ΑΡΙΣΤ Πολ 1282b14–1283a22
(ΑΡΙΣΤ Πολ 1281a11–1284b34: Ποιοι πρέπει να ασκούν εξουσία στην πόλη)
Πού πρέπει να στηρίζεται η διεκδίκηση των πολιτικών αξιωμάτων;
Ἐπεὶ δ’ ἐν πάσαις μὲν ταῖς ἐπιστήμαις καὶ τέχναις
(15) ἀγαθὸν τὸ τέλος, μέγιστον δὲ καὶ μάλιστα ἐν τῇ κυριω-
τάτῃ πασῶν, αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ πολιτικὴ δύναμις, ἔστι δὲ
πολιτικὸν ἀγαθὸν τὸ δίκαιον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κοινῇ συμ-
φέρον, δοκεῖ δὲ πᾶσιν ἴσον τι τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ μέχρι
γέ τινος ὁμολογοῦσι τοῖς κατὰ φιλοσοφίαν λόγοις, ἐν οἷς
(20) διώρισται περὶ τῶν ἠθικῶν (τὶ γὰρ καὶ τισὶ τὸ δίκαιον, καὶ
δεῖν τοῖς ἴσοις ἴσον εἶναί φασιν), ποίων δὴ ἰσότης ἐστὶ καὶ
ποίων ἀνισότης, δεῖ μὴ λανθάνειν. ἔχει γὰρ τοῦτ’ ἀπορίαν
καὶ φιλοσοφίαν πολιτικήν. ἴσως γὰρ ἂν φαίη τις κατὰ
παντὸς ὑπεροχὴν ἀγαθοῦ δεῖν ἀνίσως νενεμῆσθαι τὰς ἀρ-
(25) χάς, εἰ πάντα τὰ λοιπὰ μηδὲν διαφέροιεν ἀλλ’ ὅμοιοι
τυγχάνοιεν ὄντες· τοῖς γὰρ διαφέρουσιν ἕτερον εἶναι τὸ δί-
καιον καὶ τὸ κατ’ ἀξίαν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτ’ ἀληθές, ἔσται
καὶ κατὰ χρῶμα καὶ κατὰ μέγεθος καὶ καθ’ ὁτιοῦν τῶν
ἀγαθῶν πλεονεξία τις τῶν πολιτικῶν δικαίων τοῖς ὑπερ-
(30) έχουσιν. ἢ τοῦτο ἐπιπόλαιον τὸ ψεῦδος; φανερὸν δ’ ἐπὶ τῶν
ἄλλων ἐπιστημῶν καὶ δυνάμεων· τῶν γὰρ ὁμοίων αὐλητῶν
τὴν τέχνην οὐ δοτέον πλεονεξίαν τῶν αὐλῶν τοῖς εὐγενεστέ-
ροις (οὐδὲν γὰρ αὐλήσουσι βέλτιον), δεῖ δὲ τῷ κατὰ τὸ ἔρ-
γον ὑπερέχοντι διδόναι καὶ τῶν ὀργάνων τὴν ὑπεροχήν. εἰ
(35) δὲ μήπω δῆλον τὸ λεγόμενον, ἔτι μᾶλλον αὐτὸ προαγα-
γοῦσιν ἔσται φανερόν. εἰ γὰρ εἴη τις ὑπερέχων μὲν κατὰ
τὴν αὐλητικήν, πολὺ δ’ ἐλλείπων κατ’ εὐγένειαν ἢ κάλ-
λος, εἰ καὶ μεῖζον ἕκαστον ἐκείνων ἀγαθόν ἐστι τῆς αὐλη-
τικῆς (λέγω δὲ τήν τ’ εὐγένειαν καὶ τὸ κάλλος), καὶ κατὰ
(40) τὴν ἀναλογίαν ὑπερέχουσι πλέον τῆς αὐλητικῆς ἢ ἐκεῖνος
κατὰ τὴν αὐλητικήν, ὅμως τούτῳ δοτέον τοὺς διαφέροντας
[1283a] τῶν αὐλῶν. δεῖ γὰρ εἰς τὸ ἔργον συμβάλλεσθαι τὴν ὑπερ-
οχὴν καὶ τοῦ πλούτου καὶ τῆς εὐγενείας, συμβάλλονται δ’
οὐδέν. ἔτι κατά γε τοῦτον τὸν λόγον πᾶν ἀγαθὸν πρὸς πᾶν
ἂν εἴη συμβλητόν. εἰ γὰρ ἐνάμιλλον τὸ τὶ μέγεθος, καὶ
(5) ὅλως ἂν τὸ μέγεθος ἐνάμιλλον εἴη καὶ πρὸς πλοῦτον καὶ
πρὸς ἐλευθερίαν· ὥστ’ εἰ πλεῖον ὁδὶ διαφέρει κατὰ μέγεθος
ἢ ὁδὶ κατ’ ἀρετήν, <εἰ> καὶ [πλεῖον] ὑπερέχει ὅλως ἀρετὴ μεγέ-
θους, εἴη ἂν συμβλητὰ πάντα. τοσόνδε γὰρ [μέγεθος] εἰ
κρεῖττον τοσοῦδε, τοσόνδε δῆλον ὡς ἴσον. ἐπεὶ δὲ τοῦτ’ ἀδύνα-
(10) τον, δῆλον ὡς καὶ ἐπὶ τῶν πολιτικῶν εὐλόγως οὐ κατὰ
πᾶσαν ἀνισότητ’ ἀμφισβητοῦσι τῶν ἀρχῶν (εἰ γὰρ οἱ μὲν
βραδεῖς οἱ δὲ ταχεῖς, οὐδὲν διὰ τοῦτο δεῖ τοὺς μὲν πλεῖον
τοὺς δ’ ἔλαττον ἔχειν, ἀλλ’ ἐν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν ἡ τού-
των διαφορὰ λαμβάνει τὴν τιμήν)· ἀλλ’ ἐξ ὧν πόλις συν-
(15) έστηκεν, ἐν τούτοις ἀναγκαῖον ποιεῖσθαι τὴν ἀμφισβήτησιν.
διόπερ εὐλόγως ἀντιποιοῦνται τῆς τιμῆς οἱ εὐγενεῖς καὶ ἐλεύ-
θεροι καὶ πλούσιοι. δεῖ γὰρ ἐλευθέρους τ’ εἶναι καὶ τίμημα
φέροντας (οὐ γὰρ ἂν εἴη πόλις ἐξ ἀπόρων πάντων, ὥσπερ
οὐδ’ ἐκ δούλων)· ἀλλὰ μὴν εἰ δεῖ τούτων, δῆλον ὅτι καὶ
(20) δικαιοσύνης καὶ τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. οὐδὲ γὰρ ἄνευ
τούτων οἰκεῖσθαι πόλιν δυνατόν· πλὴν ἄνευ μὲν τῶν προ-
τέρων ἀδύνατον εἶναι πόλιν, ἄνευ δὲ τούτων οἰκεῖσθαι καλῶς.
Ἐπεὶ δ’ ἐν πάσαις μὲν ταῖς ἐπιστήμαις καὶ τέχναις
(15) ἀγαθὸν τὸ τέλος, μέγιστον δὲ καὶ μάλιστα ἐν τῇ κυριω-
τάτῃ πασῶν, αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ πολιτικὴ δύναμις, ἔστι δὲ
πολιτικὸν ἀγαθὸν τὸ δίκαιον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κοινῇ συμ-
φέρον, δοκεῖ δὲ πᾶσιν ἴσον τι τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ μέχρι
γέ τινος ὁμολογοῦσι τοῖς κατὰ φιλοσοφίαν λόγοις, ἐν οἷς
(20) διώρισται περὶ τῶν ἠθικῶν (τὶ γὰρ καὶ τισὶ τὸ δίκαιον, καὶ
δεῖν τοῖς ἴσοις ἴσον εἶναί φασιν), ποίων δὴ ἰσότης ἐστὶ καὶ
ποίων ἀνισότης, δεῖ μὴ λανθάνειν. ἔχει γὰρ τοῦτ’ ἀπορίαν
καὶ φιλοσοφίαν πολιτικήν. ἴσως γὰρ ἂν φαίη τις κατὰ
παντὸς ὑπεροχὴν ἀγαθοῦ δεῖν ἀνίσως νενεμῆσθαι τὰς ἀρ-
(25) χάς, εἰ πάντα τὰ λοιπὰ μηδὲν διαφέροιεν ἀλλ’ ὅμοιοι
τυγχάνοιεν ὄντες· τοῖς γὰρ διαφέρουσιν ἕτερον εἶναι τὸ δί-
καιον καὶ τὸ κατ’ ἀξίαν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτ’ ἀληθές, ἔσται
καὶ κατὰ χρῶμα καὶ κατὰ μέγεθος καὶ καθ’ ὁτιοῦν τῶν
ἀγαθῶν πλεονεξία τις τῶν πολιτικῶν δικαίων τοῖς ὑπερ-
(30) έχουσιν. ἢ τοῦτο ἐπιπόλαιον τὸ ψεῦδος; φανερὸν δ’ ἐπὶ τῶν
ἄλλων ἐπιστημῶν καὶ δυνάμεων· τῶν γὰρ ὁμοίων αὐλητῶν
τὴν τέχνην οὐ δοτέον πλεονεξίαν τῶν αὐλῶν τοῖς εὐγενεστέ-
ροις (οὐδὲν γὰρ αὐλήσουσι βέλτιον), δεῖ δὲ τῷ κατὰ τὸ ἔρ-
γον ὑπερέχοντι διδόναι καὶ τῶν ὀργάνων τὴν ὑπεροχήν. εἰ
(35) δὲ μήπω δῆλον τὸ λεγόμενον, ἔτι μᾶλλον αὐτὸ προαγα-
γοῦσιν ἔσται φανερόν. εἰ γὰρ εἴη τις ὑπερέχων μὲν κατὰ
τὴν αὐλητικήν, πολὺ δ’ ἐλλείπων κατ’ εὐγένειαν ἢ κάλ-
λος, εἰ καὶ μεῖζον ἕκαστον ἐκείνων ἀγαθόν ἐστι τῆς αὐλη-
τικῆς (λέγω δὲ τήν τ’ εὐγένειαν καὶ τὸ κάλλος), καὶ κατὰ
(40) τὴν ἀναλογίαν ὑπερέχουσι πλέον τῆς αὐλητικῆς ἢ ἐκεῖνος
κατὰ τὴν αὐλητικήν, ὅμως τούτῳ δοτέον τοὺς διαφέροντας
[1283a] τῶν αὐλῶν. δεῖ γὰρ εἰς τὸ ἔργον συμβάλλεσθαι τὴν ὑπερ-
οχὴν καὶ τοῦ πλούτου καὶ τῆς εὐγενείας, συμβάλλονται δ’
οὐδέν. ἔτι κατά γε τοῦτον τὸν λόγον πᾶν ἀγαθὸν πρὸς πᾶν
ἂν εἴη συμβλητόν. εἰ γὰρ ἐνάμιλλον τὸ τὶ μέγεθος, καὶ
(5) ὅλως ἂν τὸ μέγεθος ἐνάμιλλον εἴη καὶ πρὸς πλοῦτον καὶ
πρὸς ἐλευθερίαν· ὥστ’ εἰ πλεῖον ὁδὶ διαφέρει κατὰ μέγεθος
ἢ ὁδὶ κατ’ ἀρετήν, <εἰ> καὶ [πλεῖον] ὑπερέχει ὅλως ἀρετὴ μεγέ-
θους, εἴη ἂν συμβλητὰ πάντα. τοσόνδε γὰρ [μέγεθος] εἰ
κρεῖττον τοσοῦδε, τοσόνδε δῆλον ὡς ἴσον. ἐπεὶ δὲ τοῦτ’ ἀδύνα-
(10) τον, δῆλον ὡς καὶ ἐπὶ τῶν πολιτικῶν εὐλόγως οὐ κατὰ
πᾶσαν ἀνισότητ’ ἀμφισβητοῦσι τῶν ἀρχῶν (εἰ γὰρ οἱ μὲν
βραδεῖς οἱ δὲ ταχεῖς, οὐδὲν διὰ τοῦτο δεῖ τοὺς μὲν πλεῖον
τοὺς δ’ ἔλαττον ἔχειν, ἀλλ’ ἐν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν ἡ τού-
των διαφορὰ λαμβάνει τὴν τιμήν)· ἀλλ’ ἐξ ὧν πόλις συν-
(15) έστηκεν, ἐν τούτοις ἀναγκαῖον ποιεῖσθαι τὴν ἀμφισβήτησιν.
διόπερ εὐλόγως ἀντιποιοῦνται τῆς τιμῆς οἱ εὐγενεῖς καὶ ἐλεύ-
θεροι καὶ πλούσιοι. δεῖ γὰρ ἐλευθέρους τ’ εἶναι καὶ τίμημα
φέροντας (οὐ γὰρ ἂν εἴη πόλις ἐξ ἀπόρων πάντων, ὥσπερ
οὐδ’ ἐκ δούλων)· ἀλλὰ μὴν εἰ δεῖ τούτων, δῆλον ὅτι καὶ
(20) δικαιοσύνης καὶ τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. οὐδὲ γὰρ ἄνευ
τούτων οἰκεῖσθαι πόλιν δυνατόν· πλὴν ἄνευ μὲν τῶν προ-
τέρων ἀδύνατον εἶναι πόλιν, ἄνευ δὲ τούτων οἰκεῖσθαι καλῶς.
***
Πασών των επιστημών και των τεχνών (15) τελικός σκοπός είναι το αγαθόν, το μέγιστον δε ο τελικός σκοπός της κυριωτάτης πασών• αύτη δε είναι η πολιτική επιστήμη και τέχνη• πολιτικόν δε αγαθόν είναι το δίκαιον, και τούτο πάλιν το κοινή συμφέρον. Πιστεύεται δε παρά πάντων ότι το δίκαιον είναι είδος τι ίσου και μέχρις ενός σημείου οι ασχολούμενοι συμφωνούν εις τας φιλοσοφικάς περί δικαίου θεωρίας, (20) αίτινες σαφώς εν τοις Ηθικοίς διετυπώθησαν• συμφωνούν τουτέστιν επί της εννοίας του δικαίου και επί της σχετικότητος αυτού, ως υφισταμένου ουχί καθ' εαυτό αλλ' εν σχέσει προς τινάς• επί του ζητήματος ποίοι είναι ούτοι και επί του ότι πρέπει το ίσον να απονέμηται εις τους ίσους. Αλλ' όμως δεν πρέπει να διαφεύγη το ποίοι είναι οι ίσοι δι' ους προώρισται η ισότης, και ποίοι οι άνισοι δι' ους προώρισται η ανισότης• διότι και τούτο είναι απορούμενον και αποτελεί πρόβλημα της πολιτικής φιλοσοφίας. Ούτω θα ηδύνατο τις να διισχυρισθή, ότι, (25) εάν οι πολίται καθ' όλα μεν τα άλλα ουδόλως διαφέρουν μεταξύ των, αλλ' είναι πάντες όμοιοι, τινές όμως, εξ αυτών υπερέχουν καθ' εν «οιονδήποτε» αγαθόν, τότε πρέπει ανίσως να κατανεμηθούν εις τους υπερέχοντας κατά το αγαθόν τούτο τα πολιτικά αξιώματα• διότι διά τους διαφέροντας διάφορον είναι το δίκαιον, ως μη ον απλώς το ίσον, αλλά το κατ' αξίαν ίσον. Εάν όμως αληθεύη τούτο, τότε οι υπερέχοντες είτε κατά το ωραίον χρώμα, είτε κατά το υψηλόν ανάστημα, είτε καθ' 'οιονδήποτε αγαθόν', ανάλογα προς το πλεονέκτημα τούτο πρέπει ούτοι να έχουν και πολιτικά δικαιώματα. (30) Ή το ψεύδος του συλλογισμού τούτου είναι κατάδηλον; Τούτο είναι φανερόν εάν ο συλλογισμός επεκταθή και εις τας άλλας επιστήμας και δεξιότητας• ούτω εάν πρόκειται να διανείμωμεν αυλούς εις αυλητάς δεν οφείλομεν να δίδωμεν εις τους ευγενεστέρους την καταγωγήν τους καλυτέρους αυλούς, επειδή ουδόλως εκ του πλεονεκτήματος της καταγωγής καλύτερον αυτοί διά των καλυτέρων αυλών πρόκειται να αυλήσουν• κατά τον ανωτέρω όμως συλλογισμόν ο κατά τι αγαθόν υπερέχων πρέπει να υπερέχη και κατά πάντα τα άλλα, συνεπώς δ' ούτω και κατά τα όργανα. (35) Έστω όμως εάν το παράδειγμα τούτο δεν αρκή, και έτερον, δι' ου σαφέστερον θα καταδειχθή το ψεύδος του συλλογισμού τούτου. Υποτεθείσθω ότι υπάρχει τις, όστις υπερέχει μεν άλλου αυλητού κατά την αυλητικήν, είναι όμως πολύ κατώτερος τούτου κατά την ευγένειαν ή το κάλλος, αν και τα δύο ταύτα αγαθά, χωριστά εκάτερον λαμβανόμενα, είναι υπέρτερα της αυλητικής (η ευγένεια εννοώ και το κάλλος)• (40) και ότι τα αγαθα ταύτα είναι περισσότερον κατ' αναλογίαν υπέρτερα της αυλητικής παρ' όσον [1283a] ο υπερέχων αυλητής είναι υπέρτερος κατά την αυλητικήν του ωραίου ή ευγενούς συναυλητού του• κατά τον ως άνω όμως διατυπωθέντα συλλογισμόν εις τούτον, τον ήττον δόκιμον αυλητήν, πρέπει να δοθούν οι καλύτεροι των αυλών• διότι συμφώνως προς αυτόν, πρέπει εις το έργον του αυλητού να πρέπει να συνυπολογίζεται και ει τις άλλη υπεροχή, ως η του πλούτου και της ευγενείας• ταύτα όμως, ως όλως εκτός συγκρίσεως προς την αύλησιν, δεν συνυπολογίζονται. Επί πλέον κατά τον συλλογισμόν τούτον, παν αγαθόν είναι δυνατόν προς παν άλλο να συγκριθή• ούτω, εάν τις υπερέχη του άλλου κατά το ύψος του αναστήματος, (5) είναι δυνατόν καθόλου το ύψος του αναστήματος να συγκριθή και προς τον πλούτον και προς την ελευθερίαν και κατά συνέπειαν, εάν ο μεν υπερέχη του δε κατά το ανάστημα παρ' όσον ο δε εκείνου κατ' αρετήν και εάν καθόλου παν μέγεθος περισσότερον οιασδήποτε αρετής υπερέχη, τότε πάντα τα αγαθά θα είναι δυνατόν να συγκριθούν προς άλληλα. Ούτω εάν μέγεθος τι είναι κατά τόσον ανώτερον άλλου αγαθού ως μέγεθος, είναι φανερόν ότι κατά τόσον υπολείπεται το αγαθόν τούτο του μεγέθους ως ίσον. Επειδή όμως το συμπέρασμα τούτο είναι αδύνατον, (10) έπεται ότι και επί των πολιτικών ζητημάτων η διά πάσαν επί πλέον ανισότητα διεκδίκησις των πολιτικών αξιωμάτων δεν στηρίζεται επί του ορθού λόγου• εάν π.χ. οι μεν είναι βραδείς, οι δε ταχείς, ουδόλως διά το άνισον τούτο πλεονέκτημα ή μειονέκτημα πρέπει οι μεν να έχουν περισσότερα, οι δε ολιγώτερα δικαιώματα επί των πολιτικών αξιωμάτων• η τοιαύτη διαφορά μόνον εις τους γυμνικούς αγώνας εκτιμάται• συνεπώς εξάγομεν το συμπέρασμα ότι η διεκδίκησις των πολιτικών δικαιωμάτων εν τω πολιτικώ βίω (15) πρέπει κατ' ανάγκην να στηρίζηται επί διαφοράς χαρακτηριζομένης εξ αυτών τούτων των στοιχείων της πόλεως. Εκ τούτου και κατά λογικήν ανάγκην αντιποιούνται των πολιτικών αξιωμάτων οι ευγενείς, οι ελεύθεροι και οι πλούσιοι• διότι κατ' ανάγκην υπάρχουν εν τη πόλει πολίται και ελεύθεροι και εισοδήματα έχοντες, εφ' όσον αδύνατον είναι να υπάρχη πόλις καθ' ολοκληρίαν εξ απόρων συγκειμένη, όπως ουδ' εκ δούλων. Αλλ' εάν ούτοι αποτελούν απαραίτητα συστατικά στοιχεία της πόλεως, εξ ίσου απαραίτητα είναι και (20) η δικαιοσύνη και η πολεμική αρετή. Διότι ουδ' άνευ τούτων είναι δυνατόν να κατοικήται πόλις• με την διαφοράν, ότι άνευ μεν των πρώτων αδύνατον είναι να υπάρχη πόλις, άνευ δε των τελευταίων να κατοικήται καλώς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου