ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τῶν ἐν Χερρονήσῳ (4-12)

[4] Πολλὰ δὲ θαυμάζων τῶν εἰωθότων λέγεσθαι παρ᾽ ὑμῖν, οὐδενὸς ἧττον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τεθαύμακα, ὃ καὶ πρώην τινὸς ἤκουσ᾽ εἰπόντος ἐν τῇ βουλῇ, ὡς ἄρα δεῖ τὸν συμβουλεύοντα ἢ πολεμεῖν ἁπλῶς ἢ τὴν εἰρήνην ἄγειν συμβουλεύειν.

[5] †ἔστι δέ,† εἰ μὲν ἡσυχίαν Φίλιππος ἄγει καὶ μήτε τῶν ἡμετέρων ἔχει παρὰ τὴν εἰρήνην μηδὲν μήτε συσκευάζεται πάντας ἀνθρώπους ἐφ᾽ ἡμᾶς, οὐκέτι δεῖ λέγειν, ἀλλ᾽ ἁπλῶς εἰρήνην ἀκτέον, καὶ τά γ᾽ ἀφ᾽ ὑμῶν ἕτοιμ᾽ ὑπάρχονθ᾽ ὁρῶ· εἰ δ᾽ ἃ μὲν ὠμόσαμεν καὶ ἐφ᾽ οἷς τὴν εἰρήνην ἐποιησάμεθα, ἔστιν ἰδεῖν καὶ γεγραμμένα κεῖται,

[6] φαίνεται δ᾽ ἀπ᾽ ἀρχῆς ὁ Φίλιππος, πρὶν Διοπείθην ἐκπλεῦσαι καὶ τοὺς κληρούχους, οὓς νῦν αἰτιῶνται πεποιηκέναι τὸν πόλεμον, πολλὰ μὲν τῶν ἡμετέρων ἀδίκως εἰληφώς, ὑπὲρ ὧν ψηφίσμαθ᾽ ὑμέτερ᾽ ἐγκαλοῦντα κύρια ταυτί, πάντα δὲ τὸν χρόνον συνεχῶς τὰ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων λαμβάνων καὶ ἐφ᾽ ἡμᾶς συσκευαζόμενος, τί τοῦτο λέγουσιν, ὡς πολεμεῖν ἢ ἄγειν εἰρήνην δεῖ;

[7] οὐ γὰρ αἵρεσίς ἐστιν ἡμῖν τοῦ πράγματος, ἀλλ᾽ ὑπολείπεται τὸ δικαιότατον καὶ ἀναγκαιότατον τῶν ἔργων, ὃ ὑπερβαίνουσιν ἑκόντες οὗτοι. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ἀμύνεσθαι τὸν πρότερον πολεμοῦνθ᾽ ἡμῖν. πλὴν εἰ τοῦτο λέγουσι νὴ Δί᾽, ὡς, ἂν ἀπέχηται τῆς Ἀττικῆς καὶ τοῦ Πειραιῶς Φίλιππος, οὔτ᾽ ἀδικεῖ τὴν πόλιν οὔτε ποιεῖ πόλεμον.

[8] εἰ δ᾽ ἐκ τούτων τὰ δίκαια τίθενται καὶ τὴν εἰρήνην ταύτην ὁρίζονται, ὅτι μὲν δήπουθεν οὔθ᾽ ὅσι᾽ οὔτ᾽ ἀνεκτὰ λέγουσιν οὔθ᾽ ὑμῖν ἀσφαλῆ, δῆλόν ἐστιν ἅπασιν, οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἐναντία συμβαίνει ταῖς κατηγορίαις ἃς Διοπείθους κατηγοροῦσι καὶ αὐτὰ ταῦτα λέγειν αὐτούς. τί γὰρ δήποτε τῷ μὲν Φιλίππῳ πάντα τἄλλα ποιεῖν ἐξουσίαν δώσομεν, ἂν τῆς Ἀττικῆς ἀπέχηται, τῷ Διοπείθει δ᾽ οὐδὲ βοηθεῖν τοῖς Θρᾳξὶν ἐξέσται, ἢ πόλεμον ποιεῖν αὐτὸν φήσομεν;

[9] ἀλλὰ νὴ Δία, ταῦτα μὲν ἐξελέγχονται, δεινὰ ποιοῦσι δ᾽ οἱ ξένοι περικόπτοντες τὰ ἐν Ἑλλησπόντῳ, καὶ Διοπείθης ἀδικεῖ κατάγων τὰ πλοῖα, καὶ δεῖ μὴ ἐπιτρέπειν αὐτῷ. ἔστω, γιγνέσθω ταῦτα, οὐδὲν ἀντιλέγω.

[10] οἶμαι μέντοι δεῖν, εἴπερ ὡς ἀληθῶς ἐπὶ πᾶσι δικαίοις ταῦτα συμβουλεύουσιν, ὥσπερ τὴν ὑπάρχουσαν τῇ πόλει δύναμιν καταλῦσαι ζητοῦσι, τὸν ἐφεστηκότα καὶ πορίζοντα χρήματα ταύτῃ διαβάλλοντες ἐν ὑμῖν, οὕτω τὴν Φιλίππου δύναμιν δεῖξαι διαλυθησομένην, ἂν ὑμεῖς ταῦτα πεισθῆτε. εἰ δὲ μή, σκοπεῖθ᾽ ὅτι οὐδὲν ἄλλο ποιοῦσιν ἢ καθιστᾶσι τὴν πόλιν εἰς τὸν αὐτὸν τρόπον δι᾽ οὗ τὰ [παρόντα] πράγμαθ᾽ ἅπαντ᾽ ἀπολώλεκεν.

[11] ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ᾽ ὅτι οὐδενὶ τῶν πάντων πλέον κεκράτηκε Φίλιππος, ἢ τῷ πρότερος πρὸς τοῖς πράγμασι γίγνεσθαι. ὁ μὲν γὰρ ἔχων δύναμιν συνεστηκυῖαν ἀεὶ περὶ αὑτὸν καὶ προειδὼς ἃ βούλεται πρᾶξαι, ἐξαίφνης ἐφ᾽ οὓς ἂν αὐτῷ δόξῃ πάρεστιν· ἡμεῖς δ᾽ ἐπειδὰν πυθώμεθά τι γιγνόμενον, τηνικαῦτα θορυβούμεθα καὶ παρασκευαζόμεθα.

[12] εἶτ᾽, οἶμαι, συμβαίνει τῷ μὲν ἐφ᾽ ἃν ἔλθῃ, ταῦτ᾽ ἔχειν κατὰ πολλὴν ἡσυχίαν, ἡμῖν δ᾽ ὑστερίζειν, καὶ ὅσ᾽ ἂν δαπανήσωμεν, ἅπαντα μάτην ἀνηλωκέναι, καὶ τὴν μὲν ἔχθραν καὶ τὸ βούλεσθαι κωλύειν ἐνδεδεῖχθαι, ὑστερίζοντας δὲ τῶν ἔργων αἰσχύνην προσοφλισκάνειν.

***
[4] Μολονότι εκπλήσσομαι για πολλά από αυτά που συνήθως λέγονται εδώ σε σας, περισσότερο απ᾽ όλα όμως, Αθηναίοι, έχω εκπλαγεί για εκείνο που άκουσα κάποιον τις προάλλες να λέει στη Βουλή, ότι δήθεν όποιος σας συμβουλεύει πρέπει να σας προτείνει καθαρά ή να πολεμήσετε ή να διατηρήσετε την ειρήνη.

[5] Το πράγμα όμως έχει ως εξής: αν ο Φίλιππος μένει ήσυχος και δεν κατέχει καμιά δική μας περιοχή παραβιάζοντας την ειρήνη μήτε προσπαθεί να συνενώσει όλον τον κόσμο εναντίον μας, τότε δεν χρειάζεται να ειπωθεί πια τίποτε παραπάνω, αλλά να ζούμε ειρηνικά, και βλέπω ότι από τη μεριά σας τουλάχιστον αυτή η διάθεση είναι δεδομένη. Αν όμως μπορεί να δει κανείς τους όρκους που δώσαμε και τους όρους με τους οποίους κάναμε την ειρήνη, πράγματα που είναι γραμμένα,

[6] αν αποδειχθεί πως ο Φίλιππος από την πρώτη κιόλας στιγμή, προτού εκπλεύσει από εδώ ο Διοπείθης και οι κληρούχοι, που τώρα τους κατηγορούν ότι αυτοί ξεκίνησαν τον πόλεμο, έχει καταλάβει παράνομα πολλές κτήσεις μας, ενέργειες για τις οποίες τα δικά σας ψηφίσματα που τον εγκαλούν ισχύουν ακόμη, αν αποδειχθεί επίσης ότι όλο αυτό το διάστημα καταλαμβάνει ασταμάτητα τα εδάφη των άλλων Ελλήνων και των βαρβάρων και ετοιμάζεται να επιτεθεί εναντίον μας, τότε τι εννοούν, όταν λένε ότι πρέπει ή πόλεμο να κάνουμε ή αλλιώς να διατηρήσουμε την ειρήνη;

[7] Δεν υπάρχουν σε μας περιθώρια επιλογής του πράγματος, αλλά μας απομένει το πιο σωστό και επιβεβλημένο καθήκον, που αυτοί σκόπιμα το αποσιωπούν. Ποιο λοιπόν είναι αυτό; Να αμυνθούμε απέναντι σ᾽ αυτόν που πρώτος μας κήρυξε τον πόλεμο, εκτός και αν υποστηρίζουν, μα τον Δία, τούτο, ότι, όσο ο Φίλιππος βρίσκεται μακριά από την Αττική και τον Πειραιά, ούτε την πόλη αδικεί ούτε μας πολεμάει.

[8] Αν όμως στηρίζουν τη δικαιολογία τους σ᾽ αυτήν τη βάση και έτσι αντιλαμβάνονται την ειρήνη, τότε είναι φανερό σε όλους ότι χωρίς αμφιβολία αυτά που λένε σε σας δεν είναι ούτε όσια ούτε ανεκτά ούτε σας παρέχουν ασφάλεια· επιπλέον τα ίδια τους τα λόγια βρίσκονται σε αντίφαση με τις κατηγορίες που διατυπώνουν εναντίον του Διοπείθη. Για ποιόν λόγο άραγε θα πρέπει να δώσουμε στον Φίλιππο το δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει, αρκεί να μην βλάπτει την Αττική, ενώ στον Διοπείθη δεν θα επιτρέψουμε ούτε καν να βοηθάει τους Θράκες; Ή μήπως θα ισχυριστούμε ότι αυτός άρχισε τον πόλεμο;

[9] Αλλά, μα τον Δία, σ᾽ αυτά δεν μπορούν να δώσουν απάντηση (: αυτά ελέγχονται)· υποστηρίζουν όμως ότι οι μισθοφόροι μας κάνουν φοβερά πράγματα, ρημάζοντας την περιοχή του Ελλησπόντου, ότι ο Διοπείθης παρανομεί κατακρατώντας τα πλοία, και ότι πρέπει να μην του επιτρέπουμε να προχωρεί σε τέτοιες ενέργειες. Έστω, ας γίνει έτσι, δεν φέρω καμιά αντίρρηση.

[10] Αν όμως πράγματι οι συμβουλές αυτές στηρίζονται ολοκληρωτικά στο δίκαιο, τότε, όπως ακριβώς ζητούν να διαλύσουμε τη στρατιωτική δύναμη που έχει η πόλη στη Θράκη διαβάλλοντας σε σας τον διοικητή της και αυτόν που της εξασφαλίζει τα μέσα συντήρησης, κατά τον ίδιο τρόπο νομίζω ότι πρέπει να αποδείξουν ότι θα διαλυθεί και η δύναμη του Φιλίππου, αν βέβαια ακολουθήσετε τις συμβουλές τους. Ειδεμή, εξετάστε και θα διαπιστώσετε ότι δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να οδηγούν την πόλη στην ίδια εκείνη πολιτική εξαιτίας της οποίας έχουμε χάσει όλες τις κτήσεις μας.

[11] Γνωρίζετε βέβαια πολύ καλά ότι εκείνο που περισσότερο από όλα έχει συντελέσει στην επικράτηση του Φιλίππου δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ότι βρίσκεται κοντά στα γεγονότα πριν από μας. Αυτός δηλαδή, έχοντας πάντοτε γύρω του συγκροτημένη δύναμη και γνωρίζοντας από πριν τι θέλει να κάνει, αιφνιδιάζει όσους αυτός θα κρίνει. Αντίθετα, εμείς τότε μόνο θορυβούμαστε και αρχίζουμε να προετοιμαζόμαστε, όταν πληροφορηθούμε ότι κάτι συμβαίνει.

[12] Έτσι, συμβαίνει, νομίζω, αυτός μεν να κρατά ανενόχλητα τα μέρη εκείνα εναντίον των οποίων επιτίθεται, εμείς όμως να καθυστερούμε και, όσες δαπάνες και αν κάνουμε, όλες να έχουν γίνει στα χαμένα· στο μεταξύ όμως έχουμε εκδηλώσει την έχθρα και τη βούλησή μας να τον εμποδίσουμε, και, καθώς φτάνουμε καθυστερημένοι στα γεγονότα, κοντά στα άλλα κατεξευτελιζόμαστε κιόλας.