Ο τομέας των μαθηματικών που λύνει... μη μαθηματικά προβλήματα – Τι είναι η Θεωρία Παιγνίων
Πρόκειται για ένα από τα νεότερα μέλη στην... τεράστια μαθηματική οικογένεια. Το πρώτο σύγγραμα που αφορούσε την Θεωρία Παιγνίων εκδόθηκε μόλις πριν από 60 χρόνια. Από τότε μέχρι και σήμερα όμως ο συγκεκριμένος κλάδος έχει κάνει άλματα προόδου, με σπουδαίους μαθηματικούς και οικονομολόγους, όπως ο Τζον Νας και ο Τόμας Σέλινγκ να τον μεταμορφώνουν σε ένα σπουδαίο ακαδημαϊκό αντικείμενο.
Θέλοντας να εξηγήσουμε τι πραγματεύεται η Θεωρία Παιγνίων, θα λέγαμε πως έχει στόχο να αναλύσει τις αποφάσεις σε καταστάσεις στρατηγικής αλληλεξάρτησης και να προσεγγίσει την βέλτιστη δυνατή λύση. Αυτός ο «βαρύς» ορισμός μπορεί να μην είναι απόλυτα κατανοητός, αλλά μας προϊδεάζει πως η θεωρία αυτή δεν έχει αυστηρά μαθηματική ταυτότητα. Είναι ουσιαστικά μια προσπάθεια να ενοποιηθούν τα μαθηματικά, η οικονομία και οι κοινωνικές επιστήμες.
Σε ένα «παίγνιο» συμμετέχουν δύο ή και περισσότεροι «παίχτες» που παίρνουν αποφάσεις, οι οποίες οδηγούν σε ορισμένα αποτελέσματα. Κάθε παίχτης έχει στόχο μέσα από τις κινήσεις του να επωφεληθεί όσο περισσότερο μπορεί, γνωρίζοντας όμως πως οι ενέργειες του επηρεάζουν και τους υπόλοιπους δρώντες. Οι μελέτες αυτής της θεωρίας, αποτελούν στην ουσία την προσομοίωση μιας κατάστασης απλού ανταγωνισμού ή και σύγκρουσης.
Ενα επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής σαν το Risk, θα μπορούσε να περιλήψει κάποια από τα βασικά γνωρίσματα ενός προβλήματος που εντάσσεται στον συγκεκριμένο κλάδο. Η διαπραγμάτευση της Ελλάδας με τους Ευρωπαϊκούς της εταίρους, θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει ένα, αρκετά πιο δύσκολο, πρόβλημα για όσους ασχολούνται με την Θεωρία Παιγνίων.
Η σημαντική έννοια του ορθολογισμού – Το βασικότερο κριτήριο των «παικτών» για την λήψη αποφάσεων
Σε αυτόν τον περίεργο κλάδο των μαθηματικών, η έννοια του «ορθολογισμού» έχει τεράστια σημασία. Η «επιτυχία» του κάθε παίχτη επηρεάζεται από τρεις βασικούς παράγοντες, την ικανότητα, την τύχη και την στρατηγική. Οι δύο πρώτοι είναι εντελώς απρόβλεπτοι, όμως ο τρίτος επηρεάζεται σημαντικά από την ικανότητα ορθολογικής κρίσης. Σε ένα κλίμα ανταγωνισμού, ορθολογική κρίση σημαίνει πως ανάλογα με την περίσταση, οι «παίχτες» θα πρέπει να προσαρμόζουν και τις κινήσεις τους.
Μια «εγωιστική» ενέργεια που γίνεται με στόχο το προσωπικό όφελος, δεν σημαίνει πως τελικά θα οδηγήσει σε καλά αποτελέσματα. Αντιθέτως, μια κίνηση «συμμαχίας» με στόχο το κοινό καλό, που ίσως μειώσει το προσωπικό κέρδος, μπορεί να επηρεάσει θετικά και κάθε παίχτη μεμονωμένα.
Στα πλαίσια της Θεωρίας Παιγνίων και όχι μόνο, ορθολογισμός είναι η ικανότητα επιλογής της λύσεως με την μέγιστη δυνατή απόδοση, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω των μαθηματικών, αν ληφθούν υπ΄ όψιν όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την... επιτυχία. Φυσικά όσο οι παράγοντες αυξάνονται, τόσο και τα προβλήματα περιπλέκονται, κάνοντας την επιλογή της λύσης μια πραγματικά δύσκολη διαδικασία.
Ενας επιστημονικός κλάδος με πολιτική χροιά – Το παράδειγμα του Βαρουφάκη, τα πλεονεκτήματα και τα επικίνδυνα σημεία
Είναι ευκρινές πως η Θεωρία Παιγνίων είναι ένας κλάδος που δεν έχει δημιουργηθεί για να εξελίξει την μαθηματική επιστήμη. Στόχος της θεωρίας, είναι να χρησιμοποιήσει τα μαθηματικά, αλλά και την ρασιοναλιστική τους λογική, ως μέσο επίλυσης... μη μαθηματικών προβλημάτων.
Μετά την τεράστια πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών, πλέον η Θεωρία Παιγνίων μπορεί να χρησιμοποιείται για να δώσει λύσεις σε κοινωνικά ζητήματα αλλά και σε μεγάλα φιλοσοφικά αινίγματα. Πρόκειται μάλλον για τον πρώτο επιστημονικό κλάδο με άμεση πολιτική χροιά.
Φυσικά, η πολιτική είναι ένας όρος πολύ πιο «ευέλικτος» από τα αυστηρά μαθηματικά θεωρήματα. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να ληφθούν πολιτικές αποφάσεις με χρήση μιας... τετράγωνης λογικής. Για αυτόν τον λόγο, στα συγγράμματα της Θεωρίας Παιγνίων διασαφηνίζονται από νωρίς κάποια βασικά χαρακτηριστικά του ορθολογισμού.
Βασικότερο όλων είναι πως ο ορθολογισμός δεν είναι κάτι το κοινό για όλους τους «παίχτες». Ο καθένας έχει το δικό του σύστημα αξιών, πάνω και στο οποίο προσαρμόζει την «λογική» του.
Η Θεωρία Παιγνίων αποτελεί πλέον έναν πολύ εξελιγμένο μαθηματικό προσομοιωτή δύσκολων κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων. Η χρησιμότητα της στον χώρο της πολιτικής είναι πλέον δεδομένη. Αλλωστε έχουμε πολύ κοντινά μας παραδείγματα που το αποδεικνύουν.
Ο Υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης, έχει μελετήσει εκτενώς την Θεωρία Παιγνίων αποκτώντας τεράστια εμπειρία πάνω στον συγκεκριμένο τομέα. Γεγονός που του δίνει μια... έμμεση εμπειρία σε θέματα πολιτικών διαπραγματεύσεων και αντιπαραθέσεων.
Ενα πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια μαθηματικών, οικονομολόγων αλλά και κοινωνιολόγων, που χρησιμοποιείται κυρίως για να προβλεφθούν μελλοντικές καταστάσεις. Ωστόσο θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη, αλλά και επικίνδυνη, μια άμεση εφαρμογή της θεωρίας σε πολιτικά ζητήματα. Παρ' όλα αυτά, αν ο κλάδος συνεχίσει στους αλματώδεις ρυθμούς ανάπτυξης, ίσως σε κάποια χρόνια κάθε πολιτική κίνηση και κάθε απόφαση που επηρεάζει την κοινωνία, να είναι υπολογίσιμη και ακριβής.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου