ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1158a1–1159b24
(ΑΡΙΣΤ ΗΝικ 1155a3–1159b24: Τα είδη της φιλίας) Φιλίες που στηρίζονται στην ισότητα και φιλίες που στηρίζονται σε σχέσεις υπεροχής
Ἐν δὲ τοῖς
στρυφνοῖς καὶ πρεσβυτικοῖς ἧττον γίνεται ἡ φιλία, ὅσῳ
δυσκολώτεροί εἰσι καὶ ἧττον ταῖς ὁμιλίαις χαίρουσιν· ταῦτα
γὰρ δοκεῖ μάλιστ’ εἶναι φιλικὰ καὶ ποιητικὰ φιλίας. διὸ
(5) νέοι μὲν γίνονται φίλοι ταχύ, πρεσβῦται δ’ οὔ· οὐ γὰρ γί-
νονται φίλοι οἷς ἂν μὴ χαίρωσιν· ὁμοίως δ’ οὐδ’ οἱ στρυ-
φνοί. ἀλλ’ οἱ τοιοῦτοι εὖνοι μέν εἰσιν ἀλλήλοις· βούλονται
γὰρ τἀγαθὰ καὶ ἀπαντῶσιν εἰς τὰς χρείας· φίλοι δ’ οὐ
πάνυ εἰσὶ διὰ τὸ μὴ συνημερεύειν μηδὲ χαίρειν ἀλλήλοις,
(10) ἃ δὴ μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ φιλικά. πολλοῖς δ’ εἶναι φίλον
κατὰ τὴν τελείαν φιλίαν οὐκ ἐνδέχεται, ὥσπερ οὐδ’ ἐρᾶν
πολλῶν ἅμα (ἔοικε γὰρ ὑπερβολῇ, τὸ τοιοῦτο δὲ πρὸς ἕνα
πέφυκε γίνεσθαι)· πολλοὺς δ’ ἅμα τῷ αὐτῷ ἀρέσκειν
σφόδρα οὐ ῥᾴδιον, ἴσως δ’ οὐδ’ ἀγαθοὺς εἶναι. δεῖ δὲ καὶ ἐμ-
(15) πειρίαν λαβεῖν καὶ ἐν συνηθείᾳ γενέσθαι, ὃ παγχάλεπον.
διὰ τὸ χρήσιμον δὲ καὶ τὸ ἡδὺ πολλοῖς ἀρέσκειν ἐνδέχε-
ται· πολλοὶ γὰρ οἱ τοιοῦτοι, καὶ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ αἱ ὑπη-
ρεσίαι. τούτων δὲ μᾶλλον ἔοικε φιλίᾳ ἡ διὰ τὸ ἡδύ, ὅταν
ταὐτὰ ἀπ’ ἀμφοῖν γίνηται καὶ χαίρωσιν ἀλλήλοις ἢ τοῖς
(20) αὐτοῖς, οἷαι τῶν νέων εἰσὶν αἱ φιλίαι· μᾶλλον γὰρ ἐν
ταύταις τὸ ἐλευθέριον. ἡ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ἀγοραίων.
καὶ οἱ μακάριοι δὲ χρησίμων μὲν οὐδὲν δέονται, ἡδέων δέ·
συζῆν μὲν γὰρ βούλονταί τισι, τὸ δὲ λυπηρὸν ὀλίγον μὲν
χρόνον φέρουσιν, συνεχῶς δ’ οὐδεὶς ἂν ὑπομείναι, οὐδ’ αὐτὸ
(25) τὸ ἀγαθόν, εἰ λυπηρὸν αὐτῷ εἴη· διὸ τοὺς φίλους ἡδεῖς ζη-
τοῦσιν. δεῖ δ’ ἴσως καὶ ἀγαθοὺς τοιούτους ὄντας, καὶ ἔτι αὑτοῖς·
οὕτω γὰρ ὑπάρξει αὐτοῖς ὅσα δεῖ τοῖς φίλοις. οἱ δ’ ἐν ταῖς
ἐξουσίαις διῃρημένοις φαίνονται χρῆσθαι τοῖς φίλοις· ἄλλοι
γὰρ αὐτοῖς εἰσὶ χρήσιμοι καὶ ἕτεροι ἡδεῖς, ἄμφω δ’ οἱ αὐτοὶ
(30) οὐ πάνυ· οὔτε γὰρ ἡδεῖς μετ’ ἀρετῆς ζητοῦσιν οὔτε χρησίμους
εἰς τὰ καλά, ἀλλὰ τοὺς μὲν εὐτραπέλους τοῦ ἡδέος ἐφιέμενοι,
τοὺς δὲ δεινοὺς πρᾶξαι τὸ ἐπιταχθέν, ταῦτα δ’ οὐ πάνυ γίνεται
ἐν τῷ αὐτῷ. ἡδὺς δὲ καὶ χρήσιμος ἅμα εἴρηται ὅτι ὁ σπου-
δαῖος· ἀλλ’ ὑπερέχοντι οὐ γίνεται ὁ τοιοῦτος φίλος, ἐὰν μὴ
(35) καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται· εἰ δὲ μή, οὐκ ἰσάζει ἀνάλογον
ὑπερεχόμενος. οὐ πάνυ δ’ εἰώθασι τοιοῦτοι γίνεσθαι.
[1158b] Εἰσὶ δ’ οὖν αἱ εἰρημέναι φιλίαι ἐν ἰσότητι· τὰ γὰρ
αὐτὰ γίνεται ἀπ’ ἀμφοῖν καὶ βούλονται ἀλλήλοις, ἢ ἕτερον
ἀνθ’ ἑτέρου καταλλάττονται, οἷον ἡδονὴν ἀντ’ ὠφελείας·
ὅτι δὲ καὶ ἧττόν εἰσιν αὗται φιλίαι καὶ μένουσιν, εἴ-
(5) ρηται. δοκοῦσι δὲ [καὶ] δι’ ὁμοιότητα καὶ ἀνομοιότητα
ταὐτοῦ εἶναί τε καὶ οὐκ εἶναι φιλίαι· καθ’ ὁμοιότητα γὰρ
τῆς κατ’ ἀρετὴν φαίνονται φιλίαι (ἣ μὲν γὰρ τὸ ἡδὺ ἔχει
ἣ δὲ τὸ χρήσιμον, ταῦτα δ’ ὑπάρχει κἀκείνῃ), τῷ δὲ τὴν
μὲν ἀδιάβλητον καὶ μόνιμον εἶναι, ταύτας δὲ ταχέως
(10) μεταπίπτειν ἄλλοις τε διαφέρειν πολλοῖς, οὐ φαίνονται φι-
λίαι, δι’ ἀνομοιότητα ἐκείνης. Ἕτερον δ’ ἐστὶ φιλίας εἶδος
τὸ καθ’ ὑπεροχήν, οἷον πατρὶ πρὸς υἱὸν καὶ ὅλως πρεσβυ-
τέρῳ πρὸς νεώτερον, ἀνδρί τε πρὸς γυναῖκα καὶ παντὶ ἄρ-
χοντι πρὸς ἀρχόμενον. διαφέρουσι δ’ αὗται καὶ ἀλλήλων·
(15) οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ γονεῦσι πρὸς τέκνα καὶ ἄρχουσι πρὸς ἀρ-
χομένους, ἀλλ’ οὐδὲ πατρὶ πρὸς υἱὸν καὶ υἱῷ πρὸς πατέρα,
οὐδ’ ἀνδρὶ πρὸς γυναῖκα καὶ γυναικὶ πρὸς ἄνδρα. ἑτέρα
γὰρ ἑκάστου τούτων ἀρετὴ καὶ τὸ ἔργον, ἕτερα δὲ καὶ δι’
ἃ φιλοῦσιν· ἕτεραι οὖν καὶ αἱ φιλήσεις καὶ αἱ φιλίαι.
(20) ταὐτὰ μὲν δὴ οὔτε γίνεται ἑκατέρῳ παρὰ θἀτέρου οὔτε δεῖ
ζητεῖν· ὅταν δὲ γονεῦσι μὲν τέκνα ἀπονέμῃ ἃ δεῖ τοῖς
γεννήσασι, γονεῖς δὲ [υἱέσιν] ἃ δεῖ τοῖς τέκνοις, μόνιμος
ἡ τῶν τοιούτων καὶ ἐπιεικὴς ἔσται φιλία. ἀνάλογον δ’ ἐν
πάσαις ταῖς καθ’ ὑπεροχὴν οὔσαις φιλίαις καὶ τὴν φίλησιν
(25) δεῖ γίνεσθαι, οἷον τὸν ἀμείνω μᾶλλον φιλεῖσθαι ἢ φιλεῖν,
καὶ τὸν ὠφελιμώτερον, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον ὁμοίως·
ὅταν γὰρ κατ’ ἀξίαν ἡ φίλησις γίνηται, τότε γίνεταί πως
ἰσότης, ὃ δὴ τῆς φιλίας εἶναι δοκεῖ.
Οὐχ ὁμοίως δὲ τὸ ἴσον ἔν τε τοῖς δικαίοις καὶ ἐν τῇ
(30) φιλίᾳ φαίνεται ἔχειν· ἔστι γὰρ ἐν μὲν τοῖς δικαίοις ἴσον
πρώτως τὸ κατ’ ἀξίαν, τὸ δὲ κατὰ ποσὸν δευτέρως, ἐν δὲ
τῇ φιλίᾳ τὸ μὲν κατὰ ποσὸν πρώτως, τὸ δὲ κατ’ ἀξίαν
δευτέρως. δῆλον δ’, ἂν πολὺ διάστημα γένηται ἀρετῆς
ἢ κακίας ἢ εὐπορίας ἤ τινος ἄλλου· οὐ γὰρ ἔτι φίλοι εἰσὶν
(35) ἀλλ’ οὐδ’ ἀξιοῦσιν. ἐμφανέστατον δὲ τοῦτ’ ἐπὶ τῶν θεῶν·
πλεῖστον γὰρ οὗτοι πᾶσι τοῖς ἀγαθοῖς ὑπερέχουσιν. δῆλον δὲ
[1159a] καὶ ἐπὶ τῶν βασιλέων· οὐδὲ γὰρ τούτοις ἀξιοῦσιν εἶναι φίλοι
οἱ πολὺ καταδεέστεροι, οὐδὲ τοῖς ἀρίστοις ἢ σοφωτάτοις οἱ
μηδενὸς ἄξιοι. ἀκριβὴς μὲν οὖν ἐν τοῖς τοιούτοις οὐκ ἔστιν
ὁρισμός, ἕως τίνος οἱ φίλοι· πολλῶν γὰρ ἀφαιρουμένων ἔτι
(5) μένει, πολὺ δὲ χωρισθέντος, οἷον τοῦ θεοῦ, οὐκέτι. ὅθεν καὶ
ἀπορεῖται, μή ποτ’ οὐ βούλονται οἱ φίλοι τοῖς φίλοις τὰ
μέγιστα τῶν ἀγαθῶν, οἷον θεοὺς εἶναι· οὐ γὰρ ἔτι φίλοι
ἔσονται αὐτοῖς, οὐδὲ δὴ ἀγαθά· οἱ γὰρ φίλοι ἀγαθά. εἰ
δὴ καλῶς εἴρηται ὅτι ὁ φίλος τῷ φίλῳ βούλεται τἀγαθὰ
(10) ἐκείνου ἕνεκα, μένειν ἂν δέοι οἷός ποτ’ ἐστὶν ἐκεῖνος· ἀνθρώπῳ
δὴ ὄντι βουλήσεται τὰ μέγιστα ἀγαθά. ἴσως δ’ οὐ πάντα·
αὑτῷ γὰρ μάλισθ’ ἕκαστος βούλεται τἀγαθά. Οἱ πολλοὶ
δὲ δοκοῦσι διὰ φιλοτιμίαν βούλεσθαι φιλεῖσθαι μᾶλλον ἢ
φιλεῖν· διὸ φιλοκόλακες οἱ πολλοί· ὑπερεχόμενος γὰρ
(15) φίλος ὁ κόλαξ, ἢ προσποιεῖται τοιοῦτος καὶ μᾶλλον
φιλεῖν ἢ φιλεῖσθαι· τὸ δὲ φιλεῖσθαι ἐγγὺς εἶναι δοκεῖ τοῦ
τιμᾶσθαι, οὗ δὴ οἱ πολλοὶ ἐφίενται. οὐ δι’ αὑτὸ δ’ ἐοίκασιν
αἱρεῖσθαι τὴν τιμήν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· χαίρουσι
γὰρ οἱ μὲν πολλοὶ ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς ἐξουσίαις τιμώμενοι
(20) διὰ τὴν ἐλπίδα (οἴονται γὰρ τεύξεσθαι παρ’ αὐτῶν, ἄν του
δέωνται· ὡς δὴ σημείῳ τῆς εὐπαθείας χαίρουσι τῇ τιμῇ)·
οἱ δ’ ὑπὸ τῶν ἐπιεικῶν καὶ εἰδότων ὀρεγόμενοι τιμῆς βε-
βαιῶσαι τὴν οἰκείαν δόξαν ἐφίενται περὶ αὑτῶν· χαίρουσι
δή, ὅτι εἰσὶν ἀγαθοὶ πιστεύοντες τῇ τῶν λεγόντων κρίσει.
(25) τῷ φιλεῖσθαι δὲ καθ’ αὑτὸ χαίρουσιν· διὸ δόξειεν ἂν κρεῖτ-
τον εἶναι τοῦ τιμᾶσθαι, καὶ ἡ φιλία καθ’ αὑτὴν αἱρετὴ
εἶναι. δοκεῖ δ’ ἐν τῷ φιλεῖν μᾶλλον ἢ ἐν τῷ φιλεῖσθαι
εἶναι. σημεῖον δ’ αἱ μητέρες τῷ φιλεῖν χαίρουσαι· ἔνιαι
γὰρ διδόασι τὰ ἑαυτῶν τρέφεσθαι, καὶ φιλοῦσι μὲν εἰδυῖαι,
(30) ἀντιφιλεῖσθαι δ’ οὐ ζητοῦσιν, ἐὰν ἀμφότερα μὴ ἐνδέχηται,
ἀλλ’ ἱκανὸν αὐταῖς ἔοικεν εἶναι ἐὰν ὁρῶσιν εὖ πράττοντας,
καὶ αὐταὶ φιλοῦσιν αὐτοὺς κἂν ἐκεῖνοι μηδὲν ὧν μητρὶ προσ-
ήκει ἀπονέμωσι διὰ τὴν ἄγνοιαν. μᾶλλον δὲ τῆς φιλίας
οὔσης ἐν τῷ φιλεῖν, καὶ τῶν φιλοφίλων ἐπαινουμένων, φίλων
(35) ἀρετὴ τὸ φιλεῖν ἔοικεν, ὥστ’ ἐν οἷς τοῦτο γίνεται κατ’ ἀξίαν,
[1159b] οὗτοι μόνιμοι φίλοι καὶ ἡ τούτων φιλία. οὕτω δ’ ἂν καὶ οἱ
ἄνισοι μάλιστ’ εἶεν φίλοι· ἰσάζοιντο γὰρ ἄν. ἡ δ’ ἰσότης
καὶ ὁμοιότης φιλότης, καὶ μάλιστα μὲν ἡ τῶν κατ’ ἀρετὴν
ὁμοιότης· μόνιμοι γὰρ ὄντες καθ’ αὑτοὺς καὶ πρὸς ἀλλήλους
(5) μένουσι, καὶ οὔτε δέονται φαύλων οὔθ’ ὑπηρετοῦσι τοιαῦτα,
ἀλλ’ ὡς εἰπεῖν καὶ διακωλύουσιν· τῶν ἀγαθῶν γὰρ μήτ’
αὐτοὺς ἁμαρτάνειν μήτε τοῖς φίλοις ἐπιτρέπειν. οἱ δὲ μο-
χθηροὶ τὸ μὲν βέβαιον οὐκ ἔχουσιν· οὐδὲ γὰρ αὑτοῖς διαμέ-
νουσιν ὅμοιοι ὄντες· ἐπ’ ὀλίγον δὲ χρόνον γίνονται φίλοι,
(10) χαίροντες τῇ ἀλλήλων μοχθηρίᾳ. οἱ χρήσιμοι δὲ καὶ ἡδεῖς
ἐπὶ πλεῖον διαμένουσιν· ἕως γὰρ ἂν πορίζωσιν ἡδονὰς ἢ
ὠφελείας ἀλλήλοις. ἐξ ἐναντίων δὲ μάλιστα μὲν δοκεῖ ἡ διὰ
τὸ χρήσιμον γίνεσθαι φιλία, οἷον πένης πλουσίῳ, ἀμαθὴς
εἰδότι· οὗ γὰρ τυγχάνει τις ἐνδεὴς ὤν, τούτου ἐφιέμενος ἀν-
(15) τιδωρεῖται ἄλλο. ἐνταῦθα δ’ ἄν τις ἕλκοι καὶ ἐραστὴν καὶ
ἐρώμενον, καὶ καλὸν καὶ αἰσχρόν. διὸ φαίνονται καὶ οἱ
ἐρασταὶ γελοῖοι ἐνίοτε, ἀξιοῦντες φιλεῖσθαι ὡς φιλοῦσιν·
ὁμοίως δὴ φιλητοὺς ὄντας ἴσως ἀξιωτέον, μηδὲν δὲ τοιοῦτον
ἔχοντας γελοῖον. ἴσως δὲ οὐδ’ ἐφίεται τὸ ἐναντίον τοῦ ἐν-
(20) αντίου καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ἡ δ’ ὄρεξις τοῦ
μέσου ἐστίν· τοῦτο γὰρ ἀγαθόν, οἷον τῷ ξηρῷ οὐχ ὑγρῷ
γενέσθαι ἀλλ’ ἐπὶ τὸ μέσον ἐλθεῖν, καὶ τῷ θερμῷ καὶ τοῖς
ἄλλοις ὁμοίως. ταῦτα μὲν οὖν ἀφείσθω· καὶ γάρ ἐστιν
ἀλλοτριώτερα.
Ἐν δὲ τοῖς
στρυφνοῖς καὶ πρεσβυτικοῖς ἧττον γίνεται ἡ φιλία, ὅσῳ
δυσκολώτεροί εἰσι καὶ ἧττον ταῖς ὁμιλίαις χαίρουσιν· ταῦτα
γὰρ δοκεῖ μάλιστ’ εἶναι φιλικὰ καὶ ποιητικὰ φιλίας. διὸ
(5) νέοι μὲν γίνονται φίλοι ταχύ, πρεσβῦται δ’ οὔ· οὐ γὰρ γί-
νονται φίλοι οἷς ἂν μὴ χαίρωσιν· ὁμοίως δ’ οὐδ’ οἱ στρυ-
φνοί. ἀλλ’ οἱ τοιοῦτοι εὖνοι μέν εἰσιν ἀλλήλοις· βούλονται
γὰρ τἀγαθὰ καὶ ἀπαντῶσιν εἰς τὰς χρείας· φίλοι δ’ οὐ
πάνυ εἰσὶ διὰ τὸ μὴ συνημερεύειν μηδὲ χαίρειν ἀλλήλοις,
(10) ἃ δὴ μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ φιλικά. πολλοῖς δ’ εἶναι φίλον
κατὰ τὴν τελείαν φιλίαν οὐκ ἐνδέχεται, ὥσπερ οὐδ’ ἐρᾶν
πολλῶν ἅμα (ἔοικε γὰρ ὑπερβολῇ, τὸ τοιοῦτο δὲ πρὸς ἕνα
πέφυκε γίνεσθαι)· πολλοὺς δ’ ἅμα τῷ αὐτῷ ἀρέσκειν
σφόδρα οὐ ῥᾴδιον, ἴσως δ’ οὐδ’ ἀγαθοὺς εἶναι. δεῖ δὲ καὶ ἐμ-
(15) πειρίαν λαβεῖν καὶ ἐν συνηθείᾳ γενέσθαι, ὃ παγχάλεπον.
διὰ τὸ χρήσιμον δὲ καὶ τὸ ἡδὺ πολλοῖς ἀρέσκειν ἐνδέχε-
ται· πολλοὶ γὰρ οἱ τοιοῦτοι, καὶ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ αἱ ὑπη-
ρεσίαι. τούτων δὲ μᾶλλον ἔοικε φιλίᾳ ἡ διὰ τὸ ἡδύ, ὅταν
ταὐτὰ ἀπ’ ἀμφοῖν γίνηται καὶ χαίρωσιν ἀλλήλοις ἢ τοῖς
(20) αὐτοῖς, οἷαι τῶν νέων εἰσὶν αἱ φιλίαι· μᾶλλον γὰρ ἐν
ταύταις τὸ ἐλευθέριον. ἡ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ἀγοραίων.
καὶ οἱ μακάριοι δὲ χρησίμων μὲν οὐδὲν δέονται, ἡδέων δέ·
συζῆν μὲν γὰρ βούλονταί τισι, τὸ δὲ λυπηρὸν ὀλίγον μὲν
χρόνον φέρουσιν, συνεχῶς δ’ οὐδεὶς ἂν ὑπομείναι, οὐδ’ αὐτὸ
(25) τὸ ἀγαθόν, εἰ λυπηρὸν αὐτῷ εἴη· διὸ τοὺς φίλους ἡδεῖς ζη-
τοῦσιν. δεῖ δ’ ἴσως καὶ ἀγαθοὺς τοιούτους ὄντας, καὶ ἔτι αὑτοῖς·
οὕτω γὰρ ὑπάρξει αὐτοῖς ὅσα δεῖ τοῖς φίλοις. οἱ δ’ ἐν ταῖς
ἐξουσίαις διῃρημένοις φαίνονται χρῆσθαι τοῖς φίλοις· ἄλλοι
γὰρ αὐτοῖς εἰσὶ χρήσιμοι καὶ ἕτεροι ἡδεῖς, ἄμφω δ’ οἱ αὐτοὶ
(30) οὐ πάνυ· οὔτε γὰρ ἡδεῖς μετ’ ἀρετῆς ζητοῦσιν οὔτε χρησίμους
εἰς τὰ καλά, ἀλλὰ τοὺς μὲν εὐτραπέλους τοῦ ἡδέος ἐφιέμενοι,
τοὺς δὲ δεινοὺς πρᾶξαι τὸ ἐπιταχθέν, ταῦτα δ’ οὐ πάνυ γίνεται
ἐν τῷ αὐτῷ. ἡδὺς δὲ καὶ χρήσιμος ἅμα εἴρηται ὅτι ὁ σπου-
δαῖος· ἀλλ’ ὑπερέχοντι οὐ γίνεται ὁ τοιοῦτος φίλος, ἐὰν μὴ
(35) καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται· εἰ δὲ μή, οὐκ ἰσάζει ἀνάλογον
ὑπερεχόμενος. οὐ πάνυ δ’ εἰώθασι τοιοῦτοι γίνεσθαι.
[1158b] Εἰσὶ δ’ οὖν αἱ εἰρημέναι φιλίαι ἐν ἰσότητι· τὰ γὰρ
αὐτὰ γίνεται ἀπ’ ἀμφοῖν καὶ βούλονται ἀλλήλοις, ἢ ἕτερον
ἀνθ’ ἑτέρου καταλλάττονται, οἷον ἡδονὴν ἀντ’ ὠφελείας·
ὅτι δὲ καὶ ἧττόν εἰσιν αὗται φιλίαι καὶ μένουσιν, εἴ-
(5) ρηται. δοκοῦσι δὲ [καὶ] δι’ ὁμοιότητα καὶ ἀνομοιότητα
ταὐτοῦ εἶναί τε καὶ οὐκ εἶναι φιλίαι· καθ’ ὁμοιότητα γὰρ
τῆς κατ’ ἀρετὴν φαίνονται φιλίαι (ἣ μὲν γὰρ τὸ ἡδὺ ἔχει
ἣ δὲ τὸ χρήσιμον, ταῦτα δ’ ὑπάρχει κἀκείνῃ), τῷ δὲ τὴν
μὲν ἀδιάβλητον καὶ μόνιμον εἶναι, ταύτας δὲ ταχέως
(10) μεταπίπτειν ἄλλοις τε διαφέρειν πολλοῖς, οὐ φαίνονται φι-
λίαι, δι’ ἀνομοιότητα ἐκείνης. Ἕτερον δ’ ἐστὶ φιλίας εἶδος
τὸ καθ’ ὑπεροχήν, οἷον πατρὶ πρὸς υἱὸν καὶ ὅλως πρεσβυ-
τέρῳ πρὸς νεώτερον, ἀνδρί τε πρὸς γυναῖκα καὶ παντὶ ἄρ-
χοντι πρὸς ἀρχόμενον. διαφέρουσι δ’ αὗται καὶ ἀλλήλων·
(15) οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ γονεῦσι πρὸς τέκνα καὶ ἄρχουσι πρὸς ἀρ-
χομένους, ἀλλ’ οὐδὲ πατρὶ πρὸς υἱὸν καὶ υἱῷ πρὸς πατέρα,
οὐδ’ ἀνδρὶ πρὸς γυναῖκα καὶ γυναικὶ πρὸς ἄνδρα. ἑτέρα
γὰρ ἑκάστου τούτων ἀρετὴ καὶ τὸ ἔργον, ἕτερα δὲ καὶ δι’
ἃ φιλοῦσιν· ἕτεραι οὖν καὶ αἱ φιλήσεις καὶ αἱ φιλίαι.
(20) ταὐτὰ μὲν δὴ οὔτε γίνεται ἑκατέρῳ παρὰ θἀτέρου οὔτε δεῖ
ζητεῖν· ὅταν δὲ γονεῦσι μὲν τέκνα ἀπονέμῃ ἃ δεῖ τοῖς
γεννήσασι, γονεῖς δὲ [υἱέσιν] ἃ δεῖ τοῖς τέκνοις, μόνιμος
ἡ τῶν τοιούτων καὶ ἐπιεικὴς ἔσται φιλία. ἀνάλογον δ’ ἐν
πάσαις ταῖς καθ’ ὑπεροχὴν οὔσαις φιλίαις καὶ τὴν φίλησιν
(25) δεῖ γίνεσθαι, οἷον τὸν ἀμείνω μᾶλλον φιλεῖσθαι ἢ φιλεῖν,
καὶ τὸν ὠφελιμώτερον, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον ὁμοίως·
ὅταν γὰρ κατ’ ἀξίαν ἡ φίλησις γίνηται, τότε γίνεταί πως
ἰσότης, ὃ δὴ τῆς φιλίας εἶναι δοκεῖ.
Οὐχ ὁμοίως δὲ τὸ ἴσον ἔν τε τοῖς δικαίοις καὶ ἐν τῇ
(30) φιλίᾳ φαίνεται ἔχειν· ἔστι γὰρ ἐν μὲν τοῖς δικαίοις ἴσον
πρώτως τὸ κατ’ ἀξίαν, τὸ δὲ κατὰ ποσὸν δευτέρως, ἐν δὲ
τῇ φιλίᾳ τὸ μὲν κατὰ ποσὸν πρώτως, τὸ δὲ κατ’ ἀξίαν
δευτέρως. δῆλον δ’, ἂν πολὺ διάστημα γένηται ἀρετῆς
ἢ κακίας ἢ εὐπορίας ἤ τινος ἄλλου· οὐ γὰρ ἔτι φίλοι εἰσὶν
(35) ἀλλ’ οὐδ’ ἀξιοῦσιν. ἐμφανέστατον δὲ τοῦτ’ ἐπὶ τῶν θεῶν·
πλεῖστον γὰρ οὗτοι πᾶσι τοῖς ἀγαθοῖς ὑπερέχουσιν. δῆλον δὲ
[1159a] καὶ ἐπὶ τῶν βασιλέων· οὐδὲ γὰρ τούτοις ἀξιοῦσιν εἶναι φίλοι
οἱ πολὺ καταδεέστεροι, οὐδὲ τοῖς ἀρίστοις ἢ σοφωτάτοις οἱ
μηδενὸς ἄξιοι. ἀκριβὴς μὲν οὖν ἐν τοῖς τοιούτοις οὐκ ἔστιν
ὁρισμός, ἕως τίνος οἱ φίλοι· πολλῶν γὰρ ἀφαιρουμένων ἔτι
(5) μένει, πολὺ δὲ χωρισθέντος, οἷον τοῦ θεοῦ, οὐκέτι. ὅθεν καὶ
ἀπορεῖται, μή ποτ’ οὐ βούλονται οἱ φίλοι τοῖς φίλοις τὰ
μέγιστα τῶν ἀγαθῶν, οἷον θεοὺς εἶναι· οὐ γὰρ ἔτι φίλοι
ἔσονται αὐτοῖς, οὐδὲ δὴ ἀγαθά· οἱ γὰρ φίλοι ἀγαθά. εἰ
δὴ καλῶς εἴρηται ὅτι ὁ φίλος τῷ φίλῳ βούλεται τἀγαθὰ
(10) ἐκείνου ἕνεκα, μένειν ἂν δέοι οἷός ποτ’ ἐστὶν ἐκεῖνος· ἀνθρώπῳ
δὴ ὄντι βουλήσεται τὰ μέγιστα ἀγαθά. ἴσως δ’ οὐ πάντα·
αὑτῷ γὰρ μάλισθ’ ἕκαστος βούλεται τἀγαθά. Οἱ πολλοὶ
δὲ δοκοῦσι διὰ φιλοτιμίαν βούλεσθαι φιλεῖσθαι μᾶλλον ἢ
φιλεῖν· διὸ φιλοκόλακες οἱ πολλοί· ὑπερεχόμενος γὰρ
(15) φίλος ὁ κόλαξ, ἢ προσποιεῖται τοιοῦτος καὶ μᾶλλον
φιλεῖν ἢ φιλεῖσθαι· τὸ δὲ φιλεῖσθαι ἐγγὺς εἶναι δοκεῖ τοῦ
τιμᾶσθαι, οὗ δὴ οἱ πολλοὶ ἐφίενται. οὐ δι’ αὑτὸ δ’ ἐοίκασιν
αἱρεῖσθαι τὴν τιμήν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· χαίρουσι
γὰρ οἱ μὲν πολλοὶ ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς ἐξουσίαις τιμώμενοι
(20) διὰ τὴν ἐλπίδα (οἴονται γὰρ τεύξεσθαι παρ’ αὐτῶν, ἄν του
δέωνται· ὡς δὴ σημείῳ τῆς εὐπαθείας χαίρουσι τῇ τιμῇ)·
οἱ δ’ ὑπὸ τῶν ἐπιεικῶν καὶ εἰδότων ὀρεγόμενοι τιμῆς βε-
βαιῶσαι τὴν οἰκείαν δόξαν ἐφίενται περὶ αὑτῶν· χαίρουσι
δή, ὅτι εἰσὶν ἀγαθοὶ πιστεύοντες τῇ τῶν λεγόντων κρίσει.
(25) τῷ φιλεῖσθαι δὲ καθ’ αὑτὸ χαίρουσιν· διὸ δόξειεν ἂν κρεῖτ-
τον εἶναι τοῦ τιμᾶσθαι, καὶ ἡ φιλία καθ’ αὑτὴν αἱρετὴ
εἶναι. δοκεῖ δ’ ἐν τῷ φιλεῖν μᾶλλον ἢ ἐν τῷ φιλεῖσθαι
εἶναι. σημεῖον δ’ αἱ μητέρες τῷ φιλεῖν χαίρουσαι· ἔνιαι
γὰρ διδόασι τὰ ἑαυτῶν τρέφεσθαι, καὶ φιλοῦσι μὲν εἰδυῖαι,
(30) ἀντιφιλεῖσθαι δ’ οὐ ζητοῦσιν, ἐὰν ἀμφότερα μὴ ἐνδέχηται,
ἀλλ’ ἱκανὸν αὐταῖς ἔοικεν εἶναι ἐὰν ὁρῶσιν εὖ πράττοντας,
καὶ αὐταὶ φιλοῦσιν αὐτοὺς κἂν ἐκεῖνοι μηδὲν ὧν μητρὶ προσ-
ήκει ἀπονέμωσι διὰ τὴν ἄγνοιαν. μᾶλλον δὲ τῆς φιλίας
οὔσης ἐν τῷ φιλεῖν, καὶ τῶν φιλοφίλων ἐπαινουμένων, φίλων
(35) ἀρετὴ τὸ φιλεῖν ἔοικεν, ὥστ’ ἐν οἷς τοῦτο γίνεται κατ’ ἀξίαν,
[1159b] οὗτοι μόνιμοι φίλοι καὶ ἡ τούτων φιλία. οὕτω δ’ ἂν καὶ οἱ
ἄνισοι μάλιστ’ εἶεν φίλοι· ἰσάζοιντο γὰρ ἄν. ἡ δ’ ἰσότης
καὶ ὁμοιότης φιλότης, καὶ μάλιστα μὲν ἡ τῶν κατ’ ἀρετὴν
ὁμοιότης· μόνιμοι γὰρ ὄντες καθ’ αὑτοὺς καὶ πρὸς ἀλλήλους
(5) μένουσι, καὶ οὔτε δέονται φαύλων οὔθ’ ὑπηρετοῦσι τοιαῦτα,
ἀλλ’ ὡς εἰπεῖν καὶ διακωλύουσιν· τῶν ἀγαθῶν γὰρ μήτ’
αὐτοὺς ἁμαρτάνειν μήτε τοῖς φίλοις ἐπιτρέπειν. οἱ δὲ μο-
χθηροὶ τὸ μὲν βέβαιον οὐκ ἔχουσιν· οὐδὲ γὰρ αὑτοῖς διαμέ-
νουσιν ὅμοιοι ὄντες· ἐπ’ ὀλίγον δὲ χρόνον γίνονται φίλοι,
(10) χαίροντες τῇ ἀλλήλων μοχθηρίᾳ. οἱ χρήσιμοι δὲ καὶ ἡδεῖς
ἐπὶ πλεῖον διαμένουσιν· ἕως γὰρ ἂν πορίζωσιν ἡδονὰς ἢ
ὠφελείας ἀλλήλοις. ἐξ ἐναντίων δὲ μάλιστα μὲν δοκεῖ ἡ διὰ
τὸ χρήσιμον γίνεσθαι φιλία, οἷον πένης πλουσίῳ, ἀμαθὴς
εἰδότι· οὗ γὰρ τυγχάνει τις ἐνδεὴς ὤν, τούτου ἐφιέμενος ἀν-
(15) τιδωρεῖται ἄλλο. ἐνταῦθα δ’ ἄν τις ἕλκοι καὶ ἐραστὴν καὶ
ἐρώμενον, καὶ καλὸν καὶ αἰσχρόν. διὸ φαίνονται καὶ οἱ
ἐρασταὶ γελοῖοι ἐνίοτε, ἀξιοῦντες φιλεῖσθαι ὡς φιλοῦσιν·
ὁμοίως δὴ φιλητοὺς ὄντας ἴσως ἀξιωτέον, μηδὲν δὲ τοιοῦτον
ἔχοντας γελοῖον. ἴσως δὲ οὐδ’ ἐφίεται τὸ ἐναντίον τοῦ ἐν-
(20) αντίου καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός, ἡ δ’ ὄρεξις τοῦ
μέσου ἐστίν· τοῦτο γὰρ ἀγαθόν, οἷον τῷ ξηρῷ οὐχ ὑγρῷ
γενέσθαι ἀλλ’ ἐπὶ τὸ μέσον ἐλθεῖν, καὶ τῷ θερμῷ καὶ τοῖς
ἄλλοις ὁμοίως. ταῦτα μὲν οὖν ἀφείσθω· καὶ γάρ ἐστιν
ἀλλοτριώτερα.
***
Μεταξύ ανθρώπων στρυφνών και γερόντων συνάπτεται φιλία τοσούτω σπανιώτερον, όσω είναι ούτοι στρυφνότεροι και όσω ολιγώτερον τους τέρπει η συναναστροφή με τους συνανθρώπους των. Διότι φιλικαί διαθέσεις και κοινωνικότης είναι, ως φαίνεται, ιδιαζόντως κατάλληλοι διά την διατήρησιν και την σύναψιν φιλικών σχέσεων. (5) Διά τούτο οι νέοι γίνονται γρήγορα φίλοι, όχι όμως και οι γέροντες. Διότι ουδείς συνδέεται με εκείνους, εις τους οποίους δεν ευρίσκει απόλαυσιν. Όμοιόν τι συμβαίνει και όσον αφορά τους στρυφνούς. (Αλλ' οι τοιούτοι άνθρωποι δυνατόν μεν να επιθυμούν το αγαθόν και να έρχωνται αρωγοί εις την ανάγκην), φίλοι όμως πραγματικοί δεν ημπορούν να είναι, λόγω του ότι δεν έρχονται εις επικοινωνίαν μεταξύ των και δεν ευρίσκουν ο ένας εις τον άλλον ευχαρίστησιν, (10) πράγμα το οποίον αποτελεί μίαν των ουσιωδεστέρων συνθηκών διά την φιλίαν.Φίλος κατά την έννοιαν της πραγματικής φιλίας δεν ημπορεί κανείς να είναι με ανθρώπους πολλούς, όπως δεν είναι δυνατόν να ερωτεύεται πολλά πρόσωπα ταυτοχρόνως. Διότι η πραγματική φιλία ομοιάζει με την υπερβολήν, η δε υπερβολή, προκειμένου περί αγάπης, απευθύνεται, ως εκ της φύσεώς της, προς ένα ωρισμένον πρόσωπον. Προς τούτοις, δεν είναι δυνατόν ν' αρέσουν πολλοί εις μέγιστον βαθμόν εις το αυτό πρόσωπον. Επίσης δεν είναι εύκολον να υπάρχουν πολλοί ενάρετοι. (15) Εξ άλλου πρέπει ν' αποκτήση κανείς διά μακράς επικοινωνίας σχετικήν πείραν (περί του χαρακτήρος των), πράγμα δυσκολώτατον. Είναι ενδεχόμενον, προκειμένου περί συμφέροντος και τέρψεως ν' αρέση κανείς εις πολλούς, διότι είναι πολλοί οι τοιούτοι, η δε (αμοιβαία) παροχή υπηρεσιών απαιτεί ολίγον χρόνον.
Εκ των δυο τούτων ειδών των φιλικών σχέσεων, η προς την πραγματικήν φιλίαν ομοιάζουσα είναι η στηριζομένη επί της απολαύσεως, όταν οι δυο φίλοι μεταχειρίζωνται αλλήλους κατά τον αυτόν τρόπον, ή όταν ο είς ευρίσκη τέρψιν εις τον άλλον ή τα ίδια πράγματα. (20) Τοιαύτη είναι η φιλία των νέων, διότι εις αυτούς κυριαρχεί περισσότερον η ιδεολογική πλευρά, ενώ η επί του συμφέροντος εδραζομένη φιλία προδίδει καπηλικόν φρόνημα. Ωσαύτως, οι ευνοούμενοι της τύχης δεν ζητούν φίλους, οι οποίοι θα ήσαν εις αυτούς χρήσιμοι, αλλ' ευχάριστοι. Ούτοι επιθυμούν να συζούν μετ' άλλων, αλλ' ό,τι είναι οδυνηρόν, το ανέχεται κανείς μόνον ολίγον χρόνον, αλλά δεν το υπομένει παντοτινά, ούτε αυτό ακόμη (25) το αγαθόν εις περίπτωσιν, καθ' ην προξενεί λύπην. Διά τούτο οι ευνοούμενοι της τύχης ζητούν φίλους τερπνούς. Είναι ενδεχόμενον ούτοι να είναι άνθρωποι αγαθοί και αυτοί καθ' εαυτούς και διά τους τυχηρούς φίλους των, οπότε ευρίσκονται συνηνωμέναι όλαι αι ιδιότητες, τας οποίας απαιτούμεν από τους φίλους μας.
Οι δε άρχοντες, φαίνεται ότι χρειάζονται φίλους δυο ειδών. Άλλοι μεν είναι εις αυτούς χρήσιμοι, άλλοι δε τερπνοί, (30) αλλ' αι δύο αυταί ιδιότητες δεν ευρίσκονται εις έν και το αυτό πρόσωπον συνηνωμέναι. Δηλαδή δεν ζητούν ούτε ευχαρίστους ανθρώπους, οι οποίοι να είναι συγχρόνως και χρήσιμοι, ούτε χρησίμους δι' (ηθικώς) ωραίους σκοπούς. Αλλ' οι μεν αγαπώντες την απόλαυσιν ζητούν ανθρώπους πνευματώδεις και ευφυολόγους, άλλοι δε ικανώτατα άτομα διά να εκτελούν τας διαταγάς των. Αλλ' αυτά δεν ευρίσκονται πάρα πολύ συνδυασμένα εις ένα και το αυτό πρόσωπον. Προηγουμένως είπομεν, ότι ο πραγματικώς ενάρετος άνθρωπος είναι συγχρόνως ευχάριστος και χρήσιμος. Αλλ' ο τοιούτος δεν συνάπτει φιλικούς δεσμούς μετ' εκείνου όστις είναι ανώτερός του, (35) εάν δεν υπερέχη και ως προς την αρετήν. Άλλως το πρόσωπον υψηλής περιωπής δεν θα είναι όμοιόν του, εφ' όσον θα ευρίσκεται εις κατώτερον ηθικόν επίπεδον. Πλην όμως άνθρωποι τοιούτου είδους είναι σπάνιοι.
[1158b] Αι φιλίαι, περί των οποίων ωμιλήσαμεν, στηρίζονται εις την ισότητα. Διότι, όσον αφορά εις τας φιλίας ταύτας, αμφότερα τα μέρη παρέχουν και ποθούν ή ανταλλάσσουν το έν αντί του άλλου, επί παραδείγματι, αντί ωφελείας απόλαυσιν. Το ότι αι τοιαύται φιλίαι είναι ολιγώτερον γνήσιαι και μικροτέρας διαρκείας, (5) έχει ήδη λεχθή. Καθ' ομοιότητα και ανομοιότητα, φαίνονται ότι είναι κατά την αυτήν σχέσιν φιλίαι και συγχρόνως ότι δεν είναι τοιαύται. Καθ' ομοιότητα προς την επί της αρετής στηριζομένην φιλίαν, φαίνονται φιλίαι (διότι η μία παρέχει απόλαυσιν, η άλλη ωφέλειαν, ό,τι δηλαδή προσφέρει και εκείνη), εφ' όσον όμως η τελευταία τυγχάνει αδιάβλητος και μόνιμος, ενώ εκείναι μεταβάλλονται ταχέως (10) και διαφέρουν εις σημεία πολλά, δεν φαίνονται πραγματικαί φιλίαι λόγω ανομοιότητος προς την φιλίαν, την εδραζομένην επί της αρετής.
Αλλ' υπάρχει και άλλο είδος φιλίας, ως προς την οποίαν υφίσταται σχέσις υπεροχής, καθώς είναι η φιλία του πατρός προς τον υιόν, του πρεσβυτέρου προς τους νεωτέρους, του συζύγου προς την σύζυγον, του άρχοντος προς του αρχομένους. Αι τοιαύται φιλίαι διαφέρουν η μια από την άλλην. (15) Η φιλία των γονέων προς τα τέκνα είναι διάφορος της φιλίας των αρχόντων προς τους αρχομένους, αλλά και η φιλία του πατρός προς τον υιόν δεν είναι ομοία προς την φιλίαν του υιού προς τον πατέρα, ούτε η του συζύγου προς την σύζυγον είναι ομοία προς την της συζύγου προς τον σύζυγον.
Έκαστον των προσώπων τούτων έχει ιδίαν αρετήν, ιδιάζουσαν δράσιν. Τα ελατήρια των κλίσεών των είναι διάφορα, διό και η αγάπη (φίλησις) και η φιλία διαφέρουν αλλήλων εκάστοτε. (20) Όθεν δεν ανταποδίδονται παρά των δύο μερών τα ίσα, ουδέ πρέπει κανείς να το απαιτή. Όταν τα τέκνα αποδίδουν ό,τι πρέπει εις τους γονείς και οι γονείς ό,τι πρέπει εις τα τέκνα των, τότε η μεταξύ των φιλία θα είναι μόνιμος και κοσμία.
Εις όλας αυτάς τας επί της υπεροχής εδραζομένας φιλίας, (25) ο καλύτερος μάλλον αγαπάται παρά αγαπά. Διότι, όταν αμφότερα τα μέρη αγαπώνται κατ' αξίαν, γεννάται κάποια ισότης, ήτις θεωρείται πάσης φιλίας χαρακτηριστικόν γνώρισμα.
Σημειωτέον, ότι η ισότης δεν παρουσιάζει εις την φιλίαν τα αυτά γνωρίσματα, (30) όπως εις την δικαιοσύνην. Ως προς το δίκαιον, το προέχον σημείον είναι η εις την αξίαν στηριζομένη αναλογία και κατά δεύτερον λόγον η αναλογία η εδραζομένη εις την ποσότητα. Τουναντίον∙ εις την φιλίαν προεξάρχει η αναλογία, η ερειδομένη επί της ποσότητος και κατά δεύτερον λόγον η στηριζομένη επί της αξίας. Τούτο βλέπει κανείς καθαρά, όταν μεταξύ των διαφόρων προσώπων υπάρχη ως προς την αρετήν, την κακίαν, την ευμάρειαν, ή προς άλλο τι, μεγάλη απόστασις. Τότε ο είς δεν είναι φίλος του άλλου, (35) ούτε το επιζητεί. Εμφανέστατα βλέπει κανείς το τοιούτον, όσον αφορά τους θεούς, οίτινες, ως προς πάντα τα αγαθά, τόσον πολύ υπερέχουν.
Τούτο είναι φανερόν [1159a] και όσον αφορά εις τους βασιλείς, διότι ούτε αυτών αξιούν να είναι φίλοι οι πολύ υποδεέστεροι, ούτε οι μηδεμίαν αξίαν έχοντες, των αρίστων και σοφωτάτων.
Ακριβής ορισμός μέχρι ποίου σημείου δύναται να εκταθή η φιλία μεταξύ ανίσου κοινωνικής καταστάσεως ατόμων δεν υφίσταται, διότι και αν ακόμη εκλείψουν πολλαί σχετικαί συνθήκαι, η φιλία υπάρχει ακόμη πάντοτε. Όταν όμως είναι μεγάλη η απόστασις, (5) όπως παρά τω Θεώ, είναι αδύνατος η φιλία. Όθεν γεννάται η απορία, εάν οι φίλοι επιθυμούν διά τους φίλους των τα υπέρτατα αγαθά, επί παραδείγματι, να γίνουν θεοί. Αλλά τότε δεν θα υπάρχουν πλέον φίλοι, ουδέ τα εκ της φιλίας αγαθά, διότι το αγαθόν είναι οι φίλοι. Εάν δε καλώς λέγεται, ότι ο φίλος αγαπά το αγαθόν δι' αυτόν τούτον τον φίλον του, (10) ο φίλος πρέπει να παραμένη όπως είναι. Τότε μόνον ο φίλος θα επιθυμή διά τον φίλον του τα υπέρτατα αγαθά, όταν τον θεωρή ως άνθρωπον. Αλλά και τούτο ίσως όχι δι' όλους, διότι ο καθείς επιθυμεί διά τον εαυτόν του τα αγαθά.
Φαίνεται, ότι οι πολλοί θέλουν περισσότερον ν' αγαπώνται παρά ν' αγαπούν (διά τούτο και πλείστοι τω ανθρώπων ποιούνται περί πολλού τους κόλακας, δεδομένου ότι (15) ο κόλαξ είναι φίλος κατώτερος ή προσποιείται ότι είναι τοιούτος και ότι προκρίνει ν' αγαπά παρά ν' αγαπάται). Το δε ν' αγαπάται κανείς φαίνεται εγγύς προς το να τιμάται, πράγμα το οποίον ποθούν πολλοί. Πλην όμως φαίνεται, ότι δεν αγαπούν αυτάς καθ' εαυτάς τας τιμάς, αλλά κατά τύχην. Πράγματι οι πολλοί χαίρουν διά την τιμήν, την οποίαν τους κάμνουν οι άρχοντες (20) βάσει μιας ελπίδος (δηλαδή ότι θ' αποκτήσουν παρ' αυτών εκείνο, το οποίον τους χρειάζεται. Ούτως ώστε απολαμβάνουν την τιμήν ως εγγύησιν μελλούσης ευεργεσίας). Οι δε επιζητούντες τιμάς παρ' ανθρώπων χρηστών και σοφών επιθυμούν να ενισχύσουν την γνώμην, που έχουν περί του εαυτού των, και χαίρουν διά το ότι είναι ενάρετοι, λόγω του ότι πιστεύουν εις την κρίσιν εκείνων, οι οποίοι το ομολογούν. (25) Επίσης χαίρουν διά το ότι αγαπώνται δι' αυτό και μόνον. Διά τούτο φαίνεται προτιμότερον το να τιμάται κανείς και ότι η φιλία τυγχάνει αυτή καθ' εαυτήν περιπόθητος. Άλλως τε αύτη φαίνεται συνισταμένη περισσότερον εις το ν' αγαπά τις παρά εις το ν' αγαπάται. Τούτο καταδεικνύουν αι μητέρες, αι οποίαι ευρίσκουν την χαράν των εις το ν' αγαπούν. Μερικαί εξ αυτών αφίνουν τα τέκνα των να τρέφωνται παρ' άλλων και περιβάλλουν αυτά μ' ενσυνείδητον αγάπην, (30) αλλά δεν απαιτούν αμοιβαιότητα, διότι δεν είναι δυνατά και τα δύο αυτά πράγματα, αλλά θεωρούν τον εαυτόν των ικανοποιούμενον, βλέπουσαι ότι τα τέκνα των είναι ευτυχισμένα, και τα αγαπούν και όταν ακόμη ταύτα εξ αγνοίας δεν ανταποδίδουν ό,τι ανήκει εις την μητέρα.
Επειδή η φιλία έγκειται περισσότερον εις το ν' αγαπά τις, επαινούνται δε οι αγαπώντες τους φίλους των, (35) φαίνεται ότι αρετή των φίλων είναι η αγάπη. Διά τούτο οι κατ' αξίαν αγαπώντες [1159b] είναι φίλοι ασφαλείς και ακλόνητος η φιλία των. Τοιουτοτρόπως δύναται να συμβή, ώστε να συνδέωνται διά των δεσμών της φιλίας ανίσου κοινωνικής καταστάσεως πρόσωπα, διότι μεταξύ αυτών ημπορεί να δημιουργηθή ισότης. Αλλά ισότης και ομοιότης είναι φιλία, προ πάντων δε η ομοιότης προκειμένου περί των αφορώντων την αρετήν. Δεδομένου ότι οι ενάρετοι είναι αυτοί καθ' εαυτούς σταθεροί, είναι και μεταξύ των τοιούτοι, (5) και ούτε έχουν ανάγκην του κακού, ούτε το εξυπηρετούν και, ούτως ειπείν, εμποδίζουν και τους άλλους να το διαπράττουν. Πράγματι η αρετή έγκειται εις το ν' αποφεύγη κανείς το κακόν και να μη επιτρέπη να το εκτελούν ούτε οι φίλοι των. Τουναντίον οι κακοί δεν είναι σταθεροί, διότι δεν είναι ούτε με τον εαυτόν των όμοιοι, γίνονται δε φίλοι επ' ολίγον, (10) διότι ο είς ευρίσκει εις την κακίαν του άλλου ηδονήν. Μακρότερον χρόνον διαρκεί η φιλία εκείνων, οίτινες είναι προς αλλήλους χρήσιμοι και ευχάριστοι, δηλαδή εφ' όσον παρέχει ο είς εις τον άλλον ωφέλειαν και απόλαυσιν.
Φαίνεται, ότι η επί του συμφέροντος εδραζομένη φιλία γεννάται εκ των αντιθέσεων, ως είναι η φιλία μεταξύ πλουσίων και πτωχών, αμαθών και πεπαιδευμένων. Διότι ο καθείς επιθυμεί εκείνο, το οποίον του λείπει, (15) και παρέχει άλλο τι αντ' αυτού. Εις την κατηγορίαν ταύτην δύναται να κατατάξη κανείς τον εραστήν και τον ερωμένον, τον ωραίον και τον δυσειδή. Διά τούτο φαίνονται και οι ερασταί γελοίοι ενίοτε, εφ' όσον αξιούν ν' αγαπώνται, όπως αυτοί αγαπούν. Ίσως τούτο ημπορεί να το απαιτήση κανείς, εάν είναι αξιέραστος, εάν όμως στερήται τοιούτων χαρισμάτων, καθίσταται γελοίος. Ίσως να μη έλκωνται τα αντίθετα παρά μόνον κατά τύχην, (20) η δε επιθυμία να κατατείνη προς την μεσότητα. Επί παραδείγματι, το αγαθόν δεν έγκειται διά το ξηρόν εις το να γίνη υγρόν, αλλ' εις το να επιτύχη μίαν μέσην κατάστασιν, τούτο δε ισχύει και ως προς το θερμόν ως και ως προς όλα τα άλλα. Αλλ' ας αφήσωμεν τας σκέψεις αυτάς (διότι είναι μάλλον ξέναι προς το προκείμενον θέμα).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου