Η έννοια της ασυνείδητης ευτυχίας -και δυστυχίας σκοντάφτει πάνω σε μια σημαντική αντίρρηση, που λέει πώς η ευτυχία και η δυστυχία μας ταυτίζονται με το συνειδητό μας αίσθημα τού να είμαστε ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι και ότι το να ευχαριστηθούμε ή να πονέσουμε χωρίς να το ξέρουμε, ισοδύναμεί με το να μην ευχαριστηθούμε ή να μην πονέσουμε.
Το επιχείρημα αυτό έχει κάτι περισσότερο από απλή θεωρητική σημασία. Η σπουδαιότητά του είναι πολύ μεγάλη ως προς τις κοινωνικές και ηθικές επιπτώσεις του. Αν οι δούλοι δεν αντιλαμβάνονταν ότι η κατάσταση τους είναι οδυνηρή, πώς θα μπορούσε ο εξωτερικός παρατηρητής ν’ απορρίψει τη δουλεία στο όνομα της ευτυχίας τού ανθρώπου; Αν ο σύγχρονος άνθρωπος είναι τόσο ευτυχισμένος όσο ισχυρίζεται πώς είναι, δεν αποδεικνύει αυτό ότι έχουμε οικοδομήσει τον καλύτερο από όλους τούς κόσμους πού μπορούν να οικοδομηθούν; Δεν είναι η αυταπάτη της ευτυχίας μια επαρκής έννοια, η μάλλον δεν είναι «η αυταπάτη της ευτυχίας» μια αντιφατική έννοια;
Οι αντιρρήσεις αυτές αγνοούν το γεγονός ότι η ευτυχία, όπως και η δυστυχία, είναι κάτι περισσότερο από μια κατάσταση πνεύματος. Στην πραγματικότητα, η ευτυχία και η δυστυχία είναι εκφράσεις ολόκληρου τού οργανισμού, ολόκληρης της προσωπικότητας. Η ευτυχία συνδέεται με το δυνάμωμα της ζωτικότητας, την ένταση τού αισθήματος και της σκέψης και την παραγωγικότητα. Η δυστυχία συνδέεται με το αποδυνάμωμα αυτών των ικανοτήτων και λειτουργιών. Η ευτυχία και η δυστυχία είναι σε τέτοιο βαθμό μια κατάσταση τού συνόλου της προσωπικότητάς μας, ώστε συχνά εκφράζονται καλύτερα από τις σωματικές αντιδράσεις παρά από το συνειδητό μας αίσθημα. Το τραβηγμένο πρόσωπο ενός ατόμου, η χαλαρότητα, η κούραση, τα φυσικά συμπτώματα, όπως οι πονοκέφαλοι ή οι ακόμη σοβαρότερες μορφές ασθένειας, είναι συχνά εκφράσεις δυστυχίας, ακριβώς όπως ένα φυσικό αίσθημα άνεσης μπορεί να είναι ένα από τα «συμπτώματα» ευτυχίας.
Πραγματικά, το σώμα μας είναι σε θέση να εξαπατηθεί λιγότερο, σχετικά με την κατάσταση ευτυχίας απ’ όσο το μυαλό μας, όταν μπορεί να διασκεδάσει κάνεις με την ιδέα ότι κάποτε στο μέλλον η παρουσία κι ο βαθμός της ευτυχίας και της δυστυχίας θα μπορεί να συναχθεί από μια εξέταση των χημικών διεργασιών στο σώμα μας. Με τον ίδιο τρόπο η λειτουργία των πνευματικών και συναισθηματικών ικανοτήτων μας επηρεάζεται από την ευτυχία μας ή από τη δυστυχία μας. Η οξύτητα της λογικής μας κι η ένταση των αισθημάτων μας εξατρτώνται από την ευτυχία ή τη δυστυχία. Η δυστυχία αποδυναμώνει η και παραλύει όλες τις φυσικές μας λειτουργίες. Η ευτυχία τις δυναμώνει.
Το υποκειμενικό αίσθημα ότι είμαστε ευτυχισμένοι, όταν δεν είναι μία ιδιότητα της κατάστασης άνεσης ολόκληρου τού ατόμου, δεν είναι τίποτα άλλο παρά απατηλή σκέψη σχετικά με ένα αίσθημα, και δεν έχει καμιά απόλυτα σχέση με την αυθεντική ευτυχία.
Την ευχαρίστηση ή την ευδαιμονία που υπάρχει μόνο στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου, αλλά που δεν αποτελεί συνθήκη της προσωπικότητάς του, προτείνω να την ονομάζουμε ψευδευχαρίστηση η ψευδοενδαιμονία. ‘Ένα άτομο, λόγου χάρη, κάνει ένα ταξίδι και συνειδητά αισθάνεται ευτυχισμένο. Μπορεί όμως να έχει αυτό το αίσθημα, γιατί η ευτυχία είναι αυτό πού υποτίθεται πώς πρέπει να νιώθει κανείς κάνοντας ένα ταξίδι αναψυχής. Στην πραγματικότητα μπορεί να είναι ασυνείδητα απογοητευμένος και δυστυχής. Την αλήθεια μπορεί να τού την αποκαλύψει ένα όνειρο. ’Η, ακόμη, μπορεί ν’ αναλογιστεί αργότερα ότι η ευτυχία του δεν ήταν αυθεντική. Ο ψευδόπονος μπορεί να παρατηρηθεί σε πολλές καταστάσεις, στις όποιες συμβατικά αναμένει κανείς, και κατά συνέπεια αισθάνεται λύπη η δυστυχία. Η ψευδοευχαρίστηση και ο ψευδόπονος είναι στην πραγματικότητα προσποιητά αισθήματα. Είναι περισσότερο σκέψεις σχετικά με αισθήματα παρά αυθεντικές συναισθηματικές εμπειρίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου