Οι νόμοι του ψωροφαντασμένου Πλάτωνα αν τηρηθούν σχολαστικά, μας οδηγούν κατευθείαν σε Γυάρους, Μακρονήσια ή Άουσβιτς, ως επίσης και σε πλήθος πνευματικά ευνούχων – ηλιθίων, που συνηθίζουν να ψέλνουν με δάδες εμβατήρια και ύμνους.
Οι «Νόμοι» μάς δίνουν πολλά παραδείγματα νομιμοποιημένης μαγείας, αρκετά μάλιστα είναι φοβερά πρωτόγονα. Έτσι, λ.χ., ένα ζώο ή ακόμη και ένα άψυχο αντικείμενο, που έχει προκαλέσει τον θάνατο κάποιου, πρέπει να δικασθεί, να καταδικασθεί και να εξαφανισθεί πέρα από τα σύνορα τὴς Πολιτείας, επειδή μεταφέρει «μίασμα».[«Νόμοι» 873Ε: Μίασμα υφίσταται σ’ όλες τις περιπτώσεις ανθρωποκτονίας, ακόμη και γιά αθέλητες περιπτώσεις (865CD) ή αυτοκτονίας (873D) και απαιτείται η κάθαρσις, που θα συστήσουν οι δελφικοί εξηγηταί. Η μεταδοτικότητα τού μιάσματος αναγνωρίζεται μέσα σε ορισμένα όρια (881-DE)].
Σ’ αυτό και σε πολλά άλλα θέματα ο Πλάτωνας ακολουθεί την αθηναϊκή συνήθεια και την δελφική αυθεντία. Δέν είναι ανάγκη να υποθέσουμε, πως ο ίδιος απέδιδε κάποια αξία σε ενέργειες αυτού τού είδους. Αποτελούσαν απλώς το τίμημα, που έπρεπε να πληρωθεί, γιά να αξιοποιηθούν οι Δελφοί και γιά να συγκρατηθεί η δεισιδαιμονία μέσα σε όρια.
Θα πούμε λίγα λόγια γιά τις κυρώσεις, με τις οποίες ο Πλάτωνας σκοπεύει να αναγκάσει τους ανθρώπους να παραδεχθούν αυτή τη μεταρρυθμισμένη έκδοση τής παραδοσιακής πίστης. Όσοι την θίγουν με λόγο ή πράξη πρέπει να καταγγελθούν στα δικαστήρια, και, αν βρεθούν ένοχοι, πρέπει να δικασθούν όχι λιγότερο από πέντε χρόνια απομόνωση σε αναμορφωτήριο, όπου πρέπει να υποβάλλονται σε εντατική θρησκευτική προπαγάνδα, αλλά και να τους απαγορευθεί κάθε άλλη ανθρώπινη επικοινωνία. Αν αυτό δέν τους θεραπεύσει, να τιμωρούνται με θάνατο.
[«Νόμοι» 907D-909D). Όσων η αντιθρησκευτική διδασκαλία επιβαρύνεται από αντικοινωνική συμπεριφορά, η τιμωρία είναι ισόβια φυλάκιση (909BC) σε φρικτό μέρος (908Α) - μοίρα, που ο Πλάτωνας θεωρεί χειρότερη από θάνατο (908Ε). Σοβαρά τελετουργικά αδικήματα, όπως η θυσία στον θεό από κάποιον, που βρίσκεται σε κατάσταση μιάσματος, πρέπει να τιμωρούνται με θάνατο (910CE), όπως και γινόταν στην Αθήνα: η αντίδραση αυτή δικαιολογείται από την παλαιά άποψη, πως τέτοιου είδους πράξεις επισύρουν την οργή των θεών εναντίον ολόκληρης τής πόλης (910Β)].
Στὴν πραγματικότητα, ο Πλάτωνας επιθυμεί να ξαναζωντανέψει τις δίκες των αιρετικών τού 5ου αιώνα (είναι σαφές, πως θα καταδίκαζε τον Αναξαγόρα, αν δέν διόρθωνε τις απόψεις του).
[«Νόμοι» 967BC, «κάποιοι», που κατά το παρελθόν βρέθηκαν μπλεγμένοι σε φασαρίες, με το να διαβεβαιώνουν ψευδώς, πως τα ουράνια σώματα είναι «μεστά λίθων και γης», οφείλουν να θεωρήσουν ως μόνους υπεύθυνους τους εαυτούς τους. Αλλά η άποψη, ότι η αστρονομία είναι μιά επικίνδυνη επιστήμη θεωρείται πλέον παρωχημένη, χάρη στις νέες ανακαλύψεις (967Α). Μιά κάποια επιπόλαια γνώση είναι πράγματι απαραίτητη γιά την θρησκευτική εκπαίδευση (967D-968A)].
To μόνο καινούριο είναι η προτεινόμενη ψυχολογική θεραπεία των ενόχων. Ότι η μοίρα τού Σωκράτη δέν προειδοποίησε τον Πλάτωνα γιά τον κίνδυνο, που ενυπάρχει σ” αυτές τις ενέργειες, ίσως πράγματι φαίνεται παράξενο. Αλλά αισθανόταν προφανώς, πως η ελευθερία τής σκέψης στα θέματα τής θρησκείας συνιστούσε μιά τόσο μεγάλη απειλὴ γιά την κοινωνία, ώστε έπρεπε να ληφθούν μέτρα. «Αίρεση» είναι ίσως μιά απατηλή λέξη γιά να τη χρησιμοποιήσουμε από την άποψη αυτή. Η θεοκρατική Πολιτεία, που προτείνει ο Πλάτωνας, προοιωνίζεται κατά κάποιο τροπο τη μεσαιωνική θεοκρατία.
Αλλά η μεσαιωνική Ιερά Εξέταση ενδιαφερόταν κυρίως να μήν υποφέρουν οι άνθρωποι στον άλλο κόσμο, ἐπειδὴ εχουν λαθεμένες απόψεις σε τούτον εδώ. Εξωτερικά τουλάχιστον, ήθελε να σώσει τις ψυχές εις βάρος των σωμάτων.
Το ενδιαφέρον όμως, τού Πλατωνα ήταν εντελώς διαφορετικό. Αυτό, που προσπαθούσε, ήταν να σώσει την κοινωνία από το να μολυνθεί με επικίνδυνες ιδέες, που, κατα την άποψή του, κατέστρεφαν ολοφάνερα τις ρίζες τής κοινωνικής συμπεριφοράς.
[«Νόμοι» 885D: Oυκ επί το μή δραν τα άδικα τρεπόμεθα οι πλείστοι, δράσαντες δ’ εξακείσθαι πειρώμεθα. Και 888B: Μέγιστον δε... το περί τους θεούς ορθώς διανοηθέντα ζην καλώς ή μή. Γιά την πλατειά διάδοση τού υλισμού βλ. 891Β.]
Αισθανόταν, πως είναι υποχρεωμένος να εμποδίσει ως αντικοινωνικὴ κάθε διδασκαλία, που αποδυναμώνει την πίστη, ότι η τιμιότητα είναι η καλύτερη πολιτική. Έτσι, τα κίνητρα τής νομολογίας αυτής είναι πρακτικά και λαϊκά. Από την άποψη αυτή η πλησιέστερη ιστορική αναλογία δέν είναι η Ιερή Εξέταση, αλλά οι δίκες εκείνες των «διανοούμενων παραβατών», με τις οποίες έχουμε πολύ εξοικειωθεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου