ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΟΣΧΟΣ - Εὐρώπη (1-27)

Η αρπαγή της Ευρώπης

Μια από τις αγαπημένες μορφές της ελληνιστικής αφηγηματικής ποίησης είναι το ἐπύλλιον: ένα σχετικά σύντομο έπος με θέμα συνήθως ένα επεισόδιο από τη ζωή μιας μυθικής ηρωίδας ή ενός ήρωα, στο πλαίσιο του οποίου κατά κανόνα αναπτύσσεται και ένα δευτερεύον θέμα ή μια περιγραφή. Στο ποιητικό αυτό είδος ανήκει και η Εὐρώπη του Μόσχου από τις Συρακούσες. Στους 166 δακτυλικούς εξάμετρους του επυλλίου ο ποιητής αφηγείται με τρόπο αριστοτεχνικό τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης, της κόρης του Φοίνικα, από τον Δία, που είχε μεταμορφωθεί σε ταύρο (τον ίδιο μύθο είχαν πραγματευθεί πριν από τον Μόσχο ποιητές όπως ο Ησίοδος, ο Σιμωνίδης και ο Βακχυλίδης). Το ποίημα αρχίζει με το όνειρο της κόρης Ευρώπης: δύο ήπειροι με μορφή γυναικών, η Ασία και η "άλλη απέναντι" (η Ευρώπη), την διεκδικούν, ενώ η δεύτερη από τις δύο αναφέρει ότι είναι γραμμένο από τον Δία να κερδίσει η ίδια ως βραβείο την ηρωίδα. Η κόρη ξυπνά τρομαγμένη και πηγαίνει με τις φίλες της να μαζέψει άνθη κοντά στη θάλασσα. Η περιγραφή (ἔκφρασις)του χρυσού πανεριού της Ευρώπης με την παράσταση της Ιώς, γνωστής για την ερωτική της περιπέτεια με τον Δία, προεικονίζει την εξέλιξη της ιστορίας. Όταν ο Δίας βλέπει την Ευρώπη, κυριεύεται από σφοδρό πάθος. Μεταμορφώνεται σε ταύρο, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη της, και τη μεταφέρει καθισμένη στη ράχη του με τρόπο θαυμαστό στην Κρήτη. Το επύλλιο βρίθει από αναφορές σε λογοτεχνικά καθώς και σε σύγχρονα εικαστικά έργα.
 -------------------

Εὐρώπῃ ποτὲ Κύπρις ἐπὶ γλυκὺν ἧκεν ὄνειρον.
νυκτὸς ὅτε τρίτατον λάχος ἵσταται, ἐγγύθι δ᾽ ἠώς,
ὕπνος ὅτε γλυκίων μέλιτος βλεφάροισιν ἐφίζων
λυσιμελὴς πεδάᾳ μαλακῷ κατὰ φάεα δεσμῷ,
5εὖτε καὶ ἀτρεκέων ποιμαίνεται ἔθνος ὀνείρων,
τῆμος ὑπωροφίοισιν ἐνὶ κνώσσουσα δόμοισι
Φοίνικος θυγάτηρ ἔτι παρθένος Εὐρώπεια
ὠίσατ᾽ ἠπείρους δοιὰς περὶ εἷο μάχεσθαι,
Ἀσίδα τ᾽ ἀντιπέρην τε· φυὴν δ᾽ ἔχον οἷα γυναῖκες.
10τῶν δ᾽ ἡ μὲν ξείνης μορφὴν ἔχεν, ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐῴκει
ἐνδαπίῃ, καὶ μᾶλλον ἑῆς περιίσχετο κούρης,
φάσκεν δ᾽ ὥς μιν ἔτικτε καὶ ὡς ἀτίτηλέ μιν αὐτή.
ἡ δ᾽ ἑτέρη κρατερῇσι βιωομένη παλάμῃσιν
εἴρυεν οὐκ ἀέκουσαν, ἐπεὶ φάτο μόρσιμον εἷο
15ἐκ Διὸς αἰγιόχου γέρας ἔμμεναι Εὐρώπειαν.
ἣ δ᾽ ἀπὸ μὲν στρωτῶν λεχέων θόρε δειμαίνουσα,
παλλομένη κραδίην· τὸ γὰρ ὡς ὕπαρ εἶδεν ὄνειρον.
ἑζομένη δ᾽ ἐπὶ δηρὸν ἀκὴν ἔχεν, ἀμφοτέρας δέ
εἰσέτι πεπταμένοισιν ἐν ὄμμασιν εἶχε γυναῖκας.
20ὀψὲ δὲ δειμαλέην ἀνενείκατο παρθένος αὐδήν·
«τίς μοι τοιάδε φάσματ᾽ ἐπουρανίων προΐηλεν;
ποῖοί με στρωτῶν λεχέων ὕπερ ἐν θαλάμοισιν
ἡδὺ μάλα κνώσσουσαν ἀνεπτοίησαν ὄνειροι;
τίς δ᾽ ἦν ἡ ξείνη, τὴν εἴσιδον ὑπνώουσα;
25ὥς μ᾽ ἔλαβε κραδίην κείνης πόθος, ὥς με καὶ αὐτή
ἀσπασίως ὑπέδεκτο καὶ ὡς σφετέρην ἴδε παῖδα.
ἀλλά μοι εἰς ἀγαθὸν μάκαρες κρήνειαν ὄνειρον».

***
Ένα όνειρο έστειλε γλυκό η Κύπρη στην Ευρώπη.Νύχτα, στο τρίτο μέρος της, πριν φέξει, τότε που έναςύπνος, κορμιών χαλαρωτής, στα βλέφαρα χυμένος,από το μέλι πιο γλυκός, δένει απαλά τα μάτια,5και τριγυρνάει αληθινών κοπάδι τότε ονείρων,η Ευρώπη, κόρη ανύπαντρη του Φοίνικα ώς τα τότε,ενώ κοιμόταν σε ψηλό δωμάτιο του σπιτιού της,είδε όνειρο: Πως δυο στεριές, με ανάριμμα γυναίκειο,η Ασία κι η άλλ᾽ η αντίπερα, μαλώνανε για κείνη.10Η μια είχε ξενική μορφή κι έμοιαζε ντόπια η άλλη.Τούτη, σα μάνα, πιο σφιχτά την είχε αγκαλιασμένη.«Εγώ τη γέννησα, έλεγε, την έχω εγώ αναθρέψει.»Με χέρια η άλλη δυνατά την τράβαε με τη βία,κι η κόρη το ᾽θελε. «Βουλή του αιγιδοκράτη Δία»15έλεγε η ξένη «να γενεί δικιά μου πια η Ευρώπη.»Με τρόμο απ᾽ το καλόστρωτο κρεβάτι η νέα πετιέταιμε χτυποκάρδι· τί όνειρο ζωηρό, σα να ᾽ταν ξύπνια!Κάθισε, κι ήταν σιωπηλή πολλή ώρα, κι είχε ακόμαμπρος στ᾽ ανοιχτά πια μάτια της τις δυο γυναίκες που είδε.20Μα τέλος βγάζει μια φωνή γεμάτη φόβο η κόρη.«Ποιός επουράνιος να ᾽στειλε τέτοιο όνειρο σ᾽ εμένα;Σαν τί όνειρα είν᾽ αυτά, που, ενώ γλυκά στην κάμαρά μουκοιμόμουν, με ξετίναξαν με τρόμο από το στρώμα;Και ποιά είν᾽ η ξένη που είδα εγώ στον ύπνο μου; Η καρδιά μου25πόσο την πόθησε, κι αυτή με πόση αγάπη, αλήθεια,μ᾽ αγκάλιασε, με κοίταξε, σα να ᾽μουνα παιδί της!Δώστε, θεοί μου, σε καλό να μού βγει τ᾽ όνειρό μου.»