ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (24.621-24.676)

Ἦ, καὶ ἀναΐξας ὄϊν ἄργυφον ὠκὺς Ἀχιλλεὺς
σφάξ᾽· ἕταροι δὲ δέρον τε καὶ ἄμφεπον εὖ κατὰ κόσμον,
μίστυλλόν τ᾽ ἄρ᾽ ἐπισταμένως πεῖράν τ᾽ ὀβελοῖσιν,
ὤπτησάν τε περιφραδέως, ἐρύσαντό τε πάντα.
625 Αὐτομέδων δ᾽ ἄρα σῖτον ἑλὼν ἐπένειμε τραπέζῃ
καλοῖς ἐν κανέοισιν· ἀτὰρ κρέα νεῖμεν Ἀχιλλεύς.
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
ἤτοι Δαρδανίδης Πρίαμος θαύμαζ᾽ Ἀχιλῆα,
630 ὅσσος ἔην οἷός τε· θεοῖσι γὰρ ἄντα ἐῴκει·
αὐτὰρ ὁ Δαρδανίδην Πρίαμον θαύμαζεν Ἀχιλλεύς,
εἰσορόων ὄψίν τ᾽ ἀγαθὴν καὶ μῦθον ἀκούων.
αὐτὰρ ἐπεὶ τάρπησαν ἐς ἀλλήλους ὁρόωντες,
τὸν πρότερος προσέειπε γέρων Πρίαμος θεοειδής·
635 «λέξον νῦν με τάχιστα, διοτρεφές, ὄφρα καὶ ἤδη
ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντες·
οὐ γάρ πω μύσαν ὄσσε ὑπὸ βλεφάροισιν ἐμοῖσιν
ἐξ οὗ σῇς ὑπὸ χερσὶν ἐμὸς πάϊς ὤλεσε θυμόν,
ἀλλ᾽ αἰεὶ στενάχω καὶ κήδεα μυρία πέσσω,
640 αὐλῆς ἐν χόρτοισι κυλινδόμενος κατὰ κόπρον.
νῦν δὴ καὶ σίτου πασάμην καὶ αἴθοπα οἶνον
λαυκανίης καθέηκα· πάρος γε μὲν οὔ τι πεπάσμην.»
Ἦ ῥ᾽, Ἀχιλεὺς δ᾽ ἑτάροισιν ἰδὲ δμῳῇσι κέλευσε
δέμνι᾽ ὑπ᾽ αἰθούσῃ θέμεναι καὶ ῥήγεα καλὰ
645 πορφύρε᾽ ἐμβαλέειν, στορέσαι τ᾽ ἐφύπερθε τάπητας,
χλαίνας τ᾽ ἐνθέμεναι οὔλας καθύπερθεν ἕσασθαι.
αἱ δ᾽ ἴσαν ἐκ μεγάροιο δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσαι,
αἶψα δ᾽ ἄρα στόρεσαν δοιὼ λέχε᾽ ἐγκονέουσαι.
τὸν δ᾽ ἐπικερτομέων προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
650 «ἐκτὸς μὲν δὴ λέξο, γέρον φίλε, μή τις Ἀχαιῶν
ἐνθάδ᾽ ἐπέλθῃσιν βουληφόρος, οἵ τέ μοι αἰεὶ
βουλὰς βουλεύουσι παρήμενοι, ἣ θέμις ἐστί·
τῶν εἴ τίς σε ἴδοιτο θοὴν διὰ νύκτα μέλαιναν,
αὐτίκ᾽ ἂν ἐξείποι Ἀγαμέμνονι ποιμένι λαῶν,
655 καί κεν ἀνάβλησις λύσιος νεκροῖο γένηται.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
ποσσῆμαρ μέμονας κτερεϊζέμεν Ἕκτορα δῖον,
ὄφρα τέως αὐτός τε μένω καὶ λαὸν ἐρύκω.»
Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα γέρων Πρίαμος θεοειδής·
660 «εἰ μὲν δή μ᾽ ἐθέλεις τελέσαι τάφον Ἕκτορι δίῳ,
ὧδέ κέ μοι ῥέζων, Ἀχιλεῦ, κεχαρισμένα θείης.
οἶσθα γὰρ ὡς κατὰ ἄστυ ἐέλμεθα, τηλόθι δ᾽ ὕλη
ἀξέμεν ἐξ ὄρεος, μάλα δὲ Τρῶες δεδίασιν.
ἐννῆμαρ μέν κ᾽ αὐτὸν ἐνὶ μεγάροις γοάοιμεν,
665 τῇ δεκάτῃ δέ κε θάπτοιμεν δαινῦτό τε λαός,
ἑνδεκάτῃ δέ κε τύμβον ἐπ᾽ αὐτῷ ποιήσαιμεν,
τῇ δὲ δυωδεκάτῃ πολεμίξομεν, εἴ περ ἀνάγκη.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς·
«ἔσται τοι καὶ ταῦτα, γέρον Πρίαμ᾽, ὡς σὺ κελεύεις·
670 σχήσω γὰρ πόλεμον τόσσον χρόνον ὅσσον ἄνωγας.»
Ὣς ἄρα φωνήσας ἐπὶ καρπῷ χεῖρα γέροντος
ἔλλαβε δεξιτερήν, μή πως δείσει᾽ ἐνὶ θυμῷ.
οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐν προδόμῳ δόμου αὐτόθι κοιμήσαντο,
κῆρυξ καὶ Πρίαμος, πυκινὰ φρεσὶ μήδε᾽ ἔχοντες.
675 αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς εὗδε μυχῷ κλισίης ἐϋπήκτου·
τῷ δὲ Βρισηῒς παρελέξατο καλλιπάρῃος.

***

Είπε, σηκώθη κι έσφαξεν αρνί λευκό σαν χιόνι,
το γδάραν το συγύρισαν οι σύντροφοί του ως πρέπει,
με τέχνην το ελιάνισαν, το πέρασαν στες σούβλες
και όμορφα αφού το ᾽ψησαν απ᾽ την φωτιά το σύραν·
625 και στο τραπέζι εμέραζε τον άρτον ο Αυτομέδων,
μέσα στα ωραία κάνιστρα, τα κρέατα ο Πηλείδης·
και άπλωσαν όλοι στα καλά φαγιά που εμπρός τους είχαν.
Και αφού εφάγαν κι έπιαν όσο ήθελε η ψυχή τους,
ο Πρίαμος εθαύμαζεν εκεί του Αχιλλέα
630 την πλάση και τ᾽ ανάστημα που ωσάν θεού φαντάζαν.
Και του Πριάμου την ειδή την αγαθήν κοιτώντας
και την λαλιά του ακούοντας εθαύμαζε ο Πηλείδης.
Και αφού ν᾽ αντικοιτάζονται ευφράνθησαν και οι δύο
πρώτος ο θείος Πρίαμος προς τον Πηλείδην είπε:
635 «Βάλε με, ω θρέμμα του Διός, αμέσως να πλαγιάσω
και την γλυκιάν ανάπαυσιν είν᾽ ώρα να χαρούμε·
και μάτι εγώ δεν έκλεισα, Πηλείδη, από την ώρα
που απέθανε απ᾽ τα χέρια σου το αγαπητό παιδί μου,
αλλά στενάζω πάντοτε, την λύπην δεν χορταίνω
640 ημέρα νύκτα στης αυλής την λάσπην κυλισμένος·
χαψιά ψωμί, ρουφιά κρασί δεν είχα βάλ᾽ εις τούτο
το στόμα, ώσπου μ᾽ έκαμες μαζί σου να δειπνήσω».
Και στους συντρόφους ο Αχιλλεύς τότ᾽ είπε και στους δούλους
κάτωθε από την αίθουσαν κρεβάτια να τους στρώσουν
645 με πορφυρά παπλώματα και τάπητες επάνω,
και με χλαμύδες χνουδωτές να σκεπασθούν μ᾽ εκείνες.
Και οι δούλες απ᾽ το μέγαρον εβγήκαν με λαμπάδες
και γρήγορα και όμορφα τους έστρωναν δυο κλίνες·
και ακρογελώντας ο Αχιλλεύς τότ᾽ είπε του Πριάμου:
650 «Έξω θα πας να κοιμηθείς, αγαπητέ μου γέρε,
των βουληφόρων Αχαιών μη κάποιος ξάφνου φθάσει
ως συνηθούν να έρχονται για να συμβουλευθούμε·
και αν κάποιος απ᾽ αυτούς σε ιδεί, μέσα στην μαύρην νύκτα
μη δώσει ευθύς την είδησιν στον αρχηγόν Ατρείδην
655 και του νεκρού την λύτρωσιν μη τύχη ν᾽ αντισκόψει·
ειπέ μου τώρα φανερά, πόσες ημέρες θέλεις
να θάψεις τον λαμπρόν σου υιόν, και τόσες θα ησυχάζω
από τον πόλεμον εγώ και θα κρατώ τα πλήθη».
Και απάντησεν ο Πρίαμος: «Πηλείδη, αφού το στέργεις
660 να κάμ᾽ ως πρέπει την ταφήν εις τον λαμπρόν υιόν μου,
αυτήν την χάριν κάμε μου· γνωρίζεις οπού οι Τρώες
κλειστοί ᾽ναι και περίφοβοι στην πόλιν, και θα φέρνουν
πέρ᾽ από δάσος μακρινό του ενταφιασμού τα ξύλα·
εννέα ημέρες θέλομε στο σπίτι να τον κλαίμε
665 στες δέκα θα γινεί η ταφή και νεκρικό τραπέζι·
στες ένδεκα θα υψώσομεν επάνω του τον τάφον,
στες δώδεκα ο πόλεμος θ᾽ αρχίσει αν είναι ανάγκη».
Και προς αυτόν ο Αχιλλεύς αντείπε ο φτεροπόδης:
«Θα γίνουν, γέρε Πρίαμε, και τούτα όπως τα λέγεις·
670 τον πόλεμον, όσον καιρόν ηθέλησες θα παύσω».
Αυτά ᾽πε και του έπιασε την δεξιάν παλάμην
απ᾽ τον αρμόν, ότ᾽ ήθελε να μη φοβείται ο γέρος.
Και έξω αυτού στον πρόδρομον επλάγιασαν εκείνοι
ο κήρυξ και ο Πρίαμος, άνδρες κι οι δυο με γνώση.
675 Και μες στα βάθη της σκηνής κοιμήθηκε ο Πηλείδης
κι είχε καλήν του ομόκλινην την κόρην του Βρισέως.

Πώς ν’ αντλήσετε χαρά από κάτι που τελειώνει

Νέες έρευνες, δείχνουν ότι η αναμονή της περάτωσης μιας ευχάριστης εμπειρίας είναι ένας αποτελεσματικός – «παράδοξος» – τρόπος για να την απολαύσετε περισσότερο.

Μια τελευταία μπουκιά, ένα τελευταίο κεφάλαιο, μια τελευταία συνάντηση, ένα τελευταίο φιλί – κάθε μέρα, τα καλά πράγματα στη ζωή μας τελειώνουν…

Το τέλος είναι θλιβερό, αλλά εάν συνοδεύεται από κάποιο διαυγές καθαρκτικό αποτέλεσμα, τότε ενισχύει τα οφέλη της κάθε εμπειρίας που τελείωσε. Στις μέρες μας, οι επιστήμονες διερευνούν με ποιο τρόπο το τέλος των εμπειριών μας επηρεάζει την ευημερία μας. Προτείνουν να χρησιμοποιήσουμε τη φαντασία μας για να κατανοήσουμε ότι υπάρχει ένα τέλος – σε κάποιο στάδιο της ζωής μας, στο χρόνο που αφιερώνουμε σε ένα μέρος με κάποιους ανθρώπους, σε μια φιλία – και με αυτόν τον τρόπο να εκτιμήσουμε το καθετί περισσότερο πριν το αφήσουμε πίσω μας.

Σε μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Positive Psychology, η Kristin Layous και οι συνεργάτες της, συγκέντρωσαν περίπου 140 πρωτοετείς του πανεπιστημίου για ένα παράξενο πείραμα διάρκειας ενός μηνός. Οι μισοί από αυτούς είχαν εκπαιδευτεί να ζήσουν εκείνο το μήνα σαν να ήταν ο τελευταίος τους στην πανεπιστημιούπολη, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στους καθηγητές, στους συμφοιτητές και στους τόπους που θα χάνονταν όταν έφευγαν. Το άλλο μισό, η ομάδα ελέγχου, απλώς περνούσε τις μέρες του ως συνήθως. Κάθε εβδομάδα, οι μαθητές διηγούνταν πώς είχαν περάσει το χρόνο τους.

Πριν και μετά το πείραμα, όλοι οι μαθητές συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σε σχέση με την ευημερία τους: πόσο ικανοποιημένοι ήταν με τη ζωή τους και πόσα θετικά και αρνητικά συναισθήματα βίωσαν. Αναφέρθηκαν επίσης, πόσο ικανοποιήθηκαν οι θεμελιώδεις ψυχολογικές ανάγκες τους για αυτονομία, αίσθηση ικανότητας και επικοινωνία, πόσο ελεύθεροι, ικανοί και συνδεδεμένοι με τους άλλους ανθρώπους αισθάνονταν. Σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, η ομάδα που είχε στο μυαλό της ότι θα έφευγε σύντομα δήλωσε ότι ένιωθε περισσότερη ευεξία σε σχέση με την ικανοποίηση των ψυχολογικών αναγκών. Η προοπτική της λήξης του κολλεγίου δεν στεναχωρούσε τους συμμετέχοντες, στην πραγματικότητα έμοιαζε να εμπλουτίζει τις εμπειρίες τους.

«Η αίσθηση του χρόνου ως πεπερασμένου ώθησε τους ανθρώπους να αδράξουν τη στιγμή και να επιδιώξουν να αυξήσουν το αίσθημα της ευημερίας στην καθημερινότητα», γράφει η Layous και οι συνάδελφοί της. «Όταν οι άνθρωποι αναλαμβάνουν δράση για να εκτιμήσουν περισσότερο την καθημερινότητα, συμπεριλαμβανομένων των κοντινών τους φίλων, της οικογένειας, των συναδέλφων τους, μπορεί να νιώσουν ότι βρίσκονται ακριβώς εκεί που θέλουν να είναι». Αυτή η μελέτη – μαζί με κάποια προηγούμενη έρευνα – αποτελούν ενδείξεις ότι η σκέψη πως όλα κάποτε τελειώνουν είναι ένας υπολανθάνον τρόπος για ν’ αυξηθεί το αίσθημα της ευτυχίας.

ΣΥΝΗΘΩΣ ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΟΤΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΚΑΚΟ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ. ΠΩΣ, ΟΜΩΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΑΥΤΗ Η ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ;

Παρακάτω θα βρείτε τέσσερεις λόγους για τους οποίους οι επιστήμονες πιστεύουν πως κάτι που τελειώνει μπορεί να κάνει τη ζωή σας καλύτερη. Το τέλος μας συνδέει περισσότερο με τον παρόντα χρόνο.

Μια εξήγηση για αυτό το αξιοπερίεργο φαινόμενο, μπορεί να προκύψει από τη «θεωρία της κοινωνικο-συναισθηματικής επιλεκτικότητας» της Laura Carstensen, η οποία εξετάζει πώς η αίσθηση που έχουμε για το πέρασμα του χρόνου επηρεάζει τους στόχους και τις σχέσεις μας.

Όταν θεωρούμε ότι ο χρόνος εκτείνεται στο άπειρο, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, τείνουμε να προτιμούμε δραστηριότητες από τις οποίες θα αποκτήσουμε γνώση: παρακολούθηση σχολείου, συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις, εκμάθηση νέων δεξιοτήτων. Αυτές οι δραστηριότητες αποτελούν μια επένδυση στο μέλλον, η οποία συχνά συνεπάγεται κάποιο βαθμό δυσκολίας και προσπάθεια. Όταν αντιλαμβανόμαστε το χρόνο περιορισμένο – με άλλα λόγια, όταν το τέλος μοιάζει να πλησιάζει – τείνουμε να προτιμούμε δραστηριότητες που μας κάνουν να νιώθουμε καλά ή έχουν νόημα στο παρόν, όπως η συναναστροφή με τους πιο κοντινούς μας φίλους ή η κατανάλωση των αγαπημένων μας φαγητών.

«Νέοι ή ηλικιωμένοι, όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το χρόνο ως πεπερασμένο, δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην αναζήτηση του νοήματος και ικανοποίησης από τη ζωή και επενδύουν λιγότερους πόρους στη γνώση και την διεύρυνση των οριζόντων τους», εξηγεί η Carstensen.

Με άλλα λόγια, είναι πιθανό η γνώση ότι όλα τελειώνουν κάποια στιγμή, να μας οδηγεί προς την κατεύθυνση που θα ενισχύσει το αίσθημα της ευτυχίας μας εδώ και τώρα. «Το τέλος» μας φέρνει πιο κοντά.

Πώς εκδηλώνεται αυτή η επίδραση; Η μελέτη των τρόπων συμπεριφοράς σε σχέση με πράγματα που φτάνουν στο τέλος φέρνει στην επιφάνεια την προτίμησή μας να θέτουμε ως προτεραιότητα τις κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες, όπως δείχνουν πολλές έρευνες, μπορούν να τονώσουν το αίσθημα της ευημερίας μας.

Σε μια μελέτη, για παράδειγμα, οι ερευνητές συγκέντρωσαν περίπου 400 κατοίκους της Καλιφόρνια και τους χώρισαν σε τρεις ομάδες ανά ηλικία: νέοι (κατά μέσο όρο 23 ετών), μεσήλικες (μέσος όρος ηλικίας 46 έτη) και ηλικιωμένοι (μέσος όρος ηλικίας 72 έτη). Ρώτησαν τους συμμετέχοντες ποιον θα ήθελαν να συναντήσουν αν είχαν μισή ώρα να διαθέσουν: ένα μέλος της οικογένειας, κάποια πρόσφατη γνωριμία ή το συγγραφέα ενός βιβλίου που είχαν διαβάσει.

Ο χρόνος που περνάμε με την οικογένεια εντάσσεται στην κατηγορία του ευ ζην: μπορεί να μην αφορά σε μια νέα πρόκληση, αλλά (τουλάχιστον σύμφωνα με τις έρευνες) είναι συνήθως σχετικά ευχάριστη εμπειρία. Η συνάντηση με τον γνωστό και τον συγγραφέα, αποτελούν ευκαιρίες για μάθηση και εξέλιξη και ανήκει στην κατηγορία των δραστηριοτήτων για μάθηση.

Υπό κανονικές συνθήκες, το 65% των νέων αποφάσισαν να περάσουν χρόνο με τον γνωστό ή τον συγγραφέα, ενώ το 65% των μεγαλύτερων σε ηλικία συμμετεχόντων – με λιγότερες βλέψεις για το μέλλον τους – επέλεξε να περάσει χρόνο με μέλη της οικογένειας τους. Όταν ωστόσο, τους ζητήθηκε να φανταστούν ότι μετακόμιζαν στην άλλη άκρη της χώρας μέσα σε λίγες εβδομάδες, το 80% των νέων επιλέγει να περάσει χρόνο με ένα μέλος της οικογένειας – ενισχύοντας τη θεωρία της Carstensen, ότι αλλάζουμε τις αποφάσεις μας και θέτουμε άλλους στόχους όταν θεωρούμε ότι μια κατάσταση μπορεί να τερματιστεί. Η εισαγωγή των αναμενόμενων κοινωνικών αλλαγών αναγκάζει τους νεότερους να μιμηθούν τις κοινωνικές επιλογές των μεγαλύτερων, εξηγούν οι ερευνητές. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι, ενδιαφέρονται κυρίως για τα άμεσα (συναισθηματικά) οφέλη και το κόστος της κάθε αλληλεπίδρασης.

Σε μια άλλη μελέτη, οι ερευνητές παρατήρησαν ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία του Χονγκ Κονγκ, όπου αυτή η θεωρία είχε την ευκαιρία να δοκιμαστεί σε εθνικό επίπεδο. Το 1997 το Χονγκ Κονγκ προσαρτήθηκε στην Κίνα. Ήταν το τέλος μιας εποχής, την οποία τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είχαν χαρακτηρίσει ως εξαιρετικά αβέβαιη. Ένα χρόνο πριν την προσάρτηση, οι νεαροί κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ, που απαντούσαν σε ένα μισάωρο δωρεάν ερωτηματολόγιο, δήλωναν σαφή προτίμηση στη συνάντηση με το συγγραφέα ή το άτομο που είχαν γνωρίσει πρόσφατα όπως και οι Αμερικανοί συμμετέχοντες στην έρευνα. Όμως λίγους μήνες πριν από τη μετάβαση, δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να συναντήσουν ένα μέλος της οικογένειας, συμβαδίζοντας στις απαντήσεις τους με αυτές των νεαρών Καλιφορνέζων που τους είχε ζητηθεί να αντιδράσουν στο σενάριο μιας υποθετικής μετακόμισης. Ένα χρόνο μετά την προσάρτηση του Χονγκ Κονγκ στην Κίνα, όταν η ατμόσφαιρα δεν ήταν αυτή του «τέλους εποχής», οι νέοι επέστρεψαν στις συνήθεις προτιμήσεις τους.

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι ακόμα και αν δεν αφορούν σε προσωπικές μεταβάσεις, κάθε είδους τέλος, ασκεί ψυχολογική επίδραση. Μια ολόκληρη ομάδα μπορεί να βιώσει ένα «τέλος» ταυτόχρονα και οι αξίες και οι συμπεριφορές της να μεταβάλλονται εξαιτίας αυτού ακόμα και αν πρόκειται για τις χαρούμενες και γιορτινές τελευταίες μέρες του χρόνου. Το τέλος κάθε εμπειρίας βοηθάει να ξεπεράσουμε το παρελθόν και να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στους στόχους μας.

Σύμφωνα με τη θεωρία της Carstensen, η ευτυχία μας στο παρόν έρχεται σε αντίθεση με τις μελλοντικές μας επιδιώξεις, όπως η απόκτηση γνώσης και οι νέες σχέσεις. Αλλά μπορεί επίσης, να έρχεται σε αντίθεση με τις επενδύσεις που κάναμε στο παρελθόν – και εδώ, επίσης, η έρευνα δείχνει ότι η σκέψη ενός φανταστικού επικείμενου «τέλους», θα μας έδινε κάποιες απαντήσεις.

Σε μια άλλη σειρά πειραμάτων, όταν ζητήθηκε από τους νέους να φανταστούν ότι είχαν λίγα χρόνια ζωής, μειώθηκαν οι λανθασμένες αντιλήψεις σε σχέση με τις μελλοντικές τους επενδύσεις. Πιο συγκεκριμένα, η λανθασμένη αντίληψη για το κόστος των επενδύσεων ή των αποφάσεών μας, αφορά στη λήψη αποφάσεων με γνώμονα το χρόνο ή τα χρήματα που επενδύσαμε στο παρελθόν. Για παράδειγμα, ίσως συνεχίζουμε μια σχέση με έναν φίλο που δεν μας ταιριάζει ιδιαίτερα σήμερα επειδή τον γνωρίζουμε πολύ καιρό, ή διστάζουμε να αλλάξουμε σταδιοδρομία επειδή δεν θέλουμε να «ακυρώσουμε» την εκπαίδευσή μας.

Στη μελέτη αυτή, νέοι στους οποίους είχε ζητηθεί να αναλογιστούν το θάνατο ως κάτι επικείμενο, έδιναν μεγαλύτερη βαρύτητα στην ευτυχία τους στο παρόν και δεν έδιναν σημασία σε πράγματα στα οποία είχαν επενδύσει χρόνο και χρήμα στο παρελθόν, σε σύγκριση με νέους ανθρώπους των οποίων οι σκέψεις δεν ήταν προσανατολισμένες στο τέλος της ζωής τους. Αναλύοντας μια σειρά σεναρίων, η πρώτη ομάδα ήταν πιο πιθανό να σταματήσει να παρακολουθεί μια κακή ταινία, ακόμη και αν είχε πληρώσει για να τη δει, για παράδειγμα. Αυτό ίσχυε ακόμα περισσότερο για τις σχέσεις στις οποίες είχαν επενδύσει χρόνο.

«Όταν οι χρονικοί ορίζοντες περιορίζονται, οι άνθρωποι παρακινούνται να μεγιστοποιήσουν τις εμπειρίες τους, εδώ και τώρα», εξηγούν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Δυτικής Βιρτζίνιας. «Ο χρόνος θεωρείται ως ένας περιορισμένος πόρος που δεν πρέπει να ξοδεύεται σε επιδιώξεις που δεν σας ικανοποιούν».

Στις περιπτώσεις που το «τέλος» παραμονεύει, το μυαλό μας εστιάζει στο παρόν, αγνοώντας περισπασμούς από το παρελθόν και το μέλλον που έχουν μικρή σημασία για την ευτυχία μας στο παρόν. Το «τέλος» προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα και δίνει περισσότερο νόημα στις εμπειρίες.

Το τέλος μπορεί ν’ αφήσει μια γλυκόπικρη – τουλάχιστον – αίσθηση κι έτσι μπορεί να αυξήσει το αίσθημα της ευτυχίας, αλλά δεν αποτελεί συνταγή ευδαιμονίας.

Πράγματι, σε μια μελέτη του 2008 καταγράφηκε ότι το τέλος επιφέρει μεικτά συναισθήματα. Σε ένα πείραμα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες – νέους (κατά μέσο όρο 20 ετών) όσο και μεγαλύτερους ανθρώπους (κατά μέσο όρο 77 ετών) – να φανταστούν ότι βρίσκονται σε μια τοποθεσία που είχε συναισθηματική αξία για αυτούς, όπως το αγαπημένο τους καφέ. Και οι δύο ομάδες ένιωθαν ανάμεικτα συναισθήματα – λιγότερη ευτυχία και περισσότερη θλίψη – όταν φαντάζονταν ότι βρίσκονταν εκεί για τελευταία φορά, σε σύγκριση με το να βρεθούν εκεί όπως συνηθίζουν να κάνουν. Σε ένα δεύτερο πείραμα, οι φοιτητές ανέφεραν περισσότερα ανάμεικτα συναισθήματα όταν τους υπενθύμισαν, ότι αυτή ήταν η τελευταία ημέρα τους ως φοιτητές στο πανεπιστήμιο.

Το τέλος φαίνεται να εμπνέει ένα δριμύ ανάμικτο συναίσθημα. Εμφανίζεται όταν συνειδητοποιούμε ότι κάτι που είχαμε συνηθίσει, τελείωσε (ή πρόκειται σύντομα να τελειώσει) και είναι εύλογο να πιστεύουμε ότι το τέλος στ’ αλήθεια είναι ακόμα πιο πιθανό από τα σενάρια που σκεφτόμαστε. Τα ανάμεικτα συναισθήματα, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, ανοίγουν την πόρτα στο να δώσουμε περισσότερο νόημα στη ζωή μας.

«Ενδεχομένως, επειδή ο χρόνος δεν ήταν στην πραγματικότητα περιορισμένος για τους συμμετέχοντες μας, να μπορούσαν να αντλήσουν θετικά συναισθήματα από το περιβάλλον τους χωρίς τη δυσκολία ή το άγχος που συνοδεύει κάτι που πρόκειται να τελειώσει στ’ αλήθεια», σημειώνουν η Layous και οι συνεργάτες της για το πείραμα τους που διήρκεσε ένα μήνα.

Κατά μία έννοια, το να φανταζόμαστε το τέλος μιας κατάστασης, μπορεί να προσφέρει περισσότερα οφέλη και λιγότερα μειονεκτήματα, σε σχέση με την αντιμετώπιση μιας πραγματικής απώλειας.

«Η σκέψη του χρόνου ως πεπερασμένου ώθησε τους ανθρώπους να αδράξουν τη στιγμή και να νιώσουν περισσότερη ικανοποίηση από τη ζωή τους» καταλήγουν οι Kristin Layous και συνεργάτες.

Μία νοσοκόμα μοιράστηκε τις σκέψεις της για το θάνατο, με βάση τα λεγόμενα ασθενών στο τέλος της ζωής τους: «Ανάμεσά τους είναι η θλίψη τους να εργάζεται κανείς τόσο σκληρά ώστε να χάνει την επαφή με τους στενούς του φίλους. Κάθε φορά που το σκέφτομαι αυτό, αισθάνομαι σύγχυση και δεν καταλαβαίνω γιατί δεν δίνουμε προτεραιότητα στα σημαντικά πράγματα στη ζωή μας. Γιατί μας καταβάλλει τόσο πολύ το άγχος και η πίεση της καθημερινότητας και δεν είμαστε ευγνώμονες για αυτά που έχουμε;»

Παρόλο που τα ερωτήματα αυτά εξακολουθούν να προκαλούν αμηχανία, αυτή η έρευνα προτείνει τουλάχιστον μια πιθανή, λύση: Φανταστείτε πως κάτι που είναι πολύ σημαντικό για εσάς σύντομα θα φτάσει στο τέλος του. Αντί να σας δυσαρεστήσει, αυτή η άσκηση μπορεί να σας δώσει την ευκαιρία να εκτιμήσετε καλύτερα το παρόν ώστε να μην έχετε απωθημένα αργότερα.

Φαινόμενο Dunning-Kruger: Πώς μας επηρεάζει ο τρόπος που αξιολογούμε τις επιδόσεις μας;

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί κάποιοι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι πολύ καλοί σε κάποια πράγματα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι; Ή γιατί τείνουν να υποτιμούν τις ικανότητες εκείνων που είναι πραγματικά ικανοί; Για παράδειγμα, ένας συνάδελφος μπορεί να επιμένει ότι αναλαμβάνει πάντα το προβάδισμα στις παρουσιάσεις, ακόμη και αν δεν είναι πολύ ικανός στη δημόσια ομιλία ή στην εξήγηση εννοιών με σαφήνεια.

Μπορεί να αμφισβητούν τις δεξιότητες ενός άλλου συναδέλφου που είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο ικανός από αυτούς. Στην πραγματικότητα, παρά τις ελλείψεις τους σε αυτές τις δεξιότητες, μπορεί να υπερηφανεύονται ότι είναι εξαιρετικοί σε αυτά τα καθήκοντα. Αυτού του είδους οι καταστάσεις μπορεί να σας κάνουν να αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν να πιστεύουν ότι αυτό είναι αλήθεια.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν είναι ασυνήθιστο οι άνθρωποι να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους σε δεξιότητες στις οποίες είναι αρκετά ανίκανοι – και να προεξοφλούν την ικανότητα εκείνων που είναι πραγματικοί ειδικοί. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται Dunning-Kruger – και είτε το συνειδητοποιείτε είτε όχι, είναι παντού γύρω σας.

Ο προϊστάμενός σας μπορεί να έχει πάει σε ένα σεμινάριο μάρκετινγκ και τώρα να είναι σίγουρος ότι είναι πιο ενημερωμένος από όλη την ομάδα μάρκετινγκ μαζί. Η αδελφή σας μπορεί να έχει παρακολουθήσει μερικά χρόνια ισπανικά στο πανεπιστήμιο, αλλά τώρα θεωρεί ότι μιλά άπταιστα, παρόλο που μετά βίας μπορεί να αρθρώσει μερικές συνεκτικές προτάσεις. Ο καλύτερός σας φίλος μπορεί να πιστεύει ότι είναι καταπληκτικός στη ζαχαροπλαστική, αλλά στην πραγματικότητα τα κέικ του βγαίνουν σαφώς κατώτερα των περιστάσεων.

Φαίνεται εξαιρετικά παράξενο, αλλά είναι πολλοί εκείνοι που έχουν την τάση να πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι σε πράγματα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα εκείνοι που έχουν αρκετά χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων στον συγκεκριμένο τομέα. Και υποτιμούν τις δεξιότητες εκείνων που είναι πολύ καλύτεροι από αυτούς. Πρόκειται για ένα είδος γνωστικής προκατάληψης που μας ξεγελά ώστε να διογκώνουμε την αντίληψή μας για το δικό μας επίπεδο δεξιοτήτων.

Το φαινόμενο Dunning-Kruger εξηγεί την τάση των ανθρώπων, που έχουν χαμηλή επάρκεια σε κάτι, να πιστεύουν ότι είναι στην πραγματικότητα ειδικοί. Είναι περίπου σαν να πηγαίνει ένα μικρό παιδί σε ένα μάθημα φλάουτου, σε ένα μάθημα skateboard ή σε μια προπόνηση καράτε και στη συνέχεια να δηλώνει εμφατικά ότι είναι πλέον ο απόλυτα καλύτερος, σπουδαιότερος, πιο απίστευτος φλαουτίστας, skateboarder ή δάσκαλος του καράτε στον κόσμο. Δεν είναι, φυσικά, αλλά οι λίγες γνώσεις τους, σε συνδυασμό με τον ενθουσιασμό, τους κάνουν να πιστεύουν ότι είναι.

Με τα μικρά παιδιά είναι κατανοητό – είναι επίσης πιθανό να πιστεύουν ότι μπορούν να μπουν στο NBA, να κερδίσουν ένα χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες, να πρωταγωνιστήσουν στον κινηματογράφο, να γίνουν σταρ του YouTube, να αναπτύξουν μια θεραπεία για τον καρκίνο, να ζωγραφίσουν την επόμενη «Μόνα Λίζα» και να γίνουν υπερήρωες. Τα παιδιά κάνουν μεγάλα όνειρα, υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους και έχουν από τη φύση τους διογκωμένο εγωισμό. Αλλά ενώ είναι χαριτωμένο και αναπτυξιακά κατάλληλο στα παιδιά, το φαινόμενο Dunning-Kruger συμβαίνει και στους ενήλικες.

Ποιος προσδιόρισε το φαινόμενο Dunning-Kruger

Αυτή η γνωστική προκατάληψη της κοινωνικής ψυχολογίας περιγράφηκε για πρώτη φορά σε μια σημαντική εργασία των David Dunning και Justin Kruger το 1999. Οι ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου Cornell διεξήγαγαν έρευνα σχετικά με το πώς οι άνθρωποι αξιολογούσαν τις επιδόσεις τους σε τεστ σε διάφορα θέματα, όπως η γραμματική, η λογική και η αίσθηση του χιούμορ.

Στη συνέχεια, συνέκριναν την αυτοαξιολόγηση των υποκειμένων με τις πραγματικές βαθμολογίες τους σε αυτά τα τεστ. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα με τις χαμηλότερες ικανότητες είχαν την τάση να διογκώνουν τις ικανότητές τους περισσότερο σε σχέση με τα άτομα με υψηλότερες ικανότητες.

Τα ευρήματά τους ονομάστηκαν στη συνέχεια φαινόμενο Dunning-Kruger. Έχουν γίνει πολυάριθμες μεταγενέστερες μελέτες που αναπαράγουν τα αποτελέσματά τους, δείχνοντας ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να είναι κακός στο να αξιολογεί αντικειμενικά τις ικανότητές του. Είναι ενδιαφέρον ότι ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο εμφανές μεταξύ των ατόμων που ζουν σε δυτικούς πολιτισμούς.

Αιτίες του φαινομένου Dunning-Kruger

Τι προκαλεί λοιπόν το φαινόμενο Dunning-Kruger; Οι ερευνητές δεν έχουν ακριβή απάντηση, αλλά υπάρχουν πολλές θεωρίες και τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι παίζουν ρόλο πολλές αλληλεπικαλυπτόμενες επιρροές.

Δεν έχει να κάνει με τη νοημοσύνη

Κατ’ αρχάς, είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε ότι αυτή η γνωστική προκατάληψη δεν έχει να κάνει με το ότι δεν είστε αρκετά έξυπνοι ώστε να γνωρίζετε ότι δεν είστε ικανοί σε κάτι. Και δεν σημαίνει ότι στερείστε νοημοσύνης συνολικά. Και ναι, οι έξυπνοι άνθρωποι, ακόμη και οι πολύ, πολύ έξυπνοι άνθρωποι μπορούν επίσης να εμπλακούν στο φαινόμενο Dunning-Kruger. Αντίθετα, πρόκειται για την ικανότητα ενός ατόμου να κρίνει με ακρίβεια τις ικανότητές του και να βλέπει τον εαυτό του με κριτική ματιά, κάτι που έχει να κάνει περισσότερο με την αυτογνωσία και τον αυτοαναστοχασμό παρά με την ευφυΐα.

Μη ρεαλιστική αυτοαντίληψη

Έτσι, όταν οι άνθρωποι επηρεάζονται από το φαινόμενο Dunning-Kruger, αυτό που πραγματικά βιώνουν είναι μη ρεαλιστική αυτοεκτίμηση και φτωχά επίπεδα αυτογνωσίας. Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι είναι πιο έξυπνο, πιο ικανό ή πιο αποτελεσματικό από ό,τι είναι πραγματικά. Αυτό μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους, όπως η φτωχή αυτοπαρατήρηση, η υποκειμενικότητα, η προκατάληψη επιβεβαίωσης, ο ευσεβής πόθος, η υπερβολική αυτοπεποίθηση ή ο διογκωμένος εγωισμός. Ή απλώς δεν έχουν τίποτα για να συγκρίνουν το επίπεδο των δεξιοτήτων τους, οπότε δεν έχουν πραγματική αίσθηση του πόσο καλύτεροι ή γνώστες μπορεί να είναι οι άλλοι.

Έλλειψη ανατροφοδότησης

Επιπλέον, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δέχονται πολύ λίγη εποικοδομητική κριτική σχετικά με τις ικανότητές τους. Με άλλα λόγια, συνήθως δεν ακούνε χρήσιμη ανατροφοδότηση από άλλους που μπορεί να έχουν περισσότερες γνώσεις σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Η λήψη αυτής της ανατροφοδότησης θα μπορούσε να τους καθοδηγήσει προς μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση των πραγματικών τους ικανοτήτων. Ωστόσο, οι άνθρωποι συχνά διστάζουν να επισημάνουν τις αδυναμίες των άλλων.

Υπερβολική αυτοπεποίθηση

Η αυτοπεποίθηση, η δύναμη της θέλησης και η επιμονή είναι ιδιότητες που μπορούν να μας βοηθήσουν να πετύχουμε. Ωστόσο, αν έχετε υπερβολική πίστη στον εαυτό σας, μπορεί να είστε ιδιαίτερα επιρρεπείς στο να έχετε μη ρεαλιστικές εκτιμήσεις για τις ικανότητές σας. Η έννοια του «προσποιήσου μέχρι να τα καταφέρεις» μπορεί επίσης να τροφοδοτεί το φαινόμενο Dunning-Kruger. Η ιδέα του faking it σας κάνει να βασίζεστε στην αυτοπεποίθηση και απλά να το επιδιώκετε, ό,τι κι αν είναι αυτό μέχρι να επιτύχετε επάρκεια. Ωστόσο, η διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι που βιώνουν το φαινόμενο Dunning-Kruger στην πραγματικότητα πιστεύουν ότι τα έχουν ήδη «καταφέρει» πολύ πριν το κάνουν πραγματικά. Κατά μία έννοια, το πρόσωπο που ξεγελούν είναι ο ίδιος τους ο εαυτός.

Πώς να αποφύγουμε το φαινόμενο Dunning-Kruger

Οι γνωστικές προκαταλήψεις κάθε είδους είναι δύσκολο να αποφευχθούν. Ωστόσο, η επίγνωσή τους και η προσπάθεια αποφυγής και υπέρβασης της δύναμής τους είναι ένας βασικός τρόπος για την επίτευξη αυτών των στόχων. Το να γνωρίζουμε απλώς ότι το μυαλό μας συχνά προσπαθεί να μας κάνει να νιώθουμε πιο ικανοί από ό,τι πραγματικά είμαστε, ειδικά όταν στην πραγματικότητα είμαστε αρκετά κατώτεροι των περιστάσεων, μπορεί να βοηθήσει στην αποδυνάμωση αυτής της ψυχολογικής ψευδαίσθησης.

Ο τακτικός έλεγχος των επιπέδων δεξιοτήτων σας και του πώς πραγματικά συγκρίνεστε με τους άλλους σε αυτούς τους συγκεκριμένους τομείς βοηθά επίσης. Ζητήστε (και ακούστε) τα σχόλια των άλλων. Χρησιμοποιήστε τις δεξιότητες λογικού συλλογισμού σας για να σας βοηθήσουν να προσδιορίσετε τι μπορεί να χρειάζεται ή να μην χρειάζεται να δουλέψετε.

Μπορείτε επίσης να επιδιώξετε να συντονιστείτε με τα μη λεκτικά τους σήματα για να αξιολογήσετε τι πραγματικά σκέφτονται οι άνθρωποι για το επίπεδο των ικανοτήτων σας. Επίσης, ανεξάρτητα από τις δικές σας πραγματικές ικανότητες, μπορείτε πάντα να εργάζεστε προς τη βελτίωση. Έτσι, συνεχίστε να επικεντρώνεστε στην ενίσχυση των γνώσεων και των δεξιοτήτων σας και στην καλλιέργεια των ταλέντων σας.

Επίσης, είναι σημαντικό να έχουμε έναν μικρό βαθμό ταπεινοφροσύνης και να είμαστε ανοιχτοί στην ιδέα ότι μπορεί να μην είμαστε πάντα ο καλύτερος κριτής των ικανοτήτων μας. Και σημειώστε ότι μέρος του φαινομένου Dunning-Kruger είναι η υποτίμηση των ικανοτήτων των άλλων.

Έτσι, επιδιώξτε να είστε πιο αντικειμενικός και εκτιμητικός κριτής των ταλέντων και των άλλων. Αναζητήστε εκείνους που φαίνονται να είναι ειδικοί, αναζητώντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως το να έχουν περάσει χρόνια αναπτύσσοντας τις ικανότητές τους, να έχουν γράψει ένα βιβλίο για το θέμα, να χαίρουν ευρείας εκτίμησης ή να έχουν λάβει βραβεία ή άλλες διακρίσεις, για να αξιολογήσετε τον εαυτό σας σε αυτά και επίσης να μάθετε από αυτά.

Κατακτάμε τα ουσιώδη, μόλις απαλλασσόμαστε από τα περιττά

Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε μόνοι, όμως στο μεσοδιάστημα συναντιόμαστε. Και είναι η σχέση μας με τον ίδιο μας τον εαυτό εκείνη που αντικατοπτρίζεται στην ποιότητα των επαφών μας. Πώς λοιπόν θα κατακτήσουμε τη σοφία σε ατομικό επίπεδο και πώς στη συνέχεια θα τη μετατρέψουμε σε μια συλλογή υπόθεση, ικανή να ανατρέψει με την πηγαία αλήθεια της τον ρου ολόκληρης της ανθρωπότητας; Είμαστε έτοιμοι να διευρυνθούμε τόσο ώστε να δημιουργήσουμε νέους θεσμούς, που θα εκφράζουν με υγιή τρόπο τις ανάγκες μας συνθέτοντας την πληρέστερη πραγματικότητα που ονειρευόμαστε;

Κατακτώντας τη σοφία της καθημερινότητας

Η σοφία είναι ένα δώρο που κρύβεται στην καθημερινότητά μας, σε όσες εμπειρίες μας καθόρισαν, στα μαθήματα και στα παθήματά μας, στις κορυφές και στις αβύσσους μας. Και μόνο μέσα στην ιερότητα του παρόντος έχουμε τη δυνατότητα να αισθανθούμε την απόλυτη νιρβάνα της ύπαρξης: τη στιγμή που απολαμβάνουμε την αγκαλιά του παιδιού μας ή φροντίζουμε τα λουλούδια μας, ο νους στερεύει από ανησυχίες και η ευδαιμονία μας χτυπά την πόρτα. Και τότε βρισκόμαστε ήδη στον δικό μας παράδεισο!

Ένας κήπος χωρίς τοίχους και ένας αμπελώνας δίχως φύλακα

Τι άλλο είναι η σοφία από το να ταξιδεύουμε με ανοιχτά τα πανιά μας, να θέτουμε στον εαυτό μας τις πιο άβολες ερωτήσεις, να ανακαλύπτουμε στη μοναξιά τις ρίζες μας και στη μέση του χειμώνα την πιο αυθεντική μας άνοιξη. Σοφία είναι να ακολουθούμε την ομορφιά ακόμη και όταν από πριν γνωρίζουμε το αδιέξοδό της, μόνο και μόνο επειδή ως εραστές του φωτός ορκιστήκαμε έναν χορό στον ήλιο της. Τολμάμε να γίνουμε ένας κήπος χωρίς τοίχους και ένας αμπελώνας δίχως φύλακα, να μοιραστούμε τη μαγεία μας και να σκορπίσουμε στην πλάση το θαύμα της ύπαρξής μας;

Οι σοφοί δεν επικρίνουν. Κατανοούν τις ανθρώπινες αδυναμίες και συγχωρούν. Προχωρούν με υπερηφάνεια τον δρόμο τους και αφιερώνονται με πάθος στην εργασία τους, γνωρίζοντας πως η δέσμευση σε έναν υπέρτατο σκοπό καταξιώνει τον πέρασμά τους από αυτόν τον κόσμο. Είναι ειλικρινείς όμως στα λόγια τους δεν ταιριάζει το δηλητήριο και στην ψυχή τους δεν βρίσκει χώρο ο φθόνος. Οι σοφοί αντέχουν τις δυσκολίες, παρακάμπτουν τα εμπόδια και δημιουργούν τις ευκαιρίες.

Το σπίτι τους χτίστηκε με τόσα γερά θεμέλια που κανένας σεισμός δεν τους μετακινεί από το κέντρο τους. Δεν θέλγονται από τη δόξα και τα πλούτη αλλά από τις μικρές χαρές, από εκείνη την πρωινή κουβέντα με τον γείτονα και τη μυρωδιά του χώματος μετά τη βροχή. Προσφέρουν με την καρδιά τους και δεν κρατούν λογαριασμούς. Εμπιστεύονται τη γενναιοδωρία της ζωής και για αυτό προσελκύουν κοντά τους μονάχα την αφθονία. Από τους ανθρώπους δεν τρέφουν προσδοκίες καθώς γνωρίζουν πως καθένας δίνει αυτό που μέσα του κουβαλά.

Όσοι μας κυβερνούν είναι πιστή αντανάκλασή μας

Οι σοφοί δεν μιλούν για τον Θεό, γιατί τον κουβαλούν διαρκώς στον ναό τους, κάθε φορά που αγκαλιάζουν με ευσπλαχνία τον διπλανό τους και τις στιγμές που χρωματίζουν με τρυφερότητα τις πράξεις και τα λόγια τους. Για εκείνους οι άνθρωποι δε διακρίνονται σε κατηγορίες.

Είμαστε όλοι βασιλιάδες και όσοι μας κυβερνούν δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο από πιστή αντανάκλαση της δύναμης ή της αδυναμίας μας, της ηθικής ακεραιότητας ή της διαφθοράς μας. Οι σοφοί δεν ανέχονται τα δεσμά της τυραννίας γιατί μέσα τους σιγοκαίει σαν φλόγα το ιδανικό της ελευθερίας. Την ακεραιότητά τους δεν τη διαπραγματεύονται και την δικαιοσύνη δεν την κοστολογούν.

Οι σκέψεις τους δεν εγκλωβίζονται σε κλουβιά αλλά πετούν ελεύθερες στον ουρανό των άπειρων πιθανοτήτων. Δεν συμμορφώνονται σε δανεικές πεποιθήσεις και δεν τιμούν τις κοινωνικές συμβάσεις. Διερευνούν την αλήθεια, ακριβώς όπως ένας εξερευνητής ανακαλύπτει ένα νέο μέρος μα είναι απρόθυμοι να αγκιστρωθούν σε ένα στείρο δόγμα αφού καλά γνωρίζουν πως καθένας από εμάς εκφράζει απλώς τη δική του αλήθεια.

Το μεγάλο βήμα προς την πνευματική υπέρβαση

Η αναζήτηση της σοφίας ισοδυναμεί με το μεγάλο μας βήμα προς την πνευματική υπέρβαση, με εκείνη την κομβική στιγμή που κατανοούμε πως μονάχα μόλις απαλλαγούμε από τα περιττά θα κατακτήσουμε τα ουσιώδη. Είμαστε σοφοί όταν αφήνουμε τα δάκρυα να κυλήσουν στα μάγουλά μας, όταν παίζουμε με την αθωότητα ενός παιδιού, όταν ερωτευόμαστε με την ανεμελιά ενός εφήβου και όταν αγαπάμε τη ζωή με το πάθος ενός εραστή.

Ένα μεγάλο βήμα κατανόησης, που πρέπει να κάνουμε όλοι μας, για την εσωτερική μοναξιά και τη δύναμη της κοινότητας και για εκείνη τη νέα ανθρωπότητά που θα δημιουργηθεί όταν αποδεσμεύσουμε την καρδιά και το μυαλό από στείρες ιδέες και δανεικές εντυπώσεις.

Ζήσε Ολιστικά

Στην κρίσιμη καμπή ενός κόσμου που αλλάζει ριζικά, στο μεταίχμιο των καινοφανών εξελίξεων που οδηγείται η ανθρωπότητα, στον ριζικό μετασχηματισμό που επιφέρει η συνειδησιακή επανάσταση, σήμερα πιο πολύ από ποτέ προβάλλει αδήριτη η ανάγκη ενός διαφορετικού τρόπου σκέψης που θα οδηγεί σε λύσεις και ευκαιρίες.

Ενός μοναδικού τρόπου θέασης των πραγμάτων που δεν θα έχει λόγο ύπαρξης η μονοδιάστατη ανάγνωση, ενός ολιστικού τρόπου αντίληψης με τον οποίο ο άνθρωπος θα κατανοεί την μορφή και την ουσία, το φαίνεσθαι και το Είναι, την ύλη και το πνεύμα, την ψυχή και το σώμα, την λογική και την φαντασία, όχι σαν τα δίπολα ενός κατακερματισμένου κόσμου αλλά ως τις διαφορετικές πτυχές ενός ενιαίου συνόλου, στο οποίο η αντίθεση γίνεται το απαραίτητο κύμα για την μεταπήδηση στην αρμονία.

Από την παλίντονο αρμονία του Ηράκλειτου, την αρμονία μέσω των αντιθέσεων του γιν και γιανκ στον ταοϊσμό, την φιλότητα και το νείκος στον Εμπεδοκλή, στον Πόρο και στην Πενία ως οι γεννήτορες της αρμονίας του Έρωτα, παντού από τις καταβολές της ανθρώπινης ύπαρξης φωτίζεται ο άνθρωπος από την Γνώση της ολιστικής θέασης ως την μόνη θέαση που δεν οδηγεί σε αδιέξοδα και συγκρούσεις αλλά σε λύσεις και σε μια ουσιαστική και πηγαία ειρήνη.

Ολιστικός τρόπος ζωής σημαίνει αναγνώριση της μοναδικότητας σου και της μοναδικότητας όλων των όντων, αντίληψη προέκτασης και εμβάθυνσης κι όχι επιφανειακής και επιδερμικής ανάγνωσης, σημαίνει ειρήνη μεταξύ νου και σώματος, σημαίνει πλήρη ισορροπία με την φύση και την δική της σοφία.

Είναι σημαντικό πως στην αγγλική γλώσσα η λέξη healing που σημαίνει θεραπεία προέρχεται από το ελληνικό όλον, το ολιστικό, η μόνη θεραπεία που μπορεί να υπάρξει στον άνθρωπο είναι η ολιστική θεραπεία, είναι η πληρότητα και η ακεραιότητα.

Η μόνη ίαση είναι η αυτοίαση και το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για να συναντήσει την θεραπεία είναι να βαδίσει ένα διαφορετικό δρόμο από εκείνον που τον οδήγησε στην αρρώστια και στα προβλήματα.

Ζήσε Ολιστικά λοιπόν, γιατί είναι ο ουσιαστικός τρόπος του ζην, το άπειρο και το αδιαμόρφωτο είναι οι πηγές της ζωής, δεν έχουν σημασία η μορφή και οι εμπειρίες στην πηγή της συνειδητότητας.

Το ανεκδήλωτο και το ανείπωτο ας ποτίζουν την ζωή μας για να έχουμε την καθάρια εμπειρία της ψυχής και του πνεύματος ως τους βασικούς παράγοντες διαμόρφωσης της καθημερινότητάς μας, η ολιστική ζωή είναι η αυθεντική ζωή.

Χαλίλ Γκιμπράν – Φιλία

Και ένας νέος είπε, Μίλησε μας για τη Φιλία.

Κι εκείνος αποκρίθηκε λέγοντας:

Ο φίλος σας είναι η εκπλήρωση των αναγκών σας.

Είναι το χωράφι που εσείς σπέρνετε με αγάπη και θερίζετε με ευγνωμοσύνη.

Και είναι το τραπέζι σας και το παραγώνι σας.

Γιατί πηγαίνετε στο φίλο με την πείνα σας, και τον αναζητάτε για τη γαλήνη σας.

Όταν ο φίλος σας εκφράζει τις σκέψεις του, δε φοβάστε το όχι στη δική σας σκέψη, ούτε αποσιωπάτε το ναι.

Και όταν εκείνος είναι σιωπηλός, η καρδιά σας δεν παύει για ν’ ακούσει την καρδιά του.

Γιατί στη φιλία, όλες οι σκέψεις, όλες οι επιθυμίες, όλες οι προσδοκίες γεννιούνται και μοιράζονται χωρίς λέξεις, με χαρά που είναι άφωνη.

Όταν χωρίζεσαι από το φίλο σου, δε λυπάσαι, γιατί αυτό που αγαπάς πιο πολύ σ’ αυτόν μπορεί να είναι πιο φανερό στην απουσία του, όπως ο ορειβάτης βλέπει πιο καθαρά το βουνό από την πεδιάδα.

Και μη βάζετε κανένα σκοπό στη φιλία εκτός από το βάθαιμα του πνεύματος. Γιατί η αγάπη που γυρεύει κάτι άλλο εκτός από την αποκάλυψη του δικού της μυστηρίου δεν είναι αγάπη παρά ένα δίχτυ που ρίχνεται στη θάλασσα και μόνο το ανώφελο θα πιάσει.

Και δίνετε το καλύτερο εαυτό σας στο φίλο σας. Aφού θα γνωρίσει την άμπωτη του κυμάτου σας, δώστε του να γνωρίσει και την παλίρροιά του.

Είναι ο φίλος σας κάτι που θα έπρεπε να γυρεύετε όταν έχετε ώρες που θέλετε να σκοτώσετε;

Καλύτερα να γυρεύετε το φίλο σας πάντα όταν έχετε ώρες να ζήσετε. Γιατί έργο του φίλου σας είναι να εκπληρώσει τις ανάγκες σας, αλλά όχι να γεμίσει το κενό σας.

Και μέσα στη γλύκα της φιλίας κάνετε να υπάρχει γέλιο, και μοίρασμα χαράς.

Γιατί στις δροσοστάλες των μικρών πραγμάτων η καρδιά βρίσκει την καινούργια αυγή της και ξανανιώνει.

Χαλίλ Γκιμπράν, Ο προφήτης, ο κήπος του προφήτη

Όσα προσδοκούσαν από τη ζωή τους, ήταν ακριβώς όλα εκείνα που τόσο αψήφιστα προσπέρασαν

Οι σκηνές της ζωής μας μοιάζουν με τις αναπαραστάσεις ενός μωσαϊκού` από κοντά δεν διακρίνονται καλά και πρέπει να τις εξετάσει κανείς από απόσταση για να αναδειχθεί η ομορφιά τους. Γι’ αυτό και ανακαλύπτουμε πόσο μάταιη ήταν η επιθυμία μας όταν πια την έχουμε εκπληρώσει` ή, παρόλο που περνάμε τη ζωή μας προσβλέποντας σε κάτι καλύτερο, συχνά αναπολούμε ταυτόχρονα μετά λύπης το παρελθόν. Από την άλλη, αντιμετωπίζουμε το παρόν σαν κάτι προσωρινό, χρήσιμο μόνο ως μέσο για να φτάσουμε στον στόχο μας. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι άνθρωποι, αναλογιζόμενοι το παρελθόν, συνειδητοποιούν πως δεν έζησαν παρά με την αίσθηση του προσωρινού, και εκπλήσσονται όταν διαπιστώνουν πως η ζωή τους, και όσα προσδοκούσαν από τη ζωή τους, ήταν ακριβώς όλα εκείνα που τόσο αψήφιστα προσπέρασαν χωρίς να απολαύσουν.

Η ζωή παρουσιάζεται αρχικά ως μια αποστολή: η αποστολή να μπορεί κανείς να συντηρήσει τη ζωή του, de gagner sa vie (να κερδίσει τα προς το ζην). Εκπληρώνοντας κανείς τον συγκεκριμένο στόχο, αυτό που αποκομίζει είναι η αίσθηση ενός βάρους` και τότε εμφανίζεται ένας δεύτερος στόχος για τον άνθρωπο: να κάνει κάτι προκειμένου να διώξει την πλήξη που καραδοκεί σαν αρπακτικό δίπλα από κάθε ασφαλή ζωή. Επομένως, ο πρώτος στόχος είναι να κερδίσει κανείς κάτι, και ο δεύτερος να απαλλαγεί από την επίγνωση όσων έχει κερδίσει, για να αποφύγει να του γίνουν βάρος.

Το γεγονός ότι η ανθρώπινη ζωή είναι ένα λάθος αποδεικνύεται επαρκώς από την απλή διαπίστωση πως ο άνθρωπος αποτελεί ένα συνονθύλευμα δύσκολα ικανοποιούμενων αναγκών` ότι η ικανοποίησή τους δεν επιφέρει τίποτε πέρα από μια ανώδυνη κατάσταση που τον παραδίδει στην πλήξη` και ότι η πλήξη – που δεν είναι τίποτε άλλο από το αίσθημα του κενού της ύπαρξης – αποτελεί άμεση απόδειξη πως η ύπαρξη καθεαυτή δεν έχει καμία αξία.

ΣΕΝΕΚΑΣ: Κανείς δεν θα σου επιστρέψει τα χρόνια σου

Κανείς όμως δεν πρόκειται να σου αποκαταστήσει τα χρόνια σου, κανείς δεν θα σου τα επιστρέψει. Η ζωή θα ακολουθήσει το δρόμο που άρχισε και δεν πρόκειται ούτε να αναστρέψει, αλλ’ ούτε και να περιορίσει την πορεία της. Δεν θα κάνει θόρυβο, δεν θα σου θυμίσει πόσο γρήγορη είναι. Θα γλιστρήσει σιωπηλή` δεν πρόκειται να γίνει μεγαλύτερη με βασιλικές διαταγές ή λαϊκές επιδοκιμασίες. 

Όπως άρχισε την πρώτη μέρα, έτσι θα εξακολουθήσει` πουθενά δεν θα αλλάξει τη διαδρομή της, πουθενά δεν θα καθυστερήσει. Και τελικά ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Εσύ θα έχεις απορροφηθεί από τις ασχολίες σου και η ζωή θα προχωρεί ακάθεκτη` και κάπου στο μεταξύ θα έρθει ο θάνατος, για τον οποίο, είτε το θέλεις είτε όχι, θα πρέπει να βρεις κάποιον ελεύθερο χρόνο.

ΣΕΝΕΚΑΣ, Περί της συντομίας της ζωής

Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να είναι αριθμοί

Η προσέγγισή μας στη ζωή γίνεται σήμερα ολοένα και πιο μηχανική. Ο βασικός στόχος μας είναι να παράγουμε πράγματα και στη διαδικασία αυτής της ειδωλολατρίας των πραγμάτων μεταμορφώνουμε τους εαυτούς μας σε εμπορεύματα. Συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους σαν να ήταν αριθμοί. Το ερώτημα εδώ δεν είναι κατά πόσο τους συμπεριφερόμαστε καλά και αν είναι καλοταϊσμένοι (μπορεί κανείς να συμπεριφέρεται καλά και στα αντικείμενα)- το ερώτημα είναι κατά πόσο οι άνθρωποι είναι πράγματα ή έμβια όντα. Οι άνθρωποι αγαπούν τα μηχανικά μαραφέτια περισσότερο από τα έμβια όντα. Προσεγγίζουμε τους ανθρώπους νοητικά-αφαιρετικά. Ενδιαφερόμαστε για τους ανθρώπους σαν αντικείμενα, τα κοινά τους χαρακτηριστικά, τους στατιστικούς κανόνες της μαζικής συμπεριφοράς, και όχι για τα ζωντανά άτομα.

Όλα αυτά συμβαδίζουν με τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των γραφειοκρατικών μεθόδων. Σε τεράστια κέντρα παραγωγής, τεράστιες πόλεις, τεράστιες χώρες, οι άνθρωποι διοικούνται σαν να ήταν πράγματα- οι άνθρωποι και οι διοικητές τους μετασχηματίζονται σε πράγματα και υπακούν στους νόμους των πραγμάτων. Όμως ο προορισμός του ανθρώπου δεν είναι ένα πράγμα. Καταστρέφεται αν γίνει πράγμα- και προτού συμβεί αυτό, φτάνει σε απόγνωση και επιθυμεί να σκοτώσει κάθε ζωή.

Σε ένα γραφειοκρατικά οργανωμένο και συγκεντρωτικό βιομηχανισμό, οι προτιμήσεις χειραγωγούνται, ώστε οι άνθρωποι να καταναλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο και σε προβλέψιμες και προσοδοφόρες κατευθύνσεις. Η ευφυΐα και ο χαρακτήρας τους κανονικοποιείται από τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο των τεστ που επιλέγουν τους μέτριους και δειλούς σε σύγκριση με τους ευρηματικούς και τολμηρούς. Μάλιστα, ο γραφειοκρατικός-βιομηχανικός πολιτισμός, που έχει επικρατήσει στην Ευρώπη και στη βόρεια Αμερική, έχει δημιουργήσει έναν νέο τύπο ανθρώπου- μπορούμε να τον περιγράψουμε ως τον οργανωτικό άνθρωπο, ως τον αυτόματο άνθρωπο και ως τον homo mechanicus (μηχανικός άνθρωπος). Με αυτό εννοώ έναν άνθρωπο των “συσκευών” (gadget), που έλκεται βαθιά από οτιδήποτε μηχανικό και έχει μια τάση κατά οτιδήποτε ζωντανού. Είναι αλήθεια ότι ο βιολογικός και φυσιολογικός εξοπλισμός του ανθρώπου τον εφοδιάζει με τόσο ισχυρές σεξουαλικές παρορμήσεις, που ακόμη και ο homo mechanicus συνεχίζει να έχει σεξουαλικές επιθυμίες και να αποζητά γυναίκες. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ενδιαφέρον του για τις γυναίκες μειώνεται. Μια γελοιογραφία στην εφημερίδα New Yorker το υπέδειξε αυτό με πολύ κωμικό τρόπο. Μια πωλήτρια που προσπαθεί να πουλήσει μια συγκεκριμένη μάρκα αρώματος σε μια νεαρή πελάτισσα το προτείνει λέγοντας: “Μυρίζει σαν καινούριο σπορ αυτοκίνητο”. Πράγματι, κάθε παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς σήμερα θα επιβεβαιώσει ότι αυτό το σκίτσο είναι κάτι παραπάνω από ένα έξυπνο αστείο. Υπάρχει, όπως φαίνεται, μεγάλος αριθμός αντρών που ενδιαφέρονται περισσότερο για τα σπορ αυτοκίνητα, τις συσκευές τηλεόρασης και ραδιοφώνου, τα διαστημικά ταξίδια και ένα σωρό άλλα μαραφέτια, απ’ ό,τι για τις γυναίκες, την αγάπη, τη φύση, την τροφή- άντρες που διεγείρονται περισσότερο από τη μεταχείριση μη οργανικών, μηχανικών πραγμάτων παρά από τη ζωή. 

Δεν θα ήταν υπερβολικό ακόμη και να υποθέσουμε ότι ο homo mechanicus περισσότερο γοητεύεται και νιώθει υπερηφάνεια για συσκευές που μπορούν να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους σε απόσταση αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων μέσα σε μερικά λεπτά, παρά αισθάνεται φόβο και θλίψη από την πιθανότητα μιας τέτοια μαζικής καταστροφής. Ο homo mechanicus συνεχίζει να απολαμβάνει το σεξ και το ποτό. Όμως όλες αυτές τις ηδονές τις αναζητά μέσα στο πλαίσιο αναφοράς του μηχανικού και του άβιου. Περιμένει ότι πρέπει να υπάρχει ένα κουμπί που, αν το πατήσει, θα φέρει ευτυχία, αγάπη, ικανοποίηση. (Πολλοί πηγαίνουν σε ψυχαναλυτή έχοντας την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να τους διδάξει πώς να βρουν αυτό το κουμπί.) Κοιτάζει τις γυναίκες όπως θα κοίταζε κανείς ένα αυτοκίνητο: ξέρει ποια είναι τα σωστά κουμπιά που πρέπει να πατήσει, απολαμβάνει τη δύναμη που έχει να την κάνει να “τρέξει” και παραμένει ένας ψυχρός παρατηρητής. Τον homo mechanicus τον ενδιαφέρει ολοένα και περισσότερο η μεταχείριση των μηχανών παρά η συμμετοχή και η αντίδραση στη ζωή. Έτσι, γίνεται αδιάφορος απέναντι στη ζωή.

Σκεφτείτε τον ρόλο που παίζει ο σκοτωμός στις διασκεδάσεις μας. Ο κινηματογράφος, τα κόμικς, οι εφημερίδες είναι τόσο συναρπαστικά, επειδή είναι γεμάτα με αναφορές καταστροφής, σαδισμό και βαρβαρότητα. Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν μια ανιαρή αλλά άνετη ζωή- και τίποτα δεν τους συναρπάζει περισσότερο από το να παρακολουθούν ή να διαβάζουν για σκοτωμούς, είτε πρόκειται για έναν φόνο είτε για ένα μοιραίο ατύχημα σε έναν αυτοκινητιστικό αγώνα. Αυτό δεν αποτελεί ένδειξη για το πόσο βαθύ έχει γίνει ήδη αυτό το πάθος για τον θάνατο; Ή σκεφτείτε εκφράσεις όπως “μέχρι θανάτου” ή “πεθαίνω να” κάνω αυτό ή εκείνο ή την έκφραση “με σκοτώνει”. Σκεφτείτε την αδιαφορία για τη ζωή που εκδηλώνεται στα ποσοστά των τροχαίων ατυχημάτων.

Εν συντομία, η διανοητικοποίηση, η ποσοτικοποίηση, η αφαιρετικοποίηση, η γραφειοκρατικοποίηση και η πραγματικοποίηση – οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικά της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας- όταν εφαρμόζονται στους ανθρώπους, αντί στα πράγματα, δεν αποτελούν τις αρχές της ζωής αλλά της μηχανικής. Οι άνθρωποι που ζουν σε ένα τέτοιο σύστημα αναπτύσσουν αδιαφορία προς τη ζωή ή ακόμη και έλξη προς τον θάνατο. Οι ίδιοι δεν το αντιλαμβάνονται. Περνούν τις εξάψεις των συγκινήσεων για τις χαρές της ζωής και ζουν με την ψευδαίσθηση ότι είναι ζωντανοί όταν έχουν πολλά πράγματα στην κυριότητά τους ή προς χρήση. Η έλλειψη διαμαρτυρίας κατά του πυρηνικού πολέμου, οι συζητήσεις των “ατομολόγων” μας για το ισοζύγιο της ολοκληρωτικής ή σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής δείχνει πόσο βαθιά έχουμε προχωρήσει ήδη στην “κοιλάδα της σκιάς του θανάτου”.

Ο Άφαντος κύριος Higgs

Σίγουρα σήμαινε κάτι η ανακάλυψή του;

“Ειδικοί” παραδέχθηκαν, πως το σωματίδιο που οι επιστήμονες μέχρι σήμερα πίστευαν ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία του σύμπαντος, δεν υπάρχει.

Οι “επιστήμονες” δήλωσαν, ότι είναι ένα βήμα πιο κοντά στο να εντοπίσουν το άπιαστο μποζόνιο του Higgs, ή αλλιώς «σωματίδιο του Θεού», ένα μικρό, αλλά θεμελιώδες στοιχείο για την κατασκευή της ζωής όπως την ξέρουμε. Η ελπίδα όμως άρχισε να χάνεται, αφού εξαφανίστηκαν τα σήματα εκείνα που οι “επιστήμονες” θεωρούσαν πως θα τους οδηγούσαν σε αυτό.

Εκπρόσωποι του ερευνητικού κέντρου CERN, ανακοίνωσαν την τοποθέτησή τους, στο επιστημονικό συνέδριο της Βομβάης. Η επιστημονική κοινότητα από την άλλη, τόνισε ότι εάν αποδειχθεί ότι το μποζόνιο του Higgs, ήταν μία οφθαλμαπάτη τότε θα ανοιγόταν ένα νέος δρόμος για ένα νέο επιστημονικό πεδίο που ονόμασαν «νέα φυσική» και σκοπό θα είχε να δώσει απάντηση σε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του σύμπαντος. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του ερευνητικού κέντρου, που είχαν δηλώσει ότι έχουν αρχίσει να περιορίζουν τον χώρο στον οποίο θα ήταν δυνατό να εντοπιστεί το σωματίδιο, στρέφονται στην άποψη ότι ίσως η ανυπαρξία του τελικά σηματοδοτήσει την έναρξη για τον κλάδο της «νέας φυσικής».

Το όλο ζήτημα του πειράματος ήταν να εντοπίσουν το συγκεκριμένο σωματίδιο, μιας και αυτό αποτελούσε την απλούστερη εξήγηση για το πώς σχηματίστηκε το σύμπαν. Με το να επαναλαμβάνουν «big bang» σε απειροελάχιστη κλίμακα ήλπιζαν να βρουν μια λύση. Εάν τελικά ισχύει ότι δεν υπάρχει το σωματίδιο, τότε πρέπει να κατευθυνθούν σε κάποια άλλη θεωρία για την δημιουργία του κόσμου.

Αναζήτησε το άρθρο: Ο Ίων Ανακάλυψε το DOG particle!

Το Καθιερωμένο Μοντέλο (SM) της σωματιδιακής φυσικής απαίτησε την ύπαρξή του και η απαίτηση ικανοποιήθηκε. Αν χρειάστηκαν σαράντα χρόνια και περισσότερα από 16 δισεκατομμύρια δολάρια για να ανακαλύψουν το πράγμα, οι φυσικοί θα μπορούσαν με ικανοποίηση να παρατηρήσουν ότι το κοινό πήρε αυτό ακριβώς για το οποίο πλήρωσε, το πρώτο βήμα, φυσικά, ήταν να απαιτήσει από το κοινό να πληρώσει περισσότερα. Οι φωτογραφίες του Peter Higgs που κοιτάζει τρυφερά στο διάστημα, “ses yeux perdus”, μετέδωσαν την εντύπωση κατάλληλης πνευματικής ικανοποίησης.

Η ανακάλυψη του Higgs ανακοινώθηκε, η ιστορία του Higgs αναφέρθηκε και μετά επικράτησε σιωπή.

Οι φυσικοί προσπάθησαν, φυσικά, να διατηρήσουν την εντύπωση ότι είχαν ανακαλύψει κάτι ανεκτίμητης αξίας. Ήταν παιχνίδι προπαγάνδας. Γράφοντας στο The Daily Beast, ο Sean Carroll προέβλεψε ότι το μποζόνιο Higgs θα ήταν «επανάσταση στην φυσική» και επειδή αυτό λένε πάντα οι φυσικοί, τότε τουλάχιστον δεν κουράζονται ποτέ να το λένε.

Ο Lawrence Krauss, γράφοντας και στο The Daily Beast, έδωσε τον καλύτερό του εαυτό. Πριν από πολλά χρόνια, ο Leon Lederman είχε ορίσει το μποζόνιο Higgs ως το σωματίδιο του Θεού. Κανείς δεν μπορεί σήμερα να θυμηθεί γιατί. Το σωματίδιο του Θεού; «Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια», παρατήρησε ο Krauss. Σε αυτό, φυσικά, είχε απόλυτο δίκιο: Τίποτα δεν μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια.

Στο τέλος, ο Krauss, όπως και ο Carroll πριν από αυτόν, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα καλύτερο από μια έκκληση για την “επανάσταση” της Φυσικής. Η δήθεν ανακάλυψη του μποζονίου Χιγκς «επικυρώνει μια άνευ προηγουμένου επανάσταση στην κατανόησή μας για την θεμελιώδη φυσική…» Οι αναγνώστες του The Daily Beast είναι πάντα στην ευχάριστη θέση να υποστηρίζουν αυτήν την επανάσταση, ανεξάρτητα από το πόσο επαναστατικοί είναι. Ωστόσο, το Καθιερωμένο Μοντέλο ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η επανάσταση που μετέφερε ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1920, συνθήκες που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν την σταδιακή εμφάνιση μιας νηφάλιας διαμορφωμένης συναίνεσης περισσότερο από οτιδήποτε άλλο -την τέλεια αλήθεια, όπως συμβαίνει.

Αν η επανάσταση είναι είτε μακριά, είτε πολύ παλιά, υπάρχει πάντα ο Θεός. Η “ανακάλυψη” του μποζονίου Higgs δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξή του, υποστήριξε ο Krauss, επομένως πρέπει να κάνει τα πάντα για να μειώσει την συνάφειά του. Κι έτσι γίνεται. «Το μποζόνιο του Χιγκς, φέρνει την επιστήμη πιο κοντά στην απαλλαγή από την ανάγκη για υπερφυσικές αηδίες μέχρι την αρχή του σύμπαντος και ίσως ακόμη και πριν από την αρχή, αν υπήρχε πριν» έγραψε.

Σχετικά με αυτή την δήλωση, καθώς δείχνει ένα “πριν από μια αρχή” ή μια “αρχή πριν από ένα πριν” το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι ο Krauss έχει καλύψει τις θέσεις του.

Το Καθιερωμένο Μοντέλο (SM) της σωματιδιακής φυσικής δημιουργήθηκε για να επιβάλει τάξη σε στοιχειώδη σωματίδια που κατά την δεκαετία του 1960 φαινόταν να πολλαπλασιάζονται αναλογικά με την διαθέσιμη χρηματοδότηση για τον προσδιορισμό τους. Αν υπήρχαν πάρα πολλά σωματίδια πριν από την έλευση του SM, παρέμειναν πάρα πολλά σωματίδια μετά την εμφάνισή του -αρκετός λόγος για να αναρωτηθούμε αν κάποιο από αυτά ήταν πραγματικά στοιχειώδες.

Όποια και αν είναι η τελική τους φύση, τα στοιχειώδη σωματίδια σήμερα χωρίζονται σε φερμιόνια, αδρόνια και μποζόνια. Τα φερμιόνια έρχονται σε δώδεκα γεύσεις διατεταγμένες σε δύο οικογένειες λεπτονίων και κουάρκ. Τα κουάρκ σχηματίζουν μια δική τους τριπλή οικογενειακή δομή: Πάνω ή κάτω, γοητευμένα ή παράξενα, στην κορυφή ή περιπλανώμενα στο κάτω μέρος. Αυτά τα δώδεκα σωματίδια δημιουργούν δώδεκα αντι-σωματίδια.

Τα μποζόνια αποτελούνται από το φωτόνιο, το γλουόνιο και τα ηλεκτροαδύναμα μποζόνια, των οποίων το μποζόνιο Higgs ήταν μέχρι τώρα βασιλιάς. Και τα αδρόνια είναι οργανωμένα ως οικογένειες δεσμευμένων κουάρκ και εμφανίζονται είτε ως βαρυόνια, τα οποία αποτελούνται από τρία κουάρκ, είτε ως μεσόνια στα οποία τα κουάρκ συμβιώνουν φιλικά με τα αντι-κουάρκ.

Το SM έχει πολλές αρετές: Η απλότητα δεν είναι ανάμεσά τους.

Το SM είναι ταυτόχρονα ένα σχήμα ταξινόμησης και ένα σύστημα εξήγησης, το οποίο περιλαμβάνει την κβαντική ηλεκτροδυναμική και τις θεωρίες των αδύναμων και ισχυρών πυρηνικών δυνάμεων. Αυτές οι θεωρίες δεν είναι σε καμία περίπτωση ίδιες, αλλά εκφράζονται στην κοινή γλώσσα της κβαντικής θεωρίας πεδίων και είναι η κβαντική θεωρία πεδίου που το SM χρησιμεύει για να το κάνει σπουδαίο.

Η κβαντομηχανική δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1920 για να εξηγήσει πειραματικά αποτελέσματα που αψηφούσαν τις κλασικές εξηγήσεις. Δεδομένης της επιλογής να περάσει μέσα από μία από τις δύο πειραματικές σχισμές, ένα μόνο φωτόνιο κατάφερε με κάποιο τρόπο να περάσει κι από τις δύο. Το φωτόνιο ήταν έτσι ένα κύμα. Άλλα πειράματα είχαν προηγουμένως υποδείξει ότι ήταν ένα σωματίδιο. Η κβαντομηχανική αντιμετώπισε την εμπειρία αψηφώντας την κοινή λογική. Το φωτόνιο ήταν ταυτόχρονα κύμα και σωματίδιο.

Η θεωρία της ειδικής σχετικότητας και η κβαντική μηχανική, όπως κατάλαβαν οι φυσικοί, ήταν προφανώς σε σύγκρουση, ούτε ήταν ποτέ και οι καλύτεροι φίλοι. Η Ειδική Σχετικότητα σχεδίασε μια στενή σύνδεση μεταξύ ενέργειας και μάζας και η κβαντομηχανική ασχολήθηκε επαγγελματικά με την διάλυση των σφιχτών συνδέσεων. Όσον αφορά την θέση και την ορμή ενός σωματιδίου, τον άξονα στον οποίο στράφηκε ο παλιός κόσμος, η κλασική φυσική ήταν απόλυτη. Οι φυσικές ιδιότητες ενός σωματιδίου ήταν προσιτές στην μέτρηση και ήταν προσβάσιμες στην μέτρηση.

Στην κβαντομηχανική είναι αλλιώς. Το 1926, ο Werner Heisenberg υποστήριξε ότι ο φορμαλισμός της κβαντικής μηχανικής θέτει όρια στην μέτρηση. Όσο πιο βέβαιη είναι η θέση ενός σωματιδίου, τόσο λιγότερο βέβαιη είναι η ορμή του. Η μέτρηση και των δύο, με το ίδιο επίπεδο ακρίβειας ήταν αδύνατη και ήταν αδύνατη κατ’ αρχήν -αρκετός λόγος για να υποθέσουμε ότι η αρχή της αβεβαιότητας ήταν μια αρχή της φύσης κι όχι ένα τεχνούργημα μέτρησης.

Η αρχή της αβεβαιότητας και η ειδική σχετικότητα αποδίδουν σε μια κατά τα άλλα άδεια περιοχή του διαστήματος την δύναμη να παράγει νέα σωματίδια από το κενό. Όσο μεγαλύτερη ήταν η αβεβαιότητα για το κενό, τόσο περισσότερο έβραζε και αφού σε μικρές αποστάσεις, έβραζε πολύ, ήταν σε μικρές αποστάσεις που έβραζε με το πιο παραγωγικό αποτέλεσμα.

Οποιαδήποτε εκδοχή της κβαντικής μηχανικής που ενσωματώνει την ειδική σχετικότητα θα ήταν αναγκαστικά μια θεωρία πολλών σωματιδίων. Ενδεχομένως ήταν παντού.

Και γι’ αυτό χρειαζόταν ένα πεδίο. Ήταν αυτό που παρείχε ο Paul Dirac.

Η ημερομηνία είναι το 1927.

Η κβαντομηχανική έσπασε την διάκριση μεταξύ σωματιδίων και κυμάτων, η κβαντική θεωρία πεδίου την διάκριση μεταξύ σωματιδίων και πεδίων. Ένα πεδίο είναι κάτι σαν τον άνεμο: Είναι παντού στο διάστημα και πουθενά συγκεκριμένα. Μέσα στο εύρος του, τα σωματίδια εμφανίζονται ως εστιασμένοι κυματισμοί, κάποιου είδους κόμβοι, κάποια προσωρινή αλλά μετρήσιμη σύσφιξη των πραγμάτων.

Οι κβαντικές θεωρίες πεδίου δεν είχαν σε καμία περίπτωση άμεση επιτυχία, γιατί, δεν ήταν σε καμία περίπτωση συνεπείς με τον εαυτό τους. Όποτε εφαρμόστηκαν, εμφανίζονταν άπειρα μεγέθη, ζοφερά, λαμπερά, αμετάκλητα. Απαιτήθηκαν νέες μαθηματικές τεχνικές για την αφαίρεσή τους και παρόλο που λειτούργησαν, οι φυσικοί δεν ήξεραν γιατί δούλευαν και τις χρησιμοποιούσαν με την άβολη αίσθηση ότι για κάθε καλό λόγο, έκαναν πολύ κακό.

Η κβαντική ηλεκτροδυναμική ολοκληρώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940 από τους Richard Feynman, Julian Schwinger και Sin-Itiro Tomonaga. Οι θεωρητικοί υπολογισμοί του μαγνητικού μονοπόλου του ηλεκτρονίου συμφώνησαν με τα πειράματα σε ένα μέρος στο δισεκατομμύριο. Είναι μια συμφωνία που δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί παράξενη. Έχοντας αμαρτήσει με τόσο καλό αποτέλεσμα στην δεκαετία του 1940, οι φυσικοί συνέχισαν να αμαρτάνουν και στην συνέχεια. Στην δεκαετία του 1950, οι Chen Yang και Robert Mills πρότειναν μια τολμηρή γενίκευση της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής και στην δεκαετία του 1960, ο Steven Weinberg, ο Sheldon Glashow και ο Abdus Salaam πήραν τις εξισώσεις Yang-Mills κι έτρεξαν σαν τον άνεμο. Σταμάτησαν όταν είχαν στα χέρια τους μια θεωρία για την αδύναμη πυρηνική δύναμη.

Και περισσότερα -πολύ περισσότερα. Η ιδέα ότι υπάρχει μια μορφή ενότητας κάτω από την ποικιλομορφία της εμπειρίας είναι αυτή που έχει ζωοποιήσει την φαντασία των φυσικών από τον 17ο αιώνα. Είναι μια ισχυρή αλλά όχι προφανής ιδέα. Ένα από τα επιτεύγματα του SM είναι η απόδειξη ότι στις υψηλές ενέργειες, η ασθενής και η ηλεκτρομαγνητική δύναμη είναι ίδια. Τα μποζόνια W (W + & W –) και Z είναι τα οχήματα με τα οποία διαμεσολαβείται η ασθενής πυρηνική δύναμη. Περιγράφονται όμορφα με βάση μια θεωρία που καθιερώνει την υποκείμενη συμμετρία τους. Θεωρητικές σκέψεις πρότειναν -απαίτησαν- ότι όπως το φωτόνιο αυτά τα σωματίδια δεν πρέπει να έχουν μάζα.

Τα μποζόνια W και Z ήταν τεράστια: ήταν απλά τεράστια. Στο έργο που τους χάρισε το βραβείο Νόμπελ, οι Weinberg, Salaam και Glashow υποστήριξαν ότι η συμμετρία που ελέγχει αυτά τα μποζόνια πρέπει να έχει σπάσει: Πρέπει επομένως να έχει σπάσει. Ο μηχανισμός Higgs είναι αυτός που ευθύνεται για το σπάσιμο της συμμετρίας και έτσι εξηγεί την μάζα τους.

Παρέμεινε η ισχυρή δύναμη και οι αλληλεπιδράσεις της. Αν και θεωρητικά απαιτούνταν κουάρκ, ήταν αδύνατο να παρατηρηθούν στο πείραμα. Μόλις οι David Gross, David Politzer και Frank Wilczek πρότειναν την θεωρία τους για τον περιορισμό των κουάρκ, οι φυσικοί μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν ότι αυτό που δεν μπορούσε να παρατηρηθεί, δεν πρέπει να παρατηρηθεί, επειδή δεν μπορούσε να παρατηρηθεί. Αν και ο Weinberg, ο Glashow και ο Salaam είχαν επιδείξει μια μορφή ενότητας μεταξύ της ηλεκτρομαγνητικής και της ασθενούς δύναμης, η ισχυρή δύναμη παρέμεινε σαν τον Αχιλλέα, προκλητικό στην απομόνωσή της.

Το SM φιλοξενεί τρεις δυνάμεις και εκφράζει τρεις θεωρίες. Είναι προφανώς ελλιπής. Δεν περικλείει την δύναμη της βαρύτητας. Αυτό που κάνει, και το κάνει πολύ καλά, αλλά αν αύριο θα χρειαζόταν ανακαίνιση, κανένας φυσικός δεν θ’ ανησυχούσε πολύ. Οι θεωρίες έρχονται και παρέρχονται. Η κβαντική θεωρία πεδίου είναι κατά τα άλλα, ένας τρόπος σκέψης, αναντικατάστατος. Μεταξύ των σωματιδιακών φυσικών, η πεποίθηση είναι σχεδόν καθολική ότι η κβαντική θεωρία πεδίου είναι η δομή που επιλέγει η φύση για να διευθύνει τις υποθέσεις της.

«Απολύτως όλα τα φαινόμενα, είναι σε αντίθεση, με οποιαδήποτε από τις εναλλακτικές έννοιες που έχουν προταθεί» έγραψε ο Πτολεμαίος.

Και αυτό εγείρει ένα ερώτημα τουλάχιστον εξίσου δύσκολο με οποιοδήποτε που τίθεται από την ίδια την σωματιδιακή φυσική. Πώς ακριβώς θα πρέπει να κατανοηθούν οι ισχυρισμοί αυτού του είδους και, αν κατανοηθούν, να αξιολογηθούν; Δεν έχει νόημα να αποδέχονται τους φυσικούς των σωματιδίων. Είναι μόνο ο λόγος τους και …δεν είμαστε βέβαιοι ότι θα πάρουμε.

Υπάρχει σε κάθε άνθρωπο κάτι σαν μια κατάσταση κενού, ένα χαμηλότερο ενεργειακό επίπεδο στο οποίο γίνονται αυθόρμητα οι φυσικές κρίσεις, μια ζώνη άνεσης. Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι συχνά περιγράφουν αυτή την κατάσταση κενού ως λαϊκή φυσική. Θα προτιμούσα να δω τον Die Völker να αφήνεται στο lederhosen, αλλά η ιδέα είναι χρήσιμη γιατί είναι αναπόφευκτη. Κανείς, φυσικά, δεν προτείνει από απόσταση ότι το SM είναι πολύ αξιοθαύμαστο επειδή είναι gemütlich. Οι δημοφιλείς εξηγήσεις είναι ξεκάθαρα παράλογες. «Εδώ είναι το μυστικό του μηχανισμού Higgs. Όταν σπάτε αυθόρμητα μια συμμετρία μετρητή, το επίδοξο μποζόνιο Nambu-Goldstone «τρώγεται» από τα μποζόνια μετρητή!» παρατήρησε ο Sean Carroll στο Discover. Η μεταφορά με την οποία ένα μποζόνιο τρώει ένα άλλο, αν και χρησιμοποιείται ευρέως, δεν σημαίνει τίποτα απολύτως.

Αυτό που απαιτείται από την κβαντική θεωρία πεδίου δεν είναι η μετάφρασή της στην κοινή λογική. Οι φυσικές επιστήμες βρίσκονται σε υποχώρηση από την κοινή λογική από τον 17ο αιώνα. Ωστόσο, υπάρχει μια διάκριση τόσο σημαντική στις επιστήμες όσο και στις στρατιωτικές υποθέσεις. Είναι η διάκριση ανάμεσα σε μια υποχώρηση και μια αποτυχία. Εάν η θεωρία SM και η κβαντική θεωρία πεδίου έχουν αξίωση για την πνευματική μας πίστη, πρέπει να υπάρχει κάποιο σχέδιο με το οποίο οι ιδέες που ενσωματώνουν να μπορούν ν’ ανακτηθούν με τρόπο που να έχει απλό, πειστικό και διαισθητικό νόημα. Δεν αρκεί από αυτή την άποψη να πούμε ότι ορισμένες ιδέες λειτουργούν επειδή οι προβλέψεις που τις καθιστούν δυνατές είναι ακριβείς. Αυτό είναι αυτονόητο. Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει αυτό;

Είναι στα μαθηματικά και όχι στην θεωρητική φυσική που οι κρίσεις αυτού του είδους γίνονται και στην συνέχεια εκτελούνται. Σε όλο το ευρύ φάσμα των επιχειρημάτων που προσφέρονται, αξιολογούνται, αγκαλιάζονται, αναβάλλονται, καθυστέρησαν ή ηττήθηκαν, μόνο μέσα στα μαθηματικά τα επιχειρήματα αποκτούν την δύναμη να εξαναγκάσουν σε πίστη, επειδή φαίνεται να δίνουν την συγκατάθεση. Και μόνο μέσω των μαθηματικών οι ισχυρές ιδέες μιας εξωγήινης επιστήμης όπως η θεωρητική φυσική, μπορούν να επιστραφούν βήμα-βήμα στην συνηθισμένη ανθρώπινη δύναμη για να συλλάβει πράγματα χωρίς μεσολάβηση κι έτσι να κατανοήσει τα πράγματα αμέσως.

Οι κβαντικές θεωρίες πεδίου εκφράζονται φυσικά με μαθηματική γλώσσα. Τι άλλο υπάρχει εκεί; Αλλά είναι άλλο πράγμα να χρησιμοποιείς μια γλώσσα και άλλο να αποδέχεσαι την πειθαρχία της. Η Νευτώνεια μηχανική έχει διατυπωθεί στον 20ο αιώνα με ανακριβείς μαθηματικές λεπτομέρειες. Αν ο Νεύτωνας δεν καταλάβαινε ούτε μια λέξη από αυτήν, είναι απόδειξη ότι η φυσική και τα μαθηματικά έχουν διαφορετικούς στόχους. Αυτό που δίνει παύση στην περίπτωση της κβαντικής θεωρίας πεδίου είναι απλώς το περίεργο γεγονός ότι όταν η κβαντική θεωρία πεδίου εκφράζεται με όρους αρχαίων περιορισμών της μαθηματικής αυστηρότητας, το αποτέλεσμα προκαλεί σύγχυση.

Μέχρι την δεκαετία του 1960, οι φυσικοί των σωματιδίων αποδέχονταν την διαίρεση των πραγμάτων σε σωματίδια και πεδία. Ποιο ήρθε πρώτο; Σε μια σειρά από υπέροχες διαλέξεις που παραδόθηκαν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970, ο Richard Feynman ήταν κατηγορηματικός. “Το φωτόνιο; Είναι ένα σωματίδιο. Πάρτε τον λόγο μου γι’ αυτό” είπε. Οι επιταχυντές σωματιδίων, τελικά, ασχολούνται με τα επιταχυνόμενα σωματίδια.

Η αντίθετη άποψη είναι εξίσου πειστική. «Δεδομένου ότι η ακτινοβολία αποτελείται μόνο από πεδία, θα ήταν εκπληκτικό αν η ύλη ήταν φτιαγμένη από σωματίδια. Γιατί να είναι φτιαγμένο το σύμπαν από δύο τόσο διαφορετικά δομικά στοιχεία;» παρατήρησε ο φυσικός Αρτ Χόμπσον. Τα σωματίδια μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους. «Τα σωματίδια είναι επιφαινόμενα που προκύπτουν από πραγματικά πεδία».

Αυτή είναι μια άποψη που υποστηρίζει ο Steven Weinberg: Είναι η άποψη της πλειοψηφίας. «Στην ώριμη μορφή της, η ιδέα της θεωρίας του κβαντικού πεδίου είναι ότι τα κβαντικά πεδία είναι τα βασικά συστατικά του σύμπαντος και τα σωματίδια είναι απλώς δέσμες ενέργειας και ορμής των πεδίων» γράφει ο Weinberg.

Η φύση προφανώς απεχθάνεται τον δυϊσμό. «Η κβαντική θεωρία πεδίου οδήγησε σε μια πιο ενοποιημένη άποψη της φύσης από την παλιά δυϊστική ερμηνεία όσον αφορά τόσο τα πεδία όσο και τα σωματίδια».

Αυτό που είναι περίεργο για την σιγουριά με την οποία εκφράζονται αυτές οι απόψεις είναι απλώς το γεγονός ότι έχουν αψηφήσει τις καλύτερες προσπάθειες των μαθηματικών να τις κατανοήσουν καλά. Ορισμένες δυσκολίες είναι πολύ μακροχρόνιες, τόσο που οι θεωρητικοί φυσικοί αισθάνονται ελεύθεροι να τις αγνοήσουν. Ένα θεώρημα που δημοσιεύτηκε από τον Rudolf Haag πριν από περισσότερα από εξήντα χρόνια και γενικεύτηκε αμέσως από τους AS Wightman και D. Hall, έδειξε ότι “στον βαθμό που, είτε ελεύθερα, είτε αλληλεπιδρώντα πεδία, περιπλανώνται στο διάστημα, δεν υπάρχει ένας χώρος στον οποίο μπορούν να επεκταθούν. Ανάμεσά τους πρέπει να γίνει επιλογή.” Κανείς δεν ξέρει πώς πρέπει να γίνει η επιλογή;

Οι μαθηματικοί έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν κάτι σαν μια αξιωματική κβαντική θεωρία πεδίου από τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Οι θεωρίες τους, όπου ήταν επιτυχείς, δεν ήταν ολοκληρωμένες και όπου ήταν ολοκληρωμένες, δεν είχαν επιτυχία. Οι μαθηματικοί δεν μπόρεσαν να συλλάβουν ξεκάθαρα την ιδέα του ίδιου του κβαντικού πεδίου. Η οντολογία της αξιωματικής κβαντικής θεωρίας πεδίου είναι πολύ διαφορετική. Περιλαμβάνει ένα αξιωματικά καθορισμένο δίχτυ ή μια συλλογή αφηρημένων αντικειμένων γνωστών ως άλγεβρες τελεστών κι αυτά περιέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τα παρατηρήσιμα στοιχεία μιας δεδομένης θεωρίας.

Οι λεπτομέρειες είναι ενδιαφέρουσες, αλλά όχι σχετικές. Η αξιωματική κβαντική θεωρία πεδίου και η κβαντική θεωρία πεδίου χωρίζονται στην ερμηνεία της πραγματικότητας.

«Τα κβαντικά θεμέλια είναι ακόμη άστατα, με επιβλαβείς επιπτώσεις στην επιστήμη και την κοινωνία». παρατηρεί ο Χόμπσον

Αυτό είναι μισό ψέμα. Η κβαντική φυσική δεν ενοχλεί κανέναν άνθρωπο. Αν μισό λάθος, τότε μισό αληθινό.

Κανείς δεν ξέρει γιατί οι μαθηματικοί δεν μπόρεσαν να λύσουν ούτε τα πιο απλά ερωτήματα σχετικά με την κβαντική θεωρία πεδίων: Τι αφορούν; Και με αυτό το ερώτημα, ένα άλλο, πιο επίμονο, και, μάλιστα, πιο θεμελιώδες. Γιατί οι μέθοδοι της κβαντικής θεωρίας πεδίου είναι τόσο εκπληκτικά επιτυχημένες;

Ερωτήσεις αυτού του είδους διακλαδίζονται μέσω της σωματιδιακής φυσικής. Τα πειράματα που σχεδιάστηκαν για να επιβεβαιώσουν την θεωρία της ηλεκτροασθενούς ενοποίησης ήταν δεσμευμένα σε μια κατάσταση πραγμάτων σε έναν επιταχυντή σωματιδίων. Αυτή η κατάσταση πραγμάτων με την σειρά της ερμηνεύτηκε ότι αντανακλά την ίδια κατάσταση πραγμάτων του πρώιμου σύμπαντος. Κάτι πολύ νέο στην ιστορία της φυσικής σκέψης εμπλέκεται. Είναι κάτι για το οποίο εξακολουθούν να λείπουν τα απολύτως κατάλληλα πρότυπα αξιολόγησης.

Ο κύριος στόχος των πειραμάτων που επιβεβαίωναν την ηλεκτροασθενή συμμετρία ήταν να ανακαλύψουν συνθήκες υπό τις οποίες αυτή η συμμετρία ήταν εμφανής και όχι λανθάνουσα. Το συμπέρασμα του πειράματος ήταν ότι αυτές οι συνθήκες, αν υπήρχαν στον επιταχυντή, υπήρχαν και στο πρώιμο σύμπαν. Εάν το πρώιμο σύμπαν είναι μη ανακτήσιμο, οι επιταχυντές σωματιδίων αντιπροσωπεύουν μια εξαιρετική ανωμαλία στις συνήθεις συνθήκες της ύλης. Στον κόσμο όπως τον βρίσκουμε, δεν υπάρχει τίποτα σαν την ηλεκτροαδύναμη συμμετρία. Αν αυτά τα πειράματα είναι εξιδανικεύσεις, τι είναι εξιδανικεύσεις;

Ποια είναι, λοιπόν, η σχέση μεταξύ αυτών των πειραμάτων και της ίδιας της εμπειρίας;

Υπάρχουν μόνο δύο πιθανές απαντήσεις. Είτε η σύνδεση είναι μεταφυσική, είτε δεν υπάρχει καθόλου.

Φυσικοί όπως ο Lawrence Krauss προσφέρουν μια μεταφυσική εξήγηση. «Οι ιδιότητες της ύλης και οι δυνάμεις που διέπουν την ύπαρξή μας, προέρχονται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των πεδίων.»

Υπάρχει σε αυτό το απόσπασμα μια τριπλή συνεύρεση μεταξύ του πεδίου Higgs, των ιδιοτήτων της ύλης και των δυνάμεων που διέπουν την ύπαρξή μας. Το συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να ακολουθεί ένα συμπέρασμα: Δεδομένου του SM, ακολουθούν οι ιδιότητες της ύλης και οι δυνάμεις που διέπουν την ύπαρξή μας.

Δεν υπάρχει, φυσικά, κανένας τρόπος για να δοκιμαστεί αυτό το συμπέρασμα πειραματικά. Ποιο πιθανό πείραμα θα μπορούσε να συντονίσει την ύλη σε μια εξαιρετικά ανώμαλη κατάσταση μέσα σε έναν επιταχυντή σωματιδίων και τα συνηθισμένα γεγονότα της ζωής;

Εάν κανένα πείραμα δεν μπορεί να κάνει ό,τι δεν μπορεί να γίνει, μένουν μόνο πρότυπα συνέπειας και συνοχής κι αφού κανείς δεν έχει αποδώσει ποτέ ένα σαφές νόημα στην συνοχή, μένει μόνο η συνέπεια.

Αλλά η συνέπεια είναι ένας ασθενής περιορισμός. Είναι αδύναμο, με την έννοια ότι οι συνεπείς θεωρίες δεν χρειάζεται να ικανοποιούνται σε ένα μόνο μοντέλο ή σύμπαν. Το συμπέρασμα που προκύπτει από αυτές τις παρατηρήσεις είναι αναπόφευκτο. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως ο κόσμος, ή το σύμπαν στο οποίο το SM δείχνει κατηγορηματικά. Και έτσι δεν μπορούν να υπάρξουν μεγάλα και γενικά συμπεράσματα για το τι αποκαλύπτει η μελέτη του κόσμου, του σύμπαντος ή της Φύσης για την ύπαρξη του Θεού.

Ότι το πράγμα είναι ασυνάρτητο, το βλέπουν όλοι. Αυτό που σπάνια παρατηρείται είναι ότι παραμένει όρθιο.

Αυτό είναι το μεγάλο του επίτευγμα.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

13.2. Η περίπτωση του Πικάσο

Ο Πάμπλο Πικάσο (1881-1973), η πιο πολύπλοκη, πολύπλευρη, ανήσυχη και δημιουργική μορφή του 20ού αιώνα, αντιμετώπισε την Αρχαιότητα, ή τουλάχιστον την κλασικιστική απόδοση με διάφορους τρόπους. Μπορεί οι ιστορικοί της τέχνης να ξεχωρίζουν τα χρόνια 1905-1906 και 1917-1925 σαν τις «κλασικές» περιόδους στο έργο του, ωστόσο, το ενδιαφέρον του για αρχαία θέματα και στιλ διακρίνεται σε όλο του το έργο. Ήδη το 1894 πολύ νεαρός στη Βαρκελώνη σχεδιάζει με κάρβουνο έναν Φαύνο, ενώ πολύ αργότερα το 1963 στο Παρίσι τον ενδιαφέρει να μεταγράψει ζωγραφικά την Αρπαγή των Σαβίνων του Νταβίντ. Ο Πικάσο γνώρισε την ελληνική αναβίωση και στην Καταλονία και στο Παρίσι. Από αντίδραση στον Βάγκνερ, στον Νίτσε, στο παρακμιακό κλίμα του fin de siècle "τέλος του αιώνα", αισθητό εν μέρει και στο νέο στιλ, καθώς και στους θεωρητικούς Μορίς Ντενί, στον πρώην συμβολιστή Ζαν Μορεάς, στον Αντρέ Σαλμόν κ.ά. ο Πικάσο ανέπτυξε μια δική του ανανεωτική προσέγγιση της "πραγματικής" μεσογειακής παράδοσης. Ο Πικάσο αγνοούσε πιθανότατα τη μεγάλη αύξηση των επιστημονικών αρχαιολογικών εκδόσεων της εποχής, πολλά σχέδιά του, ωστόσο, μαρτυρούν ότι μελετούσε την τέχνη της Αρχαιότητας στις μεγάλες συλλογές του Λούβρου στο πρωτότυπο. Τον ενδιέφεραν τα πάντα: ελληνικά, ετρουσκικά, ρωμαϊκά, ζωγραφική, γλυπτική, χάλκινα κτλ. Του άρεσαν και τα μελετούσε. Επίσης τον ενδιέφεραν έργα καλλιτεχνών του παρελθόντος που είχαν με τη σειρά τους επηρεαστεί από την ελληνική τέχνη, όπως του Ραφαήλ, του Πουσέν και του Ενγκρ. Τον ενέπνεαν ακόμη νεότεροι καλλιτέχνες που είχαν επηρεαστεί ιδιότυπα από την Αρχαιότητα, όπως ο Πυβί ντε Σαβάν, ο Σεζάν κ.ά. Σε αντίθεση με όλους τους προηγούμενους, ο Πικάσο ποτέ δεν περιορίστηκε από τις αρχαίες φόρμες. Απέφευγε πάντα τον ακαδημαϊσμό και προσπαθούσε να ανταποκριθεί στο πνεύμα και την εξωτερική μορφή των αρχαίων προτύπων. Η σχέση του με την Αρχαιότητα ενισχύθηκε το 1917 στη Ρώμη, όταν δούλευε εκεί με τον Ντιάγκιλεφ για τα Ρωσικά Μπαλέτα. Μελέτησε τα αρχαία στο Βατικανό, τα μνημεία στη Νάπολη και στην Πομπηία. Ωστόσο, στο πορτρέτο της γυναίκας του, της Όλγας Κοκλόβα, ακολουθεί αυτή την εποχή το στιλ του Ενγκρ. Τα χρόνια 1920-1924 περνάει μια ρεαλιστική φάση με επιδράσεις από την αρχαία αγγειογραφία (Μητέρα και παιδί). Το 1925 ζωγραφίζει τη Νεκρή φύση με αρχαίο κεφάλι. 

Ένα αρχαϊκό μοτίβο που τον απασχόλησε επίσης (βλ. κεραμική) είναι το θέμα της γλαύκας (κουκουβάγιας) που έχει θηλυκές ιδιότητες, με μιαν αντίστοιχη αμφισημία που δηλώνεται με την παράσταση της Αθηνάς και της γλαύκας σε αρχαία νομίσματα. Ιδιαίτερα ασχολήθηκε με το θέμα του Μινώταυρου. Καθώς είχε συνδεθεί με τον σουρεαλισμό ήδη από το 1920, το 1933 ο Μπρετόν τον παρακάλεσε να σχεδιάσει το εξώφυλλο για το σουρεαλιστικό περιοδικό Minotaure "Μινώταυρος" του Τεριάντ. Ο Πικάσο δεν περιορίστηκε μόνον στις ταυρομαχίες και στις ρίζες τους στον μεσογειακό πολιτισμό, αλλά διερεύνησε και άλλες διαστάσεις του θέματος του ταύρου, αναζήτησε τις αρχαϊκές εικόνες του και τους σημασιολογικούς του υπαινιγμούς, το αντιμετώπισε σαν σύγκρουση του συνειδητού με το ασυνείδητο. Η Μινωταυρομαχία και οι παραλλαγές της τον οδήγησαν στην περίφημη Γκουέρνικα το 1937, ενώ τα χρόνια 1945-1946 πραγματοποίησε μια μεγάλη σειρά λιθογραφιών με το θέμα του ταύρου.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΤΕΧΝΗ ΡΗΤΟΡΙΚΗ

ΑΡΙΣΤ Ρητ 1390b14–1390b31

Ο χαρακτήρας των ανθρώπων ευγενικής καταγωγής

Από το σημείο αυτό ο Αριστοτέλης εξετάζει πώς συντελούν στη διαμόρφωση του ἤθους των ανθρώπων τα αγαθά που προέρχονται από την τύχη (όπως η ευγενική καταγωγή, που εξετάζεται στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο πλούτος και η ισχύς).

Περὶ δὲ τῶν ἀπὸ τύχης γιγνομένων ἀγαθῶν, δι’ ὅσα αὐτῶν
(15) καὶ τὰ ἤθη ποιὰ ἄττα συμβαίνει τοῖς ἀνθρώποις, λέγωμεν
ἐφεξῆς. εὐγενείας μὲν οὖν ἦθός ἐστι τὸ φιλοτιμότερον εἶναι
τὸν κεκτημένον αὐτήν· ἅπαντες γάρ, ὅταν ὑπάρχῃ τι, πρὸς
τοῦτο σωρεύειν εἰώθασιν, ἡ δ’ εὐγένεια ἐντιμότης προγόνων
ἐστίν. καὶ καταφρονητικὸν καὶ τῶν ὁμοίων ἐστὶν τοῖς προ-
(20) γόνοις αὑτῶν, διότι πόρρω ταὐτὰ μᾶλλον ἢ ἐγγὺς γιγνόμενα
ἐντιμότερα καὶ εὐαλαζόνευτα. ἔστι δὲ εὐγενὲς μὲν κατὰ τὴν
τοῦ γένους ἀρετήν, γενναῖον δὲ κατὰ τὸ μὴ ἐξίστασθαι τῆς
φύσεως· ὅπερ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οὐ συμβαίνει τοῖς εὐγενέσιν,
ἀλλ’ εἰσὶν οἱ πολλοὶ εὐτελεῖς· φορὰ γὰρ τίς ἐστιν ἐν τοῖς
(25) γένεσιν ἀνδρῶν ὥσπερ ἐν τοῖς κατὰ τὰς χώρας γιγνομένοις,
καὶ ἐνίοτε ἂν ᾖ ἀγαθὸν τὸ γένος, ἐγγίνονται διά τινος χρόνου
ἄνδρες περιττοί, κἄπειτα πάλιν ἀναδίδωσιν. ἐξίσταται δὲ
τὰ μὲν εὐφυᾶ γένη εἰς μανικώτερα ἤθη, οἷον οἱ ἀπ’ Ἀλκιβιά-
δου καὶ οἱ ἀπὸ Διονυσίου τοῦ προτέρου, τὰ δὲ στάσιμα εἰς
(30) ἀβελτερίαν καὶ νωθρότητα, οἷον οἱ ἀπὸ Κίμωνος καὶ Περι-
κλέους καὶ Σωκράτους.

***

Ας μιλήσουμε στη συνέχεια για τα αγαθά που οφείλονται στην τύχη, (15) για εκείνα από αυτά που συντελούν επίσης στο να διαμορφωθεί με έναν ορισμένο τρόπο ο χαρακτήρας των ανθρώπων. Λέγοντας «χαρακτήρας που προσιδιάζει στην ευγένεια καταγωγής» εννοούμε ότι ο κάτοχός της επιδιώκει ακόμη περισσότερες τιμές γιατί όλοι οι άνθρωποι, όταν έχουν ένα αγαθό, συνηθίζουν να επιδιώκουν την αύξησή του ― και «ευγένεια καταγωγής» θα πει «τιμημένοι πρόγονοι». Η ευγένεια, επίσης, της καταγωγής τους τούς κάνει να περιφρονούν ακόμη και αυτούς που είναι όμοιοι με τους δικούς τους προγόνους, (20) γιατί τα ίδια πράγματα, όταν ανήκουν σε χρόνο απομακρυσμένο στο παρελθόν, είναι σε μεγαλύτερη τιμή από τα κοντινά, και είναι πιο εύκολο να παινευτεί κανείς γι' αυτά. Με τη λέξη ευγενής γίνεται αναφορά στην αρετή της γενιάς, ενώ με τη λέξη γενναίος η αναφορά γίνεται στο ότι δεν υπάρχει στο μεταξύ εκφυλισμός από την αρχική φύση ― κάτι που τις περισσότερες φορές δεν συμβαίνει στα άτομα ευγενικής καταγωγής, δεδομένου ότι οι περισσότεροί τους είναι άτομα άνευ αξίας· συμβαίνει, πράγματι, (25) και στις γενιές των ανθρώπων ό,τι συμβαίνει με τη σοδειά των προϊόντων της γης: μερικές φορές, αν η γενιά είναι καλή, γεννιούνται για ένα διάστημα έξοχοι άνδρες, ύστερα όμως παρατηρείται μια οπισθοχωρητική πορεία. Οι πολύ προικισμένες οικογένειες εκφυλίζονται σε μορφές παραφροσύνης, (30) όπως έγινε π.χ. με τα παιδιά του Αλκιβιάδη και του Διονύσιου του πρώτου· οι μετρημένες, από την άλλη, οικογένειες καταντούν σε άνοια και σε νωθρότητα, όπως έγινε π.χ. με τα παιδιά του Κίμωνα, του Περικλή και του Σωκράτη.