ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (218-226)

[218] Οὐκοῦν ἡμεῖς μὲν ἐν θυσίαις ἦμεν τότε, Θηβαῖοι δ᾽ ἐν τῷ δι᾽ ἡμᾶς σεσῶσθαι νομίζειν, καὶ περιειστήκει τοῖς βοηθείας δεήσεσθαι δοκοῦσιν ἀφ᾽ ὧν ἔπραττον οὗτοι, αὐτοὺς βοηθεῖν ἑτέροις ἐξ ὧν ἐπείσθητ᾽ ἐμοί. ἀλλὰ μὴν οἵας τότ᾽ ἀφίει φωνὰς ὁ Φίλιππος καὶ ἐν οἵαις ἦν ταραχαῖς ἐπὶ τούτοις, ἐκ τῶν ἐπιστολῶν τῶν ἐκείνου μαθήσεσθε ὧν εἰς Πελοπόννησον ἔπεμπεν. καί μοι λέγε ταύτας λαβών, ἵν᾽ εἰδῆτε, ἡ ἐμὴ συνέχεια καὶ πλάνοι καὶ ταλαιπωρίαι καὶ τὰ πολλὰ ψηφίσματα, ἃ νῦν οὗτος διέσυρε, τί ἀπειργάσατο.

[219] Καίτοι πολλοὶ παρ᾽ ὑμῖν, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, γεγόνασι ῥήτορες ἔνδοξοι καὶ μεγάλοι πρὸ ἐμοῦ, Καλλίστρατος ἐκεῖνος, Ἀριστοφῶν, Κέφαλος, Θρασύβουλος, ἕτεροι μυρίοι· ἀλλ᾽ ὅμως οὐδεὶς πώποτε τούτων διὰ παντὸς ἔδωκεν ἑαυτὸν εἰς οὐδὲν τῇ πόλει, ἀλλ᾽ ὁ μὲν γράφων οὐκ ἂν ἐπρέσβευσεν, ὁ δὲ πρεσβεύων οὐκ ἂν ἔγραψεν. ὑπέλειπε γὰρ αὐτῶν ἕκαστος ἑαυτῷ ἅμα μὲν ῥᾳστώνην, ἅμα δ᾽ εἴ τι γένοιτ᾽ ἀναφοράν.

[220] τί οὖν; εἴποι τις ἄν, σὺ τοσοῦθ᾽ ὑπερῆρας ῥώμῃ καὶ τόλμῃ ὥστε πάντα ποιεῖν αὐτός; οὐ ταῦτα λέγω, ἀλλ᾽ οὕτως ἐπεπείσμην μέγαν εἶναι τὸν κατειληφότα κίνδυνον τὴν πόλιν ὥστ᾽ οὐκ ἐδόκει μοι χώραν οὐδὲ πρόνοιαν οὐδεμίαν τῆς ἰδίας ἀσφαλείας διδόναι, ἀλλ᾽ ἀγαπητὸν εἶναι, εἰ μηδὲν παραλιπών τις ἃ δεῖ πράξειεν.

[221] ἐπεπείσμην δ᾽ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ, τυχὸν μὲν ἀναισθητῶν, ὅμως δ᾽ ἐπεπείσμην, μήτε γράφοντ᾽ ἂν ἐμοῦ γράψαι [βέλτιον] μηδένα μήτε πράττοντα πρᾶξαι μήτε πρεσβεύοντα πρεσβεῦσαι προθυμότερον μηδὲ δικαιότερον. διὰ ταῦτ᾽ ἐν πᾶσιν ἐμαυτὸν ἔταττον. Λέγε τὰς ἐπιστολὰς τὰς τοῦ Φιλίππου.

ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ.

[222] Εἰς ταῦτα κατέστησε Φίλιππον ἡ ἐμὴ πολιτεία, Αἰσχίνη· ταύτην τὴν φωνὴν ἐκεῖνος ἀφῆκε, πολλοὺς καὶ θρασεῖς τὰ πρὸ τούτων τῇ πόλει λόγους ἐπαιρόμενος. ἀνθ᾽ ὧν δικαίως ἐστεφανούμην ὑπὸ τουτωνί, καὶ σὺ παρὼν οὐκ ἀντέλεγες, ὁ δὲ γραψάμενος Διώνδας τὸ μέρος τῶν ψήφων οὐκ ἔλαβεν. Καί μοι λέγε ταῦτα τὰ ψηφίσματα τὰ ἀποπεφευγότα, ὑπὸ τούτου δ᾽ οὐδὲ γραφέντα.

ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ.

[223] Ταυτὶ τὰ ψηφίσματ᾽, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰς αὐτὰς συλλαβὰς καὶ ταὐτὰ ῥήματ᾽ ἔχει ἅπερ πρότερον μὲν Ἀριστόνικος, νῦν δὲ Κτησιφῶν γέγραφεν οὑτοσί. καὶ ταῦτ᾽ Αἰσχίνης οὔτ᾽ ἐδίωξεν αὐτὸς οὔτε τῷ γραψαμένῳ συγκατηγόρησεν. καίτοι τότε τὸν Δημομέλη τὸν ταῦτα γράφοντα καὶ τὸν Ὑπερείδην, εἴπερ ἀληθῆ μου νῦν κατηγορεῖ, μᾶλλον ἂν εἰκότως ἢ τόνδ᾽ ἐδίωκεν.

[224] διὰ τί; ὅτι τῷδε μὲν ἔστ᾽ ἀνενεγκεῖν ἐπ᾽ ἐκείνους καὶ τὰς τῶν δικαστηρίων γνώσεις καὶ τὸ τοῦτον αὐτὸν ἐκείνων μὴ κατηγορηκέναι ταὐτὰ γραψάντων ἅπερ οὗτος νῦν, καὶ τὸ τοὺς νόμους μηκέτ᾽ ἐᾶν περὶ τῶν οὕτω πραχθέντων κατηγορεῖν, καὶ πόλλ᾽ ἕτερα· τότε δ᾽ αὐτὸ τὸ πρᾶγμ᾽ ἂν ἐκρίνετ᾽ ἐφ᾽ αὑτοῦ, πρίν τι τούτων προλαβεῖν.

[225] ἀλλ᾽ οὐκ ἦν, οἶμαι, τόθ᾽ ὃ νυνὶ ποιεῖν, ἐκ παλαιῶν χρόνων καὶ ψηφισμάτων πολλῶν ἐκλέξαντα, ἃ μήτε προῄδει μηδεὶς μήτ᾽ ἂν ᾠήθη τήμερον ῥηθῆναι, διαβάλλειν, καὶ μετενεγκόντα τοὺς χρόνους καὶ προφάσεις ἀντὶ τῶν ἀληθῶν ψευδεῖς μεταθέντα τοῖς πεπραγμένοις δοκεῖν τι λέγειν.

[226] οὐκ ἦν τότε ταῦτα, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῆς ἀληθείας, ἐγγὺς τῶν ἔργων, ἔτι μεμνημένων ὑμῶν καὶ μόνον οὐκ ἐν ταῖς χερσὶν ἕκαστ᾽ ἐχόντων, πάντες ἐγίγνοντ᾽ ἂν οἱ λόγοι. διόπερ τοὺς παρ᾽ αὐτὰ τὰ πράγματ᾽ ἐλέγχους φυγὼν νῦν ἥκει, ῥητόρων ἀγῶνα νομίζων, ὥς γ᾽ ἐμοὶ δοκεῖ, καὶ οὐχὶ τῶν πεπολιτευμένων ἐξέτασιν ποιήσειν ὑμᾶς, καὶ λόγου κρίσιν, οὐχὶ τοῦ τῇ πόλει συμφέροντος ἔσεσθαι.

***
[218] Εμείς λοιπόν τότε ήμασταν απασχολημένοι με τις θυσίες, ενώ οι Θηβαίοι αναγνώριζαν ότι είχαν σωθεί χάρη σε μας. Η κατάσταση είχε ανατραπεί· έτσι, εσείς που νομίζατε ότι θα είχατε ανάγκη βοήθειας, εξαιτίας των ενεργειών αυτών εδώ των ανθρώπων, οι ίδιοι βοηθούσατε άλλους, επειδή ακολουθήσατε τις δικές μου συμβουλές. Επίσης, τί φωνές έβγαζε ο Φίλιππος και σε ποιά αναταραχή βρισκόταν από αυτά τα γεγονότα, θα το μάθετε από τις επιστολές που έστειλε εκείνος στην Πελοπόννησο. Κάνε μου τη χάρη, πάρε και διάβασέ τες, για να διαπιστώσετε τί πέτυχαν η επιμονή μου, τα αδιάκοπα ταξίδια μου, οι ταλαιπωρίες και η σωρεία των ψηφισμάτων μου, που τώρα αυτός (: ο Αισχίνης) διέσυρε.

[219] Υπήρξαν πράγματι, Αθηναίοι, στην πόλη σας πολλοί πριν από εμένα ρήτορες, φημισμένοι και μεγάλοι, ο ξακουστός Καλλίστρατος, ο Αριστοφών, ο Κέφαλος, ο Θρασύβουλος και άλλοι αμέτρητοι. Κανένας όμως από αυτούς ποτέ ως τώρα δεν αφιέρωσε τον εαυτό του αδιάλειπτα στην πόλη για καμιάν υπόθεση· αλλά, αν κάποιος πρότεινε ένα ψήφισμα, δεν θα συμμετείχε σε αποστολή πρέσβεων, αν πάλι συμμετείχε σε αποστολή, δεν θα είχε προτείνει ψήφισμα. Ο καθένας άφηνε για τον εαυτό του κάποιαν ανάπαυλα και ταυτόχρονα κρατούσε «πισινή», για να φορτώσει σε άλλους την ευθύνη, αν συνέβαινε κάτι.

[220] Και τί μ᾽ αυτό λοιπόν; θα μπορούσε να πει κάποιος. Τόσο πολύ εσύ ήσουν ανώτερος από τους άλλους στη δύναμη και στην τόλμη, ώστε να μπορείς να κάνεις τα πάντα μόνος σου; Δεν εννοώ αυτό, αλλά ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι ήταν τόσο μεγάλος ο κίνδυνος που είχε απειλήσει τότε την πόλη, ώστε θεωρούσα ότι δεν μου έδινε περιθώρια ούτε και καμιά δυνατότητα φροντίδας για την προσωπική μου ασφάλεια· αντίθετα, πίστευα ότι θα ήταν ευχαριστημένος κανείς, αν εκτελούσε το καθήκον χωρίς καμιά παράλειψη.

[221] Όσο για τον εαυτό μου, ήμουν πεπεισμένος, από αλαζονεία ίσως, πάντως ήμουν πεπεισμένος ότι, ούτε αν πρότεινε κανείς ψηφίσματα, θα έκανε καλύτερες προτάσεις από εμένα, ούτε, αν προέβαινε σε κάποιον ενέργεια, θα την έφερνε σε πέρας καλύτερα, ούτε, αν αναλάμβανε κάποιαν αποστολή, θα το έκανε με περισσότερη προθυμία και εντιμότητα. Γι᾽ αυτό, συμμετείχα σε όλα. Κάνε μου τη χάρη και διάβασε τις επιστολές του Φιλίππου.

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

[222] Σε αυτή τη δύσκολη θέση οδήγησε τον Φίλιππο η δική μου πολιτική, Αισχίνη· αυτό το ήπιο ύφος μεταχειρίστηκε τότε εκείνος ο άνθρωπος που μπροστά από τις δικές μου ενέργειες ξεστόμιζε με κομπασμό λόγους πολλούς και ιταμούς εναντίον της πόλης μας. Αυτοί ήταν οι λόγοι για τους οποίους δίκαια με τιμούσαν με το στεφάνι αυτοί εδώ οι πολίτες· και συ, ενώ ήσουν παρών, δεν διαμαρτυρόσουν, ο δε Διώνδας που κατάγγειλε την απονομή δεν πήρε ούτε το ένα πέμπτο των ψήφων. Κάνε μου τη χάρη, γραμματέα, και διάβασε τα ψηφίσματα αυτά που πέρασαν τότε και που ο Αισχίνης ούτε καν τα κατάγγειλε.

ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ

[223] Αυτά τα ψηφίσματα, Αθηναίοι, έχουν το ίδιο λεξιλόγιο και την ίδια ακριβώς διατύπωση με εκείνα που πρότεινε παλαιότερα ο Αριστόνικος και τώρα ο Κτησιφών αυτός εδώ. Και εναντίον αυτών των ψηφισμάτων ούτε ο ίδιος ο Αισχίνης άσκησε δίωξη ούτε και υποστήριξε την κατηγορία αυτού που τα κατάγγειλε. Και όμως, αν ευσταθούν οι κατηγορίες που τώρα μου απευθύνει, πολύ πιο δικαιολογημένα θα ασκούσε δίωξη εναντίον του Δημομέλη που πρότεινε αυτά και εναντίον του Υπερείδη παρά εναντίον του Κτησιφώντα.

[224] Για ποιό λόγο; Μα, επειδή αυτός εδώ μπορεί να επικαλεστεί εκείνους, τις αποφάσεις των δικαστηρίων, το ότι ο ίδιος ο Αισχίνης δεν έχει κατηγορήσει εκείνους που πρότειναν τα ίδια που τώρα προτείνει αυτός, το ότι οι νόμοι δεν επιτρέπουν πια να ασκεί κάποιος δίωξη για τέτοιες περιπτώσεις και πολλά άλλα. Τότε όμως το ζήτημα θα είχε κριθεί από μόνο του χωρίς κάποιαν από τις δικαιολογίες που προαναφέρθηκαν.

[225] Αλλά εκείνη την εποχή, φαντάζομαι, δεν μπορούσε να κάνει ό,τι κάνει σήμερα, επιλέγοντας από ένα πλήθος παλαιών ημερομηνιών και παλαιών ψηφισμάτων όσα ούτε γνώριζε κανείς προηγουμένως ούτε φανταζόταν ότι θα μπορούσαν να λεχθούν σήμερα, να διαβάλλει και να δίνει την εντύπωση ότι λέει κάτι σπουδαίο αλλάζοντας τις ημερομηνίες και αντικαθιστώντας τις πραγματικές αιτίες των γεγονότων με ψεύτικες.

[226] Δεν υπήρχε περίπτωση να κάνει τότε αυτά· όλοι οι λόγοι θα εκφωνούνταν στη βάση της αλήθειας, κοντά στα γεγονότα, όταν εσείς τα θυμόσασταν ακόμη και σχεδόν γνωρίζατε και λεπτομέρειες για το καθένα χωριστά. Γι᾽ αυτό, αφού απέφυγε τους ελέγχους τότε που ήταν ακόμη ζεστά τα γεγονότα, επανέρχεται τώρα στο ζήτημα, υπολογίζοντας, όπως εγώ τουλάχιστον υποθέτω, ότι εσείς θα κάνετε ρητορικό αγώνα και όχι έρευνα των πολιτικών πράξεων και ότι η απόφαση που θα βγει θα αφορά στην ευγλωττία και όχι στο συμφέρον της πόλης.