Η Έννοια των θεραπευτικών κήπων

Ο Θεραπευτικός κήπος μπορεί να είναι ένα ήρεμο τοπίο που αποπνέει ασφάλεια, σιγουριά και γαλήνη, που προσφέρει καταφύγιο, δημιουργική ενασχόληση, παρατήρηση, που βάζει τον ίδιο τον ασθενή να συμβιώσει, να ανακαλύψει ή να απελευθερώσει την δυναμική του φυσικού περιβάλλοντος.

Η έννοια των θεραπευτικών κήπων δεν είναι καινούργια, είναι γνωστή εδώ και 1000 χρόνια, επανέρχεται όμως σήμερα ξανά, πρώτα από όλα από τους ίδιους τους ειδικούς στην υγεία γιατί είναι ξεκάθαρο πια ότι η συμβολή τους στην ίαση είναι καθοριστική. Τα τελευταία χρόνια η προτεραιότητα στην προληπτική ιατρική αλλά και η συνειδητοποίηση ότι η ψυχολογική και συναισθηματική υγεία βοηθάει στην αντιμετώπιση των ασθενειών αλλάζει τα δεδομένα και την λογική σχεδιασμού των νοσοκομείων.

Από τους κήπους των μοναστηριών του Μεσαίωνα που προσέφεραν ευχαρίστηση και ευφορία στην ψυχή των ασθενών περάσαμε στο 17ο και 18ο αιώνα ‘όπου ο εξωτερικός περιβάλλων χώρος κρίθηκε εκ νέου ότι ήταν αναγκαίος για την θεραπεία του ασθενούς, και στην Ευρώπη και την Αμερική το 19ο αιώνα όπου τα νοσοκομεία περιβάλλονται από κήπους και φυτά που αποτελούσαν σημεία αναφοράς. Στην Αθήνα στο νοσοκομείο Σωτηρία ως το 1908 φυτεύονται 7500 πεύκα και ευκάλυπτοι μέσα στον γυμνό κήπο του για να δημιουργήσουν ασπίδα προστασίας για τους φυματικούς ασθενείς, ενώ το 1936 στους ανθισμένους κήπους του Νοσοκομείου, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, δίνει κονσέρτα μπροστά σε ένα πολυπληθές και ενθουσιώδες ακροατήριο.

Τον 20ο αιώνα οι σημαντικές πρόοδοι στην ιατρική επιστήμη μετέτρεψαν τα νοσοκομεία σε πολυόροφα συγκροτήματα με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των ελεύθερων χώρων που τα περιέβαλαν. Δόθηκε προτεραιότητα στην θεραπεία των ασθενών με φαρμακευτικές αγωγές, ξεκόβοντας τους από τις ευεργετικές επιδράσεις που μπορεί να έχει πάνω τους τη δεδομένη στιγμή, το φυσικό περιβάλλον. Δημιουργείται έτσι μια αγχωτική ψυχολογία, αταίριαστη στις συναισθηματικές ανάγκες των ασθενών, των οικογενειών τους, ακόμη και του προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης.

Έρευνες που έχουν ολοκληρωθεί αλλά και νέες που διεξάγονται σήμερα, έχουν δείξει ότι η ενασχόληση με τη φύση, μία όμορφη θέα από το παράθυρο, το περπάτημα, η χαλάρωση, η επαφή με το περιβάλλον, το άρωμα των λουλουδιών, οι ήχοι της φύσης βελτιώνουν την υγεία μειώνουν το άγχος και επιταχύνουν την ανάρρωση.

Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μοιάζει να επανεξετάζει όλες τις βασικές αντιλήψεις περί υγείας και ίασης σε σχέση με το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση του ευρύτερου περιβάλλοντος του ασθενή που νοσεί. Το νοσοκομείο, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως ένας απλά πολυσύνθετος λειτουργικός χώρος, αλλά και ως χώρος με δυνατότητα παροχής ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών.

Η μελέτη του περιβάλλοντος χώρου ενός νοσηλευτικού ιδρύματος δεν μπορεί να στηρίζεται εξ΄ολοκλήρου στις ίδιες αρχές γιατί κάθε φορά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των ασθενών. Παράδειγμα για τους ψυχιατρικούς ασθενείς το περιβάλλον επιβάλλεται να είναι γαλήνιο, μη κλειστοφοβικό, χωρίς έντονα σχέδια, πολύ σκούρα υλικά ή παράξενα αντικείμενα που μπορεί να τα εκλάβουν ως απειλητικά στοιχεία.

Δύσκολη και πολύπλευρη η μελέτη ενός θεραπευτικού κήπου που η προσέγγιση του και οι αρχές σχεδιασμού του ορίζονται από διαφορετικές ειδικότητες ανθρώπων. Σε αυτό ακριβώς το λόγο οφείλονται οι επιτυχημένες προτάσεις της ομάδας των θεραπευτικών κήπων, των γεωπόνων του κόσμου, η οποία απαρτίζεται από επιστήμονες γεωπόνους, αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου, κοινωνικούς λειτουργούς.

Εκτός από τη δημιουργία των Θεραπευτικών κήπων οι Γεωπόνοι του Κόσμου πιστεύουν ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην εκπαίδευση, στη συμμετοχή στην εργασία αλλά και τη διαχείριση των χώρων αυτών, καθώς αποτελεί και τη μόνη διέξοδο για να είναι βιώσιμες οι επεμβάσεις που προτείνονται σε βάθος χρόνου, αφού πέρα από την κατασκευή και τη διαμόρφωση του χώρου, η συμμετοχή των εξυπηρετούμενων στη διαχείριση θα είναι πολύ σημαντική.

Οι σχεδιαστικές Προσεγγίσεις εκτός από την ανάπλαση των περιβάλλοντων χώρων και την αναβάθμιση της αισθητικής τους, εμπεριέχουν προτάσεις με οικονομικό ενδιαφέρον, προτάσεις περιβαλλοντικού χαρακτήρα, προτάσεις βελτίωσης και διασφάλισης της λειτουργικότητας, προτάσεις διαχείρισης με στόχο να δημιουργηθεί ένα τοπίο που θα ανακουφίζει, θα ηρεμεί, θα ασκεί, θα αναπτερώνει το ηθικό, θα επιμορφώνει και θα προσφέρει ψυχική ανάταση στους νοσηλευόμενους, τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες.

Επίσης θα πρέπει να αποτελεί πηγή πολλαπλών ερεθισμάτων για συμμετοχή, να προκαλεί το ενδιαφέρον, να ενισχύει τη γνώση, την επαφή με το φυσικό περιβάλλον και τις καλλιέργειες που θα πλαισιώσουν τους κήπους, και παράλληλα να δίνει ευκαιρίες κοινωνικοποίησης καθώς θα μπορούν στους χώρους αυτούς να συνυπάρχουν και να αλληλεπιδρούν με άλλα μέλη της κοινωνίας.
Μέρες δύσκολες αυτές που ζούμε αναμφίβολα, που μπορεί εύκολα να οδηγήσουν στην απαξίωση και τη μιζέρια.

Οι Γεωπόνοι του Κόσμου ευαισθητοποιούνται και αγωνίζονται προσφέροντας επιστημονικό έργο πιστεύοντας πως τώρα όσο ποτέ άλλοτε δεν πρέπει να αφεθούν στη μοίρα τους οι υπαίθριοι χώροι των νοσηλευτικών ιδρυμάτων που μπορούν να προσφέρουν όχι μόνο στην ιατρική και νοσηλευτική κοινότητα αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.