ΙΣΟΚΡ 8.49–62
(ΙΣΟΚΡ 8. Πίστις: §17–144) Εσφαλμένη η διαχείριση των εσωτερικών δημοσίων υποθέσεων – Ο ρόλος των πολιτών στην επιβίωση της πόλης
[49] Ἀλλὰ γὰρ τὰ κατὰ τὴν πόλιν ἄν τις ἰδὼν καλῶς
διοικούμενα περὶ τῶν ἄλλων θαρρήσειεν, ἀλλ’ οὐκ ἂν ἐπ’
αὐτοῖς τούτοις μάλιστ’ ἀγανακτήσειεν; οἵτινες αὐτόχθονες
μὲν εἶναί φαμεν καὶ τὴν πόλιν ταύτην προτέραν οἰκισθῆναι
τῶν ἄλλων, προσῆκον δ’ ἡμᾶς ἅπασιν εἶναι παράδειγμα
τοῦ καλῶς καὶ τεταγμένως πολιτεύεσθαι, χεῖρον καὶ
ταραχωδέστερον τὴν ἡμετέραν αὐτῶν διοικοῦμεν τῶν ἄρτι
τὰς πόλεις οἰκιζόντων, [50] καὶ σεμνυνόμεθα μὲν καὶ
μέγα φρονοῦμεν ἐπὶ τῷ βέλτιον γεγονέναι τῶν ἄλλων, ῥᾴδιον
δὲ μεταδίδομεν τοῖς βουλομένοις ταύτης τῆς εὐγενείας ἢ
Τριβαλλοὶ καὶ Λευκανοὶ τῆς αὑτῶν δυσγενείας· πλείστους
δὲ τιθέμενοι νόμους οὕτως ὀλίγον αὐτῶν φροντίζομεν, ἓν
γὰρ ἀκούσαντες γνώσεσθε καὶ περὶ τῶν ἄλλων, ὥστε,
θανάτου τῆς ζημίας ἐπικειμένης, ἤν τις ἁλῷ δεκάζων, τοὺς
τοῦτο φανερώτατα ποιοῦντας στρατηγοὺς χειροτονοῦμεν,
καὶ τὸν πλείστους διαφθεῖραι τῶν πολιτῶν δυνηθέντα,
τοῦτον ἐπὶ τὰ μέγιστα τῶν πραγμάτων καθίσταμεν·
[51] σπουδάζοντες δὲ περὶ τὴν πολιτείαν οὐχ ἧττον ἢ
περὶ τὴν σωτηρίαν ὅλης τῆς πόλεως, καὶ τὴν δημοκρατίαν
εἰδότες ἐν μὲν ταῖς ἡσυχίαις καὶ ταῖς ἀσφαλείαις αὐξανο-
μένην καὶ διαμένουσαν, ἐν δὲ τοῖς πολέμοις δὶς ἤδη κατα-
λυθεῖσαν, πρὸς μὲν τοὺς τῆς εἰρήνης ἐπιθυμοῦντας ὡς
πρὸς ὀλιγαρχικοὺς ὄντας δυσκόλως ἔχομεν, τοὺς δὲ τὸν
πόλεμον ποιοῦντας ὡς τῆς δημοκρατίας κηδομένους εὔνους
εἶναι νομίζομεν· [52] ἐμπειρότατοι δὲ λόγων καὶ πραγμά-
των ὄντες οὕτως ἀλογίστως ἔχομεν, ὥστε περὶ τῶν αὐτῶν
τῆς αὐτῆς ἡμέρας οὐ ταὐτὰ γιγνώσκομεν, ἀλλ’ ὧν μὲν
πρὶν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἀναβῆναι κατηγοροῦμεν, ταῦτα
συνελθόντες χειροτονοῦμεν, οὐ πολὺν δὲ χρόνον διαλιπόντες
τοῖς ἐνθάδε ψηφισθεῖσιν, ἐπειδὰν ἀπίωμεν, πάλιν ἐπιτι-
μῶμεν· προσποιούμενοι δὲ σοφώτατοι τῶν Ἑλλήνων εἶναι
τοιούτοις χρώμεθα συμβούλοις, ὧν οὐκ ἔστιν ὅστις οὐκ ἂν
καταφρονήσειεν, καὶ τοὺς αὐτοὺς τούτους κυρίους ἁπάντων
τῶν κοινῶν καθίσταμεν, οἷς οὐδεὶς ἂν οὐδὲν τῶν ἰδίων ἐπι-
τρέψειεν. [53] ὃ δὲ πάντων σχετλιώτατον· οὓς γὰρ
ὁμολογήσαιμεν ἂν πονηροτάτους εἶναι τῶν πολιτῶν, τού-
τους πιστοτάτους φύλακας ἡγούμεθα τῆς πολιτείας εἶναι,
καὶ τοὺς μὲν μετοίκους τοιούτους εἶναι νομίζομεν, οἵους
περ ἂν τοὺς προστάτας νέμωσιν, αὐτοὶ δ’ οὐκ οἰόμεθα τὴν
αὐτὴν λήψεσθαι δόξαν τοῖς προεστῶσιν ἡμῶν. [54] το-
σοῦτον δὲ διαφέρομεν τῶν προγόνων, ὅσον ἐκεῖνοι μὲν τοὺς
αὐτοὺς προστάτας τε τῆς πόλεως ἐποιοῦντο καὶ στρατηγοὺς
ᾑροῦντο, νομίζοντες τὸν ἐπὶ τοῦ βήματος τὰ βέλτιστα
συμβουλεῦσαι δυνάμενον, τὸν αὐτὸν τοῦτον ἄριστ’ ἂν βου-
λεύσασθαι καὶ καθ’ αὑτὸν γενόμενον, ἡμεῖς δὲ τοὐναντίον
τούτων ποιοῦμεν· [55] οἷς μὲν γὰρ περὶ τῶν μεγίστων
συμβούλοις χρώμεθα, τούτους μὲν οὐκ ἀξιοῦμεν στρατη-
γοὺς χειροτονεῖν ὡς νοῦν οὐκ ἔχοντας, οἷς δ’ οὐδεὶς ἂν
οὔτε περὶ τῶν ἰδίων οὔτε περὶ τῶν κοινῶν συμβουλεύσαιτο,
τούτους δ’ αὐτοκράτορας ἐκπέμπομεν ὡς ἐκεῖ σοφωτέρους
ἐσομένους καὶ ῥᾷον βουλευσομένους περὶ τῶν Ἑλληνικῶν
πραγμάτων ἢ περὶ τῶν ἐνθάδε προτιθεμένων. [56] λέγω
δὲ ταῦτ’ οὐ κατὰ πάντων, ἀλλὰ κατὰ τῶν ἐνόχων τοῖς
λεγομένοις ὄντων. ἐπιλίποι δ’ ἄν με τὸ λοιπὸν μέρος τῆς
ἡμέρας, εἰ πάσας τὰς πλημμελείας τὰς ἐν τοῖς πράγμασιν
ἐγγεγενημένας ἐξετάζειν ἐπιχειροίην.
[57] Τάχ’ οὖν ἄν τις τῶν σφόδρα τοῖς λεγομένοις ἐνόχων
ὄντων ἀγανακτήσας ἐρωτήσειε «πῶς, εἴπερ οὕτω κακῶς
βουλευόμεθα, σῳζόμεθα καὶ δύναμιν οὐδεμιᾶς πόλεως
ἐλάττω κεκτημένοι τυγχάνομεν;» ἐγὼ δὲ πρὸς ταῦτ’
ἀποκριναίμην ἂν ὅτι τοὺς ἀντιπάλους ἔχομεν οὐδὲν
βέλτιον ἡμῶν φρονοῦντας. [58] εἰ γὰρ μετὰ τὴν μάχην, ἣν
ἐνίκησαν Θηβαῖοι Λακεδαιμονίους, ἐκεῖνοι μὲν ἐλευθερώ-
σαντες τὴν Πελοπόννησον καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνας αὐτονό-
μους ποιήσαντες ἡσυχίαν εἶχον, ἡμεῖς δὲ τοιαῦτ’ ἐξημαρτά-
νομεν, οὔτ’ ἂν οὗτος ἔσχεν ταύτην ποιήσασθαι τὴν ἐρώ-
τησιν, ἡμεῖς τ’ ἂν ἔγνωμεν ὅσῳ κρεῖττόν ἐστιν τὸ
σωφρονεῖν τοῦ πολυπραγμονεῖν. [59] νῦν δ’ ἐνταῦθα τὰ
πράγματα περιέστηκεν, ὥστε Θηβαῖοι μὲν ἡμᾶς σῴζουσιν,
ἡμεῖς δὲ Θηβαίους, καὶ συμμάχους ἐκεῖνοι μὲν ἡμῖν
ποιοῦσιν, ἡμεῖς δ’ ἐκείνοις. ὥστ’ εἰ νοῦν ἔχοιμεν, ἀλλήλοις
ἂν εἰς τὰς ἐκκλησίας ἀργύριον παρέχοιμεν· ὁπότεροι γὰρ
ἂν πλεονάκις συλλεγῶσιν, οὗτοι τοὺς ἐναντίους ἄμεινον
πράττειν ποιοῦσιν. [60] χρὴ δὲ τοὺς καὶ μικρὰ λογίζεσθαι
δυναμένους οὐκ ἐν τοῖς τῶν ἐχθρῶν ἁμαρτήμασι τὰς
ἐλπίδας ἔχειν τῆς σωτηρίας, ἀλλ’ ἐν τοῖς αὑτῶν πράγμασι
καὶ ταῖς αὑτῶν διανοίαις· τὸ μὲν γὰρ διὰ τὴν ἐκείνων
ἀμαθίαν συμβαῖνον ἡμῖν ἀγαθὸν τυχὸν ἂν παύσαιτο καὶ
λάβοι μεταβολήν, τὸ δὲ δι’ ἡμᾶς αὐτοὺς γιγνόμενον βεβαιο-
τέρως ἂν ἔχοι καὶ μᾶλλον παραμείνειεν ἡμῖν.
[61] Πρὸς μὲν οὖν τοὺς εἰκῇ τὰς ἐπιλήψεις ποιουμένους
οὐ χαλεπὸν ἀντειπεῖν· εἰ δὲ δή τίς μοι παραστὰς τῶν
ἐπιεικέστερον διακειμένων ἀληθῆ μὲν λέγειν με προσο-
μολογήσειεν καὶ προσηκόντως ἐπιτιμᾶν τοῖς γιγνομένοις,
δίκαιον δ’ εἶναι φαίη τοὺς ἐπ’ εὐνοίᾳ νουθετοῦντας μὴ
μόνον κατηγορεῖν τῶν πεπραγμένων, [62] ἀλλὰ καὶ συμ-
βουλεύειν τίνων ἀπεχόμενοι καὶ ποίων ὀρεγόμενοι παυσαί-
μεθ’ ἂν ταύτην ἔχοντες τὴν γνώμην καὶ τοιαῦτ’ ἐξαμαρτά-
νοντες, οὗτος ὁ λόγος ἀπορεῖν ἄν με ποιήσειεν ἀποκρίσεως,
οὐκ ἀληθοῦς καὶ συμφερούσης, ἀλλ’ ἀρεσκούσης ὑμῖν. οὐ
μὴν ἀλλ’ ἐπειδή περ ἀποκεκαλυμμένως ὥρμημαι λέγειν,
οὐκ ἀποκνητέον ἀποφήνασθαι καὶ περὶ τούτων.
[49] Ἀλλὰ γὰρ τὰ κατὰ τὴν πόλιν ἄν τις ἰδὼν καλῶς
διοικούμενα περὶ τῶν ἄλλων θαρρήσειεν, ἀλλ’ οὐκ ἂν ἐπ’
αὐτοῖς τούτοις μάλιστ’ ἀγανακτήσειεν; οἵτινες αὐτόχθονες
μὲν εἶναί φαμεν καὶ τὴν πόλιν ταύτην προτέραν οἰκισθῆναι
τῶν ἄλλων, προσῆκον δ’ ἡμᾶς ἅπασιν εἶναι παράδειγμα
τοῦ καλῶς καὶ τεταγμένως πολιτεύεσθαι, χεῖρον καὶ
ταραχωδέστερον τὴν ἡμετέραν αὐτῶν διοικοῦμεν τῶν ἄρτι
τὰς πόλεις οἰκιζόντων, [50] καὶ σεμνυνόμεθα μὲν καὶ
μέγα φρονοῦμεν ἐπὶ τῷ βέλτιον γεγονέναι τῶν ἄλλων, ῥᾴδιον
δὲ μεταδίδομεν τοῖς βουλομένοις ταύτης τῆς εὐγενείας ἢ
Τριβαλλοὶ καὶ Λευκανοὶ τῆς αὑτῶν δυσγενείας· πλείστους
δὲ τιθέμενοι νόμους οὕτως ὀλίγον αὐτῶν φροντίζομεν, ἓν
γὰρ ἀκούσαντες γνώσεσθε καὶ περὶ τῶν ἄλλων, ὥστε,
θανάτου τῆς ζημίας ἐπικειμένης, ἤν τις ἁλῷ δεκάζων, τοὺς
τοῦτο φανερώτατα ποιοῦντας στρατηγοὺς χειροτονοῦμεν,
καὶ τὸν πλείστους διαφθεῖραι τῶν πολιτῶν δυνηθέντα,
τοῦτον ἐπὶ τὰ μέγιστα τῶν πραγμάτων καθίσταμεν·
[51] σπουδάζοντες δὲ περὶ τὴν πολιτείαν οὐχ ἧττον ἢ
περὶ τὴν σωτηρίαν ὅλης τῆς πόλεως, καὶ τὴν δημοκρατίαν
εἰδότες ἐν μὲν ταῖς ἡσυχίαις καὶ ταῖς ἀσφαλείαις αὐξανο-
μένην καὶ διαμένουσαν, ἐν δὲ τοῖς πολέμοις δὶς ἤδη κατα-
λυθεῖσαν, πρὸς μὲν τοὺς τῆς εἰρήνης ἐπιθυμοῦντας ὡς
πρὸς ὀλιγαρχικοὺς ὄντας δυσκόλως ἔχομεν, τοὺς δὲ τὸν
πόλεμον ποιοῦντας ὡς τῆς δημοκρατίας κηδομένους εὔνους
εἶναι νομίζομεν· [52] ἐμπειρότατοι δὲ λόγων καὶ πραγμά-
των ὄντες οὕτως ἀλογίστως ἔχομεν, ὥστε περὶ τῶν αὐτῶν
τῆς αὐτῆς ἡμέρας οὐ ταὐτὰ γιγνώσκομεν, ἀλλ’ ὧν μὲν
πρὶν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἀναβῆναι κατηγοροῦμεν, ταῦτα
συνελθόντες χειροτονοῦμεν, οὐ πολὺν δὲ χρόνον διαλιπόντες
τοῖς ἐνθάδε ψηφισθεῖσιν, ἐπειδὰν ἀπίωμεν, πάλιν ἐπιτι-
μῶμεν· προσποιούμενοι δὲ σοφώτατοι τῶν Ἑλλήνων εἶναι
τοιούτοις χρώμεθα συμβούλοις, ὧν οὐκ ἔστιν ὅστις οὐκ ἂν
καταφρονήσειεν, καὶ τοὺς αὐτοὺς τούτους κυρίους ἁπάντων
τῶν κοινῶν καθίσταμεν, οἷς οὐδεὶς ἂν οὐδὲν τῶν ἰδίων ἐπι-
τρέψειεν. [53] ὃ δὲ πάντων σχετλιώτατον· οὓς γὰρ
ὁμολογήσαιμεν ἂν πονηροτάτους εἶναι τῶν πολιτῶν, τού-
τους πιστοτάτους φύλακας ἡγούμεθα τῆς πολιτείας εἶναι,
καὶ τοὺς μὲν μετοίκους τοιούτους εἶναι νομίζομεν, οἵους
περ ἂν τοὺς προστάτας νέμωσιν, αὐτοὶ δ’ οὐκ οἰόμεθα τὴν
αὐτὴν λήψεσθαι δόξαν τοῖς προεστῶσιν ἡμῶν. [54] το-
σοῦτον δὲ διαφέρομεν τῶν προγόνων, ὅσον ἐκεῖνοι μὲν τοὺς
αὐτοὺς προστάτας τε τῆς πόλεως ἐποιοῦντο καὶ στρατηγοὺς
ᾑροῦντο, νομίζοντες τὸν ἐπὶ τοῦ βήματος τὰ βέλτιστα
συμβουλεῦσαι δυνάμενον, τὸν αὐτὸν τοῦτον ἄριστ’ ἂν βου-
λεύσασθαι καὶ καθ’ αὑτὸν γενόμενον, ἡμεῖς δὲ τοὐναντίον
τούτων ποιοῦμεν· [55] οἷς μὲν γὰρ περὶ τῶν μεγίστων
συμβούλοις χρώμεθα, τούτους μὲν οὐκ ἀξιοῦμεν στρατη-
γοὺς χειροτονεῖν ὡς νοῦν οὐκ ἔχοντας, οἷς δ’ οὐδεὶς ἂν
οὔτε περὶ τῶν ἰδίων οὔτε περὶ τῶν κοινῶν συμβουλεύσαιτο,
τούτους δ’ αὐτοκράτορας ἐκπέμπομεν ὡς ἐκεῖ σοφωτέρους
ἐσομένους καὶ ῥᾷον βουλευσομένους περὶ τῶν Ἑλληνικῶν
πραγμάτων ἢ περὶ τῶν ἐνθάδε προτιθεμένων. [56] λέγω
δὲ ταῦτ’ οὐ κατὰ πάντων, ἀλλὰ κατὰ τῶν ἐνόχων τοῖς
λεγομένοις ὄντων. ἐπιλίποι δ’ ἄν με τὸ λοιπὸν μέρος τῆς
ἡμέρας, εἰ πάσας τὰς πλημμελείας τὰς ἐν τοῖς πράγμασιν
ἐγγεγενημένας ἐξετάζειν ἐπιχειροίην.
[57] Τάχ’ οὖν ἄν τις τῶν σφόδρα τοῖς λεγομένοις ἐνόχων
ὄντων ἀγανακτήσας ἐρωτήσειε «πῶς, εἴπερ οὕτω κακῶς
βουλευόμεθα, σῳζόμεθα καὶ δύναμιν οὐδεμιᾶς πόλεως
ἐλάττω κεκτημένοι τυγχάνομεν;» ἐγὼ δὲ πρὸς ταῦτ’
ἀποκριναίμην ἂν ὅτι τοὺς ἀντιπάλους ἔχομεν οὐδὲν
βέλτιον ἡμῶν φρονοῦντας. [58] εἰ γὰρ μετὰ τὴν μάχην, ἣν
ἐνίκησαν Θηβαῖοι Λακεδαιμονίους, ἐκεῖνοι μὲν ἐλευθερώ-
σαντες τὴν Πελοπόννησον καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνας αὐτονό-
μους ποιήσαντες ἡσυχίαν εἶχον, ἡμεῖς δὲ τοιαῦτ’ ἐξημαρτά-
νομεν, οὔτ’ ἂν οὗτος ἔσχεν ταύτην ποιήσασθαι τὴν ἐρώ-
τησιν, ἡμεῖς τ’ ἂν ἔγνωμεν ὅσῳ κρεῖττόν ἐστιν τὸ
σωφρονεῖν τοῦ πολυπραγμονεῖν. [59] νῦν δ’ ἐνταῦθα τὰ
πράγματα περιέστηκεν, ὥστε Θηβαῖοι μὲν ἡμᾶς σῴζουσιν,
ἡμεῖς δὲ Θηβαίους, καὶ συμμάχους ἐκεῖνοι μὲν ἡμῖν
ποιοῦσιν, ἡμεῖς δ’ ἐκείνοις. ὥστ’ εἰ νοῦν ἔχοιμεν, ἀλλήλοις
ἂν εἰς τὰς ἐκκλησίας ἀργύριον παρέχοιμεν· ὁπότεροι γὰρ
ἂν πλεονάκις συλλεγῶσιν, οὗτοι τοὺς ἐναντίους ἄμεινον
πράττειν ποιοῦσιν. [60] χρὴ δὲ τοὺς καὶ μικρὰ λογίζεσθαι
δυναμένους οὐκ ἐν τοῖς τῶν ἐχθρῶν ἁμαρτήμασι τὰς
ἐλπίδας ἔχειν τῆς σωτηρίας, ἀλλ’ ἐν τοῖς αὑτῶν πράγμασι
καὶ ταῖς αὑτῶν διανοίαις· τὸ μὲν γὰρ διὰ τὴν ἐκείνων
ἀμαθίαν συμβαῖνον ἡμῖν ἀγαθὸν τυχὸν ἂν παύσαιτο καὶ
λάβοι μεταβολήν, τὸ δὲ δι’ ἡμᾶς αὐτοὺς γιγνόμενον βεβαιο-
τέρως ἂν ἔχοι καὶ μᾶλλον παραμείνειεν ἡμῖν.
[61] Πρὸς μὲν οὖν τοὺς εἰκῇ τὰς ἐπιλήψεις ποιουμένους
οὐ χαλεπὸν ἀντειπεῖν· εἰ δὲ δή τίς μοι παραστὰς τῶν
ἐπιεικέστερον διακειμένων ἀληθῆ μὲν λέγειν με προσο-
μολογήσειεν καὶ προσηκόντως ἐπιτιμᾶν τοῖς γιγνομένοις,
δίκαιον δ’ εἶναι φαίη τοὺς ἐπ’ εὐνοίᾳ νουθετοῦντας μὴ
μόνον κατηγορεῖν τῶν πεπραγμένων, [62] ἀλλὰ καὶ συμ-
βουλεύειν τίνων ἀπεχόμενοι καὶ ποίων ὀρεγόμενοι παυσαί-
μεθ’ ἂν ταύτην ἔχοντες τὴν γνώμην καὶ τοιαῦτ’ ἐξαμαρτά-
νοντες, οὗτος ὁ λόγος ἀπορεῖν ἄν με ποιήσειεν ἀποκρίσεως,
οὐκ ἀληθοῦς καὶ συμφερούσης, ἀλλ’ ἀρεσκούσης ὑμῖν. οὐ
μὴν ἀλλ’ ἐπειδή περ ἀποκεκαλυμμένως ὥρμημαι λέγειν,
οὐκ ἀποκνητέον ἀποφήνασθαι καὶ περὶ τούτων.
***
Αλλά αν κανείς έβλεπε πως η πόλη διοικείται καλά, θα έπαιρνε θάρρος και για τα άλλα θέματα· γι' αυτήν όμως τη διοίκηση τώρα πώς να μην αγανακτήσει; Γιατί ισχυριζόμαστε ότι είμαστε αυτόχθονες κι ότι η πόλη μας αυτή κατοικήθηκε πριν από τις άλλες κι ότι επιβάλλεται εμείς να αποτελούμε παράδειγμα καλής και σωστής διοικήσεως, και παρόλα αυτά ασκούμε τη διοίκηση της πόλης μας πολύ χειρότερα και πολύ πιο ανώμαλα από κείνους που μόλις ιδρύουν πόλεις και κομπάζουμε και υπερηφανευόμαστε ότι εμείς είμαστε καλύτεροι από τους άλλους, πιο εύκολα όμως μεταδίδουμε αυτή μας την ευγενή καταγωγή σε όσους την θέλουν από ό,τι οι Τριβαλλοί και οι Λευκανοί μεταδίδουν την ταπεινή τους καταγωγή· κι ενώ ψηφίζουμε ένα σωρό νόμους, φροντίζουμε τόσο λίγο για την εφαρμογή τους (γιατί αν ένα μόνο ακούσετε, θα καταλάβετε και για τα άλλα), με αποτέλεσμα, ενώ επιβάλλεται η ποινή του θανάτου, αν κάποιος συλληφθεί επ' αυτοφώρω να δωροδοκεί, εκείνους που το κάνουν αυτό ολοφάνερα τους κάνουμε στρατηγούς και τον άνθρωπο που μπόρεσε να διαφθείρει τους περισσότερους πολίτες τον ανεβάζουμε στα μέγιστα αξιώματα. Κι ενώ φροντίζουμε για το πολίτευμα όχι λιγότερο από όσο για τη σωτηρία όλης της πόλης κι ενώ γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία αναπτύσσεται και διατηρείται όταν υπάρχει ησυχία και ασφάλεια και ότι σε καιρό πολέμου δυο φορές ήδη καταλύθηκε, από τη μια αγανακτούμε εναντίον εκείνων που επιθυμούν την ειρήνη σαν να ήταν ολιγαρχικοί κι από την άλλη εκείνους που είναι αίτιοι του πολέμου τούς νομίζουμε φίλους, γιατί τάχα φροντίζουν για την δημοκρατία. Κι ενώ έχουμε πολύ μεγάλη πείρα και σε λόγους και σε πράγματα (= στη διεξαγωγή των υποθέσεων), φερόμαστε τόσο ανόητα ώστε για τα ίδια πράγματα την ίδια μέρα δεν έχουμε την ίδια γνώμη, αλλά όσα κατηγορούμε προτού πάμε στη συνέλευση του δήμου, τα εγκρίνουμε όταν μαζευτούμε και ύστερα από λίγο, μόλις φύγουμε, κατακρίνουμε πάλι όσες αποφάσεις πήραμε. Κι ενώ ισχυριζόμαστε πως είμαστε οι πιο σοφοί από τους Έλληνες, χρησιμοποιούμε τέτοιους συμβούλους, τους οποίους οι πάντες περιφρονούν κι αυτούς τους ίδιους τους καθιστούμε κυρίους όλων των δημόσιων υποθέσεων, ανθρώπους στους οποίους κανένας ιδιώτης δε θα εμπιστευόταν καμιά του υπόθεση. Και το πιο φοβερό απ' όλα: εκείνους για τους οποίους παραδεχόμαστε πως είναι οι πιο φαύλοι πολίτες, αυτούς τους θεωρούμε ως τους πιο πιστούς φύλακες του πολιτεύματος· και από τη μια για τους μετοίκους νομίζουμε πως είναι τέτοιοι, όπως ακριβώς είναι οι προστάτες τους, κι από την άλλη οι ίδιοι δεν πιστεύουμε πως θα αποχτήσουμε την ίδια υπόληψη με τους άρχοντές μας. Και γενικά διαφέρουμε τόσο πολύ από τους προγόνους μας, όσο εκείνοι μεν τους ίδιους και προστάτες της πόλης αναδείκνυαν και εξέλεγαν στρατηγούς, γιατί πίστευαν πως εκείνος που μπορεί από το βήμα να δώσει τις καλύτερες συμβουλές, ο ίδιος όταν αφεθεί στις δικές του πρωτοβουλίες μπορεί να σκεφτεί τις καλύτερες λύσεις, ενώ εμείς κάνουμε τα εντελώς αντίθετα από αυτά. Εκείνους δηλαδή που χρησιμοποιούμε ως συμβούλους στις πιο σπουδαίες υποθέσεις, αυτούς δεν τους θεωρούμε άξιους να τους εκλέξουμε στρατηγούς γιατί τάχα δεν έχουν μυαλό, ενώ εκείνους που κανένας δεν θα τους συμβουλευόταν ούτε για δική του υπόθεση ούτε για δημόσια, αυτούς τους στέλνουμε ως πρέσβεις με απόλυτη ελευθερία γιατί τάχα εκεί θα είναι πιο σοφοί και θα σκεφτούν καλύτερα για τις ελληνικές υποθέσεις παρά για όσα θέματα προβλήθηκαν εδώ για συζήτηση. Και τα λέω αυτά όχι εναντίον όλων αλλά εναντίον εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τις ομιλίες τους. Και δε θα μου έφτανε το υπόλοιπο μέρος της ημέρας, αν επιχειρούσα να εξετάσω όλα τα σφάλματα που έγιναν κατά τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.
Ίσως όμως κάποιος από κείνους που είναι οι κύριοι ένοχοι σ' αυτά που λέω με αγανάκτηση με ρωτήσει «πώς, ενώ τόσο κακά σκεφτόμαστε, συμβαίνει να σωζόμαστε και νά 'χουμε αποχτήσει δύναμη όχι κατώτερη από καμιά άλλη πόλη;» Εγώ σ' αυτά θα απαντούσα ότι αυτό συμβαίνει γιατί οι αντίπαλοί μας δεν σκέφτονται πιο συνετά από μας. Γιατί, αν ύστερα από τη μάχη, όπου οι Θηβαίοι νίκησαν τους Λακεδαιμόνιους, εκείνοι ησύχαζαν μετά την απελευθέρωση της Πελοποννήσου και την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας των άλλων πόλεων, ενώ εμείς κάναμε τέτοια σφάλματα, ούτε αυτός θα μπορούσε να κάνει αυτή την ερώτηση κι εμείς θα μαθαίναμε πόσο πιο ρεαλιστική είναι η σωφροσύνη από την πολυπραγμοσύνη. Τώρα όμως τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε οι Θηβαίοι σώζουν εμάς κι εμείς τους Θηβαίους, κι εκείνοι μας δίνουν συμμάχους κι εμείς σ' αυτούς. Έτσι, αν είχαμε μυαλό, θα δίναμε ο ένας στον άλλο χρήματα για τις συνελεύσεις, γιατί όσοι συγκεντρωθούν περισσότερες φορές, κάνουν τους εχθρούς τους ευτυχέστερους. Πρέπει όμως εκείνοι που μπορούν, έστω καί λίγο, να σκέφτονται, να μη στηρίζουν τις ελπίδες σωτηρίας τους στα σφάλματα των εχθρών τους, αλλά στη δική τους ικανότητα και στη δική τους ορθοφροσύνη· γιατί η ωφέλεια που προκύπτει για μας από την ανοησία εκείνων θα σταματήσει ίσως και θα μεταβληθεί, ενώ η ωφέλεια που προέρχεται από τη δική μας δραστηριότητα θα είναι πιο σταθερή και πιο διαρκής.
Σ' εκείνους λοιπόν που χωρίς λόγο μας επικρίνουν δεν είναι δύσκολο να απαντήσουμε· αν όμως κάποιος από κείνους που έχουν απέναντι μας φιλικότερη διάθεση, αντιμετωπίζοντάς με, παραδεχόταν πως λέω την αλήθεια και δίκαια επικρίνω όσα έγιναν, μου έλεγε όμως πως είναι δίκαιο εκείνοι που δίνουν νουθεσίες με φιλικά αισθήματα να μην κατηγορούν μόνο τα όσα έγιναν αλλά και νά συμβουλεύουν ποια αποφεύγοντας και ποια επιδιώκοντας θα σταματήσουμε να σκεφτόμαστε έτσι και να κάνουμε τέτοια σφάλματα, η αντίρρηση αυτή θα με έκανε να μην ξέρω τι να απαντήσω, όχι βέβαια για την αλήθεια και το συμφέρον, αλλά κάτι αρεστό σε σας. Αλλά, επειδή έχω αποφασίσει να μιλήσω ανοιχτά, δεν πρέπει να διστάσω να εκφράσω τη γνώμη μου και γι' αυτά.
Αλλά αν κανείς έβλεπε πως η πόλη διοικείται καλά, θα έπαιρνε θάρρος και για τα άλλα θέματα· γι' αυτήν όμως τη διοίκηση τώρα πώς να μην αγανακτήσει; Γιατί ισχυριζόμαστε ότι είμαστε αυτόχθονες κι ότι η πόλη μας αυτή κατοικήθηκε πριν από τις άλλες κι ότι επιβάλλεται εμείς να αποτελούμε παράδειγμα καλής και σωστής διοικήσεως, και παρόλα αυτά ασκούμε τη διοίκηση της πόλης μας πολύ χειρότερα και πολύ πιο ανώμαλα από κείνους που μόλις ιδρύουν πόλεις και κομπάζουμε και υπερηφανευόμαστε ότι εμείς είμαστε καλύτεροι από τους άλλους, πιο εύκολα όμως μεταδίδουμε αυτή μας την ευγενή καταγωγή σε όσους την θέλουν από ό,τι οι Τριβαλλοί και οι Λευκανοί μεταδίδουν την ταπεινή τους καταγωγή· κι ενώ ψηφίζουμε ένα σωρό νόμους, φροντίζουμε τόσο λίγο για την εφαρμογή τους (γιατί αν ένα μόνο ακούσετε, θα καταλάβετε και για τα άλλα), με αποτέλεσμα, ενώ επιβάλλεται η ποινή του θανάτου, αν κάποιος συλληφθεί επ' αυτοφώρω να δωροδοκεί, εκείνους που το κάνουν αυτό ολοφάνερα τους κάνουμε στρατηγούς και τον άνθρωπο που μπόρεσε να διαφθείρει τους περισσότερους πολίτες τον ανεβάζουμε στα μέγιστα αξιώματα. Κι ενώ φροντίζουμε για το πολίτευμα όχι λιγότερο από όσο για τη σωτηρία όλης της πόλης κι ενώ γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία αναπτύσσεται και διατηρείται όταν υπάρχει ησυχία και ασφάλεια και ότι σε καιρό πολέμου δυο φορές ήδη καταλύθηκε, από τη μια αγανακτούμε εναντίον εκείνων που επιθυμούν την ειρήνη σαν να ήταν ολιγαρχικοί κι από την άλλη εκείνους που είναι αίτιοι του πολέμου τούς νομίζουμε φίλους, γιατί τάχα φροντίζουν για την δημοκρατία. Κι ενώ έχουμε πολύ μεγάλη πείρα και σε λόγους και σε πράγματα (= στη διεξαγωγή των υποθέσεων), φερόμαστε τόσο ανόητα ώστε για τα ίδια πράγματα την ίδια μέρα δεν έχουμε την ίδια γνώμη, αλλά όσα κατηγορούμε προτού πάμε στη συνέλευση του δήμου, τα εγκρίνουμε όταν μαζευτούμε και ύστερα από λίγο, μόλις φύγουμε, κατακρίνουμε πάλι όσες αποφάσεις πήραμε. Κι ενώ ισχυριζόμαστε πως είμαστε οι πιο σοφοί από τους Έλληνες, χρησιμοποιούμε τέτοιους συμβούλους, τους οποίους οι πάντες περιφρονούν κι αυτούς τους ίδιους τους καθιστούμε κυρίους όλων των δημόσιων υποθέσεων, ανθρώπους στους οποίους κανένας ιδιώτης δε θα εμπιστευόταν καμιά του υπόθεση. Και το πιο φοβερό απ' όλα: εκείνους για τους οποίους παραδεχόμαστε πως είναι οι πιο φαύλοι πολίτες, αυτούς τους θεωρούμε ως τους πιο πιστούς φύλακες του πολιτεύματος· και από τη μια για τους μετοίκους νομίζουμε πως είναι τέτοιοι, όπως ακριβώς είναι οι προστάτες τους, κι από την άλλη οι ίδιοι δεν πιστεύουμε πως θα αποχτήσουμε την ίδια υπόληψη με τους άρχοντές μας. Και γενικά διαφέρουμε τόσο πολύ από τους προγόνους μας, όσο εκείνοι μεν τους ίδιους και προστάτες της πόλης αναδείκνυαν και εξέλεγαν στρατηγούς, γιατί πίστευαν πως εκείνος που μπορεί από το βήμα να δώσει τις καλύτερες συμβουλές, ο ίδιος όταν αφεθεί στις δικές του πρωτοβουλίες μπορεί να σκεφτεί τις καλύτερες λύσεις, ενώ εμείς κάνουμε τα εντελώς αντίθετα από αυτά. Εκείνους δηλαδή που χρησιμοποιούμε ως συμβούλους στις πιο σπουδαίες υποθέσεις, αυτούς δεν τους θεωρούμε άξιους να τους εκλέξουμε στρατηγούς γιατί τάχα δεν έχουν μυαλό, ενώ εκείνους που κανένας δεν θα τους συμβουλευόταν ούτε για δική του υπόθεση ούτε για δημόσια, αυτούς τους στέλνουμε ως πρέσβεις με απόλυτη ελευθερία γιατί τάχα εκεί θα είναι πιο σοφοί και θα σκεφτούν καλύτερα για τις ελληνικές υποθέσεις παρά για όσα θέματα προβλήθηκαν εδώ για συζήτηση. Και τα λέω αυτά όχι εναντίον όλων αλλά εναντίον εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τις ομιλίες τους. Και δε θα μου έφτανε το υπόλοιπο μέρος της ημέρας, αν επιχειρούσα να εξετάσω όλα τα σφάλματα που έγιναν κατά τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.
Ίσως όμως κάποιος από κείνους που είναι οι κύριοι ένοχοι σ' αυτά που λέω με αγανάκτηση με ρωτήσει «πώς, ενώ τόσο κακά σκεφτόμαστε, συμβαίνει να σωζόμαστε και νά 'χουμε αποχτήσει δύναμη όχι κατώτερη από καμιά άλλη πόλη;» Εγώ σ' αυτά θα απαντούσα ότι αυτό συμβαίνει γιατί οι αντίπαλοί μας δεν σκέφτονται πιο συνετά από μας. Γιατί, αν ύστερα από τη μάχη, όπου οι Θηβαίοι νίκησαν τους Λακεδαιμόνιους, εκείνοι ησύχαζαν μετά την απελευθέρωση της Πελοποννήσου και την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας των άλλων πόλεων, ενώ εμείς κάναμε τέτοια σφάλματα, ούτε αυτός θα μπορούσε να κάνει αυτή την ερώτηση κι εμείς θα μαθαίναμε πόσο πιο ρεαλιστική είναι η σωφροσύνη από την πολυπραγμοσύνη. Τώρα όμως τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε οι Θηβαίοι σώζουν εμάς κι εμείς τους Θηβαίους, κι εκείνοι μας δίνουν συμμάχους κι εμείς σ' αυτούς. Έτσι, αν είχαμε μυαλό, θα δίναμε ο ένας στον άλλο χρήματα για τις συνελεύσεις, γιατί όσοι συγκεντρωθούν περισσότερες φορές, κάνουν τους εχθρούς τους ευτυχέστερους. Πρέπει όμως εκείνοι που μπορούν, έστω καί λίγο, να σκέφτονται, να μη στηρίζουν τις ελπίδες σωτηρίας τους στα σφάλματα των εχθρών τους, αλλά στη δική τους ικανότητα και στη δική τους ορθοφροσύνη· γιατί η ωφέλεια που προκύπτει για μας από την ανοησία εκείνων θα σταματήσει ίσως και θα μεταβληθεί, ενώ η ωφέλεια που προέρχεται από τη δική μας δραστηριότητα θα είναι πιο σταθερή και πιο διαρκής.
Σ' εκείνους λοιπόν που χωρίς λόγο μας επικρίνουν δεν είναι δύσκολο να απαντήσουμε· αν όμως κάποιος από κείνους που έχουν απέναντι μας φιλικότερη διάθεση, αντιμετωπίζοντάς με, παραδεχόταν πως λέω την αλήθεια και δίκαια επικρίνω όσα έγιναν, μου έλεγε όμως πως είναι δίκαιο εκείνοι που δίνουν νουθεσίες με φιλικά αισθήματα να μην κατηγορούν μόνο τα όσα έγιναν αλλά και νά συμβουλεύουν ποια αποφεύγοντας και ποια επιδιώκοντας θα σταματήσουμε να σκεφτόμαστε έτσι και να κάνουμε τέτοια σφάλματα, η αντίρρηση αυτή θα με έκανε να μην ξέρω τι να απαντήσω, όχι βέβαια για την αλήθεια και το συμφέρον, αλλά κάτι αρεστό σε σας. Αλλά, επειδή έχω αποφασίσει να μιλήσω ανοιχτά, δεν πρέπει να διστάσω να εκφράσω τη γνώμη μου και γι' αυτά.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου