ΞΕΝ Ιερ 2.12–2.18
Ένας ιδιότυπος πόλεμος των τυράννων
Το έργο είναι ένας διάλογος ανάμεσα στον ποιητή Σιμωνίδη και τον τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα με θέμα την τυραννίδα. Ο ποιητής αναρωτήθηκε αν οι τύραννοι γεύονται περισσότερες ηδονές και παράλληλα θλίβονται και υποφέρουν λιγότερο από τους απλούς πολίτες. Έτσι, ο Ιέρωνας έθεσε ως βάση της σύγκρισης του τυραννικού και ιδιωτικού βίου έναν κατάλογο απολαύσεων, επιχειρώντας να δείξει ότι οι απόψεις για τον ανέφελο βίο των τυράννων αποτελούσαν απλώς προκαταλήψεις του πλήθους.
[2.12] καὶ πόλεμοι μὲν δή εἰσιν οὕς τε αἱ πόλεις πολε-
μοῦσι καὶ οὓς οἱ τύραννοι πρὸς τοὺς βεβιασμένους· τούτων
δὴ τῶν πολέμων ὅσα μὲν ἔχει χαλεπὰ ὁ ἐν ταῖς πόλεσι,
ταῦτα καὶ ὁ τύραννος ἔχει· [2.13] καὶ γὰρ ἐν ὅπλοις δεῖ εἶναι
ἀμφοτέρους καὶ φυλάττεσθαι καὶ κινδυνεύειν, καὶ ἄν τι
πάθωσι κακὸν ἡττηθέντες, λυποῦνται ἐπὶ τούτοις ἑκάτεροι.
[2.14] μέχρι μὲν δὴ τούτου ἴσοι οἱ πόλεμοι· ἃ δὲ ἔχουσιν ἡδέα οἱ
†συνόντες <ταῖς> πόλεσι πρὸς τὰς πόλεις, ταῦτα οὐκέτι ἔχουσιν
οἱ τύραννοι. [2.15] αἱ μὲν γὰρ πόλεις δήπου ὅταν κρατήσωσι μάχῃ
τῶν ἐναντίων, οὐ ῥᾴδιον εἰπεῖν ὅσην μὲν ἡδονὴν ἔχουσιν ἐν
τῷ τρέψασθαι τοὺς πολεμίους, ὅσην δ’ ἐν τῷ διώκειν, ὅσην
δ’ ἐν τῷ ἀποκτείνειν τοὺς πολεμίους, ὡς δὲ γαυροῦνται ἐπὶ
τῷ ἔργῳ, ὡς δὲ δόξαν λαμπρὰν ἀναλαμβάνουσιν, ὡς δ’
εὐφραίνονται τὴν πόλιν νομίζοντες ηὐξηκέναι. [2.16] ἕκαστος δέ
τις προσποιεῖται καὶ τῆς βουλῆς μετεσχηκέναι καὶ πλείστους
ἀπεκτονέναι, χαλεπὸν δὲ εὑρεῖν ὅπου οὐχὶ καὶ ἐπιψεύδονται,
πλέονας φάσκοντες ἀπεκτονέναι ἢ ὅσοι ἂν τῷ ὄντι ἀπο-
θάνωσιν· οὕτω καλόν τι αὐτοῖς δοκεῖ εἶναι τὸ πολὺ νικᾶν.
[2.17] ὁ δὲ τύραννος ὅταν ὑποπτεύσῃ καὶ αἰσθανόμενος τῷ ὄντι
ἀντιπραττομένους τινὰς ἀποκτείνῃ, οἶδεν ὅτι οὐκ αὔξει ὅλην
τὴν πόλιν, ἐπίσταταί τε ὅτι μειόνων ἄρξει, φαιδρός τε οὐ
δύναται εἶναι οὐδὲ μεγαλύνεται ἐπὶ τῷ ἔργῳ, ἀλλὰ καὶ
μειοῖ καθ’ ὅσον ἂν δύνηται τὸ γεγενημένον, καὶ ἀπολογεῖται
ἅμα πράττων ὡς οὐκ ἀδικῶν πεποίηκεν. οὕτως οὐδ’ αὐτῷ
δοκεῖ καλὰ τὰ ποιούμενα εἶναι. [2.18] καὶ ὅταν ἀποθάνωσιν οὓς
ἐφοβήθη, οὐδέν τι μᾶλλον τοῦτο θαρρεῖ, ἀλλὰ φυλάττεται
ἔτι μᾶλλον ἢ τὸ πρόσθεν. καὶ πόλεμον μὲν δὴ τοιοῦτον
ἔχων διατελεῖ ὁ τύραννος ὃν ἐγὼ δηλῶ.
***
Υπάρχουν πόλεμοι σαν αυτούς που κάνουν οι πόλεις και σαν αυτούς που κάνουν οι τύραννοι εναντίον των υποδουλωμένων με τη βία. Σ' αυτούς τους πολέμους, όσα δεινά υφίσταται ο άνθρωπος στις πόλεις, τόσα υφίσταται και ο τύραννος. Διότι και οι δύο πρέπει να είναι οπλισμένοι, να φυλάγονται και να ριψοκινδυνεύουν∙ κι αν νικηθούν και πάθουν κάποιο κακό, τότε υποφέρουν απ' αυτό και οι δύο. Μέχρι αυτού του σημείου οι πόλεμοι είναι ίδιοι. Τις χαρές όμως που παίρνουν οι άνθρωποι στις πόλεις όταν πολεμούν εναντίον άλλων πόλεων, δεν τις παίρνουν οι τύραννοι. Γιατί ασφαλώς, όταν οι πόλεις νικήσουν σε μάχη τις αντίπαλές τους, είναι δύσκολο να περιγράψουμε πόση ευχαρίστηση νιώθουν οι άνθρωποι όταν τρέπουν σε φυγή τους εχθρούς, όταν τους καταδιώκουν, όταν τους σκοτώνουν∙ πόσο υπερηφανεύονται για το έργο τους· πώς αποκτούν τόσο λαμπρή φήμη∙ πόσο χαίρονται καθώς πιστεύουν ότι έχουν μεγαλώσει την πόλη τους. Ο καθένας τους διατείνεται ότι συμμετείχε στο σχεδιασμό και ότι σκότωσε τους περισσότερους εχθρούς· κι είναι δύσκολο να βρούμε αν λένε ψέματα, όταν ισχυρίζονται ότι σκότωσαν περισσότερους απ' όσους πέθαναν στην πραγματικότητα. Τόσο ωραίο πράγμα θεωρούν μια μεγάλη νίκη. Όταν όμως ο τύραννος υποπτευθεί και αντιληφθεί πραγματικά κάποιους που τον αντιστρατεύονται και τους σκοτώσει, ξέρει ότι μ' αυτόν τον τρόπο δεν μεγαλώνει την πόλη· γνωρίζει επίσης ότι θα κυβερνήσει λιγότερους· γι' αυτό δεν μπορεί να είναι χαρούμενος ούτε επαίρεται για το έργο του, αλλά ελαχιστοποιεί όσο μπορεί αυτό που συνέβη, και συγχρόνως απολογείται για την πράξη του ισχυριζόμενος ότι δεν την έκανε για να προξενήσει αδικία. Έτσι, ούτε ο ίδιος θεωρεί καλές τις πράξεις του. Κι όταν πεθάνουν αυτοί που φοβήθηκε, δεν θα γίνει πιο θαρραλέος, αλλά αντίθετα θα φυλάγεται ακόμη περισσότερο απ' ό,τι προηγουμένως. Ο τύραννος λοιπόν περνάει τη ζωή του κάνοντας το είδος του πολέμου που εγώ σου δείχνω.
Υπάρχουν πόλεμοι σαν αυτούς που κάνουν οι πόλεις και σαν αυτούς που κάνουν οι τύραννοι εναντίον των υποδουλωμένων με τη βία. Σ' αυτούς τους πολέμους, όσα δεινά υφίσταται ο άνθρωπος στις πόλεις, τόσα υφίσταται και ο τύραννος. Διότι και οι δύο πρέπει να είναι οπλισμένοι, να φυλάγονται και να ριψοκινδυνεύουν∙ κι αν νικηθούν και πάθουν κάποιο κακό, τότε υποφέρουν απ' αυτό και οι δύο. Μέχρι αυτού του σημείου οι πόλεμοι είναι ίδιοι. Τις χαρές όμως που παίρνουν οι άνθρωποι στις πόλεις όταν πολεμούν εναντίον άλλων πόλεων, δεν τις παίρνουν οι τύραννοι. Γιατί ασφαλώς, όταν οι πόλεις νικήσουν σε μάχη τις αντίπαλές τους, είναι δύσκολο να περιγράψουμε πόση ευχαρίστηση νιώθουν οι άνθρωποι όταν τρέπουν σε φυγή τους εχθρούς, όταν τους καταδιώκουν, όταν τους σκοτώνουν∙ πόσο υπερηφανεύονται για το έργο τους· πώς αποκτούν τόσο λαμπρή φήμη∙ πόσο χαίρονται καθώς πιστεύουν ότι έχουν μεγαλώσει την πόλη τους. Ο καθένας τους διατείνεται ότι συμμετείχε στο σχεδιασμό και ότι σκότωσε τους περισσότερους εχθρούς· κι είναι δύσκολο να βρούμε αν λένε ψέματα, όταν ισχυρίζονται ότι σκότωσαν περισσότερους απ' όσους πέθαναν στην πραγματικότητα. Τόσο ωραίο πράγμα θεωρούν μια μεγάλη νίκη. Όταν όμως ο τύραννος υποπτευθεί και αντιληφθεί πραγματικά κάποιους που τον αντιστρατεύονται και τους σκοτώσει, ξέρει ότι μ' αυτόν τον τρόπο δεν μεγαλώνει την πόλη· γνωρίζει επίσης ότι θα κυβερνήσει λιγότερους· γι' αυτό δεν μπορεί να είναι χαρούμενος ούτε επαίρεται για το έργο του, αλλά ελαχιστοποιεί όσο μπορεί αυτό που συνέβη, και συγχρόνως απολογείται για την πράξη του ισχυριζόμενος ότι δεν την έκανε για να προξενήσει αδικία. Έτσι, ούτε ο ίδιος θεωρεί καλές τις πράξεις του. Κι όταν πεθάνουν αυτοί που φοβήθηκε, δεν θα γίνει πιο θαρραλέος, αλλά αντίθετα θα φυλάγεται ακόμη περισσότερο απ' ό,τι προηγουμένως. Ο τύραννος λοιπόν περνάει τη ζωή του κάνοντας το είδος του πολέμου που εγώ σου δείχνω.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου