Άγχη και φοβίες: Πώς πρέπει να τα αντιμετωπίζει η οικογένεια

Όλοι φοβόμαστε, μικροί και μεγάλοι, άλλος πιο πολύ και άλλος πιο λίγο. Άλλος θα το εκδηλώσει με κλάματα ή σωματικά και άλλος δεν μιλήσει καθόλου. Οι φοβίες μπορεί να προκληθούν κατά τη διάρκεια μια κατάστασης ή ενός γεγονότος. Όμως η διαχείριση του συναισθήματος αυτού μας κάνει να το ξεπερνάμε. Όμως όταν «θάψουμε» έναν φόβο, δεν τον εκφράσουμε, δεν τον αντιμετωπίσουμε μπορεί να μετατραπεί σε φοβία.

 

Ως γονείς είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιες είναι οι δικές μας φοβίες, από πού μπορεί να προέρχονται και πως τους αντιμετωπίζουμε. Συχνά, οι φοβίες των παιδιών σχετίζονται με δικούς μας φόβους ή μύχιες αγωνίες, που εσφαλμένα πιστεύουμε ότι δεν αντιλαμβάνονται τα παιδιά.

Κάποιες βασικές πληροφορίες που ισχύουν για κάθε οικογένεια είναι ότι:

• Κάθε οικογένεια είναι ένα σύστημα. Όπως τα συστήματα στη φύση, έτσι και τα ζωντανά συστήματα έχουν κάποιους κανόνες. Ένας βασικός είναι η αλληλεπίδραση. Επίσης έχουν μηχανισμούς για να διατηρούν την ισορροπία τους. Πρέπει να τονίσουμε πως κάτι που εμποδίζει συχνά την εξέλιξη των ατόμων και των οικογενειών είναι η συνήθεια, η εξοικείωση με μια κατάσταση όσο στρεβλή και αν είναι. Το διαφορετικό είναι πάντα άγνωστο για αυτό και απειλητικό.

• Οι οικογένειες έχουν παρελθόν και μέλλον. Οι φοβίες από κάπου προέρχονται και κάπου πηγαίνουν. Έχουν προγόνους από τους οποίους μάθαμε πολλά πράγματα για τη ζωή και υιοθετήσαμε νοοτροπίες, αξίες αλλά και αγωνίες και φόβους. Ακόμα, έχουμε απογόνους και σ’ αυτούς συχνά κληροδοτούμε ότι πήραμε αλλά και δικά μας συναισθήματα και δεξιότητες που αναπτύξαμε κατά τη διάρκεια της δικής μας ζωής. Είμαστε σε μια συνεχή αλληλεπίδραση με το παρελθόν που επηρεάζει το παρόν που με τη σειρά του καθορίζει το μέλλον.

Από πού μπορεί να προέρχονται οι φοβίες:

1. Από κάποιο τραυματικό γεγονός. Με δάγκωσε ένα σκύλος και από τότε φοβάμαι τα σκυλιά.
2. Τους κληρονομήσαμε από τους γονείς μας. Αρκετά συχνά όταν κληρονομούμε ένα φόβο δεν μας είναι πάντα αντιληπτό ότι δεν προέρχεται από δικό μας βίωμα. Πχ η μαμά μας έζησε μια δύσκολη ζωή και δεν εμπιστεύεται τους άλλους και εμείς με τη σειρά μας είμαστε δύσπιστοι και έχουμε υπερβολικά έντονα συναισθήματα όταν υπάρχει και η ελάχιστη υποψία ότι κάποιος δεν είναι ξεκάθαρος απέναντι μας. Η διαφορά είναι όταν το συναίσθημα είναι δυσανάλογο με το γεγονός που συμβαίνει
3. Εξυπηρετούν κάτι στην ισορροπία του οικογενειακού συστήματος. Στο νηπιαγωγείο έρχεται η μαμά και μου λέει. Το παιδί φοβάται να κοιμηθεί μόνο του και έρχεται και κοιμάται παρέα μαζί μου. Γίνεται μια διερεύνηση σχετικά με το πότε άρχισε να συμβαίνει αυτό, πως προσπάθησαν να το αντιμετωπίσουν κτλ. Ξεκίνησε πριν λίγο καιρό. Του λέει η μαμά του γιου να πάει στο κρεβάτι του αλλά δεν το δέχεται. Μόνο όταν είναι ο μπαμπάς στο σπίτι δεν έρχεται. Ο μπαμπάς που είναι και δεν έρχεται. 3φορές την εβδομάδα είναι εκτός Αθηνών. Όταν λοιπόν ο μπαμπάς λείπει η μαμά νιώθει μοναξιά και ανασφάλεια. Το παιδί έρχεται να καλύψει αυτό το κενό.

Σε μια πιο ακραία του μορφή το παιδί μπορεί να πιστεύει πως από μικρό φοβάται τη μοναξιά ενώ μπορεί μια ζωή να εξυπηρετούσε τις ανάγκες άλλων. Το σημαντικό που είναι να κρατήσετε είναι πως τα παιδιά έχουν απίστευτες κεραίες και εντοπίζουν τη δυσκολία ή την έλλειψη και σπεύδουν να την καλύψουν. Όπως οι γονείς θα έδιναν και τη ζωή τους για τα παιδιά, το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Μόνο που οι γονείς δεν το βλέπουν.

4. Μετάθεση (μηχανισμός άμυνας). Να ανακατευθύνεις τα συναισθήματα σου ή τους φόβους σου από την αρχική πηγή, προς μία λιγότερο επικίνδυνη ή φοβιστική. Είναι πιο εύκολο να λέω πως φοβάμαι τις σχέσεις για αυτό ενώ είμαι 30χρονών μένω με τους γονείς μου και δεν έχω παντρευτεί ακόμα, από το να δω πόσο φοβάμαι που οι γονείς μου έχουν μεγαλώσει και έχουν χάσει το νόημα της ζωής τους.

Επίσης, συχνά οι πραγματικοί μας φόβοι είναι ασυνείδητοι και χρειάζεται δουλειά για να βρούμε τα πραγματικά αίτια.

5. Υπερβολικά πολλά «πρέπει» και μεγάλες «προσδοκίες». Αυτές είναι οι προδιαγραφές της ματαίωσης, και προκαλούν μεγάλο στρες και φόβο, κυρίως, αποτυχίας. Πρέπει να είσαι συνεπείς, πρέπει να είσαι σωστός, πρέπει να είσαι αποδοτικός, πρέπει να πετύχεις, είναι ντροπή να χωρίσεις κτλ. Σημασία η αυστηρότητα των πρέπει και ο αριθμός τους.
6. Έλλειψη δεξιοτήτων αντιμετώπισης κρίσεων και μεταβάσεων (ίσως λόγω οικογένειας ή προηγούμενων μη επιτυχημένων μεταβάσεων). Με άλλα λόγια υποκειμενική αίσθηση απώλειας επιλογών.
7. Έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου
8. Ήδη βεβαρημένος εαυτός.
9. Υπαρξιακές φοβίες (κυρίως τέσσερις): Μοναξιά, θάνατος, ελευθερίας και η έλλειψη νοήματος

Το σίγουρο είναι πως οι φόβοι που δεν αντιμετωπίζονται γίνονται φοβίες. Ότι δεν μαθαίνουμε να το διαχειριζόμαστε, φόβους, ανασφάλειες κτλ, έχουμε μεγάλες πιθανότητες να το μεταδώσουμε στην επόμενη γενιά ακατέργαστο.