ΙΣΟΚΡ 10.1–13
Προοίμιον: ο Ισοκράτης καταδικάζει την προγενέστερη και σύγχρονή του σοφιστική και ρητορική τέχνη
Ο Ισοκράτης έγραψε τον λόγο αυτόν κατά τα πρώτα χρόνια της διδασκαλίας του στη σχολή του και, όπως στους Κατά των σοφιστών και Περί Αντιδόσεως λόγους του, αντιπαρατίθεται στους ανταγωνιστές του επιδεικνύοντας τις ρητορικές του ικανότητες.
[1] Εἰσί τινες οἳ μέγα φρονοῦσιν, ἢν ὑπόθεσιν ἄτοπον
καὶ παράδοξον ποιησάμενοι περὶ ταύτης ἀνεκτῶς εἰπεῖν
δυνηθῶσι· καὶ καταγεγηράκασιν οἱ μὲν οὐ φάσκοντες οἷόν
τ’ εἶναι ψευδῆ λέγειν οὐδ’ ἀντιλέγειν οὐδὲ δύω λόγω περὶ
τῶν αὐτῶν πραγμάτων ἀντειπεῖν, οἱ δὲ διεξιόντες ὡς
ἀνδρία καὶ σοφία καὶ δικαιοσύνη ταὐτόν ἐστι, καὶ φύσει
μὲν οὐδὲν αὐτῶν ἔχομεν, μία δ’ ἐπιστήμη καθ’ ἁπάν-
των ἐστίν· ἄλλοι δὲ περὶ τὰς ἔριδας διατρίβουσι τὰς οὐδὲν
μὲν ὠφελούσας, πράγματα δὲ παρέχειν τοῖς πλησιά-
ζουσι δυναμένας.
[2] Ἐγὼ δ’ εἰ μὲν ἑώρων νεωστὶ τὴν περιεργίαν ταύτην
ἐν τοῖς λόγοις ἐγγεγενημένην καὶ τούτους ἐπὶ τῇ καινότητι
τῶν εὑρημένων φιλοτιμουμένους, οὐκ ἂν ὁμοίως ἐθαύμα-
ζον αὐτῶν· νῦν δὲ τίς ἐστιν οὕτως ὀψιμαθής, ὅστις οὐκ
οἶδε Πρωταγόραν καὶ τοὺς κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον γενο-
μένους σοφιστάς, ὅτι καὶ τοιαῦτα καὶ πολὺ τούτων πραγ-
ματωδέστερα συγγράμματα κατέλιπον ἡμῖν; [3] πῶς γὰρ
ἄν τις ὑπερβάλοιτο Γοργίαν τὸν τολμήσαντα λέγειν ὡς
οὐδὲν τῶν ὄντων ἔστιν, ἢ Ζήνωνα τὸν ταὐτὰ δυνατὰ καὶ
πάλιν ἀδύνατα πειρώμενον ἀποφαίνειν, ἢ Μέλισσον ὃς
ἀπείρων τὸ πλῆθος πεφυκότων τῶν πραγμάτων ὡς ἑνὸς
ὄντος τοῦ παντὸς ἐπεχείρησεν ἀποδείξεις εὑρίσκειν;
[4] ἀλλ’ ὅμως οὕτω φανερῶς ἐκείνων ἐπιδειξάντων ὅτι
ῥᾴδιόν ἐστι, περὶ ὧν ἄν τις πρόθηται, ψευδῆ μηχανή-
σασθαι λόγον, ἔτι περὶ τὸν τόπον τοῦτον διατρίβουσιν·
οὓς ἐχρῆν ἀφεμένους ταύτης τῆς τερθρείας, τῆς ἐν μὲν
τοῖς λόγοις ἐξελέγχειν προσποιουμένης, ἐν δὲ τοῖς ἔργοις
πολὺν ἤδη χρόνον ἐξεληλεγμένης, τὴν ἀλήθειαν διώκειν,
[5] καὶ περὶ τὰς πράξεις ἐν αἷς πολιτευόμεθα, τοὺς συνόν-
τας παιδεύειν, καὶ περὶ τὴν ἐμπειρίαν τὴν τούτων γυμνά-
ζειν, ἐνθυμουμένους ὅτι πολὺ κρεῖττόν ἐστι περὶ τῶν
χρησίμων ἐπιεικῶς δοξάζειν ἢ περὶ τῶν ἀχρήστων ἀκρι-
βῶς ἐπίστασθαι, καὶ μικρὸν προέχειν ἐν τοῖς μεγάλοις
μᾶλλον ἢ πολὺ διαφέρειν ἐν τοῖς μικροῖς καὶ τοῖς μηδὲν
πρὸς βίον ὠφελοῦσιν.
[6] Ἀλλὰ γὰρ οὐδενὸς αὐτοῖς ἄλλου μέλει πλὴν τοῦ
χρηματίζεσθαι παρὰ τῶν νεωτέρων. ἔστι δ’ ἡ περὶ τὰς
ἔριδας φιλοσοφία δυναμένη τοῦτο ποιεῖν· οἱ γὰρ μήτε τῶν
ἰδίων πω μήτε τῶν κοινῶν φροντίζοντες τούτοις μάλιστα
χαίρουσι τῶν λόγων οἳ μηδὲ πρὸς ἓν χρήσιμοι τυγχάνουσιν
ὄντες. [7] τοῖς μὲν οὖν τηλικούτοις πολλὴ συγγνώμη ταύτην
ἔχειν τὴν διάνοιαν· ἐπὶ γὰρ ἁπάντων τῶν πραγμάτων πρὸς
τὰς περιττότητας καὶ τὰς θαυματοποιίας οὕτω διακείμενοι
διατελοῦσι· τοῖς δὲ παιδεύειν προσποιουμένοις ἄξιον ἐπιτι-
μᾶν, ὅτι κατηγοροῦσι μὲν τῶν ἐπὶ τοῖς ἰδίοις συμβολαίοις
ἐξαπατώντων καὶ μὴ δικαίως τοῖς λόγοις χρωμένων, αὐτοὶ
δ’ ἐκείνων δεινότερα ποιοῦσιν· οἱ μὲν γὰρ ἄλλους τινὰς
ἐζημίωσαν, οὗτοι δὲ τοὺς συνόντας μάλιστα βλάπτουσιν.
[8] τοσοῦτον δ’ ἐπιδεδωκέναι πεποιήκασι τὸ ψευδολογεῖν
ὥστ’ ἤδη τινές, ὁρῶντες τούτους ἐκ τῶν τοιούτων ὠφελου-
μένους, τολμῶσι γράφειν ὡς ἔστιν ὁ τῶν πτωχευόντων
καὶ φευγόντων βίος ζηλωτότερος ἢ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων,
καὶ ποιοῦνται τεκμήριον, ὡς εἰ περὶ πονηρῶν πραγμάτων
ἔχουσί τι λέγειν, περί γε τῶν καλῶν κἀγαθῶν ῥᾳδίως εὐπο-
ρήσουσιν. [9] ἐμοὶ δὲ δοκεῖ πάντων εἶναι καταγελαστό-
τατον τὸ διὰ τούτων τῶν λόγων ζητεῖν πείθειν ὡς περὶ
τῶν πολιτικῶν ἐπιστήμην ἔχουσιν, ἐξὸν ἐν αὐτοῖς οἷς
ἐπαγγέλλονται τὴν ἐπίδειξιν ποιεῖσθαι· τοὺς γὰρ ἀμφισ-
βητοῦντας τοῦ φρονεῖν καὶ φάσκοντας εἶναι σοφιστὰς οὐκ
ἐν τοῖς ἠμελημένοις ὑπὸ τῶν ἄλλων, ἀλλ’ ἐν οἷς ἅπαν-
τές εἰσιν ἀνταγωνισταί, προσήκει διαφέρειν καὶ κρείττους
εἶναι τῶν ἰδιωτῶν. [10] νῦν δὲ παραπλήσιον ποιοῦσιν,
ὥσπερ ἂν εἴ τις προσποιοῖτο κράτιστος εἶναι τῶν ἀθλητῶν
ἐνταῦθα καταβαίνων, οὗ μηδεὶς ἂν ἄλλος ἀξιώσειεν. τίς γὰρ
ἂν τῶν εὖ φρονούντων συμφορὰς ἐπαινεῖν ἐπιχειρήσειεν;
ἀλλὰ δῆλον ὅτι δι’ ἀσθένειαν ἐνταῦθα καταφεύγουσιν.
[11] ἔστι γὰρ τῶν μὲν τοιούτων συγγραμμάτων μία τις
ὁδός, ἣν οὔθ’ εὑρεῖν οὔτε μαθεῖν οὔτε μιμήσασθαι δύσκολόν
ἐστιν· οἱ δὲ κοινοὶ καὶ πιστοὶ καὶ τούτοις ὅμοιοι τῶν λόγων
διὰ πολλῶν ἰδεῶν καὶ καιρῶν δυσκαταμαθήτων εὑρίσκονταί τε
καὶ λέγονται, καὶ τοσούτῳ χαλεπωτέραν ἔχουσι τὴν σύνθεσιν
ὅσῳ περ τὸ σεμνύνεσθαι τοῦ σκώπτειν καὶ τὸ σπουδάζειν
τοῦ παίζειν ἐπιπονώτερόν ἐστιν. [12] σημεῖον δὲ μέγιστον·
τῶν μὲν γὰρ τοὺς βομβυλιοὺς καὶ τοὺς ἅλας καὶ τὰ τοιαῦτα
βουληθέντων ἐπαινεῖν οὐδεὶς πώποτε λόγων ἠπόρησεν, οἱ
δὲ περὶ τῶν ὁμολογουμένων ἀγαθῶν ἢ καλῶν ἢ τῶν διαφε-
ρόντων ἐπ’ ἀρετῇ λέγειν ἐπιχειρήσαντες πολὺ καταδεέ-
στερον τῶν ὑπαρχόντων ἅπαντες εἰρήκασιν. [13] οὐ γὰρ
τῆς αὐτῆς γνώμης ἐστὶν ἀξίως εἰπεῖν περὶ ἑκατέρων
αὐτῶν, ἀλλὰ τὰ μὲν μικρὰ ῥᾴδιον τοῖς λόγοις ὑπερβαλέσθαι,
τῶν δὲ χαλεπὸν τοῦ μεγέθους ἐφικέσθαι· καὶ περὶ μὲν τῶν
δόξαν ἐχόντων σπάνιον εὑρεῖν, ἃ μηδεὶς πρότερον εἴρηκε,
περὶ δὲ τῶν φαύλων καὶ ταπεινῶν ὅ τι ἄν τις τύχῃ φθεγ-
ξάμενος ἅπαν ἴδιόν ἐστιν.
***
Υπάρχουν μερικοί, οι οποίοι υπερηφανεύονται, όταν, αφού εκλέξουν ένα θέμα περίεργον και παράδοξον, δυνηθούν να το πραγματευθούν κατά τρόπον ανεκτόν. Και άλλοι μεν έχουν γηράσει βεβαιώνοντες ότι δεν είναι δυνατόν ούτε να λέγη τις ψευδή, ούτε να αντιλέγη, ούτε να λέγη περί των αυτών θεμάτων δύο αντιθέτους λόγους, άλλοι δε αναπτύσσοντες με ευκολίαν ότι η ανδρεία και η σοφία και η δικαιοσύνη είναι το ίδιον και ότι εκ φύσεως ουδεμίαν τούτων έχομεν και ότι δεν υπάρχει παρά μία επιστήμη, η οποία αφορά όλας τας αρετάς· άλλοι δε ασχολούνται με τας έριδας, αι οποίαι καθόλου δεν ωφελούν, αλλά και βλάπτουν τους ασχολουμένους με αυτάς.
Εγώ δε, αν έβλεπον ότι η περί τα μάταια και περιττά ενασχόλησις έχει εμφανισθή εις τους ρητορικούς λόγους προσφάτως και οι συγγραφείς των λόγων τούτων εξαρτούν την δόξαν των από τα νέα έργα, τα οποία επινοούν, δεν θα εθαύμαζον αυτούς κατά τρόπον όμοιον· τώρα όμως ποίος είναι τόσον οψιμαθής, ώστε ούτος να μη γνωρίζη τον Πρωταγόραν και τους συγχρόνους προς αυτόν σοφιστάς και ότι ούτοι άφησαν εις ημάς τοιαύτα συγγράμματα και πολύ ακόμη κοπιαστικώτερα τούτων; Πώς ήθελε τις υπερβάλει τον Γοργίαν, ο οποίος ετόλμησε να λέγη, ότι δεν υπάρχει ουδέν εκ των όντων, ή τον Ζήνωνα, ο οποίος επιχειρεί να παρουσιάση το ίδιον θέμα διαδοχικώς ως δυνατόν και ως αδύνατον, ή τον Μέλισσον, ο οποίος προ του πλήθους των εκ φύσεως υπαρχόντων προσεπάθησε να εύρη αποδείξεις ότι όλα αυτά αποτελούν έν ενιαίον όλον;
Εν τούτοις, καίτοι εκείνοι φανερώς απέδειξαν, ότι είναι εύκολον να κατασκευάση τις λόγον ψευδή επί οιουδήποτε θέματος, οι σύγχρονοί μας εξακολουθούν να εφαρμόζουν την ιδίαν μέθοδον· έπρεπε όμως ούτοι, αφού αφήσουν κατά μέρος τας τερατολογίας (αγυρτείας) ταύτας, αι οποίαι προσποιούνται μεν ότι εξελέγχουν με τους λόγους τους ακροατάς, αλλ' αι οποίαι ήδη προ πολλού εκ των πραγμάτων έχουν εξελεγχθή, να επιδιώκουν την αλήθειαν και να μορφώνουν τους μαθητάς των διά την πρακτικήν εφαρμογήν της πολιτικής μας ζωής και να τους γυμνάζουν να αποκτήσουν την εμπειρίαν της ζωής ταύτης, με την πεποίθησιν ότι αξίζει περισσότερον να έχη τις ορθήν γνώμην διά τα ωφέλιμα ζητήματα παρά να γνωρίζη ακριβώς τα ανωφελή πράγματα και ότι αξίζει περισσότερον να προέχη τις ολίγον εις τα μεγάλα ζητήματα, παρά να διαφέρη πολύ εις τα μικρά ζητήματα και ανωφελή όλως διόλου διά την ζωήν.
Αλλά βεβαίως ούτοι δεν φροντίζουν διά τίποτε άλλο παρά πώς θα λάβουν χρήματα παρά των νεωτέρων· η μεθοδική δε μελέτη της τέχνης των συζητήσεων επιτρέπει να επιτύχη τις εις αυτάς· διότι εκείνοι, οι οποίοι δεν φροντίζουν ούτε διά το ιδιωτικόν των συμφέρον ούτε διά το συμφέρον του δημοσίου, ευχαριστούνται με τούτους προ πάντων τους λόγους, οι οποίοι δεν παρέχουν καμμίαν πρακτικήν ωφέλειαν.
Αληθώς οι νέοι ούτοι άνδρες είναι άξιοι μεγάλης συγγνώμης, όταν σκέπτωνται τοιουτοτρόπως· διότι ούτοι από όλα τα θέματα, τα οποία παρουσιάζονται εις αυτούς, εκλέγουν εκείνα τα οποία πραγματεύονται ανωφελή και παράξενα ζητήματα· είναι όμως άξιον να επιτιμά τις εκείνους, οι οποίοι επιχειρούν να παιδεύουν τους νέους, διότι κατηγορούν μεν εκείνους, οι οποίοι εξαπατούν τους ανθρώπους εις τας ιδιωτικάς συμφωνίας και δεν κάμνουν ορθήν χρήσιν της ρητορικής των δεινότητος, αυτοί όμως δεικνύουν διαγωγήν ακόμη περισσότερον αξιοκατάκριτον· διότι εκείνοι μεν βλάπτουν άλλους τινάς (αγνώστους), ούτοι δε βλάπτουν κυρίως τους μαθητάς των.
Τόσον δε μεγάλην πρόοδον έκαμαν εις το να λέγουν ψεύδη, ώστε σήμερον μερικοί βλέποντες ποία είναι η αιτία της ευτυχίας των, τολμούν να γράφουν ότι η ζωή των πτωχών και των εξορίστων είναι περισσότερον επιθυμητή παρά η ζωή των άλλων ανθρώπων και προσπαθούν να αποδείξουν ότι, αν είναι ικανοί να κάμουν κάποιαν ανάπτυξιν επί μετρίων θεμάτων, θα έχουν ασφαλέστατα περισσοτέραν άνεσιν να αναπτύξουν θέματα αληθώς ωραία.
Εγώ δε νομίζω, ότι είναι το πλέον καταγέλαστον από όλα, το να ζητούν να πείθουν το ακροατήριόν των διά των λόγων τούτων, ότι κατέχουν την επιστήμην των πολιτικών υποθέσεων ενώ είναι εις την εξουσίαν των διά των λόγων περί των αγαθών και καλών, τους οποίους υπισχνούνται να διδάξουν εις τους νέους, να αποδείξουν ότι και τούτους δύνανται να συγγράφουν τόσον ευκόλως, όσον και τους περί των πονηρών πραγμάτων· διότι εκείνοι, οι οποίοι διαμφισβητούν το προνόμιον της φρονήσεως και ισχυρίζονται ότι είναι σοφοί, πρέπει να δεικνύουν την υπεροχήν των και ότι είναι ανώτεροι των ανταγωνιστών των όχι εις τα θέματα, τα οποία είναι παραμελημένα, αλλ' εις εκείνα που προκαλούν τον συναγωνισμόν όλων.
Τώρα δε ούτοι πράττουν παρόμοια προς τους αθλητάς, οι οποίοι θα εκαυχώντο ότι είναι καλύτεροι των αντιπάλων των και θα κατήρχοντο εις τον στίβον, όπου κανείς δεν θα έκρινεν άξιον να κατέλθη· διότι ποίοι εκ των σωφρόνων ανθρώπων ήθελον επιχειρήσει να κάμουν τον έπαινον των συμφορών; Αλλά είναι φανερόν ότι από αδυναμίαν καταφεύγουν εις αυτά. Διότι διά να αναπτύξη τις τοιαύτα μία μόνον μέθοδος υπάρχει, την οποίαν δεν είναι δύσκολον ούτε να εύρη τις, ούτε να μάθη, ούτε να μιμηθή· αντιθέτως οι λόγοι οι γενικής σημασίας, οι άξιοι πίστεως και όλοι οι όμοιοι προς τούτους, επινοούνται και απαγγέλλονται, αφού καταφύγη τις εις πολλά μέσα εκφράσεως, των οποίων η καταλληλότης δυσκόλως δύναται να αποτελέση θέμα διδασκαλίας. Η σύνθεσίς των δε απαιτεί τόσον μεγαλύτερον κόπον όσον η σοβαρότης είναι περισσότερον δύσκολος παρά το σκώπτειν, και το να σπουδαιολογή τις από το να φλυαρή. Και η μεγίστη απόδειξις είναι η εξής: ουδείς ποτέ εκ των ρητόρων, οι οποίοι επεχείρησαν να επαινούν τους βομβυλιούς και τους άλας και τα παρόμοια θέματα, δεν ησθάνθη την έλλειψιν επιχειρημάτων, ενώ εκείνοι, οι οποίοι επεχείρησαν να ομιλήσουν περί θεμάτων αναγνωριζομένων ως καλών, ή αγαθών ή εξεχόντων διά της ηθικής των αξίας, όλοι εύρον λόγους, οι οποίοι ήσαν κατώτεροι της πραγματικότητος. Διότι τα δύο ταύτα είδη θεμάτων δεν απαιτούν την ιδίαν νοημοσύνην· είναι εύκολον να υψωθή τις υπεράνω των ταπεινών θεμάτων διά της ευγλωττίας του, ενώ δύσκολον είναι να φθάση τις εις το μέγεθος των σοβαρών θεμάτων· και όσον μεν αφορά τα σοβαρά θέματα είναι σπάνιον να εύρη τις επιχειρήματα, τα οποία ουδείς πρότερον είπε, διά δε τα κοινά και ταπεινά θέματα, η πρώτη τυχούσα έκφρασις είναι ολόκληρος κτήμα εκείνου, ο οποίος την είπε.
Εγώ δε, αν έβλεπον ότι η περί τα μάταια και περιττά ενασχόλησις έχει εμφανισθή εις τους ρητορικούς λόγους προσφάτως και οι συγγραφείς των λόγων τούτων εξαρτούν την δόξαν των από τα νέα έργα, τα οποία επινοούν, δεν θα εθαύμαζον αυτούς κατά τρόπον όμοιον· τώρα όμως ποίος είναι τόσον οψιμαθής, ώστε ούτος να μη γνωρίζη τον Πρωταγόραν και τους συγχρόνους προς αυτόν σοφιστάς και ότι ούτοι άφησαν εις ημάς τοιαύτα συγγράμματα και πολύ ακόμη κοπιαστικώτερα τούτων; Πώς ήθελε τις υπερβάλει τον Γοργίαν, ο οποίος ετόλμησε να λέγη, ότι δεν υπάρχει ουδέν εκ των όντων, ή τον Ζήνωνα, ο οποίος επιχειρεί να παρουσιάση το ίδιον θέμα διαδοχικώς ως δυνατόν και ως αδύνατον, ή τον Μέλισσον, ο οποίος προ του πλήθους των εκ φύσεως υπαρχόντων προσεπάθησε να εύρη αποδείξεις ότι όλα αυτά αποτελούν έν ενιαίον όλον;
Εν τούτοις, καίτοι εκείνοι φανερώς απέδειξαν, ότι είναι εύκολον να κατασκευάση τις λόγον ψευδή επί οιουδήποτε θέματος, οι σύγχρονοί μας εξακολουθούν να εφαρμόζουν την ιδίαν μέθοδον· έπρεπε όμως ούτοι, αφού αφήσουν κατά μέρος τας τερατολογίας (αγυρτείας) ταύτας, αι οποίαι προσποιούνται μεν ότι εξελέγχουν με τους λόγους τους ακροατάς, αλλ' αι οποίαι ήδη προ πολλού εκ των πραγμάτων έχουν εξελεγχθή, να επιδιώκουν την αλήθειαν και να μορφώνουν τους μαθητάς των διά την πρακτικήν εφαρμογήν της πολιτικής μας ζωής και να τους γυμνάζουν να αποκτήσουν την εμπειρίαν της ζωής ταύτης, με την πεποίθησιν ότι αξίζει περισσότερον να έχη τις ορθήν γνώμην διά τα ωφέλιμα ζητήματα παρά να γνωρίζη ακριβώς τα ανωφελή πράγματα και ότι αξίζει περισσότερον να προέχη τις ολίγον εις τα μεγάλα ζητήματα, παρά να διαφέρη πολύ εις τα μικρά ζητήματα και ανωφελή όλως διόλου διά την ζωήν.
Αλλά βεβαίως ούτοι δεν φροντίζουν διά τίποτε άλλο παρά πώς θα λάβουν χρήματα παρά των νεωτέρων· η μεθοδική δε μελέτη της τέχνης των συζητήσεων επιτρέπει να επιτύχη τις εις αυτάς· διότι εκείνοι, οι οποίοι δεν φροντίζουν ούτε διά το ιδιωτικόν των συμφέρον ούτε διά το συμφέρον του δημοσίου, ευχαριστούνται με τούτους προ πάντων τους λόγους, οι οποίοι δεν παρέχουν καμμίαν πρακτικήν ωφέλειαν.
Αληθώς οι νέοι ούτοι άνδρες είναι άξιοι μεγάλης συγγνώμης, όταν σκέπτωνται τοιουτοτρόπως· διότι ούτοι από όλα τα θέματα, τα οποία παρουσιάζονται εις αυτούς, εκλέγουν εκείνα τα οποία πραγματεύονται ανωφελή και παράξενα ζητήματα· είναι όμως άξιον να επιτιμά τις εκείνους, οι οποίοι επιχειρούν να παιδεύουν τους νέους, διότι κατηγορούν μεν εκείνους, οι οποίοι εξαπατούν τους ανθρώπους εις τας ιδιωτικάς συμφωνίας και δεν κάμνουν ορθήν χρήσιν της ρητορικής των δεινότητος, αυτοί όμως δεικνύουν διαγωγήν ακόμη περισσότερον αξιοκατάκριτον· διότι εκείνοι μεν βλάπτουν άλλους τινάς (αγνώστους), ούτοι δε βλάπτουν κυρίως τους μαθητάς των.
Τόσον δε μεγάλην πρόοδον έκαμαν εις το να λέγουν ψεύδη, ώστε σήμερον μερικοί βλέποντες ποία είναι η αιτία της ευτυχίας των, τολμούν να γράφουν ότι η ζωή των πτωχών και των εξορίστων είναι περισσότερον επιθυμητή παρά η ζωή των άλλων ανθρώπων και προσπαθούν να αποδείξουν ότι, αν είναι ικανοί να κάμουν κάποιαν ανάπτυξιν επί μετρίων θεμάτων, θα έχουν ασφαλέστατα περισσοτέραν άνεσιν να αναπτύξουν θέματα αληθώς ωραία.
Εγώ δε νομίζω, ότι είναι το πλέον καταγέλαστον από όλα, το να ζητούν να πείθουν το ακροατήριόν των διά των λόγων τούτων, ότι κατέχουν την επιστήμην των πολιτικών υποθέσεων ενώ είναι εις την εξουσίαν των διά των λόγων περί των αγαθών και καλών, τους οποίους υπισχνούνται να διδάξουν εις τους νέους, να αποδείξουν ότι και τούτους δύνανται να συγγράφουν τόσον ευκόλως, όσον και τους περί των πονηρών πραγμάτων· διότι εκείνοι, οι οποίοι διαμφισβητούν το προνόμιον της φρονήσεως και ισχυρίζονται ότι είναι σοφοί, πρέπει να δεικνύουν την υπεροχήν των και ότι είναι ανώτεροι των ανταγωνιστών των όχι εις τα θέματα, τα οποία είναι παραμελημένα, αλλ' εις εκείνα που προκαλούν τον συναγωνισμόν όλων.
Τώρα δε ούτοι πράττουν παρόμοια προς τους αθλητάς, οι οποίοι θα εκαυχώντο ότι είναι καλύτεροι των αντιπάλων των και θα κατήρχοντο εις τον στίβον, όπου κανείς δεν θα έκρινεν άξιον να κατέλθη· διότι ποίοι εκ των σωφρόνων ανθρώπων ήθελον επιχειρήσει να κάμουν τον έπαινον των συμφορών; Αλλά είναι φανερόν ότι από αδυναμίαν καταφεύγουν εις αυτά. Διότι διά να αναπτύξη τις τοιαύτα μία μόνον μέθοδος υπάρχει, την οποίαν δεν είναι δύσκολον ούτε να εύρη τις, ούτε να μάθη, ούτε να μιμηθή· αντιθέτως οι λόγοι οι γενικής σημασίας, οι άξιοι πίστεως και όλοι οι όμοιοι προς τούτους, επινοούνται και απαγγέλλονται, αφού καταφύγη τις εις πολλά μέσα εκφράσεως, των οποίων η καταλληλότης δυσκόλως δύναται να αποτελέση θέμα διδασκαλίας. Η σύνθεσίς των δε απαιτεί τόσον μεγαλύτερον κόπον όσον η σοβαρότης είναι περισσότερον δύσκολος παρά το σκώπτειν, και το να σπουδαιολογή τις από το να φλυαρή. Και η μεγίστη απόδειξις είναι η εξής: ουδείς ποτέ εκ των ρητόρων, οι οποίοι επεχείρησαν να επαινούν τους βομβυλιούς και τους άλας και τα παρόμοια θέματα, δεν ησθάνθη την έλλειψιν επιχειρημάτων, ενώ εκείνοι, οι οποίοι επεχείρησαν να ομιλήσουν περί θεμάτων αναγνωριζομένων ως καλών, ή αγαθών ή εξεχόντων διά της ηθικής των αξίας, όλοι εύρον λόγους, οι οποίοι ήσαν κατώτεροι της πραγματικότητος. Διότι τα δύο ταύτα είδη θεμάτων δεν απαιτούν την ιδίαν νοημοσύνην· είναι εύκολον να υψωθή τις υπεράνω των ταπεινών θεμάτων διά της ευγλωττίας του, ενώ δύσκολον είναι να φθάση τις εις το μέγεθος των σοβαρών θεμάτων· και όσον μεν αφορά τα σοβαρά θέματα είναι σπάνιον να εύρη τις επιχειρήματα, τα οποία ουδείς πρότερον είπε, διά δε τα κοινά και ταπεινά θέματα, η πρώτη τυχούσα έκφρασις είναι ολόκληρος κτήμα εκείνου, ο οποίος την είπε.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου