Πράγματι ο Κάσσιος έφτασε και βρήκε τον Βρούτο στην Αθήνα· πράγματι, οι Αθηναίοι τους τίμησαν ως τυραννοκτόνους με μια σειρά τιμητικών εκδηλώσεων. Και ο Βρούτος, που για ένα διάστημα περιφερόταν ως μεταπτυχιακός φοιτητής στα αθηναϊκά στέκια, κατόρθωσε να εμπνεύσει δημοκρατικό ενθουσιασμό στους νεαρούς Ρωμαίους φοιτητές, οργανώνοντας την αντίστασή του εναντίον των διαδόχων και επίδοξων εκδικητών του Ιουλίου Καίσαρα. Και ο Οράτιος;
Ο Οράτιος, έναν περίπου χρόνο μετά τη συζήτηση που είχε με τον Μάρκο Κικέρωνα, βρέθηκε στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου, στην περιοχή της Σμύρνης - και βρέθηκε εκεί ως χιλίαρχος, δηλαδή ανώτερος αξιωματικός του στρατού που ετοίμαζαν οι δημοκρατικοί για να αντιμετωπίσουν τους καισαρικούς. Η ζωή έχει πολλά απρόοπτα - και ο Οράτιος αξιωματικός του στρατού είναι ένα από τα πιο απρόοπτα που μπορεί να επινοήσει η ζωή.
Όπως ξέρουμε κιόλας, οι αντίπαλοι τελικά συγκρούστηκαν γύρω στα μέσα Νοεμβρίου του 42 π.Χ. στους Φιλίππους. Εκείνη τη μέρα ο Οκταβιανός ήταν κρυολογημένος (κι αυτό το ξέρουμε) κι έτσι όλη τη δουλειά την έκανε ο Αντώνιος. Στους Φιλίππους η ιστορία υπέγραψε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Τη συνέχεια την ξέρουμε κι αυτή.
Ξέρουμε ακόμη ότι ο Οράτιος, σύμφωνα με δική του δήλωση, εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης όταν είδε πού έγειρε η πλάστιγγα. Γύρισε ταπεινωμένος, μαζί με πολλούς άλλους, στη Ρώμη, και ήταν τυχερός που δεν πλήρωσε με τη ζωή του τον νεανικό δημοκρατικό του ενθουσιασμό. Και στη Ρώμη πέρασε δύσκολες μέρες γιατί είχαν καταστραφεί τα οικονομικά του. Τι ακριβώς έκανε; Ο ίδιος μας λέει ότι η φτώχεια τον έσπρωξε να γράψει ποίηση για βιοπορισμό. Μάλλον υπερβολή. Κανένας αρχαίος συγγραφέας δεν έζησε από τα βιβλία του, απλούστατα γιατί στην αρχαιότητα το εμπόριο του βιβλίου είναι υποτυπώδες και τα συγγραφικά δικαιώματα ανύπαρκτα. Αυτό που του έδωσε τα προς το ζην ήταν μια θέση που εξασφάλισε ως υπάλληλος του «υπουργείου οικονομικών» - όσο χρειαζόταν για να ζει και να γράφει.
Προς το παρόν δεν γράφει λυρική ποίηση· αλλά αυτά που γράφει τραβούν την προσοχή του Βιργιλίου, που ανήκει ήδη στον κύκλο του Μαικήνα, και ο Βιργίλιος τον συστήνει στον μεγάλο χορηγό και ευεργέτη του - και εκεί λύνεται οριστικά το βιοποριστικό του πρόβλημα.
Στους Φιλίππους, μας λέει πάλι ο ίδιος, εγκατέλειψε την ασπίδα του. Μπορεί να είναι αλήθεια· αλλά το ίδιο είχαν πει σε κάποια ποιήματα τους και ο Αρχίλοχος και ο Αλκαίος και, πιθανότατα, ο Ανακρέων - και ο Οράτιος τα ποιήματα τους τα ήξερε, βέβαια, απ᾽ έξω. Λοιπόν, ήταν ρίψασπις ή όχι; Αδύνατο να αποφασίσουμε: τα πραγματικά βιώματα και τα λογοτεχνικά βιώματα (αυτά που αποκομίζουμε από την ανάγνωση της λογοτεχνίας) συνδυάζονται πολύ συχνά και μας παίζουν χίλια δυο παιχνίδια. Καλύτερα να είμαστε προσεκτικοί - όπως ήμασταν και στην ιστορία του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.
Εγκατέλειψε την ασπίδα του, αλλά προφανώς δεν άφησε εκεί τη θήκη με τους παπύρους των ελλήνων λυρικών ποιητών. Και φαίνεται ότι ενώ τα βέλη και τα ακόντια έλυναν τους λογαριασμούς της Ρώμης στους Φιλίππους, η ποιητική ιδέα πήγαινε κι ερχόταν μέσα στο μυαλό του χιλίαρχου. Κι όταν έγινε υπάλληλος του «υπουργείου οικονομικών», και κυρίως όταν βρήκε τη σιγουριά στον κύκλο του Μαικήνα, άρχισε να κάνει το σπουδαίο μέρος της λυρικής του ποίησης. Έτσι, καθώς το είχε υποσχεθεί, ο Αλκαίος, η Σαπφώ, ο Πίνδαρος, ο Ανακρέων και άλλα αστέρια της ελληνικής λύρας πέρασαν την Αδριατική και ξαναζωντάνεψαν μετά από 500 σχεδόν χρόνια στη Ρώμη.
Σε πολλά από αυτά τα λυρικά ποιήματα (που τα λέμε συνήθως Ωδές) ο Οράτιος υμνεί τον Αύγουστο, τις παραδοσιακές αρετές του ρωμαϊκού έθνους και την προσπάθεια του αρχηγού του κράτους να αποκαταστήσει την ηθική τάξη στη Ρώμη. Αλλά ο Οράτιος ξέρει να συνδυάζει το «Ίτε παίδες Ρωμαίων!» και το «Παιδιά, της Ιταλίας παιδιά, που σκληρά πολεμάτε» με σκέψεις (άλλοτε μελαγχολικές, άλλοτε ευτράπελες και άλλοτε πάλι ειρωνικές) πάνω στον έρωτα, τον θάνατο, τη λογοτεχνία, τους τρανούς και τους ταπεινούς ανθρώπους. Και τελικά κρατάει μια πολιτισμένη απόσταση από όλα και όλους.
Η ζωή έχει απρόοπτα. Ο νεαρός, ενθουσιώδης φοιτητής της Αθήνας που σήκωσε τα όπλα για χάρη της δημοκρατίας, έγινε ένας από τους πιο έμπιστους και αγαπημένους φίλους του Οκταβιανού Αυγούστου. Βολεύτηκε στο «κατεστημένο», ή κατάλαβε ότι ο Αύγουστος και η ειρήνη που έφερε ήταν προτιμότερη από τη ματωμένη και σπαραγμένη δημοκρατία που γνώρισε ως φοιτητής; Ίσως το πρώτο· μπορεί το δεύτερο· το πιθανότερο και τα δύο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου