Εθισμός στο Ιντερνετ

Περισσότεροι οι εξαρτημένοι από το Ιντερνετ, παρά από το αλκοόλ. Στην Ιαπωνία, εξαρτημένοι από το Ιντερνετ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι πέντε στους 100 πολίτες άνω των 20 ετών, ποσοστό κατά πολύ υψηλότερο από αυτό (περίπου 1%) που συναντάται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. «Ευνοϊκό για την ανάπτυξη αυτής της παθολογίας» χαρακτηρίζει το κοινωνικό περιβάλλον της Ιαπωνίας μελέτη ιαπωνικού νοσοκομειακού κέντρου με ειδίκευση στους εθισμούς, υπογραμμίζοντας ότι υπάρχουν αίθουσες με ηλεκτρονικά «σε κάθε δρόμο».
«Ο αλκοολισμός μοιάζει ήσσονος σημασίας καθώς στη χώρα δεν υπάρχουν παρά μόνο 1,09 εκατ. άνθρωποι εθισμένοι στο ποτό», λέει ο διευθυντής του κέντρου, Σουσούμου Χιγκούσι. Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου 5,36 εκατ. Ιάπωνες ηλικίας 20 ετών και άνω (εκ των οποίων τα 4,4 εκατ. είναι άνδρες) δεν μπορούν «να εμποδίσουν τον εαυτό τους να παίξει ηλεκτρονικά παιχνίδια τύπου τζακπότ, και κάθετων μπιλιάρδων». Επίσης 4,20 εκατ. ενήλικοι Ιάπωνες (50% περισσότεροι απ’ ό,τι πέντε χρόνια νωρίτερα) είναι εξαρτημένοι από το Ιντερνετ, εκ των οποίων 1,20 εκατ. «με αρρωστημένο τρόπο» καθώς θυσιάζουν την κοινωνική, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή τους για να περνούν χρόνο στο Δίκτυο.
Ελέγχουν τα ηλεκτρονικά μηνύματά τους κάθε δύο λεπτά, μπαίνουν σε συγκεκριμένες ηλεκτρονικές σελίδες ξανά και ξανά, απορροφώνται σε παιχνίδια στην οθόνη με τις ώρες, παίζουν μανιωδώς χρηματιστήριο ή τζογάρουν μέσω Διαδικτύου.

Ο εθισμός στον υπολογιστή: Η παθολογική χρήση τού υπολογιστή, η εξάρτηση από το Διαδίκτυο, αποτελεί ένα φαινόμενο της τελευταίας δεκαετίας, που ολοένα εξαπλώνεται. Ο όρος «Διαταραχή Εξάρτησης από το Διαδίκτυο» (Ιnternet Αddiction Disorder) προτάθηκε για πρώτη φορά από τον δρα Ιβαν Γκόλντμπεργκ και τα κριτήρια για τη διάγνωσή της βασίστηκαν σε εκείνα για τις εξαρτήσεις από ουσίες.
Από τη δεκαετία του 1990, αρκετές κλινικές έχουν δημιουργηθεί στις ΗΠΑ (όπως το Κέντρο για Ανάνηψη από την Εξάρτηση στο Ίντερνετ, στο Μπάνφορντ και το Κέντρο για τη Συμπεριφορά στο Ίντερνετ, στο Κονέκτικατ), για να θεραπεύσουν τους μανιώδεις χρήστες του Ίντερνετ. Και η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία συζητά εάν πρέπει να συμπεριλάβει στον κατάλογό της την εξάρτηση στο Ίντερνετ στο επόμενο διαγνωστικό εγχειρίδιό της, για να το κάνει ακόμη πιο άχρηστο απ’ ότι είναι τώρα.

Νέοι και ανύπαντροι:  Σε μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο διεθνές νευροψυχιατρικό περιοδικό «CΝS Spectrums» και αφορούσε 2.500 ενήλικες, βρέθηκε ότι το 6% ανέφερε ότι η προσωπική σχέση του υποφέρει από τα αποτελέσματα της υπερβολικής χρήσης του Ίντερνετ, το 9% ανέφερε ότι χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο χωρίς ουσιαστικό λόγο, χωρίς ΣΚΟΠΟ και χωρίς πρόγραμμα, δηλ. όπως ζεί.
Ενα 8% περίπου ότι χρησιμοποιεί το Ίντερνετ ως τρόπο για να ξεφύγει από τα προβλήματά του και ένα 14% ότι βρίσκει δύσκολο να μείνει μακριά από το Ίντερνετ για αρκετές ημέρες.
Σε άλλη έρευνα, που εκπονήθηκε το 2005 από το Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ για τη μεγάλη Ποσοτική Μελέτη της Κοινωνίας, διαπιστώθηκε ότι οι νέοι άνθρωποι και οι ανύπαντροι χρησιμοποιούν περισσότερο το Διαδίκτυο, με μέση χρονική διάρκεια.

Τι κρύβει η εμμονή της υπεραπασχόλησης με το Διαδίκτυο
«Η υπεραπασχόληση με το Ίντερνετ μπορεί να κρύβει μια ψυχολογική δυσφορία (του τύπου της κατάθλιψης) ή μια ψυχαναγκαστική διαταραχή, με την εμμονή στην επαναληπτική αυτή διαδικασία», επισημαίνει η κλινική ψυχολόγος, επιστημονική συνεργάτις του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Βαλέρια Πομίνι.
«Μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συνυπάρχουν και τα δύο. Επίσης, τα άτομα που απομονώνονται από την κοινωνία λόγω της υπερασχόλησης με το Ίντερνετ (παρ΄ ό,τι – και αυτό είναι ένα παράδοξο- έχουν μέσω αυτού επαφές με όλο τον κόσμο), θα πρέπει να προβληματίσουν τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Για ουκ ολίγους, η οθόνη του Διαδικτύου λειτουργεί ως «φυγή» από την πραγματικότητα.
«Για πολλούς, η ενασχόληση με το Διαδίκτυο είναι μια διαδικασία διεξόδου, τους δίνει την εντύπωση ότι κινούνται, ότι” αδειάζει” το μυαλό τους, νομίζουν ότι λειτουργεί ως φάρμακο Βέβαια, εάν η επαφή μέσω του Ίντερνετ με άλλα άτομα, είναι η μοναδική μορφή κοινωνικοποίησης, τότε παραπέμπει σε πιθανές δυσκολίες του ατόμου, οι οποίες θα πρέπει να διερευνηθούν και να αντιμετωπισθούν».

Τρεισήμισι ώρες ημερησίως: Οι συμμετέχοντες στη μελέτη ανέφεραν ότι για κάθε ώρα που αφιέρωναν στο Ίντερνετ, μείωναν την επικοινωνία με την οικογένειά τους κατά 24 λεπτά περίπου και τον ύπνο τους κατά 12 λεπτά. Ελληνική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από την κλινική ψυχολόγο κ. Τάνια Καβαλιέρου, με την επίβλεψη της επίκουρης καθηγήτριας Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου κ. Βασιλικής Κανελλοπούλου, εξέτασε σε 141 χρήστες Ίντερνετ και 30 χρήστες ηρωίνης την ύπαρξη κατάθλιψης, ψυχαναγκασμού-καταναγκασμού και τον βαθμό αυτοεκτίμησης.
Εντοπίσθηκαν 31 «εξαρτημένοι», που σκόραραν πολύ ψηλά στο ερωτηματο «Η λόγοι προβληματικής χρήσης του Ίντερνετ».

«Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν άντρες, με μέσο όρο ηλικίας τα 22 έτη, σπουδαστές και μένουν μόνοι ή με τους γονείς τους, κυρίως στην Αθήνα», λέει η κ. Καβαλιέρου. «Σε αυτούς φαίνεται ότι όσο αυξάνεται η χρήση του Ίντερνετ τόσο αυξάνεται ο ψυχαναγκασμός και η κατάθλιψη και τόσο μειώνεται η αυτοεκτίμηση, χωρίς να ξέρουμε όμως ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αποτέλεσμα».
Κατόπιν, οι 31 «εξαρτημένοι» από το Διαδίκτυο συγκρίθηκαν με τους 30 χρήστες ηρωίνης, που προσήλθαν στο πρόγραμμα «Αθηνά» του Αιγινήτειου Νοσοκομείου. Η σύγκριση των μέσων όρων κατάθλιψης, ψυχαναγκασμού και αυτοεκτίμησης μεταξύ των δύο ομάδων δεν έδειξε σημαντικές διαφορές.

Μην κατηγορείτε τον υπολογιστή: Οι γονείς ή ο σύντροφος ή τα άλλα μέλη της οικογένειας δεν θα πρέπει – όπως συμβουλεύει η ψυχολόγος κ. Βαλέρια Πομίνι – να πανικοβάλλονται και να κατηγορούν το εργαλείο (το κομπιούτερ).
* Εάν ο «εξαρτημένος» είναι παιδί της προεφηβικής ή εφηβικής ηλικίας, οι γονείς θα πρέπει: 1) να βάζoυν όρια στον χρόνο και τον τρόπο χρήσεως του Ίντερνετ και 2) να διερευνούν το πρόβλημα.
* Εάν πρόκειται για ενήλικο, τα άτομα του περιβάλλοντός του θα πρέπει να προβληματίζονται μαζί του για το θέμα και να επιδιώκουν – με τη σύμφωνη γνώμη του ίδιου του χρήστη- τη διερεύνηση της εξάρτησης.
Όσο για την πρόληψη, η κλινική ψυχολόγος κ. Τάνια Καβαλιέρου, τονίζει ότι «η καλύτερη πρόληψη είναι η γενικά καλή ψυχολογική κατάσταση και ισορροπία του ατόμου, ώστε να μη χρειάζεται να καταφεύγει σε εξαρτήσεις, όπως είναι αυτή του κομπιούτερ ή του βίντεο γκέιμ».

Σημασία έχει ο τρόπος χρήσης και όχι η διάρκεια: Η υπερβολή στη χρήση του Διαδικτύου δεν θα πρέπει να ορίζεται σύμφωνα με τις ώρες που ξοδεύει κανείς σε αυτό – όπως δήλωσε στην εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» η Μαρέσα Όρζακ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και διευθύντρια των Υπηρεσιών Εθισμού στο Κομπιούτερ στο Νοσοκομείο Μακλίν στο Μπέλμοντ της Μασαχουσέτης.
Αντιθέτως, πρέπει να βασίζεται στον «ορισμό των απωλειών». «Εάν, ως αποτέλεσμα αυτής της ενασχόλησης, δεν αποδίδει κανείς καλά στην εργασία του ή εάν οι οικογενειακές σχέσεις έχουν επιδεινωθεί και είναι κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει», είπε η καθηγήτρια, «τότε η χρήση του Ίντερνετ είναι υπερβολική».
O τρόπος χρήσης του Ίντερνετ είναι αυτός που κάνει τη διαφορά. «Σημασία έχει όχι μόνο εάν χρησιμοποιείς το Ίντερνετ πολλή ώρα, αλλά και πώς το χρησιμοποιείς (όπως συμβαίνει λ. χ και με το αυτοκίνητο)», τονίζει η κ. Πομίνι.
«Εάν, λ.χ. ένας έφηβος κατεβάζει τραγούδια ή μιλά με κάποιους σε τσατ ρουμ, δεν είναι το ίδιο με εκείνον- νέο ή ενήλικα- που παίζει με τις ώρες παιχνίδια, τζογάρει ή ασχολείται μανιωδώς με το χρηματιστήριο μέσω του κομπιούτερ, μπαίνει σε συγκεκριμένα σάιτ (π.χ. πορνογραφικά) ή χαζεύει άσκοπα σε αυτό (οπότε υπάρχει σαφώς το στοιχείο της εξάρτησης)».
Γι΄ αυτό και το κύριο κριτήριο στην ελληνική έρευνα, για να κριθεί κάποιος «εξαρτημένος», δεν ήταν ο χρόνος χρήσης, αλλά- όπως εξηγεί η κ. Καβαλιέρου- «το τι χάνει ο χρήστης από την καθημερινότητά του για χάρη του Ίντερνετ: αν λ.χ. κοιμάται λιγότερο, σκέπτεται συνεχώς πότε θα γυρίσει στο σπίτι του για να ανοίξει το κομπιούτερ ή πότε θα πάει στο Ίντερνετ-καφέ, αν δεν τον φθάνει ποτέ ο χρόνος που αφιερώνει στο Ίντερνετ κ.λπ.».

Τα θέλγητρα του αμαρτωλού Διαδικτύου
* Εύκολη, 24ωρη πρόσβαση.
* Άμεση επικοινωνία, με χαμηλό κόστος.
* Ποικιλία και αντίθεση.
* Δυνατότητα γνωριμίας με ανθρώπους, με χαμηλό ρίσκο.
* Ανωνυμία.
* Αίσθημα ισότητας, με ελάχιστη κοινωνική πίεση.
* Δυνατότητα επιλογής όσον αφορά τον τρόπο παρουσίασης του χρήστη.
* Ικανοποίηση αναγκών μέσω διαφόρων υπηρεσιών.
* Δυνατότητα χρήσης του μέσου ως «μεταβατικού χώρου», με σκοπό να ξαναβρεί κάποιος την αυτοπεποίθησή του.

Οι επτά στους δέκα κάνουν προβληματική χρήση: Στην ελληνική έρευνα για την εξάρτηση από το Διαδίκτυο βρέθηκε ότι 32,6% του δείγματος έκανε προβληματική χρήση και 33,3% μέτρια προβληματική χρήση, ενώ μόνο 34% δεν έκανε προβληματική χρήση.
Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν- όπως μας πληροφορεί η ψυχολόγος κ. Καβαλιέρου- ότι τα άτομα που περνούν υπερβολικά πολλές ώρες στο Διαδίκτυο, αναφέρουν σωματικά ενοχλήματα (θολή όραση, κόπωση, διαταραχή του ύπνου), δυσφορία και μείωση της κοινωνικότητας.
Από πολλές έρευνες έχει βρεθεί ότι τα άτομα αυτά παρουσιάζουν καταναγκαστική χρήση του κομπιούτερ, απόσυρση, ανάγκη για ολοένα και περισσότερη ώρα σύνδεσης, δυσκολία στη διαχείριση του χρόνου τους, διαπροσωπικές δυσκολίες, αλλά και κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και φοβίες.

Τα προβλήματα αυτά προσομοιάζουν με αυτά των ατόμων που είναι εξαρτημένα από τοξικές ουσίες.

Ανήλικοι συναισθηματικά ενήλικες: Κάθε τεχνολογικό βήμα φέρνει τις κοινωνίες προς τα εμπρός, ωστόσο, οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται πάντα με τον ίδιο τρόπο την έννοια του «μπροστά» στον προσανατολισμό. Βλέπετε, τα social media -και ειδικά το twitter και το facebook- σε βάζουν στο τρυπάκι να επιζητείς την κοινωνική αποδοχή πίσω από μια μικρή ή μεγάλη οθόνη.

Το world wide web είναι 25 ετών. Πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν μέσα του. Υπάρχουν οι γενιές που έχουν ζήσει και χωρίς αυτό έστω και αν απορούμε πώς ζούσαμε, υπάρχουν και οι νεότεροι που δεν έχουν καν τη δυνατότητα να σκεφτούν μια ζωή χωρίς όλη τη γνώση του κόσμου στην παλάμη τους.
Δεν χρειάζεται να είμαστε τεχνοφοβικοί, ούτε φοβισμένοι ούτε καταγγελτικοί, αυτός είναι ο τρόπος που ζούμε, που αλληλεπιδρούμε, που βλέπουμε Μουντιάλ, που σχολιάζουμε, που δουλεύουμε, που φλερτάρουμε. Αρκεί να μάθουμε το πώς μας επηρεάζει ηθικά, πνευματικά, πολιτικά και κοινωνικά. Αρκεί να μαθαίνουμε να αλληλεπιδρούμε σε έναν νέο κόσμο που πριν ανακαλυφθεί έχει ήδη παλιώσει. Δεν είναι εύκολο. Αλλά δεν έχουμε και άλλη επιλογή.
Δείτε το βίντεο του Marc Maron. Το βρήκαμε -αν μη τι άλλο- ενδιαφέρον και ικανό να γεννήσει προβληματισμό για το τι πραγματικά κερδίζει ο καθένας από εμάς ξεχωριστά από τη συνεχή δικτύωση. Λογικά, θα συμφωνήσετε με τα περισσότερα. Και πολύ πιθανόν να το ποστάρετε κι εσείς και να χαρείτε με το like και το retweet.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που έκανες ένα post στο Facebook;
Πότε ήταν η τελευταία φορά που έκανες Like σε μια δημοσίευση κάποιου φίλου ή γνωστού σου;
Πώς νιώθεις εσύ όταν το Facebook σε ειδοποιεί οτι οι φίλοι σου, σου έκαναν like σε αυτό που μόλις δημοσίευσες;
Πως νοιώθεις στα αρνητικά σχόλια;
Περίγραψε τα συναισθήματα σου όταν σε μπλοκάρουν.
Δείτε το Comics απο τον Marc Maron με τίτλο «Social Media Generation»