Ο Παΐσιος Κίρπας κατήγετο από την Πέργαμο της Μικράς Ασίας. Χρημάτισε Διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής (1852- 1863). Ως μητροπολίτης Λάμπης και Σφακίων από το 1863, τήρησε στην Επανάσταση του 1866 στάση φιλική προς τον Σουλτάνο. Χθές δημοσιεύτηκε ένα άρθρο για την προδοτική του στάση στο Αρκάδι: “Το Αρκάδι δεν έπεσε…”. (eparxiakofos.gr/ 08/11/2023). “Γράφει ο Ιστοριοδίφης–Νομικός Ευθύμης Λεκάκης. Επετειακά από κείνα που δεν μας μαθαίνουν στα βιβλία της Ιστορίας με ντοκουμέντα. Σαν σήμερα, 8 Νοέμβρη 1866, το Αρκάδι προδόθηκε από τον επίσκοπο Λάμπης Παΐσιο.
Παρατίθενται οι δύο επιστολές του Εφιάλτη προς τον Μουσταφά πασά και η απαντητική του Μουσταφά πασά στον προδότη Eπίσκοπο που παρουσιάστηκαν στη Γενική Συνέλευση των Κρητών, στη Ζούρβα, στις 30 Νοέμβρη 1866, όπου και συντάχθηκε το κείμενο της αποκήρυξης του εφιάλτη δεσπότη Παΐσιου ο οποίος -αξίζει να σημειώσουμε- δεν ήταν Κρητικός. Μετά την απόδειξη της προδοσίας και την αποκήρυξη, οφείλω να αναφέρω ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ΔΕΝ απομάκρυνε τον Παΐσιο από τη θέση του, τουλάχιστον μέχρι το καλοκαίρι του 1867! Εκείνη την εποχή τόσο ο μητροπολίτης Κρήτης Διονύσιος μη Κρητικός και αυτός- που οι Οθωμανοί τον έκαναν Οικουμενικό Πατριάρχη, όσο και σχεδόν όλοι οι επίσκοποι στήριζαν την Οθωμανική διοίκηση, ακόμα και μέσα στην Επανάσταση, σε αντίθεση με τον μεσαίο και κατώτερο κλήρο, αρχιμανδρίτες, μοναχούς και ιερείς. Άλλωστε η στάση μεταξύ άλλων, του επαναστάτη ηγουμένου του Αρκαδίου Γαβριήλ, του ηγουμένου της μονής Ιερουσαλήμ του Ηρακλείου Μελέτιου, των ιερομόναχων Παρθενίου Περίδη και Παρθενίου Κελαϊδή αυτό αποδεικνύει. Με το ένα χέρι κρατούσαν το τουφέκι και το άλλο το Ευαγγέλιο.
α) επιστολή του εφιάλτη Παϊσίου προς τον Μουσταφά. «Εξοχότατε. Σας ειδοποιώ ως και προφορικώς εμειναμεν σύμφωνοι ότι εις το Αρκάδι πρέπει να υπάγεται δια να το καταστρέψετε καθότι δια της καταστροφής αυτού επιτυγχάνετε την καταστροφήν όλων των επαρχιών του τμήματος Ρεθύμνης, καθ‘ όσον εντός αυτού υπάρχουσιν αι επιτροπαί και τα πολεμοφόδια των ρηθεισών επαρχιών». Και β) επιστολή του Πασσά προς τον προδότη Επίσκοπο. «Σήμερον αναχωρώ και πηγαίνω εις το Αρκάδι δια να κάμω εκείνο οπού εμείναμεν σύμφωνοι άλλα απορώ πώς δεν μου εστείλετε εκείνα, τα οποία μου υποσχεθητε και όταν επιστρέψω θέλω να τα εύρω».
Για την προδοσία του Παϊσιου έχει γράψει και ο δημοσιογράφος και ιστορικός ερευνητής Αλέκος Α. Ανδρικάκης:«Τα κρυφά “ιερά ντοκουμέντα” της Ιστορίας:» «Η πτώση του Αρκαδίου από την προδοσία του επισκόπου του!» (έγγραφα). (candiadoc.gr-από εκεί και οι φωτ. 2, 3-9.11.2018.). «….Στην πολιορκία και την πτώση του Αρκαδίου έπαιξε καθοριστικό ρόλο η προδοσία του επισκόπου Λάμπης Παΐσιου, ο οποίος αλληλογραφούσε με τον Μουσταφά. Μετά το ολοκαύτωμα ο Παΐσιος αποκηρύχθηκε από τη Γενική Συνέλευση ως προδότης και ζητήθηκε η εκτέλεσή του από όποιον τον συναντούσε. Στην Κρήτη πάντως έμεινε για μερικούς ακόμη μήνες, μέχρι τουλάχιστο το καλοκαίρι του 1867, όπως αποδεικνύεται από την αλληλογραφία που είχαν μαζί του μοναχοί, οι οποίοι του ζητούσαν βοήθεια για να προστατεύονται από τον τουρκικό στρατό. Ο Παΐσιος, που δεν είχε καταγωγή από την Κρήτη, όταν έφυγε από το νησί πήγε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά, κατά τα φαινόμενα, δεν ανέλαβε αρχιερατικά καθήκοντα. Τη φοβερή καταγγελία για την προδοσία του ιεράρχη και ιερατικώς προϊσταμένου της μονής, που ουδέποτε καταγράφηκε στα βιβλία της κρητικής Ιστορίας, διατύπωσε λίγες ημέρες μετά την ανατίναξη η Γενική Συνέλευση των Κρητών αποκηρύσσοντας δημόσια τον επίσκοπο Λάμπης Παΐσιο. Ο επίσκοπος, δηλαδή, που πρόδωσε το Αρκάδι ήταν εκείνος που είχε στην εκκλησιαστική του σκέπη το μοναστήρι! Στο κείμενο της αποκήρυξης αναφέρονται και οι επιστολές που αντάλλαξαν ο Παΐσιος με τον Μουσταφά πασά και οι συνεννοήσεις που έκαναν.
Ο ρόλος του Παϊσίου στην υπόθεση του Αρκαδίου σχεδόν ποτέ δεν αναφέρθηκε. Την εμπλοκή του αποκαλύψαμε τον Δεκέμβριο του 2008 σε αφιέρωμα στην εφημερίδα “Πατρίς”. Από όσα έχουμε διαπιστώσει, υπάρχει μόνο μια προηγούμενη αιχμή για τις περίεργες σχέσεις του με την τουρκική διοίκηση στην «Ιστορία της Κρήτης» του Βασιλείου Ψιλάκη. Οι λόγοι που ο προδοτικός του ρόλος δεν έχει αναδειχτεί δεν μας είναι φυσικά γνωστοί. Είναι όμως σίγουρο ότι ο ιεράρχης, που δεν καταγόταν από την Κρήτη, έπαιξε αυτό το ρόλο, καθώς στο “Κρητικό Αρχείο” της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου εντοπίσαμε και άλλα έγγραφα, επιστολές μοναχών, με τις οποίες καλείται να μεσολαβήσει στην τουρκική διοίκηση προκειμένου αυτοί να έχουν καλή αντιμετώπιση από τους Τούρκους. Μάλιστα τέτοιες επιστολές είναι μεταγενέστερες τους Αρκαδίου, χρονολογούμενες από το καλοκαίρι του 1867, γεγονός που σημαίνει ότι η προδοσία και η αποκήρυξη του Παϊσίου δεν ήταν αρκετά στοιχεία για την απομάκρυνσή του. Και δεν μπορούσαν να είναι, καθώς ο ίδιος ο τότε μητροπολίτης Κρήτης Διονύσιος είχε κατηγορηθεί πολλές φορές ότι είχε επίσης άριστες σχέσεις με το καθεστώς. Φυσικά η, στη συνέχεια, ανάδειξη του Διονυσίου, επίσης μη Κρητικού, στο αξίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη εξηγεί πολλά για τον τρόπο της λειτουργίας της εκκλησίας εκείνη την περίοδο. Πάντως και στην Κρήτη η στάση του Διονυσίου και του Παϊσίου δεν αποτελούσε εξαίρεση, τουλάχιστο για τη δράση της πλειοψηφίας των ιεραρχών, η οποία είχε άριστες σχέσεις με τους Τούρκους, ακόμη και κατά την Επανάσταση».
Στην ιστοσελίδα του ιδρυματικού Καταθετήριου Επιστημονικών Εργασιών του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης γράφουν: «Ανέκδοτο γράμμα του Λάμπης και Σφακίων Παϊσίου (1864). «Η μορφή και ο ρόλος του μικρασιάτη επισκόπου Λάμπης και Σφακίων Παϊσίου Κιρμπά στη δύσκολη εποχή στην οποία κλήθηκε να διαποιμάνει την επισκοπή του δεν έχουν ακόμα μελετηθεί ικανά. Η δράση του στην επισκοπή Λάμπης και Σφακίων δείχνουν έναν δραστήριο ιεράρχη ο οποίος παράλληλα διατηρούσε επαφές και επικοινωνούσε με την τότε Οθωμανική διοίκηση της Κρήτης. Η αρνητική στάση του στην επανάσταση του 1866-1869 και το τραγικό της τέλος, με τη θυσία του Αρκαδίου, σημάδεψαν τη μορφή και την αρχιερατεία του, μη αφήνοντας τα περιθώρια εκείνα ώστε να εκτιμηθεί συνολικά η προσωπικότητα και το έργο του, αλλά και να κριθούν οι θέσεις του».
Υπάρχουν όμως και συνήγοροι, μόνο που δεν πείθουν: Ο Καθηγητής Ν.Β. Τωμαδάκης αναφέρει στο «Έλεγχος των εν Κρήτη Αρχιερατευσάντων επί Τουρκοκρατίας (1645-1898)»: «Κατά την Επανάστασιν του 1866-68 εθεωρήθη ως τουρκόφιλος και προδότης.» Σε υποσημείωση προσπαθεί να ελαφρύνει την κατηγορία: «Μου φαίνεται εν τούτοις ότι τον Παϊσιον υπέβλεπον ως μη Κρήτα, εις πράξιν δε προδοσίας δεν υπέπεσεν ούτος, υπό την πραγματικήν έννοιαν της λέξεως». Επίσης στην εκκλησιαστική και εκπαιδευτική εφημερίδα «Ανατολικός Αστήρ» του Β. Δ. Καλλίφρονα (20-08-1869), γράφτηκαν τα εξής υπερασπιστικά του δεσπότη, που επικαλούνται την συνηγορία του ίδιου του Ελληνορθόδοξου θεού, η οποία ‘όμως δεν προκύπτει από πουθενά: «Ο τοσαύτας καταστροφάς επενεγκών αξιοθρήνητος αγών της Κρήτης, εν τη ζάλη και εξάψει των παθών, δίκην χειμάρρου, και πολλούς αθώους ενόχους κατέστησε, και ηθικώς κατά την ακμήν του τους εθυσίασεν, εξ ων και ο επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων κ. Παΐσιος, εις όν απεδόθησαν πράγματα, ών ούτε γνώσιν έσχεν, ούτε η χώρα εν η διεδραματίσθησαν εις την δικαιοδοσίαν του ανήκε. Μάρτυς δ’ αυτόπτης και Κρης αυτόχθων επιστέλλει ημίν ταύτα περί των διαθρυλληθέντων. Επειδή γίνεται λόγος τότε και ήδη και περί του αγίου Λάμπης και Σφακίων, και εκτοξεύονται κατ’ αυτού συκοφαντίαι ανυπόστατοι, επιθυμώ ήδη, ων εκ του σύνεγγυς και αυτόπτης της αληθείας, να είπω, εν καθαρώ συνειδότι επικαλούμενος μάρτυρα των λόγων μου τον Πατέρα της αληθείας τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, καθαράν την αλήθειαν. Ο αγ. Λάμπης εξετέλεσεν εν τω διαστήματι τούτω του Κρητικού αγώνος παν όσιον, παν ιερόν, παν φιλάνθρωπον έργον, περιοριζόμενος πάντοτε εντός του θρησκευτικού αυτού προγράμματος». Τέλος προστίθεται και ένα κλασικό επιχείρημα, αυτό της παραδοσιακής λαϊκής ανοχής απέναντι στους δεσποτάδες (θα τον κρίνει ο θεός, κλπ), που χρησιμοποιείται ως απόδειξη αθωότητας: «Όμως το κυριότερο στοιχείο εναντίον των περί προδοσίας κατηγοριών είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο Κρητικός λαός αθώωσε τον ποιμενάρχη του, επιτρέποντας του να παραμείνει στην επαρχία του μετά την επανάσταση και να πεθάνει εκεί 15 έτη αργότερα, όταν άλλοι επίσκοποι της Κρήτης μετά την επανάσταση εκδιώχθηκαν από τον λαό της επαρχίας τους για ελάχιστες αφορμές κατηγορούμενοι για φιλοτουρκικά αισθήματα».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου