ΑΡΙΣΤ Πολ 1279b11–1280a6
(ΑΡΙΣΤ Πολ 1279a22–1281a10: Τα είδη των πολιτευμάτων)
Πόσο ορθοί είναι οι ορισμοί των πολιτευμάτων; – Η ουσιαστική διαφορά ολιγαρχίας–δημοκρατίας
Δεῖ δὲ μικρῷ διὰ μακροτέρων εἰπεῖν τίς ἑκάστη τούτων
τῶν πολιτειῶν ἐστιν· καὶ γὰρ ἔχει τινὰς ἀπορίας, τῷ δὲ
περὶ ἑκάστην μέθοδον φιλοσοφοῦντι καὶ μὴ μόνον ἀποβλέ-
ποντι πρὸς τὸ πράττειν οἰκεῖόν ἐστι τὸ μὴ παρορᾶν μηδέ
(15) τι καταλείπειν, ἀλλὰ δηλοῦν τὴν περὶ ἕκαστον ἀλήθειαν.
ἔστι δὲ τυραννὶς μὲν μοναρχία, καθάπερ εἴρηται, δεσπο-
τικὴ τῆς πολιτικῆς κοινωνίας, ὀλιγαρχία δ’ ὅταν ὦσι κύ-
ριοι τῆς πολιτείας οἱ τὰς οὐσίας ἔχοντες, δημοκρατία δὲ
τοὐναντίον ὅταν οἱ μὴ κεκτημένοι πλῆθος οὐσίας ἀλλ’ ἄποροι.
(20) πρώτη δ’ ἀπορία πρὸς τὸν διορισμόν ἐστιν. εἰ γὰρ εἶεν οἱ
πλείους, ὄντες εὔποροι, κύριοι τῆς πόλεως, δημοκρατία δ’ ἐστὶν
ὅταν ᾖ κύριον τὸ πλῆθος —ὁμοίως δὲ πάλιν κἂν εἴ που συμ-
βαίνει τοὺς ἀπόρους ἐλάττους μὲν εἶναι τῶν εὐπόρων, κρείττους
δ’ ὄντας κυρίους εἶναι τῆς πολιτείας, ὅπου δ’ ὀλίγον κύριον
(25) πλῆθος, ὀλιγαρχίαν εἶναί φασιν— οὐκ ἂν καλῶς δόξειεν
διωρίσθαι περὶ τῶν πολιτειῶν. ἀλλὰ μὴν κἄν τις συνθεὶς
τῇ μὲν εὐπορίᾳ τὴν ὀλιγότητα τῇ δ’ ἀπορίᾳ τὸ πλῆθος
οὕτω προσαγορεύῃ τὰς πολιτείας, ὀλιγαρχίαν μὲν ἐν ᾗ τὰς
ἀρχὰς ἔχουσιν οἱ εὔποροι, ὀλίγοι τὸ πλῆθος ὄντες, δημο-
(30) κρατίαν δὲ ἐν ᾗ οἱ ἄποροι, πολλοὶ τὸ πλῆθος ὄντες, ἄλλην
ἀπορίαν ἔχει. τίνας γὰρ ἐροῦμεν τὰς ἄρτι λεχθείσας πολι-
τείας, τὴν ἐν ᾗ πλείους <οἱ> εὔποροι καὶ ἐν ᾗ ἐλάττους οἱ
ἄποροι, κύριοι δ’ ἑκάτεροι τῶν πολιτειῶν, εἴπερ μηδεμία
ἄλλη πολιτεία παρὰ τὰς εἰρημένας ἔστιν; ἔοικε τοίνυν ὁ
(35) λόγος ποιεῖν δῆλον ὅτι τὸ μὲν ὀλίγους ἢ πολλοὺς εἶναι κυ-
ρίους συμβεβηκός ἐστιν, τὸ μὲν ταῖς ὀλιγαρχίαις τὸ δὲ ταῖς
δημοκρατίαις, διὰ τὸ τοὺς μὲν εὐπόρους ὀλίγους, πολλοὺς δ’
εἶναι τοὺς ἀπόρους πανταχοῦ (διὸ καὶ οὐ συμβαίνει τὰς ῥη-
θείσας αἰτίας <αἰτίας> γίνεσθαι διαφορᾶς), ᾧ δὲ διαφέρουσιν ἥ τε
(40) δημοκρατία καὶ ἡ ὀλιγαρχία ἀλλήλων πενία καὶ πλοῦτός
[1280a] ἐστιν, καὶ ἀναγκαῖον μέν, ὅπου ἂν ἄρχωσι διὰ πλοῦτον, ἄν
τ’ ἐλάττους ἄν τε πλείους, εἶναι ταύτην ὀλιγαρχίαν, ὅπου δ’
οἱ ἄποροι, δημοκρατίαν, ἀλλὰ συμβαίνει, καθάπερ εἴπο-
μεν, τοὺς μὲν ὀλίγους εἶναι τοὺς δὲ πολλούς. εὐποροῦσι
(5) μὲν γὰρ ὀλίγοι, τῆς δὲ ἐλευθερίας μετέχουσι πάντες· δι’ ἃς
αἰτίας ἀμφισβητοῦσιν ἀμφότεροι τῆς πολιτείας.
Δεῖ δὲ μικρῷ διὰ μακροτέρων εἰπεῖν τίς ἑκάστη τούτων
τῶν πολιτειῶν ἐστιν· καὶ γὰρ ἔχει τινὰς ἀπορίας, τῷ δὲ
περὶ ἑκάστην μέθοδον φιλοσοφοῦντι καὶ μὴ μόνον ἀποβλέ-
ποντι πρὸς τὸ πράττειν οἰκεῖόν ἐστι τὸ μὴ παρορᾶν μηδέ
(15) τι καταλείπειν, ἀλλὰ δηλοῦν τὴν περὶ ἕκαστον ἀλήθειαν.
ἔστι δὲ τυραννὶς μὲν μοναρχία, καθάπερ εἴρηται, δεσπο-
τικὴ τῆς πολιτικῆς κοινωνίας, ὀλιγαρχία δ’ ὅταν ὦσι κύ-
ριοι τῆς πολιτείας οἱ τὰς οὐσίας ἔχοντες, δημοκρατία δὲ
τοὐναντίον ὅταν οἱ μὴ κεκτημένοι πλῆθος οὐσίας ἀλλ’ ἄποροι.
(20) πρώτη δ’ ἀπορία πρὸς τὸν διορισμόν ἐστιν. εἰ γὰρ εἶεν οἱ
πλείους, ὄντες εὔποροι, κύριοι τῆς πόλεως, δημοκρατία δ’ ἐστὶν
ὅταν ᾖ κύριον τὸ πλῆθος —ὁμοίως δὲ πάλιν κἂν εἴ που συμ-
βαίνει τοὺς ἀπόρους ἐλάττους μὲν εἶναι τῶν εὐπόρων, κρείττους
δ’ ὄντας κυρίους εἶναι τῆς πολιτείας, ὅπου δ’ ὀλίγον κύριον
(25) πλῆθος, ὀλιγαρχίαν εἶναί φασιν— οὐκ ἂν καλῶς δόξειεν
διωρίσθαι περὶ τῶν πολιτειῶν. ἀλλὰ μὴν κἄν τις συνθεὶς
τῇ μὲν εὐπορίᾳ τὴν ὀλιγότητα τῇ δ’ ἀπορίᾳ τὸ πλῆθος
οὕτω προσαγορεύῃ τὰς πολιτείας, ὀλιγαρχίαν μὲν ἐν ᾗ τὰς
ἀρχὰς ἔχουσιν οἱ εὔποροι, ὀλίγοι τὸ πλῆθος ὄντες, δημο-
(30) κρατίαν δὲ ἐν ᾗ οἱ ἄποροι, πολλοὶ τὸ πλῆθος ὄντες, ἄλλην
ἀπορίαν ἔχει. τίνας γὰρ ἐροῦμεν τὰς ἄρτι λεχθείσας πολι-
τείας, τὴν ἐν ᾗ πλείους <οἱ> εὔποροι καὶ ἐν ᾗ ἐλάττους οἱ
ἄποροι, κύριοι δ’ ἑκάτεροι τῶν πολιτειῶν, εἴπερ μηδεμία
ἄλλη πολιτεία παρὰ τὰς εἰρημένας ἔστιν; ἔοικε τοίνυν ὁ
(35) λόγος ποιεῖν δῆλον ὅτι τὸ μὲν ὀλίγους ἢ πολλοὺς εἶναι κυ-
ρίους συμβεβηκός ἐστιν, τὸ μὲν ταῖς ὀλιγαρχίαις τὸ δὲ ταῖς
δημοκρατίαις, διὰ τὸ τοὺς μὲν εὐπόρους ὀλίγους, πολλοὺς δ’
εἶναι τοὺς ἀπόρους πανταχοῦ (διὸ καὶ οὐ συμβαίνει τὰς ῥη-
θείσας αἰτίας <αἰτίας> γίνεσθαι διαφορᾶς), ᾧ δὲ διαφέρουσιν ἥ τε
(40) δημοκρατία καὶ ἡ ὀλιγαρχία ἀλλήλων πενία καὶ πλοῦτός
[1280a] ἐστιν, καὶ ἀναγκαῖον μέν, ὅπου ἂν ἄρχωσι διὰ πλοῦτον, ἄν
τ’ ἐλάττους ἄν τε πλείους, εἶναι ταύτην ὀλιγαρχίαν, ὅπου δ’
οἱ ἄποροι, δημοκρατίαν, ἀλλὰ συμβαίνει, καθάπερ εἴπο-
μεν, τοὺς μὲν ὀλίγους εἶναι τοὺς δὲ πολλούς. εὐποροῦσι
(5) μὲν γὰρ ὀλίγοι, τῆς δὲ ἐλευθερίας μετέχουσι πάντες· δι’ ἃς
αἰτίας ἀμφισβητοῦσιν ἀμφότεροι τῆς πολιτείας.
***
Πρέπει όμως εκτενέστερον πως να πραγματευθώμεν το ζήτημα, οποίον κατ' ουσίαν είναι έκαστον των πολιτευμάτων τούτων· διότι το ζήτημα ανακυκλοί αρκετάς απορίας, ο περί οιονδήποτε δε θέμα φιλοσοφών και μη αποβλέπων μόνον εις την πρακτικήν άποψιν τούτου, οφείλει να μη παραβλέπη τι μηδέ (15) τι να καταλείπη, αλλά να δηλοί πάσαν την περί έκαστον αλήθειαν. Είναι λοιπόν, κατά τα προειρημένα, τυραννίς μεν μοναρχία δεσποτικώς κυβερνώσα την πολιτικήν κοινωνίαν, ολιγαρχία δε το πολίτευμα καθ' ο την κυρίαρχον εξουσίαν της πόλεως ασκούν οι πλούσιοι, δημοκρατία δε τουναντίον το πολίτευμα καθ' ο την κυρίαρχον εξουσίαν ασκούν ουχί οι μεγάλην διαθέτοντες περιουσίαν, αλλ' οι άποροι. (20) Η πρώτη δε δυσκολία έγκειται εις τον ορισμόν. Διότι εάν οι πλείονες των πολιτών εύποροι όντες κατέχουν την κυρίαρχον εξουσίαν, το πολίτευμα θα ήτο 'δημοκρατία', εφ' όσον πρόκειται περί 'δημοκρατίας' όταν κυρίαρχον είναι το πλήθος· ομοίως δε πάλιν εάν που ήθελε συμβή οι άποροι, ολιγώτεροι μεν όντες των ευπόρων, ισχυρότεροι όμως, να κατέχουν την κυρίαρχον εξουσίαν, το πολίτευμα θα ήτο 'ολιγαρχία', (25) καθ' όσον περί 'ολιγαρχίας' ισχυρίζονται ότι πρόκειται εκεί, όπου οι ολίγοι κατέχουν την κυρίαρχον εξουσίαν· άλλ ούτω θα απεδεικνύετο ότι δεν διεκρίθησαν ορθώς τα πολιτεύματα. Αλλά και εις ην περίπτωσιν συνενών τις την ευπορίαν με την ολιγότητα και την απορίαν με την πληθύν, ήθελε προσαγορεύσει ως ανωτέρω τα πολιτεύματα, ολιγαρχίαν μεν το πολίτευμα εν ω την κυρίαρχον εξουσίαν έχουν οι εύποροι ολίγοι το πλήθος όντες, (30) δημοκρατίαν δε το πολίτευμα εν ω άρχουν οι άποροι, πολλοί το πλήθος όντες, άλλη προβάλλεται δυσκολία: Πώς δηλαδή θα αποκαλέσωμεν τα άρτι μνημονευθέντα πολιτεύματα, εκείνο καθ' ο πλείονες είναι οι εύποροι και εκείνο καθ' ο ολιγώτεροι είναι οι άποροι, εκάτεροι δε εν εκατέρα των πολιτειών τούτων ασκούν την κυρίαρχον εξουσίαν, εάν ουδέν άλλο πολίτευμα παρά τα ειρημένα υπάρχει; Η έκβασις λοιπόν του (35) λόγου καθιστά πως φανερόν ότι το διακριτικόν της ολιγότητος ή της πληθύος των ασκούντων την κυρίαρχον εξουσίαν είναι κατά συμβεβηκός, συμπίπτει δε το πρώτον εν ταις ολιγαρχίαις το δε δεύτερον εν ταις δημοκρατίαις, λόγω του ότι συμβαίνει απανταχού οι μεν εύποροι να είναι ολίγοι, πολλοί δε οι άποροι· (διό και τα σημεία ταύτα δεν είναι γνωρίσματα ουσιώδους διαφοράς). Εκείνο όθεν καθ' ο πράγματι διαφέρουν αλλήλων η (40) δημοκρατία και η ολιγαρχία είναι η π ε ν ί α και ο π λ ο ύ τ ο ς· [1280a] και ανάγκη, όπου μεν άρχουν βάσει του πλούτου, είτε ολίγοι είτε πλείονες είναι οι άρχοντες ούτοι, να είναι το πολίτευμα τούτο ολιγαρχία, όπου δε άρχουν οι άποροι δημοκρατία· αλλ' επισυμβαίνει, ως είπομεν, οι μεν εύποροι (5) να είναι ολίγοι, οι δε άποροι πολλοί, και ενώ ολίγοι ευπορούν, της ελευθερίας ως πολίται μετέχουν πάντες, πλούτος δε και ελευθερία είναι τα σημεία περί τα οποία διεξάγεται ο των δύο τάξεων αγών διά την κατάληψιν της εξουσίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου