, (βιβλίο 2ο-Ευτέρπη-παράγραφος 134-135) επισημαίνει πως ο ίδιος αμφιβάλει κατά πόσον είναι αληθινά αυτά που γράφει. Αντίθετα μας πληροφορεί πως η Ροδώπις, με το δέκατο των χρημάτων που κέρδισε στην Αίγυπτο, έφτιαξε δικό της μνημείο στους Δελφούς, πίσω από τον Θησαυρό των Χίων και από τα χρήματα που κέρδισε έχτισε πυραμίδα, λίγο μικρότερη από του Χεφρήνα και λίγο μεγαλύτερη από του Μυκερίνου.

Ας διαβάσουμε τις αναφορές του ιστορικού για την όμορφη εταίρα.

Τὴν δὴ μετεξέτεροί φασι Ἑλλήνων Ῥοδώπιος ἑταίρης γυναικὸς εἶναι, οὐκ ὀρθῶς λέγοντες. Οὐδὲ ὦν οὐδὲ εἰδότες μοι φαίνονται λέγειν οὗτοι ἥτις ἦν ἡ Ῥοδῶπις (οὐ γὰρ ἄν οἱ πυραμίδα ἀνέθεσαν ποιήσασθαι τοιαύτην, ἐς τὴν ταλάντων χιλιάδες ἀναρίθμητοι ὡς λόγῳ εἰπεῖν ἀναισίμωνται), πρὸς δὲ ὅτι κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα ἦν ἀκμάζουσα Ῥοδῶπις, ἀλλ' οὐ κατὰ τοῦτον. Ἔτεσιγὰρ κάρτα πολλοῖσι ὕστερον τούτων τῶν βασιλέων τῶν τὰς πυραμίδας ταύτας λιπομένων ἦν Ῥοδῶπις, γενεὴν μὲν ἀπὸ Θρηίκης, δούλη δὲ ἦν Ἰάδμονος τοῦ Ἡφαιστοόλιος ἀνδρὸς Σαμίου, σύνδουλος δὲ Αἰσώπου τοῦ λογοποιου. Ῥοδῶπις δὲ ἐς Αἴγυπτον ἀπίκετο Ξάνθεω τοῦ Σαμίου κομίσαντός [μιν],ἀπικομένη δὲ κατ' ἐργασίην ἐλύθη χρημάτων μεγάλων ὑπὸ ἀνδρὸς Μυτιληναίου Χαράξου τοῦ Σκαμανδρωνύμου παιδός, ἀδελφεοῦ δὲ Σαπφοῦς τῆς μουσοποιοῦ. Οὕτω δὴ ἡ Ῥοδῶπις ἐλευθερώθη καὶ κατέμεινέ τε ἐν Αἰγύπτῳ καὶ κάρτα ἐπαφρόδιτος γενομένη μεγάλα ἐκτήσατο χρήματα ὡς ἅλις εἶναι Ῥοδώπι, ἀτὰρ οὐκ ὥς γε ἐς πυραμίδα τοιαύτην ἐξικέσθαι. Τῆς γὰρ τὴν δεκάτην τῶν χρημάτων ἰδέσθαι ἔστι ἔτι καὶ ἐς τόδε παντὶ τῷ βουλομένῳ, οὐδὲν δεῖ μεγάλα οἱ χρήματα ἀναθεῖναι. Ἐπεθύμησε γὰρ Ῥοδῶπις μνημήιον ἑωυτῆς ἐν τῇ Ἑλλάδι καταλιπέσθαι, ποίημα ποιησαμένη τοῦτο τὸ μὴ τυγχάνοι ἄλλῳ ἐξευρημένον καὶ ἀνακείμενον ἐν ἱρῷ,τοῦτο <δ'> ἀναθεῖναι ἐς Δελφοὺς μνημόσυνον ἑωυτῆς.

Τῆς ὦν δεκάτης τῶν χρημάτων ποιησαμένη ὀβελοὺς βουπόρους πολλοὺς σιδηρέους,ὅσον ἐνεχώρεε ἡ δεκάτη οἱ, ἀπέπεμπε ἐς Δελφούς· οἳ καὶ νῦν ἔτι συννενέαται ὄπισθε μὲν τοῦ βωμοῦ τὸν Χῖοι ἀνέθεσαν, ἀντίον δὲ αὐτοῦ τοῦ νηοῦ. Φιλέουσι δέ κως ἐν τῇ Ναυκράτι ἐπαφρόδιτοι γίνεσθαι αἱ ἑταῖραι. Τοῦτο μὲν γὰρ αὕτη, τῆς πέρι λέγεται ὅδε ὁ λόγος, οὕτω δή τι κλεινὴ ἐγένετο ὡς καὶ οἱ πάντες Ἕλληνες Ῥοδώπιος τὸ οὔνομα ἐξέμαθον, τοῦτο δὲ ὕστερον ταύτης <ἑτέρη> τῇ οὔνομα ἦν Ἀρχιδίκη ἀοίδιμος ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα ἐγένετο, ἧσσον δὲ τῆς προτέρης περιλεσχήνευτος. Χάραξος δὲ ὡς λυσάμενος Ῥοδῶπιν ἀπενόστησε ἐς Μυτιλήνην, εν μέλεϊ Σαπφὼ πολλὰ κατεκερτόμησέ μιν. Ῥοδώπιος μέν νυν πέρι πέπαυμαι.

 Υπάρχει όμως και συνέχεια στην ιστορία μας, που δεν μας τη λέει ο Ηρόδοτος αλλά ο Στράβων (βιβλίο 17 κεφ. 1 παραγρ. 33). Πολλά χρόνια αργότερα όμως όταν ο Στράβων ταξίδευε στην Μεσόγειο και έβλεπε τις κεφαλές των Σφιγγών μόλις να ξεπροβάλλουν από την άμμο της ερήμου, του έδειξαν την πυραμίδα του Μυκερίνου ονομάζοντάς την Τάφο της Εταίρας. Έλεγαν πως είχε κατασκευαστεί από τους εραστές της Ροδώπης.

Κάποτε η Ροδώπις λούζονταν και ένας αετός άρπαξε το σανδάλι της και πέταξε μέχρι την Μέμφιδα. Από ψηλά άφησε το σανδάλι να πέσει στην αγκαλιά του Φαραώ, Ψαμμίτιχο, που απέδιδε δικαιοσύνη κάτω από τον ουρανό. Ο Φαραώ παρατήρησε την ομορφιά του σανδαλιού εντυπωσιασμένος από την κομψότητα του υποδήματος αυτού και πιστεύοντας ότι ήταν ένα σημάδι από τον θεό Ώρο, έστειλε άντρες να αναζητήσουν την γυναίκα στην οποία άνηκε το σανδάλι, σε κάθε γωνιά της Αιγύπτου. Έβαλε λοιπόν ακολούθους του να διατρέξουν όλη την Αίγυπτο, αναζητώντας την κοπέλα που το σανδάλι ταίριαζε στο πόδι της.

Η ιστορία της, την οποία μας διηγείται ο Στράβων, αποτελεί τον πρωταρχικό πυρήνα του διάσημου παραμυθιού «Σταχτοπούτα»: Το αφεντικό της την εκτιμούσε και μάλιστα της είχε χαρίσει ένα ζευγάρι σανδάλια με πλούσια διακόσμηση. Αλλά ήταν υπναράς και τον περισσότερο καιρό στο σπίτι κοιμόταν, οπότε οι άλλες δούλες που ζήλευαν τη Ρόδωπι την κακομεταχειρίζονταν και της έδιναν να κάνει τις βαρύτερες δουλειές. Την βρήκαν τέλος, στην Ναυκράτη, και έγινε σύζυγος του Φαραώ. Όταν η Ροδώπις πέθανε, ύψωσε στον τάφο της πυραμίδα. Είναι ο Ρωμαίος συγγραφέας Κλαύδιος Αιλιανός (Varia Historia, ΧΙΙΙ 33) παραθέτει μία εκδοχή της αρχαίας αυτής «Σταχτοπούτας».

Στους Δελφούς στα χρόνια του Πλούταρχου, οι οδηγοί έδειχναν ακόμη τον κενό χώρο, όπου κάποτε βρισκόταν οι σούβλες, που η εταίρα Ροδώπις είχε αφιερώσει στο Μαντείο. Ελεύθερη και πλούσια πλέον, με την Δεκάτη των κερδών της,η Ροδώπις έδωσε εντολή να κατασκευαστεί ένα έργο που να μην είχε σχεδιαστεί και αφιερωθεί σε ναό από κανέναν άλλον. Έτσι θέλησε γιατί την είχε κυριέψει η επιθυμία να αφήσει στην Ελλάδα ένα ενθύμιο της. Σκάνδαλο, φώναξαν μερικοί. Η απάντηση όμως ήταν εύκολη. Από το πλάτωμα κοιτάζοντας προς τα επάνω, φαινόταν το επίχρυσο άγαλμα της Φρύνης που ο συνηθισμένος στωικός είχε ονομάσει με περιφρόνηση "ο θρίαμβος της ελληνικής ακολασίας".

Αυτά αφηγούνται οι Έλληνες, αλλά οι Αιγύπτιοι που είναι στα πάντα "το σύμπαν" των Ελλήνων όπως έλεγε ο Ηρόδοτος, και αναφέρονται πάντα στους αρχαιότατους χρόνους, θυμούνται μια διαφορετική ιστορία.

Ο Μανέθων, στην επιτομή του για τους Φαραώ, κατονομάζει στο τέλος της έκτης δυναστείας την βασίλισσα Νιτώρκρη, "την πιο ευγενή και την πιο όμορφη ανάμεσα στις γυναίκες της εποχής της, με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, που κατασκεύασε την τρίτη πυραμίδα", την επονομασθείσα πυραμίδα του Μυκερίνου.

Η Νιτώρκρις, ήταν και τολμηρή πολέμαρχος. Η βασιλεία της τελείωσε μέσα σε σπασμού. Για να εκδικηθεί τον θάνατο του αδερφού της, έπνιξε σε μια υπόγεια κατασκευή όλους τους εχθρούς του.Ύστερα κλείστηκε σε ένα δωμάτιο γεμάτο στάχτη. Σε μια περιγραφή που επέζησε, η Νιτώρκρις μας παρουσιάζεται "ξανθιά και με ροδαλά μάγουλα". Και Ροδώπις σημαίνει "με ροδαλό πρόσωπο" όπως ήδη αναφέρθηκε.

Ανάμεσα στην ζωή της Νιτώρκριος και της εταίρας, για την οποία ο Κάρασος(Χάραξος) σπατάλησε την περιουσία του, πέρασαν περίπου 1900 χρόνια. Και 600 περίπου ανάμεσα στην ζωή της Σαπφούς και του Στράβωνα. Τόσο χρειάστηκε για να γίνει η βασίλισσα της Αιγύπτου μια ξανθιά ελληνίδα εταίρα, που είχε έρθει σκλάβα από την Θράκη, και να ξαναγίνει η ελληνίδα εταίρα βασίλισσα της Αιγύπτου. Παραμένουν ενωμένες σε μία πυραμίδα. Και ο χρόνος εξακολουθεί να επαληθεύει τους λιγοστούς στίχους που αφιέρωσε ο Ποσείδιππος στην Ροδώπη:

"Δωρική, η κορμοστασιά σου είναι στολισμένη με κορδέλες χάρη στις απαλές σου κοτσίδες, και από το αρωματισμένο πέπλο σου, με αυτό που κάποτε τύλιγες τον όμορφο Κάρασο, σάρκα με σάρκα, μέχρι την κούπα του πρωινού. Αλλά οι λευκές ηχηρές σελίδες του ύμνου της Σαπφούς παραμένουν και θα παραμείνουν. Μακάριο είναι το όνομα σου, και η Ναύκρατις θα το φυλάξει μέχρι ότου περάσει στον ακίνητο Νείλο πλοίο που θα πηγαίνει προς την θάλασσα".

Η σημασία και η αξία του “όχι” στα παιδιά μας

Η λέξη «όχι», παρόλο το μικρό της μέγεθος των 3 γραμμάτων, έχει μεγάλη δύναμη αν μάλιστα συνδυαστεί με επιχειρήματα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μάθημα ζωής για τα παιδιά μας.

Προτεραιότητα έχει τι είναι καλό για όλη την οικογένεια

Πολλές φορές το όχι έρχεται ως απάντηση στην επιθυμία του ενός παιδιού που έρχεται σε σύγκρουση με το πρόγραμμα ή τις ανάγκες της οικογένειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το «όχι» είναι για το καλό και υπέρ του συνόλου της οικογένειας. Θα ακυρώσουμε ή θα αναβάλλουμε μια δουλειά ή μια απασχόληση του παιδιού αν πρέπει να δούμε τους παππούδες ή να περάσουμε χρόνο όλοι μαζί.

Το «όχι» είναι για την ασφάλειά τους

Πολλές φορές τα παιδιά μας, είτε στα 2 είτε στα 15 τους επιθυμούν κάτι επικίνδυνο είτε επειδή δεν έχουν αίσθηση του κινδύνου, είτε επειδή θέλουν να το ρισκάρουν. Το μήνυμα που περνάει σε αυτές τις περιπτώσεις το «όχι» πρέπει να είναι δυνατό και σαφές. Η επιθυμία σου δεν είναι ασφαλής και δεν μπορώ να στο επιτρέψω.

Η επιθυμία τους δεν είναι η σωστή για αυτά
Θα υπάρξουν στιγμές που τα παιδιά θέλουν να διαβάσουν, να δουν, να ακούσουν ή να κάνουν κάτι επειδή είναι της μόδας, επειδή τα κάνουν οι άλλοι και οι φίλοι τους ή επειδή θέλουν απλά να τα δοκιμάσουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τα κατάλληλα για την ηλικία τους ή για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή ότι ταιριάζουν με τις αρχές της οικογένειας. Οφείλουμε το όχι μας να τα προστατέψει από τις κακές επιρροές.

Η επιθυμία τους κρύβει μια άλλη αλήθεια
Πολλές φορές αυτό που μας λένε ή μας ζητάνε δεν είναι αυτό που θέλουν να μας πουν ή να μας ζητήσουν. Η επιθυμία τους κρύβει από πίσω κάτι άλλο. Πρέπει να ακούμε κάτω από τις λέξεις και να ψάχνουμε τι άλλο υπάρχει από πίσω. Μήπως το ότι το παιδί μας δε θέλει να πάει σχολείο, κρύβει από πίσω κάποια μορφή bullying; Μήπως η επιθυμία τους να πιάσουν δουλειά αμέσως μετά το λύκειο, κρύβει μια τάση ανεξαρτησίας και επιθυμίας να φύγουν από το σπίτι;

Σε όλες τις περιπτώσεις τα «όχι» δεν πρέπει να είναι εγωιστικά. Πρέπει να συνοδεύονται από εξηγήσεις και επιχειρήματα.

Παιδί μου σ' αγαπώ γιατί...

Έχουμε μάθει να κολλάμε σε όλα ένα γιατί ... σου δίνω γιατί .... αισθάνομαι γιατί... αγαπάω γιατί...

Έτσι κάπως αυτό το γιατί το ταιριάζουμε παντού... ακόμα και στα παιδιά μας... Σε αυτές τις υπέροχες ψυχές που πολλές φορές νομίζουμε οτι είμαστε οι κυρίαρχοι των ζωών τους.

Ζούμε μέσα από την ζωή των παιδιών μας και μερικές φορές μόνο μέσω αυτής. Τα μαθαίνουμε από μικρά να είναι γατζωμένα πάνω μας, τα χρησιμοποιούμε σαν βαρίδια για να βρούμε τις δικές μας χαμένες ισορροπίες. Δημιουργούμε σενάρια φόβου για να τα κρατήσουμε υπό έλεγχο, τα μαθαίνουμε να υπακούν τυφλά γιατί έτσι νιώθουμε καλοί γονείς.

Και τα παιδιά σιγά σιγά μεγαλώνουν... και προσπαθούν μέσα από αυτό το μονοπάτι, το δικό μας, να βρουν το δικό τους, κι εμείς περισσότερο εμπόδια παρά βοήθεια είμαστε... αφού δεν μπορούμε να παρακάμψουμε το Εγώ μας...

Ένα μεγάλο ποσοστό, είναι εκείνα τα "καλά" παιδιά, από τους "καλούς" γονείς, και τις "καλές" οικογένειες... πέρασαν στις εξετάσεις... σπούδασαν, παντρεύτηκαν κοινωνικά καταξιωμένους συζύγους και ακολούθησαν τον δρόμο που χάραξαν οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες των γονιών τους... και τους έκαναν περήφανους και έγιναν αυτά εσωτερικά δυστυχισμένα αφού δεν ξέρουν ποιό είναι το δικό τους μονοπάτι.

Και μέσα σε αυτές τις οικογένειες ίσως υπάρχουν και κάτι μικροί επαναστάτες, παιδιά που δείχνουν την δυσαρέσκειά τους απέναντι στην χειραγώγηση των γονιών τους... και ειναι τα δύσκολα παιδιά, τα παιδιά που πάντα, κατα τους άλλους, ζηλεύουν τον πετυχημένο αδελφό. Υπαίτια για τις αρρώστιες που έχουν οι γονείς τους και όλες τις καταστροφές που εχει υποστεί η οικογένεια... τα "προβληματικά"... και έτσι εξαγνίζουμε τις αποφάσεις μας σαν γονείς.

Όλα τα παραπάνω είναι συνέπεια του γιατί. Σ'αγαπώ γιατί είσαι καλό παιδί.... δηλαδή αν είσαι "κακό", παιδί μου, δεν σε αγαπώ; Αν δεν περάσεις παιδί μου, δεν αξίζεις; Αμα δεν ζήσεις την ζωή που δεν έζησα, δεν τα χεις καταφέρει, και έχω αποτύχει και γω σαν γονιός δεύτερη φορά;

Είναι παράλογο που δεν μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας σ'αγαπώ για αυτό που είσαι παιδί μου, ΣΕ ΑΠΟΔΕΧΟΜΑΙ έτσι όπως είσαι με τις αποφάσεις σου και τα σκαμπανεβάσματά σου, είμαι εδώ δίπλα σου να σε αγκαλιάσω, να σου δώσω την αγάπη μου αφήνοντας σε ελεύθερο να κάνεις τα λάθη σου, γιατι η ζωή σου σου ανήκει...

Δεν έχουμε πάρει χαμπάρι πως η ζωή έχει το δικό της ρυθμό κι εμείς δεν μπορούμε να προλάβουμε τίποτα. Μπορούμε μόνο να σταθούμε δίπλα στα παιδιά μας, να τους δώσουμε την αγάπη μας χωρίς γιατί... Να τα αγκαλιάσουμε και να τα ακούσουμε, χωρίς να τα κρίνουμε... Δεν είμαστε δικαστές, δάσκαλοι, γιατροί. Είμαστε απλά γονείς... και ο γονιός δεν είναι τίποτα άλλο παρά μόνο ΑΓΑΠΗ... και αυτό δεν είναι καθόλου λίγο... φτάνει για να τα γιατρέψει όλα.

Η αέναη «κυκλική πορεία» των Πολιτισμών

Όσοι έχουν διαβάσει ιστορία, θα έχουν διακρίνει ότι εποχές ακμής διαδέχονται εποχές παρακμής και αντίστροφα.

Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποια διαρκής ανοδική πορεία, παρά μόνο μια αέναη κυκλική πορεία. Η ψευδαίσθηση γραμμικής πορείας της ανθρωπότητας προέρχεται από τη λανθασμένη ταύτιση του πολιτισμού με τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις, οι οποίες προστιθέμενες βελτιώνουν τα υλικά μέσα στην πορεία των αιώνων.

Όμως ο πολιτισμός είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τα υλικά μέσα.

Παραλληλίζοντας τους πολιτισμούς με τους ζωντανούς οργανισμούς, βλέπουμε ότι αυτοί γεννιούνται, ακμάζουν, παρακμάζουν και πεθαίνουν. Στη συνέχεια τη θέση τους λαμβάνουν άλλοι πολιτισμοί, οι οποίοι με τη σειρά τους ακολουθούν την ίδια πορεία. Ένα από τους βασικούς παράγοντες που έχουν σαν αποτέλεσμα την κυκλική πορεία του πολιτισμού είναι ο βιολογικός.

Άξιο αναφοράς αποτελεί το έργο του Lapouge. Που αναφέρεται αναλυτικά η σκέψη του Γάλλου ανθρωπολόγου σχετικά με την μεγάλη σημασία που έχει στη σύγχρονη εποχή η κοινωνική επιλογή έναντι της φυσικής επιλογής, φτάνοντας στο σημείο... να τροποποιεί την φυλετική σύνθεση των κρατών στο διάβα των αιώνων, κάτι που με τη σειρά του μεταβάλλει τις κοινωνίες.

Ο συγγραφέας αναρωτιέται ποια είναι η έννοια της προόδου. Η Δαρβινική θεώρηση ώθησε κάποιους επιστήμονες, όπως ο Spencer και ο Haeckel, σε μια οπτιμιστική προσέγγιση, υπό την έννοια ότι οι οργανισμοί διαρκώς βελτιώνονται, μέσω της επιβίωσης των ικανότερων. Ο Lapouge κατακρίνει αυτή τη μερίδα επιστημόνων, επισημαίνοντας ότι εξέλιξη δεν σημαίνει πρόοδος. Η παλαιοντολογία μας δίνει πολλά παραδείγματα. Τεράστια ερπετά, δεινόσαυροι και τόσα ακόμη πανίσχυρα είδη εξαφανίστηκαν, με κανένα από τα σημερινά να μην τα φτάνει σε μέγεθος, δύναμη και επιθετικότητα. Συνεπώς, δεν είναι οι καλύτεροι αυτοί που επιβιώνουν, αλλά εκείνοι που καταφέρνουν να επιβιώσουν, ακόμα και αν είναι μέτριοι ή παρασιτικοί. Φαίνεται ότι οι λαμπρότερες ικανότητες δεν είναι απαραίτητες για την επιβίωση μακροπρόθεσμα.

Εκεί, ο Lapouge εξηγεί τον κύκλο των πολιτισμών, ο οποίος έχει την βάση του σε ένα βιολογικό φαινόμενο, αυτό της κοινωνικής επιλογής. Στη σύγχρονη εποχή, ο πόλεμος καταστρέφει το δυναμικότερο, ενεργητικότερο και ευγενές τμήμα της κοινωνίας που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, επιτρέποντας στη μετριότητα να μείνει στα μετόπισθεν και να αυξηθεί μετά το τέλος του πολέμου. Η οικονομοκρατία και ο υλισμός, οδηγούν μάζες αλλόφυλων στις πλούσιες περιοχές, όπου χρησιμοποιούνται ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Μακροπρόθεσμα αυτό οδηγεί σε φυλετική αλλοίωση και αντικατάσταση εκείνων που δημιούργησαν τον πλούτο με τον δυναμισμό τους. Πολλές ακόμα περιπτώσεις καταστροφής των πλέον δραστήριων στοιχείων του πληθυσμού υπάρχουν, όπως οι πολιτικές διαμάχες, αγαμία των ιερέων, κτλ.

Αυτές οι κοινωνικές επιλογές, οδηγούν σε σταδιακή φυλετική μεταβολή του πληθυσμού. Εκεί που άκμαζε ένας μεγάλος πολιτισμός, μετά από αιώνες βρίσκουμε στάχτες. Πόσοι δεν έχουν θαυμάσει τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Πού βρίσκεται αυτός πλέον; Το παράδειγμα της Αθήνας είναι το πλέον χαρακτηριστικό. Η Αθήνα κατάφερε να ακμάσει και να παρακμάσει σε λιγότερο από δύο αιώνες. Η αύξηση των μετοίκων και η θυσία των ευγενέστερων στοιχείων στους διαρκείς πολέμους, μαζί με το τελειωτικό πλήγμα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, οδήγησαν σύντομα στην παρακμή.

Η Σπάρτη έφτασε στην πολιτική ακμή της μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όμως σύντομα παρήκμασε. Γνωρίζουμε ότι έχασε τα ευγενέστερα στοιχεία της μέσω της υπογεννητικότητας και των διαρκών πολέμων. Στη Ρώμη, έχει καταγραφεί ιστορικά ότι οι οικογένειες των πατρικίων που είχαν δημιουργήσει έναν μύθο, είχαν σχεδόν εξαφανιστεί την περίοδο που επεβλήθη η Αυτοκρατορία. Στη συνέχεια, η αθρόα είσοδος σκλάβων, απελεύθερων και εξωευρωπαίων στο σώμα των "Ρωμαίων" πολιτών ώθησε προς την απόλυτη παρακμή. Η παρακμή κάθε φορά δεν έχει να κάνει μόνο με την κρατική δομή, αλλά και με τον πολιτισμό. Πόσοι δεν έχετε δει στην κεντρική Ευρώπη αρχιτεκτονική που παραπέμπει στους ευρωπαϊκούς λαούς του Μεσαίωνα και της ύστερης εποχής, όμως ο πληθυσμός σήμερα στις ίδιες περιοχές δεν έχει τίποτε το σχετικό;

Αποτελούν ένδειξη ότι εκεί κάποτε κατοικούσε ένας άλλος λαός, που σταδιακά αντικαταστάθηκε.

Η κληρονομικότητα είναι μια τυφλή δύναμη, την οποία δεν πρέπει να αγνοούμε. Αντιθέτως πρέπει να την αξιοποιήσουμε, ώστε να αυξήσουμε τα πλέον δρασήρια, ικανά και πνευματικά εύρωστα φυλετικά στοιχεία του πληθυσμού. Η συνειδητοποίηση ότι εξέλιξη δεν σημαίνει βελτίωση, αλλά μπορεί να σημαίνει και χειροτέρευση του ανθρώπινου δυναμικού, θα πρέπει να μας κινητοποιήσει ώστε η μοίρα του ανθρώπου να μην είναι να καταλήξει ένας τρωγλοδύτης, αλλά, γιατί όχι εκείνο που οραματίστηκε ο Φρειδερίκος Νίτσε.

Ο βιολογικός παράγοντας είναι μία από τις βασικές αιτίες της κυκλικής πορείας των πολιτισμών. Άλλος παράγοντας είναι η μεταβολή των μεταφυσικών θεμελίων του πολιτισμού, όπως την περιέγραψε ο Ιούλιος Έβολα σε ένα εντυπωσιακό άρθρο. Από βιολογικής πλευράς, σε ένα πρώτο στάδιο ικανά φυλετικά στοιχεία αναλαμβάνουν την ηγεσία και την δημιουργία του πολιτισμού. Η σταδιακή αλλοίωση οδηγεί σε στασιμότητα και παρακμή, μέχρι ένας εξωτερικός παράγοντας να δώσει το τελειωτικό χτύπημα, ώστε να κλείσει ο κύκλος του πολιτισμού και να ανοίξει ένας καινούργιος.

Τα βαρυτικά κύματα μπορεί να ταλαντεύονται όπως τα νετρίνα

Με τη χρήση δεδομένων από την πρώτη ανίχνευση, που έγινε ποτέ, κυμάτων βαρύτητας το 2016 μαζί με μια θεωρητική ανάλυση, οι φυσικοί έχουν δείξει ότι τα κύματα βαρύτητας μπορούν ταλαντεύονται μεταξύ δύο διαφορετικών μορφών που ονομάζονται «g» και «f» – τύπου. Οι φυσικοί εξηγούν ότι αυτό το φαινόμενο είναι ανάλογο με τον τρόπο που ταλαντεύονται τα νετρίνα μεταξύ τριών ξεχωριστών γεύσεων – νετρίνο ηλεκτρονίου, μιονίου, και ταυ. Τα  ταλαντούμενα κύματα βαρύτητας όμως προκύπτουν με μία τροποποιημένη θεωρία της βαρύτητας, που ονομάζεται διμετρική βαρύτητα ή διβαρύτητα (bimetric ή «bigravity» ), αλλά τώρα μερικοί φυσικοί δείχνουν ότι οι ταλαντώσεις μπορεί να είναι ανιχνεύσιμες σε μελλοντικά πειράματα. 

Η εικόνα δείχνει δύο συγχωνευόμενες μαύρες τρύπες δημιουργώντας έτσι κύματα βαρύτητας. Σε μεγάλες αποστάσεις από τη συγχώνευση ο χωρόχρονος μπορεί να περιγραφεί από υπερθέσεις των δύο συνόλων πλέγματος, που απεικονίζει τις δύο μετρικές της βαρύτητας (bigravity)

 

Οι ερευνητές, Kevin Max ένας διδακτορικός στο Πανεπιστήμιο της Pisa μαζί με τον Moritz Platscher, υποψήφιος διδάκτορας στο Ινστιτούτο Max Planck  και τον Juri Smirnov, μεταδιδακτορικός θεωρητικός στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, έχουν δημοσιεύσει μια εργασία σχετικά με την ανάλυση που έκαναν για τις ταλαντώσεις των βαρυτικών κυμάτων στο Physical Review Letters .

 

Όπως εξηγούν οι φυσικοί η εργασία αυτή μπορεί να βοηθήσει ώστε να απαντηθεί το ερώτημα τι είναι το άλλο 95% από το οποίο είναι κατασκευασμένο το σύμπαν, με τον υπαινιγμό ότι η απάντηση μπορεί να βρίσκεται σε τροποποιημένες θεωρίες της βαρύτητας και όχι σε νέα σωματίδια.

 

«Μόνο το 5% της ύλης είναι ένας τύπος που πιστεύουμε ότι κατανοούμε σωστά,» λέει ο Smirnov. «Για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα από τι αποτελείται το σύμπαν μας (“σκοτεινή ύλη”και“σκοτεινή ενέργεια”), οι περισσότεροι φυσικοί συζητούν εναλλακτικά μοντέλα της φυσικής σωματιδίων με νέα σωματίδια. Ωστόσο, πειράματα όπως αυτά που γίνονται στο LHC δεν έχουν εντοπίσει κανένα εξωτικό σωματίδιο, ακόμα. Αυτό λοιπόν εγείρει το ερώτημα αν ίσως πρέπει να τροποποιηθεί η βαρυτική πλευρά της θεωρίας.

 

«Στην εργασία μας, αναζητάμε τι μηνύματα θα μπορούσαμε να περιμένουμε από μια τροποποίηση της θεωρίας της βαρύτητας, και αποδεικνύεται ότι η διβαρύτητα (bigravity) διαθέτει ένα μοναδικό τέτοιο σήμα και συνεπώς μπορεί να διακριθεί από τις άλλες θεωρίες. Η πρόσφατη ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων από το Παρατηρητήριο LIGO έχει ανοίξει ένα νέο παράθυρο σε σκοτεινούς τομείς του σύμπαντος για εμάς. Είτε η Φύση έχει επιλέξει τη κλασσική γενική σχετικότητα του Einstein, ή την διβαρύτητα (bigravity), ή οποιαδήποτε άλλη θεωρία είναι ένα διαφορετικό ζήτημα στο τέλος. Μπορούμε να μελετήσουμε μόνο πιθανά σήματα για να ψάξουν οι πειραματιστές.”

 

Δύο βαρυτόνια, αντί του ενός

Επί του παρόντος, η καλύτερη θεωρία της βαρύτητας είναι η θεωρία του Αϊνστάιν της γενικής σχετικότητας, η οποία χρησιμοποιεί μία μόνο μετρική για να περιγράψει τον χωροχρόνο. Ως αποτέλεσμα, οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις μεσολαβούνται από ένα και μόνο υποθετικό σωματίδιο που ονομάζεται βαρυτόνιο, το οποίο είναι άμαζο και γι αυτό ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός.

Η κύρια διαφορά μεταξύ της γενικής σχετικότητας και της διμετρικής ή διβαρύτηταε (bigravity) είναι ότι η τελευταία χρησιμοποιεί δύο μετρικές, την g και f. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η g είναι μια φυσική μετρική και ζευγαρώνει (ενώνονται) με την ύλη, η f είναι μία στείρα μετρική και δεν συνδέεται με την ύλη. Στην διβαρύτητα οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις μεσολαβούνται από δύο γκραβιτόνια, ένα από τα οποία έχει μάζα και το άλλο είναι άμαζα. Τα δύο γκραβιτόνια αποτελούνται από διαφορετικούς συνδυασμούς (ή υπερθέσεις) της μετρικής g και f, και έτσι αυτά ενώνονται με την περιβάλλουσα ύλη με διαφορετικούς τρόπους. Η ύπαρξη των δύο μετρικών (και δύο γκραβιτονίων) στο πλαίσιο της διβαρύτητας οδηγεί τελικά στο φαινόμενο της ταλάντωσης.

 

Όπως οι φυσικοί εξηγούν, η ιδέα ότι μπορεί να υπάρχει ένα βαρυτόνιο με μάζα έχει ιστορία ίδια σχεδόν με τη γενική σχετικότητα.

 

«Η θεωρία της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν προβλέπει ένα διαμεσολαβητή (η“γκραβιτόνιο”) των βαρυτικών αλληλεπιδράσεων, το οποίο ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός, δηλαδή, το οποίο είναι άμαζο,» δήλωσε ο Max. «Πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1930, οι άνθρωποι ήδη προσπαθούν να βρουν μια θεωρία που να περιέχει ένα διαμεσολαβητή που να έχει μάζα, και έτσι να ταξιδεύει με ταχύτητα μικρότερη από την ταχύτητα του φωτός. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν ένα πολύ δύσκολο έργο και μόλις ολοκληρώθηκε πρόσφατα το 2010. Η διβαρύτητα είναι μια παραλλαγή αυτού του πλαισίου του 2010, η οποία δεν διαθέτει ένα, αλλά δύο δυναμικές μετρικές Μόνο μία μετρική συνδέεται με την ύλη, ενώ η άλλη δεν το κάνει. Και ένας γραμμικός συνδυασμός αυτών έχει μάζα (που κινείται πιο αργά από την ταχύτητα του φως), ενώ το άλλο είναι άμαζο (ταχύτητα του φωτός).»

 

Ταλαντώσεις

Οι φυσικοί δείχνουν ότι, στο πλαίσιο της διβαρύτητας, καθώς παράγονται τα βαρυτικά κύματα και διαδίδονται μέσα στο χώρο, ταλαντεύονται μεταξύ της g  και f μετρικής (τύπου) -αν και μόνο το g-τύπου μπορεί να ανιχνευθεί. Αν και προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να υπάρχουν αυτές οι ταλαντώσεις, φάνηκε να οδηγεί σε μη φυσικά αποτελέσματα, όπως η παραβίαση της διατήρησης της ενέργειας. Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι ταλαντώσεις μπορούν θεωρητικά να προκύψουν σε ένα ρεαλιστικό φυσικό σενάριο, όταν οι θεωρούμενες μάζες των βαρυτονίων είναι αρκετά μεγάλες για να ανιχνευθούν από τις τρέχουσες πειραματικές συσκευές στην αστροφυσική.

 

Για να κατανοήσουμε αυτές τις ταλαντώσεις, οι επιστήμονες εξηγούν ότι μοιάζουν με τις ταλαντώσεις των νετρίνων. Αν και τα νετρίνα έρχονται σε τρεις γεύσεις, τυπικά τα νετρίνα που παράγονται σε πυρηνικές αντιδράσεις είναι νετρίνα ή αντινετρίνα ηλεκτρονίων, επειδή οι άλλες μορφές είναι πολύ βαριές για να σχηματίσουν σταθερά ύλη. Κατά παρόμοιο τρόπο, στην διβαρύτητα μόνο η g μετρική συνδέεται με την ύλη, έτσι ώστε τα κύματα βαρύτητας που παράγονται από αστροφυσικά γεγονότα, όπως οι συγχωνεύσεις μαύρων οπών, είναι g-τύπου, επειδή τα f-τύπου κύματα βαρύτητας δεν συνδέονται με την ύλη.

 

Καθώς οι φυσικοί σημειώνουν, η ομοιότητα μεταξύ νετρίνων και κυμάτων βαρύτητας δεν είναι απόλυτη, γιατί η ταλάντωση των νετρίνων είναι ένα κβαντομηχανικό φαινόμενο που περιγράφεται από την εξίσωση κύματος του Schrödinger, ενώ η ταλάντωση του βαρυτικού κύματος δεν είναι ένα κβαντικό φαινόμενο και αντ ‘αυτού περιγράφεται από μια κλασσική εξίσωση κύματος.

 

Ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα που προβλέπουν οι φυσικοί είναι ότι οι ταλαντώσεις του βαρυτικού κύματος οδηγούν σε μεγαλύτερες παραμορφώσεις σε σύγκριση με εκείνες που προβλέπονται από τη γενική σχετικότητα . Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν μια πορεία προς την πειραματικά ανίχνευση των ταλαντώσεων των βαρυτικών κυμάτων και την εξεύρεση πειραματικής υποστήριξης για την διβαρύτητα (bigravity). 

Η Μνησικακία σε Σκοτώνει

«O άνθρωπος είναι ένα ον το οποίο εκπαιδεύτηκε από τις πλάνες του: Πρώτον, πάντα έβλεπε τον εαυτό του ως ατελή, δεύτερον, προίκιζε τον εαυτό του με φανταστικές ιδιότητες, τρίτον, έβαζε τον εαυτό του στην ιεραρχία των όντων σε λάθος βαθμίδα ανάμεσα στο ζώο και τη φύση, τέταρτον, επινοούσε συνεχώς καινούριους πίνακες των καλών και τους δεχόταν για ένα διάστημα ως αιώνιους και μη εξαρτώμενους από όρους.

Το αποτέλεσμα ήταν πως άλλοτε η μια και άλλοτε η άλλη ανθρώπινη ενόρμηση και κατάσταση έπαιρνε την πρώτη θέση και εξευγενιζόταν λόγω αυτής της εκτίμησης. Κάθε επίτευγμα, κάθε βήμα προς τα εμπρός στη γνώση, προκύπτει από το θάρρος, από τη σκληρότητα απέναντι στον εαυτό μας, από την καθαρότητα απέναντι στον εαυτό μας. Μια μικρή εκδίκηση είναι πιο ανθρώπινη από καθόλου εκδίκηση. Σκοπός της εκδίκησης ή της τιμωρίας είναι να κάνει καλύτερους εκείνους που τιμωρούν ή εκδικούνται. Όποιος τιμωρείται, δεν είναι ποτέ εκείνος που έχει κάνει την πράξη. Είναι πάντα ο αποδιοπομπαίος τράγος. Έτσι η μνησικακία γεννημένη από την αδυναμία, βλάπτει περισσότερο από τον καθένα τον ίδιο τον αδύναμο.» Νίτσε

«Ο φθόνος είναι συντετριμμένος θαυμασμός» Σέρεν Κίρκεγκορ

«Όταν σκέφτεσαι πόσοι είναι καλύτερα από σένα, να συλλογίζεσαι και πόσοι είναι χειρότερα από σένα.» Σενέκας

«Στην ηλικία μου ο Αλέξανδρος ήταν κοσμοκράτορας, ενώ εγώ δεν έχω κάνει τίποτα που ν’ αξίζει ακόμα.» Ιούλιος Καίσαρ, όταν σε ηλικία 32 ετών είδε έναν ανδριάντα του Αλέξανδρου.

Οι μνησίκακοι πεθαίνουν με οικτρό τρόπο, η μνησικακία ποτέ.
Είναι αληθινά εκπληκτικό το πόσο εύκολα τα ανθρώπινα ζώα αρέσκονται να ζουν στο μίσος, στην κακία, (μνησικακία) στον φθόνο σε μόνιμη κατάσταση και να αρνούνται να ζήσουν στην μόνιμα χαρούμενη (έστω και χαζοχαρούμενη) αντίστοιχη της. Το να διατηρεί κάποιος στη μνήμη του, ένα κακό που του έγινε (υποθετικό ή αληθινό, είναι αδιάφορο) και να επιθυμεί την ανταπόδοσή του αυτό σημαίνει μνησικακία και ταυτόχρονα σημαίνει ότι η συγκεκριμένη μονάδα δεν ζει στον παρόντα χρόνο.

Αυτό σημαίνει ότι ζει κάπου (οπουδήποτε) αλλού, αλλά όχι εδώ και τώρα. Όταν λοιπόν προσπαθήσεις να επικοινωνήσεις με κάποιο τέτοιο υποκείμενο που βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου διαπιστώνεις κάθε είδους διαστρεβλώσεις και δικαιολογήσεις, τυχαιότητα, ανικανότητα αντιμετώπισης και φυσικά απώλεια σθένους κι άρα αρρώστιες νοητικές και σωματικές. Κάθε υποκείμενο που ζει εκτός παρόντα χρόνου έχει πολύ χαμηλό βαθμό αποδοχής και σχεδόν ανύπαρκτη ικανότητα αντιμετώπισης κι άρα είναι μία πολύ κακή επιλογή για συντροφιά ή συνεργασία, αφού η ανηθικότητα και η ανικανότητα είναι κύριο χαρακτηριστικό του και ο φθόνος με την κακία η βασική του υποδειγματική κατάσταση.

Ο φθόνος βγαίνει από το ρήμα φθίνω που σημαίνει μειώνω, λιγοστεύω, συρρικνώνω και πράγματι, ο φθόνος μειώνει το σθένος κι άρα η μονάδα α-σθενεί. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσεις ότι η μνησικακία που κάθισε στον θρόνο της σκέψης σου και  ζει μέσα στο μυαλό σου δηλητηριάζει ολόκληρο το σώμα σου. Φθονερές σκέψεις, μνησίκακα συναισθήματα, πηγάζουν μέσα από εσένα και όχι απ’ τους γύρω σου, άρα μόνο εσένα συρρικνώνουν κι α-σθενούν, ποτέ τους γύρω σου. Η περιφρόνηση, ο φθόνος, η μνησικακία πλημυρίζει με θανατηφόρα συναισθήματα και συνοδεύονται από μνησίκακες ενέργειες που σε οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε απώλεια σωματικού σθένους (ασθένεια) απομόνωση και εξαθλίωση.

Η Μνησικακία είναι ο μοναδικός λόγος που το ανθρώπινο ζώο α-σθενεί (χάνει το σθένος του) και κανένας απολύτως άλλος. Ούτε ιοί, ούτε μικρόβια, ούτε νοσήματα με εξωτικά ονόματα. Η μνησικακία έχει σωματικές συνέπειες: υψηλή πίεση, αύξηση των παλμών, αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, καρκίνους, φλεγμονές κ.α. που αποκαλούνται «αυτοάνοσα». Κοινός τόπος όλων η γενικευμένη συστημική οξύτητα μέσα στο σώμα. Όσο περισσότερο κρατάς κακία, τόσο πιο σίγουρο είναι ότι αυτά τα συναισθήματα επηρεάζουν την καρδιά, το σθένος, την υγεία.

«Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η μνησίκακη νοητική κατάσταση προκαλεί καρδιακά προβλήματα μας άφησαν έκπληκτους», δήλωσε ο Dr. Charles Raison, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Emory University. «Τα ευρήματα είναι εξίσου στοιχειοθετημένα με αυτά για το κάπνισμα και το μέγεθος των συνεπειών είναι το ίδιο», συμπλήρωσε. Φυσικά, είναι δύσκολο να αποφύγουμε εντελώς τις στιγμές θυμού και θα νιώσουμε πικρία κάποια στιγμή στην ζωή μας, αλλά αυτό πρέπει να είναι απολύτως προσωρινό και φευγάτο. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπουμε να γίνει χρόνιο πρόβλημα η μνησικακία και να διαιωνίζεται.

Ο μνησίκακος είναι ρηχός από συναισθήματα, επιφανειακός και παρασιτικός, αισθάνεται ότι τον αδικούν και ότι κάποιοι πρέπει να του δίνουν μόνιμα ότι του αρέσει χωρίς να δυσανασχετούν, είναι πεπεισμένοι ότι αδικήθηκαν και όλοι τους χρωστάνε κι άρα πρέπει να πληρώσουν τα φαντασιακά χρωστούμενα. Όπως έλεγε ο Νίτσε «το χρυσό θηκάκι της συμπόνοιας κρύβει την λεπίδα του φθόνου» αφού η συμπόνια είτε δίνεται, είτε απαιτείται είναι συγκαλυμμένη μνησικακία. Όσο πιο άδειος είναι συναισθηματικά και ψυχικά ο άνθρωπος τόσο περισσότερο η μνησικακία, ο φθόνος και η απληστία τον διακατέχουν.

Απληστία είναι η υπερβολική κι εγωιστική επιθυμία του υποκειμένου για περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται όπως χρήματα, ρούχα, τεχνολογικά κλπ. Ο άπληστος λειτουργεί με γνώμονα το οικονομετρικό ένστικτο αυτοπροβολής και είναι πάντοτε άτομο με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που φαντασιώνονται ανεπούλωτα τραύματα μειονεξίας και ματαιώσεις που ενισχύθηκαν κατά την παιδική ηλικία από την οικογένεια που τους φταίει για τα πάντα, αφού θεωρούν ότι υπήρξαν στερημένοι από αγάπη, με καταπιεστικούς ή αδιάφορους γονείς ή από τις συνθήκες οικονομικής δυσχέρειας με πολλές στερήσεις και τώρα απαιτούν από το σύμπαν να συνωμοτήσει υπέρ τους και μάλιστα να κατακεραυνώσει όλους τους φαντασιακούς εχθρούς τους, ειδικά την μαμά και τον μπαμπά.

Η απληστία είναι εθιστική και ο άπληστος τα θέλει όλα δικά του χωρίς ηθικές αναστολές, ή ίχνος λογικής σκέψης κι όπως ένας εξαρτημένος από ουσίες θα σκοτώσει για να βρει την δόση του. Πέρα από την εξάρτηση από τα υλικά αγαθά, αντίστοιχα, υπάρχει και η εξάρτηση από την κοινωνική αναγνώριση ως μοναδικός ακλόνητος κι ανήθικος αυτοσκοπός. Η μάχη για καταξίωση (με ότι αυτό σημαίνει για τον ταραγμένο ψυχισμό του)  μετατρέπεται σε ένα ανταγωνιστικό αδυσώπητο επιθετικό κυνήγι εξουσίας με πλήθος από αμετανόητες, παρασιτικές κι ανήθικα παράλογες πράξεις, και προς τον εαυτό του και φυσικά προς το περιβάλλον του.

Η τυχοδιωκτική επιθυμία για οικονομική και κοινωνική υπεροχή συγκαλύπτει ναρκισσιστικά εγωπαθή στοιχεία. Ο άπληστος θεωρεί ότι όλοι «του χρωστάνε», ενώ παράλληλα ο φόβος του θανάτου που τον κυριεύει, τον οδηγεί στην εξάρτηση συλλογής υλικών αγαθών ως αντάλλαγμα για την αιώνια ζωή. Γίνεται ο καλύτερος καταναλωτής και γι αυτόν οι διαφημίσεις είναι απλά μια ευκαιρία για αγορά ανεξάρτητα αν αυτό που βλέπει του είναι χρήσιμο ή το χρειάζεται ή αν έχει τα χρήματα να το αγοράσει.

Η υπέρμετρη εγωπάθεια εκφράζεται μέσα από κτητικές αναφορές, συνοδευόμενες πάντα από το «μου» όπως οι επαγγελματικές επιτυχίες «μου» η γυναίκα «μου», τα παιδιά «μου». Η εγωπάθεια που χαρακτηρίζει τον άπληστο εξυπηρετεί ως μάσκα άμυνας, κουκουλώνοντας τις ανασφάλειες, την οδύνη του και την κακή αυτοεικόνα του.

Αυτό που αποτελεί δραματική κατάσταση για κάποιον, είναι μια περιπέτεια άνευ σημασίας για κάποιον άλλο. Για κάποιους ανθρώπους το να χάσουν χρήματα είναι μια ευκαιρία παιχνιδιού για να βγάλουν περισσότερα και για άλλους είναι αιτία αυτοκτονίας. Η λέξη stress σημαίνει υπογραμμίζω, τονίζω, επισημαίνω. Αυτό σημαίνει ότι το stress δεν είναι τοξικό από μόνο του αλλά αυτό που το stress έρχεται να τονίσει, να υπογραμμίσει. Η ασθένεια δεν είναι αποτέλεσμα του stress αλλά αυτού που εσείς επιλέγεται να τονίσετε και το συναίσθημα που το συνοδεύει.

Μερικοί άνθρωποι ζουν έντονα στρεσογόνες καταστάσεις αλλά τις επισημαίνουν ως προκλήσεις, παιχνίδι, ή ευκαιρίες και ουδέποτε δεν τους αρρωσταίνουν. Επιπλέον αφού τονίζουν το παιχνίδι το συνοδεύουν με τα αντίστοιχα συναισθήματα χαρά για παιχνίδι και ευτυχία για την ευκαιρία, δεν υπάρχει καθόλου στον νου τους σκέψη νοσηρότητας, φθόνου ή μνησικακίας αν χάσουν, αφού ξέρουν πάντοτε ότι μπορούν να ξαναρχίσουν και ότι αφού ο θάνατος δεν τους ακούμπησε ακόμη, το παιχνίδι συνεχίζεται.

«Όποιος δεν προκαλεί το φθόνο, δεν είναι σε θέση να προκαλέσει ούτε το θαυμασμό.» Αισχύλος

Η ένταση της μνησικακίας είναι ένδειξη κατωτερότητας
Ο φθόνος δεν υπάρχει στα ζώα, αλλά μόνο στον άνθρωπο, ο οποίος, επειδή είναι (λένε, δεν είναι σίγουρο) ανώτερο νοητικό ον, λειτουργεί συγκριτικά με τον κοινωνικό περίγυρο. Σπάνια ο μνησίκακος άνθρωπος θα παραδεχτεί στον κοινωνικό του περίγυρο το πως αληθινά νιώθει. Άλλωστε, το να παραδεχτεί ότι μισεί με κακία την χαρά και τα επιτεύγματα του συνανθρώπου του, που δεν τον ενοχλεί, θα ήταν σαν παραδέχεται εξόφθαλμα την κατωτερότητά του. Με λίγα λόγια, ο μνησίκακος άνευ λόγου επιθυμεί το κακό ενός άλλου, που έχει αυτό που εκείνος δεν έχει, ακόμη κι αν αυτό είναι μια αρετή ή ένας καλύτερος τρόπος ζωής. Ο μνησίκακος τυφλώνεται από την κακία και το μίσος.

Τα μνησίκακα υποκείμενα μέσα από τη δικιά τους φαντασιακή ευσεβή αλήθεια επιλέγουν να πιστεύουν αυτό που τους βολεύει, διανθίζουν την «δική τους αλήθεια» με απίστευτες δικαιολογίες, ώστε να καλύψουν την αδικαιολόγητη κακία τους και το αδηφάγο μίσος τους. Όσο πιο μνησίκακος είναι κάποιος, τόσο πιο πολλές δικαιολογίες ανικανότητας χωρίς ίχνος αποτελέσματος η εμπειρίας θα εφευρίσκει. Η συνήθης πρακτική του μνησίκακου είναι να κατασκευάζει φανταστικούς εχθρούς καλλιεργώντας τον φθόνο στον κοινωνικό περίγυρο και αξιοποιώντας τον προς όφελός του, δηλαδή το γνωστό «διαίρει και βασίλευε»! Γι’ αυτό το λόγο, όταν σας φθονούν, αντί να στενοχώριεστε, να χαίρεστε, γιατί σημαίνει ότι είστε όντα με ξεχωριστή νοοτροπία, με ισορροπημένο χαρακτήρα κάτι που ο μνησίκακος ενδόμυχα το θαυμάζει, γιατί δεν το έχει και γνωρίζει ότι δεν μπορεί να το αποκτήσει!

«Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει» Albert Camus, 1913-1960, Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1957

Η Μνησικακία ασθενεί πρώτα τον νου και κατόπιν το σώμα
Την είχε ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Την είχε ο Ιούλιος Καίσαρας. Την είχε και ο Αλέξανδρος. Παρ’ όλη τη δύναμη και τη δόξα που απέκτησαν, μέσα στην καρδιά τους φώλιαζε μια τάση που μπορεί να δηλητηριάσει τη διάνοια κάθε ανθρώπου. Και οι τρεις ήταν μνησίκακοι για κάποιον άλλον. «Ο Ναπολέων φθονούσε τον Καίσαρα, ο Καίσαρας φθονούσε τον Αλέξανδρο και ο Αλέξανδρος φθονούσε τον ανύπαρκτο Ηρακλή», έγραψε ο Άγγλος φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ. Και οι τρείς ήταν απαίσιοι σαν χαρακτήρες και είχαν άσχημη ζωή και κακό τέλος.

Στην παρασιτικά εγωπαθή κοινωνία που ζούμε, η στάση στο θέμα της μνησικακίας έχει πάρει επικές διαστάσεις. Οι εκδηλώσεις μνησικακίας, φθόνου, αρνητικών σχολίων και μικροψυχίας βρίθουν πίσω από την ανωνυμία του διαδικτύου κ.τ.λ. προσδίδοντας πλέον την απαραίτητη «νομιμοποίηση» στην εκάστοτε εκδήλωσή τους. Έτσι, συγκρινόμαστε πλέον πιο ανοιχτά με φίλους, συναδέλφους και άγνωστους ανθρώπους γύρω μας όμως κυρίως αυτοί που εκφράζουν δημόσια και δυναμικά τις απόψεις τους, γίνονται αποδέκτες του κύριου όγκου του φθόνου των μνησίκακων.

Η οποιαδήποτε δυσφορία, που τυχόν εκφράζεται από την πλευρά του δημόσιου προσώπου για τον οχετό που εισπράττει, αντιμετωπίζεται με την προσχηματική έκφραση: «Από τη στιγμή που είσαι δημόσιο πρόσωπο, θα πρέπει να αποδέχεσαι και την όποια δημόσια κριτική, αλλιώς δεν είσαι δημοκράτης, αλλά φασίστας και ρατσιστής». Στις περιπτώσεις αυτές, ο οχετός της μνησικακίας ταυτίζεται με την «κριτική». Το συνειδητό μίσος ως απόρροια του φθόνου και της κακίας απέναντι στα διάφορα επώνυμα πρόσωπα αντιπροσωπεύουν την ανώνυμη, ανούσια και χωρίς ιδιαίτερο περιεχόμενο ζωή τους και εκφράζεται διαμέσου μιας εμμονής για δημόσια αποδοκιμασία των εν λόγω επωνύμων στο διαδίκτυο.

Από τις πιο δημοφιλείς αναρτήσεις του διαδικτύου παγκοσμίως είναι αυτές που αναφέρονται με αρνητικό τρόπο σε διάφορα επώνυμα πρόσωπα. Ένα παράδειγμα περί αυτού αποτελεί το blog «What Would Tyler Durden Do» όπου πολλά σύγχρονα είδωλα και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτά -ακόμα και τα μικρά τους παιδιά- διασύρονται ανελέητα από τους ρηχούς, άδειους, νοσηρούς και μνησίκακους.

Ο μεγάλος στοχαστής πάνω στο θέμα είναι ο Max Scheler (1874 – 1928) ο συγγραφέας του βιβλίου «Ο μνησίκακος άνθρωπος» Ο Max Scheler είναι ένας από τους σημαντικότερους γερμανούς φιλοσόφους κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα. Επηρεασμένος από τους Νίτσε, Ντίλταϋ και Χούσερλ, ο στοχασμός του επιχειρεί μια ανασύνθεση των πλέον παραδοσιακών με τα πλέον νεωτερικά στοιχεία της γερμανικής φιλοσοφίας. Είναι ο Νίτσε εκείνος που εισάγει πρώτος την έννοια της μνησικακίας [ressentiment] στο νοητικό – εννοιολογικό οικοδόμημα της φιλοσοφίας και είναι ο Max Scheler αυτός που επιχειρεί στο ανά χείρας βιβλίο την αναλυτική περιγραφή συνόλων των καταγεγραμμένων εμπειριών και εργαλείων που ιδιάζουν στον μνησίκακο άνθρωπο. Εντάσσει, δε, τη θέση του εντός του πλαισίου της φιλοσοφίας των αξιών.

Η μνησικακία ξεκινάει από ένα αίσθημα αδυναμίας
Η μνησικακία είναι πιο παθητική από τον καθαρό φθόνο. Όταν γνωρίζει το υποκείμενο ότι δεν μπορεί ν’ αλλάξει μια κατάσταση η οποία δεν του αρέσει, αλλά δεν μπορεί και να το πάρει απόφαση, τότε το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης καταλήσει να είναι η μνησικακία. Υπό την κυριαρχία της μνησικακίας, υποτιμάει κι ως εκ τούτου, υποβιβάζει αυτό που δεν μπορεί να έχει ή να φτάσει. Η βασικότερη αφήγηση που άπτεται της μνησικακίας, είναι ο μύθος του Αισώπου «Η αλεπού και τα σταφύλια» αφού η αλεπού τελικά δεν μπορεί να φτάσει τα σταφύλια, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να είναι καλά κι έτσι, λέει «ας πάνε στην ευχή»

 Η μνησικακία είναι μια αυτό-δηλητηρίαση του νου με προσδιορισμένες αιτίες κι αποτελέσματα. Είναι μια νοητική στάση, με κάποια διάρκεια, που προκαλείται από τις συστηματικές απωθήσεις κάποιων συναισθημάτων που ως τέτοια, είναι φυσιολογικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Η απώθησή τους οδηγεί στην συνεχή τάση να παραδίνεται το ανθρώπινο ζώο σε νοητικά είδη πλάνης ως προς την αξία, καθώς και τις αντίστοιχες κρίσεις ως προς αυτήν. Ανάμεσα στα συναισθήματα που αναφέρω σημαντικά είναι προπάντων τα εξής: η εκδικητικότητα, το μίσος, η κακεντρέχεια, ο φθόνος, η κακολογία και η μοχθηρία.

Έτσι λοιπόν η μνησικακία είναι μια νοητική κατάσταση, μια κατάσταση που αφήνει όσους διακατέχονται απ’ αυτήν, μ’ ένα γενικότερο αίσθημα κακοβουλίας απέναντι στη ζωή, νοιώθοντας την αδυναμία τους, δεν πιστεύουν ότι μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα για την πηγή των μνησίκακων αισθημάτων τους. Η μνησικακία μπορούσε να εκδηλωθεί μόνο αν αυτά τα συναισθήματα είναι ιδιαίτερα ισχυρά, όταν έχουν απωθηθεί, όταν συνοδεύονται από το αίσθημα ότι δεν μπορεί να τα κάνουμε πράξη είτε λόγω σωματικής ή πνευματικής αδυναμίας είτε λόγω φόβου.

Αυτή η νοσηρή κατάσταση οδηγεί στην δηλητηρίαση της προσωπικότητας και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε τελικά, όσοι έχουν μνησικακία σχεδόν απολαμβάνουν τις ευκαιρίες για κριτική που τους επιτρέπει η νοοτροπία τους. Η κριτική που ωθείται από την μνησικακία δεν προσδοκά, ούτε και προσμένει, την εξάλειψη αυτού που θεωρεί λανθασμένο, ή εσφαλμένο ή κακό. Δίχως αυτά τα μειονεκτήματα κι αυτά τα σφάλματα, θα καταστρεφόταν η αυξανόμενη ευχαρίστηση που προσφέρει η εξύβριση κι η άρνηση.

Το στοιχείο της αδυναμίας είναι αυτό που συντελεί στη μνησικακία. Ο φθόνος, το μίσος, η ανάγκη για εκδίκηση, καταλήγουν στη μόνιμη μνησικακία όταν ο μνησίκακος γνωρίζει ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό.

Ο φθόνος πάνω απ’ όλα είναι μια τεράστια σπατάλη ενέργειας καθαρής εγωπάθειας. Ενώ  είναι σίγουρο ότι ο φθόνος αποτελεί μέρος της ανθρώπινης φύσης, όμως αν αφεθεί ελεύθερος, ο φθόνος έχει την τάση να μειώνει όλους όσους διακατέχει. Όπου τίθεται σε λειτουργία ο φθόνος, η κρίση εκτραχύνεται, ελευθεριάζει κι εκπορνεύεται. Όπως και να λειτουργεί ο νους, ο φθόνος, το γνωρίζουμε, είναι μία από τις υπερβολές του και ως τέτοια πρέπει να προσδιοριστεί και να καταπολεμηθεί με το μόνο μέσο που έχουμε στη διάθεσή μας, με το να μη λέμε ψέματα στον εαυτό μας, με την αυτοανάλυση και με την ισορροπημένη κρίση. Παρεμποδίζει τη διαύγεια, τόσο για τον εαυτό όσο και για τους ανθρώπους που φθονεί και τελικά δίνει μια κακή εικόνα για τον εαυτό και την ζωή. Κανείς δεν μπορεί να δει καθαρά αυτό που φθονεί και μισεί. Η μοχθηρία θολώνει τη σκέψη, συντρίβει την γενναιοδωρία, αποκλείει κάθε ελπίδα για γαλήνη, χαρά, ευτυχία, επιτυχία, υγεία και καταλήγει στο μαρασμό νόησης και σώματος· λόγοι που αρκούν για να μην ξεπέσουμε στον βόρβορο της νοσηρής ασθένειας.

Η μνησικακία είναι ένα καθαρά φαντασιακό φαινόμενο παρελθόντος χρόνου, που τρώει σαν σαράκι τα σωθικά σου κι όταν αυτό γίνει πραγματικότητα, η μνησικακία μετατρέπεται σε καρκίνο, ψωρίαση, έρπη, Αλτσχάιμερ, καρδιοπάθειες και χιλιάδες δήθεν ανίατες ασθένειες. Η αλήθεια είναι πως είναι ανίατες για τους σύγχρονους «θεούς με την άσπρη μπλούζα» τους συνταγογράφους πεϊπερολόγους, τα τσιράκια των φαρμακευτικών, ενώ για την Φυσική Ιατρική είναι παιχνιδάκι γιατί γνωρίζει την αιτία πίσω από την αιτία και καθόλου δεν ασχολείται με το εκδηλωμένο σύμπτωμα που οι τσαρλατάνοι πεϊπερολόγοι το καταστέλλουν με χημικά δηλητήρια και ακρωτηριασμούς. Καλά αυτοί την δουλειά τους κάνουν έχουν να πάρουν το καινούργιο μοντέλο της Μερτσέντες ΕΣΥ όμως ζώο τι διάολο κάνεις; Ρητορική η ερώτηση ξέρω πολύ καλά τι κάνεις, τρέφεις τον καρκίνο με την γκουρμέ μνησικακία και τους προσφέρεις την νέα Μερτσέντες απλόχερα ενώ σε εσένα προσφέρεις μια ζωντανή κόλαση.

Η μνησικακία εκφράζεται μέσα στο σώμα για να δικαιολογήσει την ύπαρξη της και μέσω της ασθένειας δικαιολογεί τον εαυτό της. Επιβεβαιώνει λοιπόν το υποκείμενο μέσω της αρρώστιας ότι έχει δίκιο για το μίσος που αισθάνεται κι άρα δεν είναι της φαντασίας του, αλλά μια αντικειμενική αλήθεια. Μέσω της εκδηλωμένης ασθένειας έχει αποδείξεις για την οδύνη του χωρίς όμως να έχει συνείδηση όλων αυτών και το τίμημα που πληρώνει γι’ αυτόν τον μηχανισμό ο μνησίκακος είναι εξαιρετικά βαρύ. Όλοι μας βάζουμε το σώμα μας να δείξει στο περιβάλλον μας το πώς αισθανόμαστε και μέσω του σώματος μας  χρησιμοποιούμε σαν μάρτυρες τους ανθρώπους του περίγυρου μας. Μετατρέποντας την προσωπική οδύνη σε σωματική πραγματικότητα αφαιρούμε από τους γύρω μας την δυνατότητα να την αγνοήσουν ή να αποστασιοποιηθούν από αυτήν.

Οι άρρωστοι είναι κατά βάση μνησίκακοι (ειδικά οι βαρέα νοσούντες ή όποιοι έχουν στην ζωή τους υψηλή τυχαιότητα) αγαπάνε τις αρρώστιες τους γιατί τραβάνε προσοχή ικανοποιούν την νοσηρή εγωπάθεια τους και νοιώθουν σημαντικοί, δυνατοί, αφού έτσι τους λέει ο άρρωστος περίγυρος τους. Στην πραγματικότητα είναι ΑΔΥΝΑΜΟΙ κι ΑΣΗΜΑΝΤΟΙ γιατί είναι ΕΓΩΠΑΘΕΙΣ, αυτός είναι ο πυρήνας της ύπαρξης τους και αυτή η άρρωστη εγωπάθεια είναι η αρρώστια τους.

Δυστυχώς γι αυτούς -αλλά και για εμάς που μας ζαλίζουν- ο ιατρικός τσαρλατανικός επιστημονισμός δεν κατέχει τέτοια πεδία στοχασμού. Ευκολάκι οι δικαιολογίες ανικανότητας και δύσκολο να αναλάβεις την ΕΥΘΥΝΗ της Υγείας σου και πελαγοδρομείς στην άβυσσο του μίσους που φωλιάζει μέσα σου και γι’ αυτό σέρνεσαι από παπά σε γιατρό. Αν φθονείς είναι σαν να πίνεις δηλητήριο εσύ και να περιμένεις να πάθει κακό κάποιος άλλος, που συνήθως είναι πλάσμα κάποιας φαντασίωσης σου. Να θυμάσαι πως μνησικακία στον νου σημαίνει κακό έντερο και κακό έντερο σημαίνει … ραντεβού με τους «θεούς με την άσπρη μπλούζα»

«Τους ικανούς ζηλεύουν, τους ταλαντούχους βλάπτουν, τους μεγαλοφυείς μισούν» Νικολό Παγκανίνι, 1782-1840, Ιταλός βιολονίστας

Τι να κάνεις;
«Αν στον κόσμο σήμερα υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που επιθυμούσε τη δική του ευτυχία περισσότερο απ’ ό,τι επιθυμούσε τη δυστυχία των άλλων, σε μερικά χρόνια θα είχαμε έναν παράδεισο.» Bertrand Russell

Η συνταγή για το μεγαλείο στον άνθρωπο είναι η amor fati (η αγάπη του πεπρωμένου) Το να γνωρίζει κανείς αυτό που είναι προϋποθέτει ότι δε γνωρίζει ποιος είναι. Το να τιμάς ακόμα περισσότερο κάτι που απέτυχε επειδή απέτυχε, αυτό ταιριάζει περισσότερο στην ηθική του Νιτσε. Από αυτή την άποψη, ακόμα και οι γκάφες στη ζωή έχουν το νόημα τους και την αξία τους, οι πρόσκαιρες παρακάμψεις και τα ξεστρατίσματα, οι καθυστερήσεις, η μετριοπάθεια, τα εμπόδια. Το να μη θέλεις να είσαι κάτι άλλο από αυτό που είσαι, ούτε στο μέλλον, ούτε στο παρελθόν, ούτε στον αιώνα τον άπαντα. Όχι απλώς να υπομένεις το αναγκαίο, πόσο μάλλον να το αποκρύπτεις, όλος ο ιδεαλισμός αποτελεί ψευδολογία μπροστά στο αναγκαίο · αλλά και να το αγαπά, αυτό είναι μεγαλείο.

Η  ιδέα του Υπεράνθρωπου αφορά το ξεπέρασμα των περιορισμών του εαυτού, την αξιοποίηση των προσωπικών δυνατοτήτων και την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης απέναντι στη ζωή. Ο Υπεράνθρωπος αγαπά τη μοίρα του, την επιλέγει, αγκαλιάζει τα βάσανα του και τα μετατρέπει σε τέχνη και ομορφιά. Έτσι αποκτά μια φιλοσοφική ψυχή και με αυτή την έννοια αντιπροσωπεύει το επόμενο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης. Ο άνθρωπος κατά τον Νίτσε, οφείλει να κατακτήσει τον εαυτό του μέσα από μια εσωτερική διαδικασία αυτοπραγμάτωσης. Τόνιζε τη σημασία της συμφιλίωσης του ατόμου με την ανθρώπινη μοίρα, με τη βαθύτερη, υπαρξιακή έννοια του όρου. «Ό,τι δε με σκοτώνει, με κάνει πιο δυνατό» ο εξελιγμένος άνθρωπος οφείλει να μπορέσει να κοιτάξει κατάματα αυτή τη μοίρα και ν’ απελευθερωθεί αντέχοντας αυτή τη γνώση.

Αν αντιμετωπίζεις στην ζωή σου κάποιους μνησίκακους ή φθονερούς και δεν γνωρίζεις πώς να τους αντιμετωπίσεις, απλά απομακρύνσου και διώξε τους από το περιβάλλον σου με κάθε τίμημα γιατί είναι κυριολεκτικά ιός και θα σε μολύνει.

Αν πιάνεις τον εαυτό σου να φθονεί περιστασιακά έχεις την ευκαιρία να το διορθώσεις εν τη γενέσει του, πειθαρχία χρειάζεται και τίποτε άλλο.

Αν όμως φθονείς μόνιμα και σου φταίει ο μπαμπάς και η μαμά και η κακιά η κοινωνία και το άδικο σύστημα, να σου θυμίσω ότι αυτά είναι απλές φαντασιώσεις σου και χιλιάδες άνθρωποι με τα ίδια ή και περισσότερα προβλήματα τα υπερπήδησαν και κατάφεραν να ζουν σε υποδειγματική κατάσταση χαράς και υγείας. Η μνησικακία σου (και η υγεία, η καλή ζωή, η ευτυχία, η επιτυχία) είναι απλά θέμα επιλογής, εσύ την διάλεξες και εσύ πρέπει να την αντικαταστήσεις με ευχάριστα συναισθήματα που καθρεφτίζουν έναν βιολογικό οργανισμό γεμάτο σθένος και υγεία. Αν θέλεις να βελτιώσεις τη ζωή σου, χρειάζεται να θεραπεύσεις τη ζωή σου. Τόσο απλό.

Ένας χαρούμενος άνθρωπος δεν ασθενεί ποτέ