Πουθενά αλλού δεν γίνεται τόσο έντονα αισθητή η αλληλεπίδραση εικαστικών τεχνών και λογοτεχνίας όσο στα ελληνιστικά χρόνια. Η ελληνιστική αισθητική, όπως εκφράζεται στην προτίμηση για το καθημερινό και το οικείο, το γκροτέσκο και το χιουμοριστικό, τον ερωτισμό και το πάθος, την περιγραφή της φύσης και τον θαυμασμό για το έργο τέχνης, είναι αποτέλεσμα μιας στιλιστικής εκλέπτυνσης που διαπερνά ταυτόχρονα τη νεωτερική ποιητική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τα πολύχρωμα ψηφιδωτά.
Η ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας, η μίμηση, είναι η βασική στόχευση της τέχνης, όπως πολύ ωραία αποτυπώνεται στο παλαιότερο εκφραστικό επίγραμμα που αποδίδεται στην Ήριννα, ποιήτρια του 4ου αι. π.Χ. [ΠΑ. 6.352]:
«Η ζωγραφιά αυτή είναι έργο ευαίσθητων χεριών. Καλέ μου Προμηθέα, υπάρχουν άνθρωποι που σου μοιάζουνε στην τέχνη. Στ' αλήθεια, όποιος ζωγράφισε αυτήν την κοπέλα αν της έδινε και φωνή, θα είχε φτιάξει την Αγαθαρχίδα ολοζώντανη».
Παρόμοια σχολιάζουν τα εικαστικά εκθέματα στο παλάτι των Πτολεμαίων δύο λαϊκές γυναίκες, η Γοργώ και η Πραξινόη, στο Ειδύλλιο 15 του Θεοκρίτου [Θεόκριτος, Ειδύλλιο 15]:
«Δέσποινα Αθηνά, ποιες υφάντρες τα κέντησαν, ποιοι ζωγράφοι εζωγράφισαν τα σχέδια τόσο πιστά· με πόση φυσικότητα στέκουν και με πόση φυσικότητα γυρίζουν, λες και είναι ζωντανά, όχι κεντημένα».
Ο αναγνώστης ελληνιστικών ποιημάτων γίνεται πολύ συχνά θεατής, κυρίως όταν ο ποιητής παρεμβάλλει στο έργο του μιαν ἔκφρασιν, μια λεπτομερειακή δηλαδή περιγραφή ενός έργου τέχνης ή ενός περίτεχνου αντικειμένου με τις αναπαραστάσεις του. Η παλαιότερη ἔκφρασις είναι φυσικά η περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα που φιλοτέχνησε ο Ήφαιστος στο Σ της Ιλιάδας. Ο Θεόκριτος αντιστρέφει το ομηρικό μοντέλο στη δική του ἔκφρασιν, την περιγραφή ενός αγροτικού ποτηριού από κισσό με χαραγμένες παραστάσεις-σύμβολα της νεωτερικής ποιητικής, όπως είναι το ζευγάρι των νεαρών εραστών, ο γέροντας ψαράς και το παιδί με την αλεπού, στο πρώτο του Ειδύλλιο Θύρσις ἢ Ὠιδή. Περισσότερο εναρμονισμένη με τους υψηλούς τόνους του έπους είναι η περιγραφή του μανδύα του Ιάσονα από τα Αργοναυτικά όπου απεικονίζονται παραστάσεις από τον μύθο∙ εδώ ρητά λέγεται, κατ' αναλογία προς την ασπίδα του Αχιλλέα, ότι ο πορφυρός μανδύας είναι έργο θεϊκό, φιλοτεχνημένο από την ίδια την Αθηνά. Η διασημότερη όμως περιγραφή προέρχεται από την Ευρώπη του Μόσχου, όπου το χρυσό πανέρι της Ευρώπης, έργο θεών κι αυτό, φιλοξενεί «σε σμίκρυνση» την ερωτική ένωση του Δία με τη βοόμορφη Ιώ.
Κείμενα:
· Θεόκριτος, Ειδύλλιο 1 Θύρσις ὴ Ὠιδή (Η περιγραφή του κισσυβίου)
· Θεόκριτος, Ειδύλλιο 15 Συρακόσιαι ἢ Ἀδωνιάζουσαι 78-86 (Έργα τέχνης στην αυλή των Πτολεμαίων)
· Απολλώνιος, Αργοναυτικά 1.721-773 (Η περιγραφή του μανδύα του Ιάσονα)
· Μόσχος, Ευρώπη 37-62 (Περιγραφή του χρυσού καλαθιού της Ευρώπης)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου