ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (7.21.1-7.21.7)

[7.21.1] Ἐν ᾧ δὲ αὐτῷ ἐναυπηγοῦντο μὲν αἱ τριήρεις, ὁ λιμὴν δὲ πρὸς Βαβυλῶνι ὠρύσσετο, ἐκπλεῖ ἐκ Βαβυλῶνος κατὰ τὸν Εὐφράτην ὡς ἐπὶ τὸν Πολλακόπαν καλούμενον ποταμόν. ἀπέχει δὲ οὗτος τῆς Βαβυλῶνος σταδίους ὅσον ὀκτακοσίους, καὶ ἔστι διῶρυξ αὕτη [ὁ Πολλακόπας] ἐκ τοῦ Εὐφράτου, οὐχὶ δὲ ἐκ πηγῶν τις ἀνίσχων ποταμός. [7.21.2] ὁ γὰρ Εὐφράτης ποταμὸς ῥέων ἐκ τῶν Ἀρμενίων ὀρῶν χειμῶνος μὲν ὥρᾳ προχωρεῖ κατὰ τὰς ὄχθας, οἷα δὴ οὐ πολλοῦ ὄντος αὐτῷ τοῦ ὕδατος· ἦρος δὲ ὑποφαίνοντος καὶ πολὺ δὴ μάλιστα ὑπὸ τροπάς, ἅστινας τοῦ θέρους ὁ ἥλιος ἐπιστρέφει, μέγας τε ἐπέρχεται καὶ ὑπερβάλλει ὑπὲρ τὰς ὄχθας ἐς τὴν γῆν τὴν Ἀσσυρίαν· [7.21.3] τηνικαῦτα γὰρ αἱ χιόνες αἱ ἐπὶ τοῖς ὄρεσι τοῖς Ἀρμενίοις κατατηκόμεναι αὔξουσιν αὐτῷ τὸ ὕδωρ ἐπὶ μέγα. ὅτι δὲ ἐπιπολῆς ἐστιν αὐτῷ καὶ ὑψηλὸς ὁ ῥοῦς, ὑπερβάλλει ἐς τὴν χώραν, εἰ μή τις ἀναστομώσας αὐτὸν κατὰ τὸν Πολλακόπαν ἐς τὰ ἕλη τε ἐκτρέψειε καὶ τὰς λίμνας, αἳ δὴ ἀρχόμεναι ἀπὸ ταύτης τῆς διώρυχος ‹διήκουσιν› ἔστε ἐπὶ τὴν ξυνεχῆ τῇ Ἀράβων γῇ, καὶ ἔνθεν μὲν ἐς τέναγος ἐπὶ πολύ, ἐκ δὲ τοῦ ἐς θάλασσαν κατὰ πολλά τε καὶ ἀφανῆ στόματα ἐκδίδωσι. [7.21.4] τετηκυίας δὲ τῆς χιόνος ἀμφὶ Πλειάδων μάλιστα δύσιν ὀλίγος τε ὁ Εὐφράτης ῥέει καὶ οὐδὲν μεῖον τὸ πολὺ αὐτοῦ κατὰ τὸν Πολλακόπαν ἐκδιδοῖ ἐς τὰς λίμνας. εἰ δή τις μὴ ἀποφράξει‹ε› τὸν Πολλακόπαν αὖθις, ὡς κατὰ τὰς ὄχθας ἐκτραπὲν φέρεσθαι τὸ ὕδωρ κατὰ πόρου, ἐκένωσεν ἂν τὸν Εὐφράτην ἐς αὑτόν, ὡς μηδ᾽ ἐπάρδεσθαι ἀπ᾽ αὐτοῦ τὴν Ἀσσυρίαν γῆν. [7.21.5] ἀλλὰ ἀπεφράσσοντο γὰρ αἱ ἐς τὸν Πολλακόπαν τοῦ Εὐφράτου ἐκβολαὶ πρὸς τοῦ σατράπου τῆς Βαβυλωνίας πολλῷ πόνῳ, καίπερ οὐ χαλεπῶς ἀναστομούμεναι, ὅτι ἰλυώδης τε ἡ ταύτῃ γῆ καὶ πηλὸς ἡ πολλὴ αὐτῆς, οἵα δεχομένη τὸ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ μὴ εὐμαρῆ τὴν ἀποστροφὴν αὐτοῦ παρέχειν· ἀλλὰ καὶ ἐς τρίτον μῆνα Ἀσσυρίων ἄνδρες ὑπὲρ τοὺς μυρίους ἐν τῷδε τῷ πόνῳ ξυνείχοντο.

[7.21.6] Ταῦτα ἀπαγγελθέντα ἐπήγαγεν Ἀλέξανδρον ὠφελῆσαί τι τὴν χώραν τὴν Ἀσσυρίαν. ἔνθεν μὲν δὴ ἐς τὸν Πολλακόπαν ἐτρέπετο τοῦ Εὐφράτου ὁ ῥοῦς, ταύτῃ δὲ ἔγνω βεβαίως ἀποκλεῖσαι τὴν ἐκβολήν· προελθόντι δὲ ὅσον σταδίους τριάκοντα ὑπόπετρος ἡ γῆ ἐφαίνετο, οἵα διακοπεῖσα, εἰ ξυναφὴς ἐγένετο τῇ πάλαι διώρυχι τῇ κατὰ τὸν Πολλακόπαν, οὔτ᾽ ἂν διαχεῖσθαι παρέχειν τὸ ὕδωρ ὑπὸ στερρότητος τῆς γῆς, τήν τε ἀποστροφὴν αὐτοῦ τῇ τεταγμένῃ ὥρᾳ μὴ χαλεπῶς γίγνεσθαι. [7.21.7] τούτων ἕνεκα ἐπί τε τὸν Πολλακόπαν ἔπλευσε καὶ κατ᾽ αὐτὸν καταπλεῖ ἐς τὰς λίμνας ὡς ἐπὶ τὴν Ἀράβων γῆν. ἔνθα χῶρόν τινα ἐν καλῷ ἰδὼν πόλιν ἐξῳκοδόμησέ τε καὶ ἐτείχισε, καὶ ἐν ταύτῃ κατῴκισε τῶν Ἑλλήνων τινὰς τῶν μισθοφόρων, ὅσοι τε ἑκόντες καὶ ὅσοι ὑπὸ γήρως ἢ κατὰ πήρωσιν ἀπόλεμοι ἦσαν.

***

[7.21.1] Ενώ ναυπηγούσαν τις τριήρεις, όπως είχε διατάξει, και εκτελούσαν εκσκαφές για το λιμάνι κοντά στη Βαβυλώνα, ο Αλέξανδρος έπλευσε από τη Βαβυλώνα προς τα κάτω τον Ευφράτη κατευθυνόμενος προς τον λεγόμενο Πολλακόπα ποταμό. Αυτός απέχει οχτακόσιους περίπου σταδίους από τη Βαβυλώνα και είναι μία διώρυγα που αρχίζει από τον Ευφράτη, όχι ένας ποταμός με δικές του πηγές. [7.21.2] Ο Ευφράτης πηγάζοντας από τα βουνά της Αρμενίας κυλάει ομαλά ανάμεσα στις όχθες του τον χειμώνα, επειδή τότε δεν έχει πολλά νερά· μόλις όμως αρχίσει η άνοιξη και κυρίως κατά τον χρόνο των θερινών τροπών του ηλίου κατεβαίνει φουσκωμένος, ξεχειλίζει και κατακλύζει την Ασσυριακή γη. [7.21.3] Γιατί την εποχή αυτή λιώνουν τα χιόνια επάνω στα βουνά της Αρμενίας και αυξάνουν κατά πολύ τα νερά του Ευφράτη. Και επειδή φουσκώνει και ξεπερνά την επιφάνεια του εδάφους, πλημμυρίζει την περιοχή, εκτός αν του ανοίξουν διέξοδο μέσω του Πολλακόπα και τον στρέψουν προς τα έλη και τις λίμνες, οι οποίες αρχίζουν από αυτή τη διώρυγα και φθάνουν μέχρι τη γειτονική περιοχή με την Αραβία και από εκεί χύνονται ως επί το πλείστον σε έλη και μετά εκβάλλουν στη θάλασσα με πολλά και αθέατα στόμια. [7.21.4] Αφού λιώσουν τα χιόνια, κυρίως γύρω στη δύση των Πλειάδων, τα νερά του Ευφράτη λιγοστεύουν, ωστόσο στο μεγαλύτερο μέρος τους χύνονται κατά τον ίδιο τρόπο στις λίμνες μέσω του Πολλακόπα. Αν πράγματι δεν έφραζαν ξανά τον Πολλακόπα, ώστε να στραφεί το νερό και να ρέει στην κοίτη του ποταμού ανάμεσα στις όχθες, θα άδειαζε όλος ο Ευφράτης στον Πολλακόπα και έτσι δεν θα αρδευόταν καθόλου από αυτόν η γη των Ασσυρίων. [7.21.5] Γι᾽ αυτό με διαταγή του σατράπη της Βαβυλωνίας έφραζαν με πολύ κόπο τις διεξόδους του Ευφράτη στον Πολλακόπα, παρόλο που χωρίς δυσκολία σχηματίζονταν ανοίγματα, επειδή στο μέρος εκείνο η γη είναι σχεδόν ιλύς, ως επί το πλείστον πηλός, και δέχεται το νερό του ποταμού, με τρόπο ώστε να γίνεται δύσκολη η μεταστροφή του· έτσι, επί τρεις μήνες περισσότεροι από δέκα χιλιάδες Ασσύριοι ήταν απασχολημένοι με αυτή την επίπονη εργασία.
[7.21.6] Αυτά όταν τα ανέφεραν στον Αλέξανδρο, τον παρακίνησαν να προσφέρει κάποια ωφέλεια στη χώρα των Ασσυρίων. Στο σημείο λοιπόν, όπου γινόταν η τροπή του ρεύματος του Ευφράτη προς τον Πολλακόπα, αποφάσισε να φράξει εκεί στέρεα την έξοδο του νερού. Αφού προχώρησε τριάντα περίπου σταδίους, η γη άρχισε να φαίνεται κάπως πετρώδης, τέτοια που αν κοβόταν πέρα-πέρα και συνδεόταν με την παλαιά διώρυγα του Πολλακόπα, ούτε το νερό θα άφηνε να διασκορπίζεται εξαιτίας της στερεότητας του εδάφους ούτε η μεταστροφή του νερού θα γινόταν χωρίς δυσκολία κατά την ορισμένη εποχή. [7.21.7] Για τον σκοπό αυτό ο Αλέξανδρος έπλευσε προς τον Πολλακόπα και ακολουθώντας το ρεύμα του έφθασε πλέοντας στις λίμνες προς την κατεύθυνση της Αραβίας. Όταν είδε εκεί μια κατάλληλη τοποθεσία, έχτισε πόλη και την οχύρωσε με τείχη και εγκατέστησε σε αυτή μερικούς Έλληνες μισθοφόρους, όσους το θέλησαν καθώς και όσους ήταν ακατάλληλοι για πόλεμο λόγω ηλικίας ή αναπηρίας.