ΣΤΩΪΚΟΙ ΚΑΙ ΣΤΩΪΚΙΣΜΟΣ: ΑΡΘΡΑ - Κάτων, ένας Ρωμαίος αυτόχειρας

Κοντά στον Καίσαρα, και παρόμοια σφαγμένος για κρίματα δικά του ή των προγόνων ή της Ρώμης, στέκεται ο Κάτων ο Ουτικανός.

Ο Κάτων υπήρξε του Καίσαρα εχθρός δηλωμένος στην πολιτική και στη φιλοσοφία. Δισέγγονος του Κάτωνα του Τιμητή και αδερφός της Σερβίλιας, που στάθηκε ο μεγάλος έρωτας του Καίσαρα, αυτοκτόνησε στην Αφρική.

Έτσι η τάξη του χρόνου παλινόρθωσε το παράπτωμα του προπάππου, που με ης πολυχρόνιες προτροπές και το πείσμα του πέτυχε στο τέλος να εξαφανίσει την Καρχηδόνα από τον κατάλογο των εθνών.

 
- Για κοίτα ετούτο το γέροντα! λέει ο Βιργίλιος στο Δάντη. Το βαρυκόκαλο, με το θαλερό δερμάτι, τους δυνατούς ώμους, και τις πλατιές ρυτίδες στο μέτωπο. Ο αγέρας παραπαίρνει τα λευκά του μουστάκια. Και τα μαλλιά του τουλούπες χιονιού, πέφτουν στο ακηλίδωτο βλέμμα του και στην πεισματερή τραχηλιά. Στέκεται ακουμπισμένος στην πέτρα του χρόνου, και βλαστημώντας άκακα φυλάγει το πόστο του. Δεσποτικά και κυρίαρχα απλώνει τα χέρια, και δίνει οδηγίες σε λογής κολασμένους που φτάνουν ασταμάτητα. Ετούτος διορίστηκε δικαστής και κλειδοκράτορας στην πύλη του Καθαρτήριου, και έλαβε τη θέση του ρωμαίου Αιακού στον Αχέροντα. Είναι ο Κάτων ο Ουτικανός.

 
Ο Κάτων μετά την ήττα των πομπηιανών στη Θάψο από ης λεγεώνες του Καίσαρα αυτοκτόνησε με τον τρόπο του ρωμαίου αυτόχειρα ευπατρίδη. Το ξίφος σκίζοντας τη χώρα της κοιλιάς άφηκε να χυθούν έξω τα εντόσθια που έμειναν ώρες ζωντανά.

Ο αγνός στωικός προτού καρφωθεί στην αιχμή του σίδερου αποσύρθηκε στη σκηνή του και διάβασε με κατάνυξη το Φαίδωνα του Πλάτωνα. Έπεσε για τη δημοκρατία όπως ο Σωκράτης έπεσε για την αρετή.

 
Τον Κάτωνα μαζί με το Σωκράτη τον κυνικό Διογένη τον Αντισθένη και τον αρχηγό Ζήνωνα οι αρχαίοι τους μετρούσαν στις πέντε κορυφές της σοφίας και της στωικής πράξης.

Άφηκε τη Ρώμη και τον κόσμο ορφανούς στα σαράντα οχτώ του χρόνια

 
Τρεις στίχοι του Βιργιλίου

 
Τρεις στίχοι του Βιργιλίου θα κηρύξουν το status των πραγμάτων και τη νέα τάξη στις απέραντες εκτάσεις των κρατών της αυτοκρατορίας. Σης δεκαπέντε αυτοκρατορικές και σης δέκα συγκλητικές επαρχίες:

-Αυτή ας είναι η αποστολή σου, Ρωμαίε,

 
-Να κυβερνάς τα έθνη και να φρουρείς
την ειρήνη.

 
-Να φείδεσαι τους νικημένους και να νικάς τους περήφανους.

 
Ο τελευταίος στίχος αντηχεί έντρομα στο συμπαγές σκοτάδι της απειλής των δυνατών.
Parcere subjectis et debellare superbos.

Η ηθική χειραγώγηση που έμελλε να κηδεμονέψει την πολιτική βούληση του Αυγούστου χρειαζόταν μια δύναμη ανάλογα στιβαρή.

Και εδώ εντοπίζεται ένας κύριος λόγος που στα χρόνια του Αυγούστου καθώς και του διαδόχου του Τιβέριου η στωική ηθική της Ρώμης ξαναγύρισε σης απόκρεμνες πηγές του Ζήνωνα και του Χρυσίππου.

 
Με χάλκινο τον ουρανό επάνω και κάτω τη γη σιδηρά, για να σωθεί ο ρυθμός των πραγμάτων στην εύκρατη σύνθεση του, ήταν ανάγκη από την πίσω πλευρά της ζωής να ανθίσουν τα τρυφερά αισθήματα και η αναψυχή της φαντασίας».

Δ. Λιαντίνη, ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟ. ΣΤΟΑ ΚΑΙ ΡΩΜΗ