“Και εσείς αν και τ’ αγαπάτε λιγότερο (τα κατοικίδια), νομίζω πως τους δείχνετε μεγαλύτερο σεβασμό απ’ ό,τι στις γυναίκες…” του απάντησα και η συζήτηση τέλειωσε εκεί. Τον Ρατζάβ τον έφερε ο εργολάβος που ανέλαβε την δουλειά και ενώ αρχικά μας είπε πως είναι από Ινδία, μετά παραδέχθηκε πως είναι από το Πακιστάν, το οποίο δεν λέει γιατί, όπως υποστηρίζει, οι Έλληνες φοβόμαστε ή αντιπαθούμε λιγότερο τους Ινδούς…
Η αλήθεια είναι πως στην γειτονιά τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει και λειτουργούν περισσότερα καταστήματα για σκύλους παρά σούπερ μάρκετ. Επίσης, έχουν ανοίξει 2-3 καταστήματα που ασχολούνται με την περιποίηση σκύλων, κούρεμα, νύχια κλπ. Μια γειτόνισσα μου έλεγε πως προκειμένου να περιποιηθεί τον σκύλο της, κάθε λίγες εβδομάδες μετακινείται αρκετά χιλιόμετρα, μέχρι τον Κολωνό που έχει ένα καλό και φθηνό κουρείο και νυχάδικο για σκύλους.
Με όσα παρατηρώ και διαβάζω, έχω την εντύπωση πως είναι πιθανότερο να τιμωρηθεί κάποιος με μικρότερη ποινή αν τραυματίσει κάποιον άνθρωπο στον δρόμο παρά κάποιο ζώο. Ο ίδιος ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη προ μηνών είχε ασχοληθεί με την ανεύρεση κάποιου που είχε κλωτσήσει ένα γατάκι στην Αιδηψό ενώ καθημερινά ληστές και βάνδαλοι συλλαμβάνονται και δεν κρατούνται ούτε καν για αναγνώριση στοιχείων…
O tempora o mores! (Ω καιροί, ω ήθη)
Πριν λίγες μέρες ο τραυματισμός ενός σκύλου στην Αράχοβα αναδείχθηκε σε εθνικό θέμα με υπουργούς και δημάρχους να δηλώνουν δημόσια πως θα αναζητηθούν και θα τιμωρηθούν οι ένοχοι κλπ. Κάποια μέσα κοινωνικής δικτύωσης “φωτογράφισαν” διάφορους πιθανούς ενόχους ενώ άλλοι μιλούσαν για βιασμό του σκύλου, ο οποίος τελικά κατέληξε.
Στην Αθήνα φιλοζωικές οργανώσεις πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις και πορείες. Όταν οι αρχές ανέφεραν πως δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο τελικά ο δυστυχής Όλιβερ να έπεσε θύμα αγέλης αδέσποτων και όχι ανθρώπων, κάποιοι μίλησαν για προσπάθεια συγκάλυψης, σαν να επρόκειτο για τον Γρηγόρη Λαμπράκη της εποχής μας.
Τις ίδιες μέρες με το παραπάνω περιστατικό στην Αράχοβα, έξω από την Θεσσαλονίκη, τρία σκυλιά κατασπάραξαν ζωντανή μέσα στην αυλή του σπιτικού της μια 50χρονη. Οι σκύλοι ήταν του γείτονα του οποίου διέφυγαν της προσοχής. Καμία συγκέντρωση φιλάνθρωπων δεν έλαβε χώρα ούτε οι κτηνολάτρες εισηγήθηκαν κάποια μέτρα προστασίας των ανθρώπων.
Η αλήθεια είναι πως ο σύγχρονος τρόπος ζωής και ειδικά ο τρόπος που μεγαλώνουν οι νεότεροι, όπου οι γονείς τους αντιμετωπίζουν ως το κέντρο του κόσμου, ενσταλάζει στους σύγχρονους ανθρώπους μεγάλες δόσεις εγωισμού και ναρκισσισμού. Ο εγωισμός και ναρκισσισμός τους κάνει ιδιαίτερα απαιτητικούς και αυτό τους εμποδίζει να συνυπάρχουν εύκολα με άλλους ανθρώπους που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά και δικαιώματα με τους ίδιους. Κατά συνέπεια, τα διαζύγια πέφτουν βροχή και όλο και περισσότεροι όχι μόνο δεν παντρεύονται, αλλά δεν μπορούν ούτε καν να συγκατοικήσουν ή να κάνουν παρέα με άλλους.
Η εξέλιξη έχει διαμορφώσει τους ανθρώπους σαν κοινωνικά όντα. Οι άνθρωποι, όπως έλεγε ο Επίκουρος, έχουμε την ανάγκη ενός περίγυρου που μας θαυμάζει και μας αποδέχεται. Όλοι έχουμε ανάγκη κάποιοι να μας νοιάζονται όπως κάποιους τους οποίους εμείς νοιαζόμαστε και φροντίζουμε. Καθώς η οικογένεια και οι παρέες περνάνε κρίση, η εύκολη λύση για την συντροφιά και τρυφερότητα που χρειάζεται ο σύγχρονος εγωιστής και ευθυνόφοβος άνθρωπος είναι τα κατοικίδια.
Ένα κατοικίδιο ούτε να σπουδάσει χρειάζεται ούτε δημιουργεί άγχος σε κάποιον τι ώρα θα γυρίσει και πώς θα τα καταφέρει στην ζωή του. Η ανατροφή του είναι ευκολότερη, η αφοσίωση βέβαιη και η συντροφιά που προσφέρει εξασφαλισμένη. Η ζωολατρεία πιστεύω πως είναι σύμπτωμα του σύγχρονου τρόπου ζωής και της ευκολίας που τον χαρακτηρίζει.
Πολλοί προσπαθούν να αποδώσουν στην ζωοφιλία και κάποια φιλοσοφική υπόσταση. Κάποιοι προπαγανδίζουν την επιδεικτική ζωοφιλία ως αντίδοτο στην ενοχή του ανθρώπινου πολιτισμού για την συμπεριφορά του προς τα ζώα στα εκατομμύρια έτη της πορείας της ζωής στην Γη. Με έναν ανάλογο τρόπο άλλωστε τα τελευταία χρόνια πολλοί δυτικοί άνθρωποι εκθειάζουν διάφορους πρωτόγονους και βάρβαρους πολιτισμούς όπως αυτούς του ισλαμικού τόξου.
Με τα κατοικίδια ειδικότερα και τα ζώα γενικότερα οι λαοί των ανεπτυγμένων δυτικών κοινωνιών που θεωρούν τα περισσότερα βιοποριστικά ζητήματα λυμένα, βιώνουν μια κατάσταση ενοχής και μεταμέλειας, σαν αυτή που περιγράφει ο Πασκάλ Μπρύκνερ στο βιβλίο του “Η τυραννία της μεταμέλειας”.
“Ο Μπρύκνερ θεωρεί πως η Ευρώπη ζει μες στο μαρτύριο της μεταμέλειας. Αναμασά τα παλιά της εγκλήματα: τους πολέμους, τους θρησκευτικούς διωγμούς, την δουλεία, την αποικιοκρατία, τον φασισμό, τον κομουνισμό”.
Η μαζική ζωοφιλία αποτελεί σύμπτωμα της εποχής του μοναχικού και απεγνωσμένου σύγχρονου ανθρώπου που δεν αγωνιά για την επιβίωση.
Το ίδιο και η κτηνολατρεία και η ανθρωπομαχία…
Γιατί λατρεύουν τα σκυλιά και απεχθάνονται τους ανθρώπους ολοένα και περισσότεροι γύρω μας;
Η τρέχουσα εμμονή με τις υποτιθέμενες «ανθρώπινες» ιδιότητες των σκύλων, έχει να κάνει πολύ με την παραίτηση από τις δυσκολίες του να βρει κανείς στους ανθρώπους γύρω του σοφία και μια οικειότητα που να διαρκεί και την παραίτηση από το βασικό κλειδί και για τα δύο, τον διάλογο. Κι αυτή η διαδεδομένη παραίτηση είχε τεράστια σχέση με την ενεργοποίηση των επιθέσεων κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας, που διαπράχθηκαν στο όνομα του περιορισμού του κορωνοϊού. Είναι μια τάση που πολύ δύσκολα την αγνοείς.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο χρόνος και η συναισθηματική ενέργεια που αφιερώνουν οι άνθρωποι στα σκυλιά τους έχει αυξηθεί γεωμετρικά. Τα ζώα, που ήταν κάποτε μια ευχάριστη και ανακουφιστική προσθήκη στην δυναμική της οικογένειας, φαίνεται ότι έχουν πλέον τοποθετηθεί στο κέντρο της συναισθηματικής ζωής πολλών ανθρώπων.
Πριν από λίγες εβδομάδες, για να αναφέρω μόνο ένα παράδειγμα, οι Boston Red Sox τήρησαν ένα λεπτό σιωπής πριν από έναν αγώνα για να τιμήσουν τον θάνατο του σκύλου του επί μακρόν φύλακα της ομάδας. Και, στις λίγες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια που έδωσα στους μαθητές μου ελεύθερο θέμα για προσωπικά κείμενα στο μάθημα της έκθεσης, έλαβα έναν απροσδόκητα μεγάλο αριθμό από παιάνες για τους σκύλους που είχαν στο σπίτι, προσωπικές αναμνήσεις που μισή γενιά νωρίτερα θα είχαν ως αντικείμενο τους κάποιον αγαπημένο γονέα, παππού ή γιαγιά, ή ιδιαίτερα σημαντικό μέντορα.
Λατρεύω τα σκυλιά και, επομένως, θα ήθελα πολύ να δω αυτό το νέο κύμα αγάπης για τα κατοικίδια μέσα από ένα καθαρά θετικό πρίσμα, ως αποτέλεσμα μιας συνειδητής και αξιέπαινης προσπάθειας εκ μέρους των κορυφαίων θεσμών μας να ανακόψουν το μακροχρόνιο πρόβλημα της κακομεταχείρισης των ζώων. Ή να το δω ως ένα απλό απότοκο μιας γενιάς, που μεγάλωσε με τα κατορθώματα τετράποδων κινηματογραφικών ηρώων όπως ο Balto, ο Skip και ο Marley.
Κοιτάζοντας την ευρύτερη έκταση των αναδυόμενων πολιτισμικών συμπεριφορών, ωστόσο, το βρίσκω πολύ δύσκολο να το δω έτσι, καθώς η ανάδυση του εξαιρετικά εξανθρωπισμένου σκύλου συμπίπτει πολύ με την ανάδυση μιας τελετουργικής, ανθρώπινης σκληρότητας στα media και στον ευρύτερο πολιτισμό μας.
Μόλις τελείωναν τα -στην προεφηβική ηλικία τότε- παιδιά μου με τις ιστορίες της Disney για την ατελείωτη σκυλίσια εφευρετικότητα, άρχιζαν να παρακολουθούν -παρά τις επίμονες, αν και τεχνηέντως εκφρασμένες αντιρρήσεις μου- τα φεστιβάλ ενορχηστρωμένης ταπείνωσης σε εκπομπές όπως το Chopped, το America’s Next Top Model και φυσικά, American Idol, καθένα από τα οποία εκμεταλλευόταν την επιδίωξη της αριστείας σαν πρόσχημα για τις μοχθηρές και δημόσιες επιθέσεις κατά της αξιοπρέπειας των, πνευματικά φτωχών, διαγωνιζομένων.
Καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εμφανίστηκαν ως η κυρίαρχη οδός για την ανθρώπινη επικοινωνία στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι νέοι που μεγάλωσαν με αυτά τα ριάλιτι πήραν μαζί τους στην νέα, ασώματη δημόσια «πλατεία» το μάθημα ότι η ζωή είναι πάντα μια αδυσώπητη επιλογή μεταξύ ολοκληρωτικής νίκης και μιας άθλιας ταπείνωσης. Το φιλμ Hunger Games (Αγώνες Πείνας) που κυκλοφόρησε το 2012, ανύψωσε αυτή την άποψη περί ανθρώπινων σχέσεων στο καθεστώς μιας αδιαμφισβήτητης κοινωνικής αλήθειας.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι συναντήσεις με φοιτητές και συμβούλους κατά τις ώρες του γραφείου μου, οι οποίες κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες της πανεπιστημιακής μου διδασκαλίας περιστρέφονταν σε μεγάλο βαθμό γύρω από θέματα σπουδών, στράφηκαν όλο και περισσότερο προς τις ιστορίες ταπεινώσεων που υπέστησαν αυτοί και άλλοι φοιτητές ενόσω «παρτάρανε» από Πέμπτη έως Σάββατο βράδυ. Ήταν φρικτό να ακούς τι ήταν πρόθυμοι να κάνουν οι προνομιούχοι 20χρονοι στους «φίλους» τους στην προσπάθειά τους να αυξήσουν το κοινωνικό τους πρεστίζ. Αλλά ακόμα χειρότερο ήταν ότι τα περισσότερα από τα θύματα αυτής της σκληρότητας πίστευαν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα για να σταματήσουν αυτές τις επιθέσεις προς το άτομό τους, παρά να κλαυτούν στον Κοσμήτορα των Φοιτητών, μια «λύση» που δικαίως ήξεραν ότι θα δηλητηρίαζε και θα περιέπλεκε περισσότερο την ζωή τους.
Όταν ρωτούσα με έμμεσο τρόπο γιατί, στην περίπτωση των νεαρών γυναικών, ένιωθαν την «ανάγκη» να παραταχθούν και να περιμένουν να επιλεγούν για την είσοδο σε ένα πάρτι με βάση την εμφάνισή τους ή το πόσο «cool» μπορεί να ήταν, ανασήκωναν τους ώμους τους και έλεγαν, ουσιαστικά, έτσι είναι τα πράγματα. «Αν θέλεις να έχεις κοινωνική ζωή, πρέπει να παίζεις με τους κανόνες». Και όταν ανέφερα πολύ, πολύ πλαγίως σε μερικούς από τους άντρες παραπονούμενους, ότι παλιά υπήρχαν κάποιοι μάλλον συνηθισμένοι λεκτικοί κι ακόμη και «σωματικοί» τρόποι για να απομακρύνουν τους ακραίους αντιπάλους από την ζωή τους, με κοιτούσαν σαν να είχα έρθει από το διάστημα.
Με τον καιρό, ο φόβος να με «εγκαλέσουν» -για μια ανόητη ερώτηση ή για την διατύπωση ιδεολογικών θέσεων που έρχονταν σε αντίθεση με τις κυρίαρχες και ως επί το πλείστον πολιτικώς ορθές θέσεις σκέψεις- έγινε μια αρκετά απτή, αν και αόρατη, παρουσία στις τάξεις μου, νεκρώνοντας σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα των συζητήσεων. Όλ’ αυτά, είτε το πιστεύετε είτε όχι, με φέρνουν πίσω στο θέμα των σκύλων.
Όπως προείπα, αγαπώ τα σκυλιά. Αλλά ποτέ δεν μπέρδεψα τις αλληλεπιδράσεις που έχω μαζί τους με αυτές που διατηρώ με τους ανθρώπους -με την θαυμάσια ικανότητά μας για πνευματική διαύγεια, λεπτή ειρωνεία, και την έκφραση ενός πλήρους φάσματος τρυφερότητας και διαρκούς ανησυχίας και φροντίδας.
Αν όμως δεν είχα νιώσει και εισπράξει αυτά τα πράγματα σε σταθερή βάση από άλλους ανθρώπους ποτέ, ή ελάχιστα; Αν μου έλεγαν ξανά και ξανά, με ανεπαίσθητους ή έντονους τρόπους, ότι οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ως επί το πλείστον ένας ανταγωνισμός μηδενικού αθροίσματος με έπαθλο τα όλο και πιο σπάνια υλικά αγαθά και την όλο και πιο σπάνια καλή φήμη; Σε αυτό το πλαίσιο, η άνευ όρων και πάντα δεκτική αφοσίωση ενός σκύλου μπορεί να μοιάζει εξαιρετικά καλή.
Γιατί να ασχολείσαι με ανθρώπους που ξέρεις ότι θα σε βλάψουν, και με τους οποίους είναι σίγουρο ότι θα έχεις κάθε είδους παρεξηγήσεις, όταν μπορείς να διοχετεύσεις την ενέργειά σου προς την πολύ πιο ανέφελη αφοσίωση ενός σκύλου; Αυτό που, φυσικά, χάνεται σ’ αυτή την μέθοδο αντιμετώπισης είναι η ανάπτυξη των διαπροσωπικών δεξιοτήτων που απαιτούνται για την ανάπτυξη της πλήρους συναισθηματικής ωριμότητας και για την λειτουργία μας ως αληθινοί πολίτες σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Η νεοφυής βιομηχανία παραπληροφόρησης θέλει να μας πει ότι η αλήθεια είναι ένα προϊόν που μπορεί, και πρέπει, να φτάνει στην ζωή μας πλήρως διαμορφωμένο, σαν ένα ώριμο μήλο σ’ ένα δέντρο του Οκτώβρη στο Κονέκτικατ. Το κλειδί, θα ήθελαν να πιστέψουμε, είναι απλώς να φροντίσουμε να βρούμε το δρόμο μας προς το «καλύτερο» περιβόλι, το οποίο φυσικά είναι αυτό για το οποίο οι «καλύτεροι» άνθρωποι έχουν δώσει τις «καλύτερες» αξιολογήσεις στο διαδίκτυο.
Όμως, φυσικά, οι αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, και οι περισσότεροι που ακολούθησαν μετά το πέρασμά τους στην δυτική μας παράδοση, γνώριζαν ότι αυτή η άποψη για την απόκτηση γνώσης ήταν μια ανοησία. Γνώριζαν ότι οι αλήθειες που σχετίζονται με πολύπλοκα, πολυπαραγοντικά φαινόμενα σπάνια καταφτάνουν σε προσεγμένες, μικρές συσκευασίες κι ότι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι ν’ αναπτύξουμε προσεγγίσεις της ουσίας τους, μέσα από έντονους και ειλικρινείς διαπροσωπικούς διαλόγους.
Πείτε με απλοϊκό, αλλά πιστεύω ότι η τρέχουσα εμμονή της κουλτούρας μας με τις υποτιθέμενες «ανθρώπινες» ιδιότητες του σκύλου, έχει να κάνει πολύ με την γενικευμένη υποχώρηση από τις δυσκολίες της εύρεσης σοφίας και οικειότητας που να διαρκεί και του θεμελιώδους κλειδιού και για τα δύο, του διαλόγου, με τους πάντοτε πολύπλοκους ανθρώπους γύρω μας. Και πιστεύω, επίσης, ότι αυτή η εκτεταμένη υποχώρηση από αυτό που η Sara Schulman αποκαλεί «κανονιστική σύγκρουση» είχε τρομερή σχέση με την ενεργοποίηση των επιθέσεων κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελευθερίας, που διαπράχθηκαν στο όνομα της αντιμετώπισης του κορωνοϊού.
Επειδή -και θα το επαναλάβω ξανά για να μην παρεξηγηθώ- αγαπώ τα σκυλιά, νομίζω ότι μπορώ να καταλάβω μερικά από αυτά που πιθανότατα σήμαινε για εκείνον ο σκύλος-σύντροφος του φύλακα του Fenway Park κατά την διάρκεια των επίπονων ωρών που περνούσε στο στάδιο. Και καταλαβαίνω την απήχηση που μπορεί να έχει για μεγάλο μέρος του πλήθους η απόδοση τιμής σε έναν σκύλο.
Αν όμως ήμουν ο τελετάρχης των Red Sox, μάλλον θα έτεινα περισσότερο προς ένα λεπτό σιγής, για παράδειγμα, για εκείνους που πέθαναν από τις παρενέργειες των εμβολίων, που έχασαν την δουλειά τους λόγω των υγειονομικών μέτρων, ή που αναγκάστηκαν να περάσουν τις τελευταίες τους στιγμές σε αυτό τον κόσμο μόνοι, αποχωρισμένοι με το ζόρι από εκείνους που, μέσα από την δημιουργία και την διατήρηση αγαπητικών -και ναι, πιθανότατα όχι και τόσο αγαπητικών- διαλόγων, έδωσαν αληθινό νόημα στην ζωή τους.
Η εξίσωση ανθρώπων και ζώων στο όνομα της οικολογίας, κι η σχέση της με την υγειονομική δικτατορία.
Οι υγειονομικοί που δεν δίνουν προτεραιότητα στους ανθρώπους σε σχέση με τα ζώα μπορούν να βιοποριστούν ως κτηνίατροι, αλλά δεν είναι ασφαλές να ασχολούνται με ανθρώπους. Είναι καιρός, όσοι πιστεύουν στην εγγενή και απροσμέτρητη αξία κάθε ανθρώπου, να βρουν τη φωνή τους και να ξαναχτίσουν τους θεσμούς μας πάνω σε αυτή τη βάση. Η δημόσια υγεία πρέπει να εξυψώνει την ανθρώπινη υπόσταση, όχι να την υποβαθμίζει.
Υπάρχουν διάφοροι βαθμοί αποδεκτής παραφροσύνης, αλλά σε γενικές γραμμές δεν θα θέλατε ένα άτομο που πιστεύει ότι ένας βάτραχος έχει την ίδια εγγενή αξία με την μητέρα σας να διαχειριστεί το Αλτσχάιμερ της. Δεν θα θέλατε ένα άτομο που εξισώνει την αξία της κόρης σας με αυτή ενός αρουραίου να αποφασίσει εάν θα πρέπει να της χορηγηθεί ένεση με ένα φάρμακο που βρίσκεται ακόμα υπό δοκιμή, όπως ένα εμβόλιο mRNA. Ή ενδεχομένως να το κάνατε, καθώς μπορεί να συμφωνείτε μ’ ένα άρθρο του Lancet τον Ιανουάριο του 2023 που τα εξισώνει, επιμένοντας: «Όλες οι ζωές είναι ίσες και άξιες της ίδιας φροντίδας».
Όποιο και αν είναι το σύστημα αξιών που εφαρμόζετε στους άλλους ανθρώπους, είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι η διεθνής δημόσια υγεία κυριαρχείται επί του παρόντος από μια τέτοια ρητορική, αν όχι από ένα τέτοιο σκεπτικό. Αυτό το γεγονός θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την κοινωνία, και την υγεία σας, για τις επόμενες δεκαετίες. Το Lancet είναι ένα από τα διεθνή ιατρικά περιοδικά με την μεγαλύτερη επιρροή. Το παραπάνω απόσπασμα δεν έχει παρθεί εκτός πλαισίου. Το άρθρο συνιστά πράγματι να αλλάξουμε τον τρόπο διαχείρισης της κοινωνίας:
«Ακολουθώντας μια θεμελιωδώς διαφορετική προσέγγιση απέναντι στον φυσικό κόσμο, μια προσέγγιση στην οποία ανησυχούμε τόσο για την ευημερία των μη ανθρώπινων ζώων και του περιβάλλοντος, όσο και για τους ανθρώπους».
Για να καταλάβετε πού κατέληξε η δημόσια υγεία τα τελευταία χρόνια και γιατί μπόρεσε να συμβεί αυτή η αντίδραση στον Covid, είναι σημαντικό να ξεχωρίσετε αυτό το σύντομο άρθρο. Γιατί άραγε οι επαγγελματίες της υγείας συνέστησαν να στερηθούν τα παιδιά το δικαίωμα να παίζουν μαζί και να εξαναγκαστούν οι έγκυες γυναίκες να εμβολιαστούν με νέα φαρμακευτικά προϊόντα που περνούν στο έμβρυό τους; Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει στο δόγμα που κυριαρχεί πλέον στους θεσμούς της υγείας και στα περιοδικά που ισχυρίζονται ότι τους ενημερώνουν.
Η επίτευξη της ισότητας μέσα από την υποβάθμιση της ανθρώπινης υπόστασης.
Η άποψη ότι η ανθρώπινη υγεία επηρεάζεται από το περιβάλλον είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η κοινωνία. Η ετικέτα «One Health» επικολλήθηκε σε αυτή την άποψη πριν από μερικές δεκαετίες, για να συμπεριλάβει τα οφέλη της προσέγγισης της δημόσιας υγείας με πιο οικολογικά ολιστικό τρόπο. Η φυματίωση των βοοειδών θα επηρεάσει λιγότερο τον άνθρωπο εάν ελέγχεται πιο αποτελεσματικά στα βοοειδή. Η ανθρώπινη ευημερία θα ωφεληθεί εάν η διατήρηση των δασών διατηρεί τις τοπικές βροχοπτώσεις και την σκιά, βελτιώνοντας την φυτική και την ζωική παραγωγή. Λίγοι θα διαφωνούσαν.
Πολλές θρησκευτικές πεποιθήσεις τρέφουν επίσης μεγάλη εκτίμηση για την φύση. Οι ζαϊνιστές και ορισμένες βουδιστικές σχολές υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να ελαχιστοποιούν τις βλάβες σε οποιοδήποτε ζώο, διατηρώντας αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες και λαμβάνοντας μέτρα για να αποφευχθεί η θανάτωση ακόμη και των γαιοσκώληκων. Ο Ιουδαϊσμός και τα σχετικά δόγματα υποστηρίζουν ότι όλη η φύση είναι έργο του Θεού και, ενώ οι άνθρωποι έχουν κυριαρχία πάνω στα ζώα, έχουν επίσης την υποχρέωση να φροντίζουν τον κόσμο που δημιούργησε ο ‘Θεός’. Αυτές οι θρησκείες διατηρούν μια αυστηρά ιεραρχική άποψη.
Η διαφορά με το τρέχον δόγμα του One Health είναι ότι υπερβαίνει το σεβασμό της φύσης, φτάνοντας στο να θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι απλώς ένα από τα πολλά ίσα πλάσματα. Το One Health εν έτει 2023, όπως εξηγεί το Lancet, περιλαμβάνει «μια επαναστατική αλλαγή προοπτικής». Οι συντάκτες του Lancet ζητούν, συγκεκριμένα, τα ζώα να θεωρούνται ισότιμα με τους ανθρώπους, παραμερίζοντας την «καθαρά ανθρωποκεντρική» ή ιεραρχική άποψη που έχουν άλλες θρησκείες που σέβονται την φύση.
Αυτή η επιμονή στην ισότητα μεταξύ των ειδών είναι το σημείο όπου η τρέχουσα επιχειρηματολογία της φιλοσοφίας One Health αρχίζει να χαλάει. Η διατήρηση ενός οικοσυστήματος (κάτι καλό) απαιτεί την πρόκληση τρομακτικού πόνου και ταλαιπωρίας σε πολλούς από τους κατοίκους του από άλλα ζώα (κάτι τρομερό για τα θύματα). Δεν μπορείτε να έχετε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Έτσι, εάν θέλετε τα ζώα να αντιμετωπίζονται όπως οι άνθρωποι, είτε διαχωρίστε τα ζώα από τους φυσικούς θηρευτές τους, είτε αφήστε τους ανθρώπους στην δριμεία σκληρότητα της φύσης.
Το Lancet αρχίζει με την έκκληση να αποτελέσει παράδειγμα η φροντίδα των αυτόχθονων πληθυσμών για την γη. Στην συνέχεια, υποστηρίζει να καταργήσουμε τα κατά τόπους διαιτολόγια που κυριαρχεί το κρέας, παραθέτοντας τα λόγια της Επιτροπής EAT-Lancet:
«Ν’ ακολουθήσουμε μια δίκαιη προσέγγιση συνιστώντας στους ανθρώπους να απομακρυνθούν από μια διατροφή με βάση τα ζώα, σε μια διατροφή με βάση τα φυτά, η οποία όχι μόνο ωφελεί την ανθρώπινη υγεία, αλλά και την υγεία και την ευημερία των ζώων».
Η «ευημερία» των ζώων, κατά την γνώμη του Lancet, εξυπηρετείται καλύτερα από την βία της σαβάνας, όπου τα βοοειδή ξεκοιλιάζονται ζωντανά από τα σαρκοφάγα ζώα. Αυτή η αφελής άποψη για τους αυτόχθονες πληθυσμούς και την φύση έχει την οσμή του πολιτισμικού πατερναλισμού των ρομαντικών της Βικτοριανής εποχής. Πολλοί αυτόχθονες πληθυσμοί, μαζί με είδη που κυμαίνονται από νυφίτσες, μέχρι τζάγκουαρ, θα ελπίζουν να μεταφέρουν το «κεφάλαιο» τους κάπου αλλού.
Το να ανησυχείς «τόσο για την ευημερία των μη ανθρώπινων ζώων» όσο και για τους ανθρώπους («οικολογική ισότητα» στην γλώσσα του Lancet ) είναι μια επικίνδυνη θέση. Ισότητα σημαίνει ότι όλα τα ζώα και οι άνθρωποι πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα ή αποτελέσματα. Σε συνέπεια με αυτό το σκεπτικό, η διαχείριση της διαλογής τραυματιών (triage) σε ένα δυστύχημα σε αυτοκινητόδρομο θα πρέπει να σταθμίζει μια σοβαρά τραυματισμένη κατσίκα (ή ένα κουνέλι) έναντι ενός σοβαρά τραυματισμένου ανθρώπου, και να μην κάνει διακρίσεις με βάση το είδος.
Εάν η κατσίκα είναι πιο πιθανό να ανταποκριθεί στις πρώτες βοήθειες, σώστε την και αφήστε τον άτυχο άνθρωπο στην τύχη του. Αν και το Lancet μπορεί να έχει αυτή την άποψη, οι περισσότεροι άνθρωποι θα εκλάβουν κάτι τέτοιο ως υποβάθμιση των ανθρώπων. Η φιλοσοφία One Health, ωστόσο, εκτείνεται πολύ πέρα από το Lancet και εντάσσεται στις προτεινόμενες συμφωνίες για τις πανδημίες με τις οποίες ο ΠΟΥ και άλλοι ελπίζουν να αυξήσουν τον έλεγχό τους επί της δημόσιας υγείας παγκοσμίως.
Εάν ο κλάδος της δημόσιας υγείας βλέπει πραγματικά τον κόσμο μέσα από αυτό το πρίσμα, τότε το κοινό θα πρέπει να εξετάσει εάν μπορεί να του εμπιστευτεί οποιαδήποτε επιρροή ή εξουσία. Εάν βλέπουν τον κόσμο διαφορετικά, τότε θα πρέπει να σταματήσουν αυτή την ψευδή ρητορική. Η ιδέα ότι οι συνάνθρωποί μας πρέπει να τοποθετούνται σε υψηλότερο επίπεδο από τα ζώα διέπει σχεδόν όλα τα ανθρώπινα συστήματα ηθικής. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι Κώδικες της Νυρεμβέργης που αναπτύχθηκαν αφ’ ότου το ιατρικό επάγγελμα οδήγησε στην υποβάθμιση της ανθρώπινης ιερότητας, πριν και κατά την διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ανάκτηση της ανθρώπινης υπόστασης.
Εγώ, προσωπικά, δεν θα εμπιστευτώ την ευημερία των παιδιών μου στα χέρια ανθρώπων που τα θεωρούν στο ίδιο επίπεδο με τα τρωκτικά που τακτικά παγιδεύω και σκοτώνω. Θέλω να ελαχιστοποιήσω το τραύμα που προκαλώ σε αυτά τα τρωκτικά και θέλω να δω τα διάφορα είδη τους να ευδοκιμούν στην φύση, αλλά δεν επιθυμώ να σέρνονται πάνω στα κρεβάτια των παιδιών μου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τα σκοτώνουμε, γιατί διαφορετικά ευδοκιμούν στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε και δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα, όπως θα μπορούσαν να την έχουν οι συντάκτες του Lancet, να διατηρούμε ένα σπίτι πλήρως απρόσβλητο από τρωκτικά.
Η φιλοσοφία One Health, ως αναγνώριση των στενών δεσμών μεταξύ της ανθρώπινης υγείας και της υγείας του περιβάλλοντος, δεν είναι κάτι καινούργιο. Η φροντίδα και η αγάπη για την φύση επίσης δεν είναι κάτι καινούργιο, και είναι μια υγιής κατάσταση στην οποία μπορεί κανείς να ζήσει. Η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και η διατήρηση της ποικιλομορφίας είναι ένα σημαντικό μέρος αυτής της κατάστασης. Το ίδιο, παρεμπιπτόντως, είναι και το να τρώμε κρέας. Οι τίγρεις της Σιβηρίας και τα κανίς συμφωνούν.
Μια ορθολογική προσέγγιση του One Health δεν απαιτεί έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο οι γαζέλες, τα λιοντάρια, οι ύαινες και οι άνθρωποι πίνουν από το ίδιο φλιτζάνι. Δεν έχει καμία σχέση με έναν κώδικα ιατρικής συμπεριφοράς στον οποίο η ζωή μιας νυφίτσας σταθμίζεται έναντι της ζωής ενός μωρού. Μόλις βγήκαμε από τρία χρόνια κατά τα οποία καινοφανή φάρμακα δοκιμάστηκαν μαζικά σε παιδιά και εγκύους, και που οι διαπλεκόμενοι επενδυτές πλούτισαν μέσω του εξαναγκασμού εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτή η αποκρουστική υποτίμηση των συνανθρώπων μας πρέπει να σταματήσει.
Οι επαγγελματίες του κλάδου της υγείας που δεν δίνουν προτεραιότητα στους ανθρώπους σε σχέση με τα ζώα μπορούν να βιοποριστούν ως κτηνίατροι, αλλά δεν είναι ασφαλές να ασχολούνται με ανθρώπους. Είναι καιρός, όσοι πιστεύουν στην εγγενή και απροσμέτρητη αξία κάθε ανθρώπου, να βρουν τη φωνή τους και να ξαναχτίσουν τους θεσμούς μας πάνω σε αυτή τη βάση. Η δημόσια υγεία πρέπει να εξυψώνει την ανθρώπινη υπόσταση, αντί να την υποβαθμίζει.
Τα «δικαιώματα» των ζώων.
Τον τελευταίο καιρό υπάρχει μια διογκούμενη τάση να επεκταθεί η έννοια των δικαιωμάτων από τα ανθρώπινα όντα στα ζώα, και να υποστηριχθεί ότι, αφού τα ζώα έχουν τα πλήρη δικαιώματα ενός ανθρώπου, είναι επομένως απαράδεκτο δηλ. κανένας άνθρωπος δεν έχει το νομικό δικαίωμα, να τα σκοτώσει ή να τα φάει. Υπάρχουν, φυσικά, πολλά προβλήματα σε αυτήν την άποψη, μεταξύ των οποίων και ο προσδιορισμός κάποιου κριτηρίου για το ποια ζώα ή όντα πρέπει να συμπεριληφθούν στον τομέα των εχόντων δικαιώματα, και ποια να αποκλειστούν.
Δεν υπάρχουν πολλοί θεωρητικοί, για παράδειγμα, που θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι το σημείο που έφτασε ο Άλμπερτ Σβάιτσερ, και να αρνηθούν το δικαίωμα οποιουδήποτε να πατήσει μια κατσαρίδα. Και, εάν η θεωρία επεκταθεί περαιτέρω από τα ζωντανά όντα με συναίσθηση σε όλα τα ζωντανά πλάσματα, όπως τα βακτήρια ή τα φυτά, το ανθρώπινο είδος θα εξαφανιστεί πολύ γρήγορα.
Όμως, το θεμελιώδες σφάλμα στην θεωρία περί δικαιωμάτων των ζώων είναι πιο βασικό και με μεγαλύτερες προεκτάσεις. [1]
Γιατί το αξίωμα της ύπαρξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι ένας απλός συναισθηματισμός. Τα άτομα έχουν δικαιώματα όχι επειδή «νιώθουμε» ότι θα πρέπει να έχουν, αλλά λόγω μιας ορθολογικής διερεύνησης για τη φύση του ανθρώπου και του κόσμου. Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος έχει δικαιώματα επειδή αυτά είναι φυσικά δικαιώματα. Θεμελιώνονται στην φύση του ανθρώπου: την ικανότητα του ατόμου για συνειδητές επιλογές, την ανάγκη του να χρησιμοποιεί το μυαλό και την ενέργειά του για να υιοθετεί στόχους και αξίες, να εξερευνά τον κόσμο, να επιδιώκει τους σκοπούς του ώστε να επιβιώνει και να ευημερεί, την ικανότητα και την ανάγκη του να επικοινωνεί και να αλληλεπιδρά με άλλους ανθρώπους και να συμμετέχει στον καταμερισμό της εργασίας. Εν ολίγοις, ο άνθρωπος είναι ένα λογικό και κοινωνικό ζώο.
Κανένα άλλο ζώο ή ον δεν έχει την ικανότητα να συλλογιστεί, να κάνει συνειδητές επιλογές, να μετασχηματίσει το περιβάλλον του ώστε να ευημερήσει, ή να συνεργαστεί συνειδητά στην κοινωνία και στον καταμερισμό της εργασίας.
Έτσι, ενώ τα φυσικά δικαιώματα, όπως έχουμε τονίσει, είναι απόλυτα, υπάρχει μια έννοια κατά την οποία είναι σχετικά: είναι σχετικά με το ανθρώπινο είδος. Μια ηθική των δικαιωμάτων της ανθρωπότητας είναι ακριβώς αυτό: περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία, το χρώμα ή το φύλο τους, αλλά μόνο τους ανθρώπους. Η γνωστή Βιβλική αφήγηση ήταν διορατική ως προς το ότι «δόθηκε» στον άνθρωπο (ή, κατά το φυσικό δίκαιο, μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος «κατέχει») -η κυριαρχία σε όλα τα είδη της γης. Ο φυσικός νόμος είναι απαραίτητα δεσμευτικός για το ανθρώπινο είδος και μόνο.
Το ότι η έννοια της ηθικής που αφορά αποκλειστικά το ανθρώπινο είδος είναι μέρος της φύσης του κόσμου μπορεί να φανεί, επιπλέον, αν αναλογιστούμε τις δραστηριότητες των άλλων ειδών στη φύση. Είναι κάτι περισσότερο από ένα αστείο να επισημάνω ότι τα ζώα, σε τελική ανάλυση, δεν σέβονται τα «δικαιώματα» των άλλων ζώων. Έτσι είναι η φύση του κόσμου, και όλων των φυσικών ειδών, να ζουν τρώγοντας άλλα είδη. Η επιβίωση ανάμεσα στα είδη είναι θέμα ζωής και θανάτου. Θα ήταν σίγουρα παράλογο να πούμε ότι ο λύκος είναι «κακός» επειδή επιβιώνει κατασπαράζοντας και «επιτιθέμενος ενάντια» σε αρνιά, κοτόπουλα κ.λπ. Ο λύκος δεν είναι ένα κακό ον που «επιτίθεται» σε άλλα είδη, απλώς ακολουθεί τον φυσικό νόμο της δικής του επιβίωσης.
Ομοίως και για τον άνθρωπο. Το να πούμε ότι οι άνθρωποι «επιτίθενται» στις αγελάδες και τους λύκους, είναι εξίσου παράλογο όπως το να πούμε ότι οι λύκοι «επιτίθενται» στα πρόβατα. Επίσης, εάν ένας λύκος επιτεθεί σ’ έναν άνθρωπο και ο άνθρωπος τον σκοτώσει, θα ήταν παράλογο να πούμε είτε ότι ο λύκος ήταν ένας «δολίως επιτιθέμενος», είτε ότι ο λύκος «τιμωρήθηκε για το έγκλημά του». Κι όμως, αυτές θα ήταν οι επιπλοκές εάν επεκτείναμε την ηθική των φυσικών δικαιωμάτων στα ζώα. Οποιαδήποτε έννοια δικαιωμάτων, εγκληματικότητας, επιθετικότητας, μπορεί να ισχύει μόνο για τις ενέργειες ενός ατόμου ή μιας ομάδας ανθρώπων εναντίον άλλων ανθρώπων.
Τι θα λέγαμε για το περίφημο «πρόβλημα των Αρειανών»; Αν ποτέ ανακαλύπταμε και ερχόμασταν σε επαφή με όντα από άλλους πλανήτες, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι κι εκείνοι έχουν τα δικαιώματα που έχουν οι άνθρωποι; Θα εξαρτιόταν από την φύση τους. Αν οι υποθετικοί Αρειανοί ήταν σαν τα ανθρώπινα όντα -με συνείδηση, λογικοί, ικανοί να επικοινωνήσουν μαζί μας και να συμμετάσχουν στον καταμερισμό της εργασίας- τότε θα είχαν και τα δικαιώματα που τώρα περιορίζονται στους «γήινους» ανθρώπους. [2]
Ας υποθέσουμε, από την άλλη πλευρά, ότι οι Αρειανοί είχαν επιπλέον τα χαρακτηριστικά και την φύση των μυθικών βαμπίρ, και μπορούσαν να επιβιώνουν μόνο καταναλώνοντας ανθρώπινο αίμα. Σε αυτήν την περίπτωση, ανεξάρτητα από την νοημοσύνη τους, οι Αρειανοί θα ήταν ο θανατηφόρος εχθρός μας, και δεν θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι θα δικαιούνταν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Θανατηφόρος εχθρός, βέβαια, όχι επειδή θα ήταν δολίως επιτιθέμενοι, αλλά λόγω των αναγκών και των απαιτήσεων της φύσης τους, οι οποίες θα συγκρούονταν αναπόδραστα με τις δικές μας.
Υπάρχει, στην πραγματικότητα, μια σκληρή δικαιοσύνη στην γνωστή πνευματώδη παρατήρηση ότι «θ’ αναγνωρίσουμε τα δικαιώματα των ζώων όποτε υποβάλλουν κάποιο αίτημα για αυτά». Το γεγονός ότι τα ζώα προφανώς δεν μπορούν να υποβάλουν αίτημα για τα «δικαιώματά τους» είναι μέρος της φύσης τους, και μέρος του λόγου για τον οποίο σαφώς δεν είναι ισοδύναμα και δεν έχουν τα δικαιώματα των ανθρώπων. [3] Και στην ένσταση ότι και τα μωρά δεν μπορούν να υποβάλουν αίτημα, η απάντηση φυσικά είναι ότι τα μωρά είναι μέλλοντες ενήλικοι, ενώ τα ζώα προφανώς δεν είναι. [4]
----------------------
1. Για μια αποδόμηση των υποτιθέμενων δικαιωμάτων των ζώων, δείτε το βιβλίο του Peter Geach, ‘‘Providence and Evil’’ (Cambridge: Cambridge University Press, 1977), σελ. 79-80; and Peter Geach, The Virtues (Cambridge: Cambridge University Press, 1977), σελ. 19.
2. Πρβλ. η σύντομη συζήτηση του ανθρώπου και των συγκρίσιμων πλασμάτων στο έργο του John Locke, ’’An Essay Concerning Human Understanding’’ (Νέα Υόρκη: Collier-Macmillan, 1965), σ. 291.
3. Για την στενή σύνδεση μεταξύ της χρήσης της γλώσσας και του ανθρώπινου είδους, δείτε το ‘‘Philosophical Investigations’’ του Ludwig Wittgenstein, (New York: Macmillan, 1958), τομ. 2, σελ. Xi, 223.
4. Ένα θεμελιώδες σφάλμα, λοιπόν, των υπερασπιστών των «δικαιωμάτων των ζώων» είναι η αποτυχία τους να προσδιορίσουν – ή ακόμη και να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν – την συγκεκριμένη φύση του ανθρώπινου είδους, και ως εκ τούτου τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων και άλλων ειδών. Αποτυγχάνοντας να σκεφτούν με τέτοιους όρους, παγιδεύονται στην κινούμενη άμμο των υποκειμενικών συναισθημάτων. Βλέπε Tibor R. Machan, ‘‘Human Rights and Human Liberties’’ (Σικάγο: εκδ. Nelson-Hall, 1975), σελ. 202–3, 241, 1245ff., 256, 292. Για μια κριτική της σύγχυσης μεταξύ βρεφών και ζώων από τους δικαιωματιστές υπέρ των ζώων, βλέπε R.G. Frey, ‘‘Interests and Rights’’ (Oxford: Clarendon Press, 1980), σελ. 22ff. Το βιβλίο του Frey είναι μια ευπρόσδεκτη πρόσφατη κριτική της φιλολογίας περί δικαιωμάτων των ζώων.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου