ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΛΥΣΙΑΣ - Κατὰ τῶν σιτοπωλῶν (7-16)

[7] Χρῆν μὲν τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἱκανὴν εἶναι ταύτην τὴν κατηγορίαν, ἐπειδὴ οὗτος μὲν ὁμολογεῖ συμπρίασθαι, ὁ δὲ νόμος ἀπαγορεύων φαίνεται, ὑμεῖς δὲ κατὰ τοὺς νόμους ὀμωμόκατε ψηφιεῖσθαι· ὅμως δ᾽ ἵνα πεισθῆτε ὅτι καὶ κατὰ τῶν ἀρχόντων ψεύδονται, ἀνάγκη καὶ μακρότερον εἰπεῖν περὶ αὐτῶν.

[8] ἐπειδὴ γὰρ οὗτοι τὴν αἰτίαν εἰς ἐκείνους ἀνέφερον, παρακαλέσαντες τοὺς ἄρχοντας ἠρωτῶμεν. καὶ οἱ μὲν δύο οὐδὲν ἔφασαν εἰδέναι τοῦ πράγματος, Ἄνυτος δ᾽ ἔλεγεν ὡς τοῦ προτέρου χειμῶνος, ἐπειδὴ τίμιος ἦν ὁ σῖτος, τούτων ὑπερβαλλόντων ἀλλήλους καὶ πρὸς σφᾶς αὐτοὺς μαχομένων συμβουλεύσειεν αὐτοῖς παύσασθαι φιλονικοῦσιν, ἡγούμενος συμφέρειν ὑμῖν τοῖς παρὰ τούτων ὠνουμένοις ὡς ἀξιώτατον τούτους πρίασθαι· δεῖν γὰρ αὐτοὺς ὀβολῷ μόνον πωλεῖν τιμιώτερον.

[9] ὡς τοίνυν οὐ συμπριαμένους καταθέσθαι ἐκέλευεν αὐτούς, ἀλλὰ μὴ ἀλλήλοις ἀντωνεῖσθαι συνεβούλευεν, αὐτὸν ὑμῖν Ἄνυτον μάρτυρα παρέξομαι.

Καὶ [ὡς] οὗτος μὲν ἐπὶ τῆς προτέρας βουλῆς τούτους εἶπε τοὺς λόγους, οὗτοι δ᾽ ἐπὶ τῆσδε συνωνούμενοι φαίνονται.

[10] Ὅτι μὲν τοίνυν οὐχ ὑπὸ τῶν ἀρχόντων κελευσθέντες συνεπρίαντο τὸν σῖτον, ἀκηκόατε· ἡγοῦμαι δ᾽, ἐὰν ὡς μάλιστα περὶ τούτων ἀληθῆ λέγωσιν, οὐχ ὑπὲρ αὑτῶν αὐτοὺς ἀπολογήσεσθαι, ἀλλὰ τούτων κατηγορήσειν· περὶ γὰρ ὧν εἰσι νόμοι διαρρήδην γεγραμμένοι, πῶς οὐ χρὴ διδόναι δίκην καὶ τοὺς μὴ πειθομένους καὶ τοὺς κελεύοντας τούτοις τἀναντία πράττειν;

[11] Ἀλλὰ [μὲν] γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, οἴομαι αὐτοὺς ἐπὶ μὲν τοῦτον τὸν λόγον οὐκ ἐλεύσεσθαι· ἴσως δ᾽ ἐροῦσιν, ὥσπερ καὶ ἐν τῇ βουλῇ, ὡς ἐπ᾽ εὐνοίᾳ τῆς πόλεως συνεωνοῦντο τὸν σῖτον, ἵν᾽ ὡς ἀξιώτατον ὑμῖν πωλοῖεν. μέγιστον δ᾽ ὑμῖν ἐρῶ καὶ περιφανέστατον τεκμήριον ὅτι ψεύδονται·

[12] ἐχρῆν γὰρ αὐτούς, εἴπερ ὑμῶν ἕνεκα ἔπραττον ταῦτα, φαίνεσθαι τῆς αὐτῆς τιμῆς πολλὰς ἡμέρας πωλοῦντας, ἕως ὁ συνεωνημένος αὐτοὺς ἐπέλιπε· νῦν δ᾽ ἐνίοτε τῆς αὐτῆς ἡμέρας ἐπώλουν δραχμῇ τιμιώτερον, ὥσπερ κατὰ μέδιμνον συνωνούμενοι. καὶ τούτων ὑμᾶς μάρτυρας παρέχομαι.

[13] δεινὸν δέ μοι δοκεῖ εἶναι, εἰ ὅταν μὲν εἰσφορὰν εἰσενεγκεῖν δέῃ, ἣν πάντες εἴσεσθαι μέλλουσιν, οὐκ ἐθέλουσιν, ἀλλὰ πενίαν προφασίζονται, ἐφ᾽ οἷς δὲ θάνατός ἐστιν ἡ ζημία καὶ λαθεῖν αὐτοῖς συνέφερε, ταῦτα ἐπ᾽ εὐνοίᾳ φασὶ τῇ ὑμετέρᾳ παρανομῆσαι. καίτοι πάντες ἐπίστασθε ὅτι τούτοις ἥκιστα προσήκει τοιούτους ποιεῖσθαι λόγους. τἀναντία γὰρ αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις συμφέρει· τότε γὰρ πλεῖστα κερδαίνουσιν, ὅταν κακοῦ τινος ἀπαγγελθέντος τῇ πόλει τίμιον τὸν σῖτον πωλῶσιν.

[14] οὕτω δ᾽ ἄσμενοι τὰς συμφορὰς τὰς ὑμετέρας ὁρῶσιν, ὥστε τὰς μὲν πρότεροι τῶν ἄλλων πυνθάνονται, τὰς δ᾽ αὐτοὶ λογοποιοῦσιν, ἢ τὰς ναῦς διεφθάρθαι τὰς ἐν τῷ Πόντῳ, ἢ ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἐκπλεούσας συνειλῆφθαι, ἢ τὰ ἐμπόρια κεκλῇσθαι, ἢ τὰς σπονδὰς μέλλειν ἀπορρηθήσεσθαι, καὶ εἰς τοῦτ᾽ ἔχθρας ἐληλύθασιν,

[15] ὥστ᾽ ἐν τοῖς αὐτοῖς καιροῖς ἐπιβουλεύουσιν ὑμῖν, ἐν οἷσπερ οἱ πολέμιοι. ὅταν γὰρ μάλιστα σίτου τυγχάνητε δεόμενοι, συναρπάζουσιν οὗτοι καὶ οὐκ ἐθέλουσι πωλεῖν, ἵνα μὴ περὶ τῆς τιμῆς διαφερώμεθα, ἀλλ᾽ ἀγαπῶμεν ἂν ὁποσουτινοσοῦν πριάμενοι παρ᾽ αὐτῶν ἀπέλθωμεν· ὥστ᾽ ἐνίοτε εἰρήνης οὔσης ὑπὸ τούτων πολιορκούμεθα.

[16] οὕτω δὲ πάλαι περὶ τῆς τούτων πανουργίας καὶ κακονοίας ἡ πόλις ἔγνωκεν, ὥστ᾽ ἐπὶ μὲν τοῖς ἄλλοις ὠνίοις ἅπασι τοὺς ἀγορανόμους φύλακας κατεστήσατε, ἐπὶ δὲ ταύτῃ μόνῃ τῇ τέχνῃ χωρὶς σιτοφύλακας ἀποκληροῦτε· καὶ πολλάκις ἤδη παρ᾽ ἐκείνων πολιτῶν ὄντων δίκην τὴν μεγίστην ἐλάβετε, ὅτι οὐχ οἷοί τ᾽ ἦσαν τῆς τούτων πονηρίας ἐπικρατῆσαι. καίτοι τί χρὴ αὐτοὺς τοὺς ἀδικοῦντας ὑφ᾽ ὑμῶν πάσχειν, ὁπότε καὶ τοὺς οὐ δυναμένους φυλάττειν ἀποκτείνετε;

***
[7] Έπρεπε λοιπόν, άνδρες δικαστές, να θεωρείται επαρκώς στοιχειοθετημένη η κατηγορία, αφού αυτός ομολογεί ότι αγόρασε και αποθήκευσε, ο νόμος το απαγορεύει ρητώς, και εσείς έχετε δώσει όρκο ότι θα ψηφίζετε σύμφωνα με τους νόμους. Ωστόσο, για να πεισθείτε ότι λένε ψέματα και εις βάρος των αξιωματούχων, είμαι αναγκασμένος να επιμείνω.

[8] Γίνομαι συγκεκριμένος: Επειδή αυτοί μετέθεταν διαρκώς την ευθύνη σε εκείνους, καλέσαμε τους αξιωματούχους και τους ρωτήσαμε. Οι δύο δήλωσαν ότι δεν είχαν ιδέα για το θέμα, ενώ ο Άνυτος έλεγε ότι τον περασμένο χειμώνα, όταν ήταν ακριβό το σιτάρι, επειδή αυτοί πλειοδοτούσαν στις προσφορές τους και ανταγωνίζονταν μεταξύ τους, τους συνέστησε να σταματήσουν να ανταγωνίζονται, επειδή πίστευε ότι συμφέρει εσάς που αγοράζετε το σιτάρι από αυτούς να το αγοράζουν σε όσο το δυνατόν καλύτερη τιμή. Διότι είναι υποχρεωμένοι να το πωλούν μόνο έναν οβολό ακριβότερο.

[9] Για να καταδειχθεί λοιπόν ότι δεν τους υπέδειξε να προβούν σε αγορές και να αποθηκεύσουν το σιτάρι, αλλά να μην αγοράζουν ανταγωνιζόμενοι μεταξύ τους, θα σας παρουσιάσω ως μάρτυρα τον ίδιο τον Άνυτο.

Άλλωστε αυτός είπε αυτά που είπε την εποχή της προηγούμενης βουλής, ενώ αυτοί προδήλως προβαίνουν σε αγορά και αποθήκευση στη διάρκεια της παρούσης.

 [10] Ότι επομένως δεν αγόρασαν το σιτάρι για να το αποθηκεύσουν έπειτα από υπόδειξη των αξιωματούχων, το ακούσατε ήδη. Νομίζω εξάλλου ότι, ακόμα και αν λένε εν προκειμένω όλη την αλήθεια, δεν θα ελαφρύνουν τη δική τους θέση, απλώς θα ενοχοποιήσουν εκείνους. Γιατί για ζητήματα για τα οποία υπάρχουν ρητές διατάξεις γραπτών νόμων, πώς είναι δυνατό να μην τιμωρούνται και αυτοί που δεν συμμορφώνονται και αυτοί που τους υποδεικνύουν να παρανομήσουν;

[11] Έχω όμως την εντύπωση, άνδρες δικαστές, ότι δεν θα καταφύγουν σε αυτό το επιχείρημα. Ίσως θα πουν, όπως ακριβώς και στη βουλή, ότι αγόραζαν και αποθήκευαν το σιτάρι για το καλό της πόλης, για να σας το πωλούν όσο το δυνατό φθηνότερο. Θα σας αναφέρω ένα στοιχείο που αποδεικνύει περίτρανα και αδιαμφισβήτητα ότι ψεύδονται.

[12] Έπρεπε, αν αυτά τα έκαναν για το δικό σας το καλό, να τους βλέπουμε να το πωλούν στην ίδια τιμή επί πολλές ημέρες, ώσπου να εξαντληθεί το σιτάρι που είχαν αγοράσει και αποθηκεύσει. Τώρα όμως μερικές φορές μέσα στην ίδια ημέρα το πωλούσαν μία δραχμή ακριβότερο, λες και αγόραζαν και αποθήκευαν έναν ένα μέδιμνο. Και ως προς αυτό επικαλούμαι τη δική σας μαρτυρία.

[13] Προσωπικά μου φαίνεται μάλιστα αλλοπρόσαλλο, όταν είναι να καταβάλουν κάποια έκτακτη πολεμική εισφορά, για την οποία θα μάθουν οι πάντες, να αντιδρούν και να προφασίζονται ότι είναι φτωχοί, όσον αφορά όμως ενέργειες που επισύρουν την ποινή του θανάτου και που τους συνέφερε να περάσουν απαρατήρητες, να ισχυρίζονται ότι παρανόμησαν για το καλό το δικό σας. Ωστόσο όλοι γνωρίζετε ότι αυτοί είναι οι τελευταίοι που δικαιούνται να προβάλλουν παρόμοιους ισχυρισμούς. Γιατί τα συμφέροντά τους είναι αντίθετα από τα συμφέροντα των άλλων. Γιατί τότε κερδίζουν περισσότερα, όταν φτάσει στην πόλη η είδηση για κάποια συμφορά και πωλούν ακριβό το σιτάρι.

[14] Με τόση χαρά μάλιστα βλέπουν τις δικές σας συμφορές, ώστε κάποιες τις πληροφορούνται πριν από τους άλλους, και κάποιες τις χαλκεύουν οι ίδιοι διαδίδοντας ή ότι χάθηκαν τα πλοία στον Πόντο, ή ότι συνελήφθησαν από τους Λακεδαιμόνιους όταν απέπλεαν, ή ότι έχουν κλείσει τα λιμάνια, ή ότι πρόκειται να καταγγελθούν οι συνθήκες. Και έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο εχθρότητας,

[15] ώστε συνωμοτούν εναντίον σας σε κρίσιμες στιγμές ταυτόχρονα με τους εχθρούς. Γιατί όταν χρειάζεστε επειγόντως σιτάρι, αυτοί το εξαφανίζουν και αρνούνται να πωλούν, για να μην διαφωνούμε για την τιμή, αλλά να είμαστε ευχαριστημένοι όταν φεύγουμε έχοντας αγοράσει όσο όσο. Μερικές φορές φτάνουμε να πολιορκούμαστε από αυτούς σε καιρό ειρήνης.

[16] Πολλά χρόνια τώρα είναι τέτοια η στάση της πόλης απέναντι στην πανουργία τους και την εχθρότητά τους, ώστε για όλα τα άλλα εμπορεύματα έχετε αναθέσει την αρμοδιότητα της επιτήρησης στους αγορανόμους, ενώ γι᾽ αυτή τη δραστηριότητα και μόνο κληρώνετε χωριστά σιτοφύλακες. Και πολλές φορές στο παρελθόν έχετε επιβάλει σε εκείνους, που ήταν μάλιστα πολίτες, την εσχάτη των ποινών, επειδή δεν κατάφεραν να καταστείλουν την πανουργία αυτών. Ποιά πρέπει να είναι άραγε η αντιμετώπιση που θα έχουν από εσάς οι ίδιοι οι ένοχοι, όταν εκτελείτε ακόμα και αυτούς που δεν μπόρεσαν να τους ελέγξουν;