Το πρώτο γεωλογικό στοιχείο του συστήματος των νερών εδάφους στον Άρη

Ο Mars Express έχει αποκαλύψει το πρώτο γεωλογικό στοιχείο ενός συστήματος αρχαίων διασυνδεδεμένων λιμνών που κάποτε απλωνόταν βαθιά κάτω από την επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη, πέντε από τις οποίες μπορεί να περιέχουν ορυκτά κρίσιμα για τη ζωή. Ο Άρης εμφανίζεται να είναι ένας άνυδρος κόσμος, όμως η επιφάνειά του δείχνει πειστικά σημάδια ότι μεγάλα ποσά νερού υπήρχαν κάποτε σε όλο τον πλανήτη. Βλέπουμε χαρακτηριστικά που θα είχαν απαιτήσει νερό για να διαμορφωθούν – διακλαδωμένα κανάλια ροής και κοιλάδες, για παράδειγμα – και μόλις το τελευταίο χρόνο ο Mars Express ανίχνευσε μια λίμνη υγρού νερού κάτω από το νότιο πόλο του πλανήτη.

Μια νέα μελέτη, τώρα, αποκαλύπτει την έκταση του υπόγειου νερού στον αρχαίο Άρη που προηγουμένως προβλέπονταν μόνο από μοντέλα. «Ο πρώιμος Άρης ήταν ένας κόσμος με νερό, όμως καθώς το κλίμα του πλανήτη άλλαζε το νερό αυτό αποτραβήχθηκε κάτω από την επιφάνεια για να διαμορφώσει λίμνες και “νερά εδάφους”», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Francesco Salese του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης την Ολλανδία. «Παρακολουθήσαμε αυτό το νερό στη μελέτη μας, καθώς η κλίμακα και ο ρόλος του είναι θέμα αντιπαράθεσης και βρήκαμε το πρώτο γεωλογικό στοιχείο ενός πλανητικού επιπέδου συστήματος νερών εδάφους στον Άρη».

Ο Salese και οι συνάδελφοί του εξερεύνησαν 24 βαθιών, κλειστών κρατήρων στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη, με δάπεδα που απλώνονται σχεδόν 4000 m κάτω από το αρειανό «επίπεδο της θάλασσας» (επίπεδο που, δεδομένης της έλλειψης θαλασσών στον πλανήτη, είναι αυθαίρετα ορισμένο στον Άρη με βάση την ανύψωση και την ατμοσφαιρική πίεση). Βρήκαν χαρακτηριστικά στα δάπεδα αυτών των κρατήρων που θα μπορούσαν να έχουν διαμορφωθεί μόνο με την παρουσία νερού. Πολλοί κρατήρες περιέχουν πολλαπλά χαρακτηριστικά, όλα σε βάθη 4000 μέχρι 4500 m – που δείχνουν ότι οι κρατήρες αυτοί κάποτε περιείχαν λίμνες και ροές νερού που άλλαξαν και υποχώρησαν κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Η εικόνα δείχνει την κατανομή ενός αριθμού βαθέων κρατήρων (σημειώνονται σαν τελείες) που εξερευνήθηκαν πρόσφατα ως μέρος της μελέτης στα νερά εδάφους στον Άρη. Οι κόκκινες και πορτοκαλί περιοχές της εικόνας αναπαριστούν τις περιοχές με χαμηλότερα υψόμετρα και οι μπλε και πράσινες με υψηλότερα.

Χαρακτηριστικά που περιλαμβάνουν κανάλια εγχαραγμένα στα τοιχώματα του κρατήρα, κοιλάδες που διαμορφώθηκαν από το τράβηγμα των νερών εδάφους, σκοτεινά, καμπυλωμένα δέλτα που θεωρούνται ότι έχουν διαμορφωθεί από την άνοδο και πτώση των επιπέδων του νερού, αυλακωτές αναβαθμίδες μέσα στα τοιχώματα του κρατήρα που διαμορφώθηκαν από στάσιμο νερό και ριπιδωτού σχήματος αποθέσεις ιζήματος που συνδέονται με νερό που ρέει. Το επίπεδο του νερού ευθυγραμμίζεται με τις προτεινόμενες ακτές ενός υποτιθέμενου αρειανού ωκεανού που θεωρείται ότι υπήρχε στον Άρη μεταξύ τριών και τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών.

Θεωρείται ότι ο ωκεανός αυτός μπορεί να έχει συνδεθεί με ένα σύστημα υπόγειων λιμνών που απλώνονται σε όλο το εσωτερικό του πλανήτη. Αυτές οι λίμνες θα πρέπει να υπήρχαν πριν από περίπου 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, έτσι ίσως έχουν υπάρξει σύγχρονοι του αρειανού ωκεανού, σύμφωνα με την άποψη του Gian Gabriele Ori, επίσης συγγραφέα της έρευνας. Η ιστορία του νερού στον Άρη είναι σύνθετη και συνδέεται περίπλοκα με την κατανόηση του αν ή όχι η ζωή παρουσιάστηκε εκεί – και αν είναι έτσι, που, πότε και πώς έγινε αυτό;

Η εξέλιξη των λεκανών που είχαν νερό κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Η ομάδα επίσης εντόπισε σημάδια ορυκτών μέσα σε πέντε από τους κρατήρες που συνδέονται με την ανάδυση της ζωής στη Γη: διάφοροι άργιλοι, ανθρακικά και πυριτικά άλατα. Το εύρημα προσθέτει βαρύτητα στην ιδέα ότι αυτές οι λεκάνες μπορεί κάποτε να είχαν τα συστατικά να φιλοξενήσουν ζωή. Επιπλέον, ήταν οι μόνες λεκάνες αρκετά βαθιές για να διασταυρώνονται με το εμποτισμένο με νερό μέρος της κρούστας του Άρη για μεγάλες χρονικές περιόδους, με αποδείξεις ίσως ακόμη θαμμένες στα ιζήματα σήμερα.

Η εξερεύνηση σε μέρη όπως αυτά μπορεί έτσι να αποκαλύψει τις κατάλληλες συνθήκες για ζωή στο παρελθόν και ως εκ τούτου υψηλά σχετιζόμενες με αστροβιολογικές αποστολές όπως η ExoMars – μια κοινή προσπάθεια των ESA και Roscosmos. Ενώ ο ExoMars Trace Gas Orbiter μελετάει ήδη τον Άρη από επάνω, η επόμενη αποστολή θα εκτοξευθεί τον επόμενο χρόνο. Συγκροτείται από ένα ρόβερ – πρόσφατα πήρε το όνομα της Rosalind Franklin – και μια επιστημονική πλατφόρμα επιφανείας και θα στοχεύσει και θα εξερευνήσει αρειανούς τόπους που θεωρούνται ότι είναι κλειδί στο κυνήγι για σημάδια ζωής στον Άρη.

Τέτοια ευρήματα θεωρούνται τεράστιας σημασίας καθώς βοηθούν τους επιστήμονες να προσδιορίσουν τις περιοχές του Άρη που είναι τα πλέον υποσχόμενα για την ανακάλυψη σημαδιών για ζωή στο παρελθόν.