Διεκδικήστε το Μέλλον!

“Χάος ονομάζεται κάθε τάξη πραγμάτων που προκαλεί σύγχυση στο μυαλό μας”.
George Santayana

Το μέλλον μας πιέζει, αδημονεί να μας καταπιεί. Καθώς προχωρούμε στον 21ο αιώνα πολλές βεβαιότητες που μας κληροδότησε το παρελθόν θα πρέπει, εκ των πραγμάτων, να εγκαταλειφθούν. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε στο μέλλον κοιτώντας στο παρελθόν. Το παρελθόν έχει βέβαια τη χρησιμότητά του, μας διδάσκει πολλά, αλλά δεν είναι συνετό να εγκλωβιστούμε σ’ αυτό, να παγιδευτούμε στην ομίχλη των εθνικών μύθών, στην παραισθησιογόνα ζάλη των θρησκευτικών παθών και σε επικίνδυνες ιδεοληψίες και ανορθολογισμούς. «Πρέπει να εγκαταλείψουμε την ελπίδα για ένα καλύτερο παρελθόν» (Ίρβιν Γιάλομ) και να ξανοιχτούμε άφοβα στο μέλλον.

Τα χρόνια που έρχονται θα αποδειχθούν πολύ κρίσιμα για την εξέλιξη και την επιβίωση όχι μόνο του σημερινού πολιτισμού, αλλά και του ίδιου του ανθρώπινου είδους. Το κλίμα του πλανήτη μας αποσταθεροποιείται ταχύτατα, εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης (Φαινόμενο του Θερμοκηπίου), και οι επιπτώσεις των κλιματολογικών μεταβολών θα είναι καταστροφικές. Ο ολοένα και αυξανόμενος ανθρώπινος πληθυσμός, που θα φτάσει τα 9 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, πιέζει ασφυκτικά το περιβάλλον, εξαντλεί τους φυσικούς πόρους και τις ενεργειακές πηγές. Τις επόμενες δύο δεκαετίες σχεδόν ο μισός ανθρώπινος πληθυσμός θα έχει ζωτικό πρόβλημα πρόσβασης σε καθαρό, πόσιμο νερό. Μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού θα κατοικεί σε πόλεις, στις περισσότερες εκ των οποίων θα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, υδροδότησης και βασικών υποδομών. Οι οικονομικές ανισότητες θα ενταθούν και σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές καταστροφές και την ερημοποίηση, θα προκαλέσουν τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα. Η γεωπολιτική αστάθεια θα αυξηθεί, ειδικά σε περιοχές που βρίσκονται σε φάση δημογραφικής μετάβασης, όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική. Νέες επιδημίες θα κάνουν την εμφάνιση τους, παλιότερες θα μεταλλαχθούν και οι λεγόμενες «εκφυλιστικές ασθένειες» (διαβήτης τύπου Β’, καρκίνος, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.α.), που έχουν να κάνουν με το σημερινό ανθυγιεινό τρόπο ζωής, θα πλήττουν όλο και περισσότερους ανθρώπους.

Μέσα σ’ αυτό τον κόσμο, που θα βιώνει μια κατάσταση πολλαπλής κρίσης, θα εμφανιστούν νέες εσχατολογικές δοξασίες, διάφορα θρησκευτικά ρεύματα καθώς και ανορθολογικές εκφάνσεις του θυμικού (νέο-εθνικισμός, οικο-θεοκρατία κ.α.), που θα παρασύρουν τους ανθρώπους μακριά από τα αδιέξοδα του παρόντος, σ’ ένα νεφελώδη κόσμο ονείρων. Καιροσκόποι πολιτικοί θα εκμεταλλεύονται τη σύγχυση των πολιτών, θα διαχειρίζονται εντέχνως τους φόβους τους και θα εκτονώνουν την ανασφάλεια τους πάνω σε ένα πλήθος επινοημένων «εσωτερικών εχθρών» και αποδιοπομπαίων τράγων. Με άλλα λόγια η ανθρωπότητα θα παραπαίει ανάμεσα στο χάος και στην παράλυση. Αλλά αυτή είναι η απαισιόδοξη άποψη.

Υπάρχει και η άλλη εκδοχή του μέλλοντος, την οποία και προσωπικά ασπάζομαι, επειδή επιλέγω να ανήκω στους μαχόμενους αισιόδοξους. Αν και τα προβλήματα που προανέφερα είναι υπαρκτά και αναμένεται να ενταθούν στο εγγύς μέλλον, εντούτοις δεν είναι ανυπέρβλητα. Η ανθρωπότητα αντιμετώπισε στο παρελθόν πολύ πιο δύσκολα προβλήματα (κατάρρευση πολιτισμών, πανούκλα, παγκόσμιοι πόλεμοι κ.α.) και τα κατάφερε. Εξάλλου κάθε πρόβλημα είναι μια μεταμφιεσμένη ευκαιρία. Αρκεί βεβαίως να έχουμε τη στοιχειώδη νοημοσύνη που απαιτείται για να προσαρμοστούμε στις αλλαγές. Το κλειδί σε κάθε περίπτωση είναι να μην εφησυχάζουμε και να μην παραμυθιάζουμε τον εαυτό μας ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει από μόνος τους. Ναι, μπορεί να αλλάξει, αλλά όχι προς όφελος μας, όχι προς όφελος των πολλών. Ας μην πέφτουμε λοιπόν στην παγίδα της αδράνειας, την οποία κι εκμεταλλεύονται οι κάθε λογής καιροσκόποι που δουλεύουν τριπλοβάρδια για τα συμφέροντά τους, ενώ δεν δίνουν δεκάρα για μας.

Καταρχάς πρέπει να κάνουμε κάτι άμεσα για το κλίμα, πριν να είναι πολύ αργά. Σχετικά με το κλίμα ο χρόνος είναι μια πολυτέλεια που δεν έχουμε. Το αύριο είναι ήδη χθες. Ο πλανήτης μας μπήκε ήδη σε μια διαδικασία υπερθέρμανσης κι ακόμη κι αν αύριο σταματήσουμε όλες τις ανθρωπογενείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, θα συνεχίσει να θερμαίνεται για τα επόμενα χίλια χρόνια. Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως αν δεν κάνουμε κάτι μέχρι το 2030, τότε θα έχουμε περάσει το «σημείο χωρίς επιστροφή» και οι κλιματολογικές μεταβολές θα είναι ανεξέλεγκτες (π.χ. αν ξεκινήσει το λιώσιμο των παγετώνων της Γροιλανδίας δεν θα σταματήσει, με αποτέλεσμα η στάθμη των θαλασσών να ανέβει κατά επτά μέτρα!). Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν να αλλάξουμε ενεργειακό μοντέλο, να σταματήσουμε την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) και να στραφούμε στις ανανεώσιμες και καθαρές πηγές ενέργειας. Πρέπει να στραφούμε στην «καθαρή τεχνολογία», που δεν ρυπαίνει το περιβάλλον και αξιοποιεί στο έπακρο τις φυσικές ενεργειακές πηγές (ήλιος, γεωθερμία, βιομάζα, υδρογόνο κ.α.). Πρέπει να ανακυκλώνουμε σχεδόν τα πάντα και να χρησιμοποιούμε συσκευές που καταναλώνουν μικρή ποσότητα ενέργειας και δεν βλάπτουν το περιβάλλον. Να περάσουμε από την υπερκατανάλωση και την ποσότητα, στην ποιότητα και –γιατί όχι;– στη λιτότητα, για χάρη της ίδιας της ζωής.

Όλα αυτά είναι εφικτά, αφού όμως μοιραστούμε όλοι μας ένα συλλογικό όραμα, που θα βασίζεται στον ανθρωπισμό και στο σεβασμό προς τη Γαία, το ζωντανό μας πλανήτη, του οποίου είμαστε οργανικό τμήμα. Το κοινό όραμα, η αισιοδοξία, η κριτική σκέψη και η εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο πνεύμα, σε συνδυασμό με τις «καθαρές τεχνολογίες» και τις νέες επιστημονικές γνώσεις, μπορεί να μας βγάλουν από το τέλμα και να μας οδηγήσουν σ’ ένα μέλλον απείρων δυνατοτήτων. Στη συνέχεια όλα θα είναι εφικτά.Τα άστρα δεν θα χρειάζεται να περιμένουν άλλο…