Κυριακή 31 Μαΐου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡλέκτρα (1102-1146)

ΚΛ. ὦ παῖ, πέφυκας πατέρα σὸν στέργειν ἀεί.
ἔστιν δὲ καὶ τόδ᾽· οἱ μέν εἰσιν ἀρσένων,
οἱ δ᾽ αὖ φιλοῦσι μητέρας μᾶλλον πατρός.
1105 συγγνώσομαί σοι· καὶ γὰρ οὐχ οὕτως ἄγαν
χαίρω τι, τέκνον, τοῖς δεδραμένοις ἐμοί.
σὺ δ᾽ ὧδ᾽ ἄλουτος καὶ δυσείματος χρόα
λεχὼ νεογνῶν ἐκ τόκων πεπαυμένη;
οἴμοι τάλαινα τῶν ἐμῶν βουλευμάτων·
1110 ὡς μᾶλλον ἢ χρῆν ἤλασ᾽ εἰς ὀργὴν πόσει.
ΗΛ. ὀψὲ στενάζεις, ἡνίκ᾽ οὐκ ἔχεις ἄκη.
πατὴρ μὲν οὖν τέθνηκε· τὸν δ᾽ ἔξω χθονὸς
πῶς οὐ κομίζηι παῖδ᾽ ἀλητεύοντα σόν;
ΚΛ. δέδοικα· τοὐμὸν δ᾽, οὐχὶ τοὐκείνου σκοπῶ.
1115 πατρὸς γάρ, ὡς λέγουσι, θυμοῦται φόνωι.
ΗΛ. τί δ᾽ αὖ πόσιν σὸν ἄγριον εἰς ἡμᾶς ἔχεις;
ΚΛ. τρόποι τοιοῦτοι· καὶ σὺ δ᾽ αὐθάδης ἔφυς.
ΗΛ. ἀλγῶ γάρ· ἀλλὰ παύσομαι θυμουμένη.
ΚΛ. καὶ μὴν ἐκεῖνος οὐκέτ᾽ ἔσται σοι βαρύς.
1120 ΗΛ. φρονεῖ μέγ᾽· ἐν γὰρ τοῖς ἐμοῖς ναίει δόμοις.
ΚΛ. ὁρᾶις; ἀν᾽ αὖ σὺ ζωπυρεῖς νείκη νέα.
ΗΛ. σιγῶ· δέδοικα γάρ νιν ὡς δέδοικ᾽ ἐγώ.
ΚΛ. παῦσαι λόγων τῶνδ᾽. ἀλλὰ τί μ᾽ ἐκάλεις, τέκνον;
ΗΛ. ἤκουσας, οἶμαι, τῶν ἐμῶν λοχευμάτων·
1125 τούτων ὕπερ μοι θῦσον (οὐ γὰρ οἶδ᾽ ἐγώ)
δεκάτην σελήνην παιδὸς ὡς νομίζεται.
τρίβων γὰρ οὐκ εἴμ᾽, ἄτοκος οὖσ᾽ ἐν τῶι πάρος.
ΚΛ. ἄλλης τόδ᾽ ἔργον, ἥ σ᾽ ἔλυσεν ἐκ τόκων.
ΗΛ. αὐτὴ ᾽λόχευον κἄτεκον μόνη βρέφος.
1130 ΚΛ. οὕτως ἀγείτων οἶκος ἵδρυται φίλων;
ΗΛ. πένητας οὐδεὶς βούλεται κτᾶσθαι φίλους.
ΚΛ. ἀλλ᾽ εἶμι, παιδὸς ἀριθμὸν ὡς τελεσφόρον
θύσω θεοῖσι. σοὶ δ᾽ ὅταν πράξω χάριν
τήνδ᾽, εἶμ᾽ ἐπ᾽ ἀγρὸν οὗ πόσις θυηπολεῖ
1135 Νύμφαισιν. ἀλλὰ τούσδ᾽ ὄχους, ὀπάονες,
φάτναις ἄγοντες πρόσθεθ᾽· ἡνίκ᾽ ἂν δέ με
δοκῆτε θυσίας τῆσδ᾽ ἀπηλλάχθαι θεοῖς,
πάρεστε· δεῖ γὰρ καὶ πόσει δοῦναι χάριν.
ΗΛ. χώρει πένητας ἐς δόμους· φρούρει δέ μοι
1140 μή σ᾽ αἰθαλώσηι πολύκαπνον στέγος πέπλους.
θύσεις γὰρ οἷα χρή σε δαίμοσιν θύη.
κανοῦν δ᾽ ἐνῆρκται καὶ τεθηγμένη σφαγίς,
ἥπερ καθεῖλε ταῦρον, οὗ πέλας πεσῆι
πληγεῖσα· νυμφεύσηι δὲ κἀν Ἅιδου δόμοις
1145 ὧιπερ ξυνηῦδες ἐν φάει. τοσήνδ᾽ ἐγὼ
δώσω χάριν σοι, σὺ δὲ δίκην ἐμοὶ πατρός.

***
ΚΛΥ. Το φυσικό σου, κόρη μου, είναι πάντα
ν᾽ αγαπάς τον πατέρα. Έτσι συμβαίνει
πολλές φορές· άλλα παιδιά αγαπούνε
πιότερο τον γονιό τους, κι άλλα πάλι
τη μάνα τους. Δεν σου κρατάω κακία·
αλλά κι εγώ δεν χαίρομαι και τόσο,
παιδί μου, για τις πράξεις μου. Μα έτσι,
μετά τη γέννα σου, απομένεις
άλουστη και κακοντυμένη; Αχ! σε μένα
τη δύστυχη, για τις κακές βουλές μου.
Πόσο με συνεπήρε περισσότερο,
παρ᾽ όσο θα ᾽πρεπε, η οργή κι απάνω
1110 στον άντρα μου έτσι έχω ξεσπάσει.
ΗΛΕ. Αργά στενάζεις πια, τώρα που διόλου
δεν μπορείς το κακό να το γιατρέψεις.
Είναι ο πατέρας πεθαμένος· όμως
γιατί δεν φέρνεις πίσω το παιδί σου
που σαν αλήτης μακριά πλανιέται;
ΚΛΥ. Φοβάμαι. Το δικό μου, όχι του γιου μου
σκέφτομαι το καλό· γιατί, όπως λένε,
έχει οργιστεί απ᾽ τον φόνο του πατέρα.
ΗΛΕ. Γιατί τον άντρα σου σε μένα ενάντια σπρώχνεις;
ΚΛΥ. Το φυσικό μου τέτοιο· μα κι εσύ έχεις γλώσσα.
ΗΛΕ. Γιατί πονώ· μα θα κρατήσω τον θυμό μου.
ΚΛΥ. Κι αυτός δεν θα ᾽ναι πια σκληρός με σένα.
1120 ΗΛΕ. Κομπάζει, γιατί ζει μες στο δικό μου σπίτι.
ΚΛΥ. Βλέπεις; Καινούριες έχθρες πάλι αναπυρώνεις.
ΗΛΕ. Σωπαίνω· τον φοβάμαι, όπως φοβάμαι εγώ.
ΚΛΥ. Πάψε τα λόγια τούτα· τί με θέλεις;
ΗΛΕ. Γέννησα και θαρρώ το ᾽χεις ακούσει.
Κάνε θυσίες εσύ για το μωρό μου
καθώς είναι συνήθεια —εγώ δεν ξέρω—
τώρα που κλείσαν απ᾽ τη γέννησή του
οι δέκα νύχτες, είμαι άμαθη σε τούτα
γιατί δεν έχω άλλο παιδί γεννήσει.
ΚΛΥ. Σ᾽ άλλη γυναίκα η πράξη αυτή ταιριάζει,
σ᾽ αυτήν που σε λευτέρωσε απ᾽ τους πόνους.
ΗΛΕ. Μόνη κοιλοπονούσα, μόνη γέννησα.
1130 ΚΛΥ. Έρμο το σπίτι σου, χωρίς γειτόνους;
ΗΛΕ. Κανείς δεν θέλει να ᾽χει φτωχούς φίλους.
ΚΛΥ. Πηγαίνω στους θεούς να θυσιάσω,
αφού ᾽ναι του παιδιού συμπληρωμένες
οι μέρες. Σαν θα κάνω αυτή τη χάρη
σε σένα, στα χωράφια εκεί θα πάω
που θυσιάζει ο άντρας μου στις Νύμφες.
Τ᾽ άλογα στα παχνιά τραβήξτε, σκλάβοι.
Κι όταν θα λογαριάσετε πως έχω
τελειώσει τη θυσία, ελάτε πάλι.
Να ευχαριστήσω πρέπει και τον άντρα μου.
(Οι δούλοι με τις σκλάβες της παίρνουν την άμαξα και φεύγουν.)
ΗΛΕ. Έμπα στο φτωχικό μου· έχε τον νου σου
οι καπνισμένοι τοίχοι μη λερώσουν
1140 τα πέπλα σου, γιατί θυσίες θα τελέσεις
τέτοιες που πρέπει στους θεούς να κάνεις.
(Η Κλυταιμήστρα μπαίνει στο καλύβι.)
Έτοιμο το πανέρι, τροχισμένο
το ξίφος που τον ταύρο έχει σκοτώσει.
Εκεί κοντά θα πέσεις χτυπημένη.
Άντρα σου θα τον έχεις και στον Άδη,
εκείνον που εδώ, στο φως του ήλιου,
μαζί του πλάγιαζες. Αυτή τη χάρη
θα σου την κάνω εγώ και του γονιού μου
εσύ το φονικό θα μου πληρώσεις.
(Μπαίνει μέσα και η Ηλέκτρα.)

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, 1. Η τέχνη στην Ελλάδα κατά τους «Σκοτεινούς Αιώνες» και τη γεωμετρική περίοδο

1.6. Τα μεγάλα ιερά και η σημασία τους για την ανάπτυξη της τέχνης

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα που προέρχονται από ορισμένα ιερά, τα οποία από νωρίς απέκτησαν πανελλήνια ακτινοβολία. Στο ιερό του Δία στην Ολυμπία, που ιδρύεται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ. και γνωρίζει από νωρίς αξιοσημείωτη ανάπτυξη, είναι πολύ συχνή η ανάθεση όπλων.
 
Ανάμεσα στα παλαιότερα αναθήματα βρίσκουμε επίσης πρόχειρα δουλεμένα χάλκινα και πήλινα ειδώλια, που εικονίζουν ανθρώπινες μορφές αλλά και ζώα, κυρίως άλογα και βοοειδή. Τέτοιου είδους αναθήματα έχουν προφανώς συμβολική σημασία. Από τα ομηρικά έπη ξέρουμε ότι η κατοχή ενός ή περισσότερων αλόγων, η εκτροφή των οποίων ήταν ιδιαίτερα δαπανηρή, δηλώνει αριστοκρατική καταγωγή.
 
Το βόδι πάλι, απαραίτητο για τις αγροτικές εργασίες και τις μεταφορές μεγάλων φορτίων, που γίνονταν με βοϊδάμαξες, είχε γίνει η βασική μονάδα μέτρησης της αξίας, ενώ τα βοοειδή (ιδιαίτερα οι αγελάδες) ήταν τα μεγαλύτερα και ακριβότερα ζώα που οι αρχαίοι έτρωγαν και θυσίαζαν στους θεούς. Τα ομοιώματα των ζώων που αναφέραμε δηλώνουν, επομένως, τον πλούτο του αναθέτη — ή την ευχή του να τον αποκτήσει.
 
Αλλά τα πιο χειροπιαστά δείγματα αποθησαυρισμένου πλούτου στα χρόνια αυτά είναι, όπως γνωρίζουμε από τα ομηρικά έπη, οι χάλκινοι τριποδικοί λέβητες. Δεν είναι, επομένως, συμπτωματικό ότι τα πολυτιμότερα αναθήματα που συνδέονται με την πρώιμη φάση (10ος-8ος αιώνας π.Χ.) των ιερών της Ολυμπίας και των Δελφών είναι τέτοιοι λέβητες. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο στην οποία ο πλούτος και η δύναμη αποτυπώνονται κυρίως σε χρηστικά αντικείμενα, που αποκτούν μνημειακές διαστάσεις και πλούσιο διάκοσμο. Αυτά τα κειμήλια είναι τα έργα τέχνης που εκφράζουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον πολιτισμό των Ελλήνων αυτής της εποχής.

Η Προσευχή της Καρδιάς

Πάντα, ψηλά, μας Περιβάλλει ο Ουρανός του Πραγματικού, ο Ουρανός της Αλήθειας, ο Ουρανός της Αληθινής Ζωής...

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΠΤΙΑΣ

Όσο κι αν ψάξεις... όπου κι αν ψάξεις... ό,τι κι αν ψάξεις... μέσα στον χρόνο... έξω από τον χρόνο... πέρα από τον χρόνο... μονάχα το Παν Υπάρχει στο τέλος... Ήταν από την αρχή Εδώ, Είναι για Πάντα Εδώ... μέσα στην Σιωπή... Αλλά πως να ακούσεις την Σιωπή σε τόσο θόρυβο του νου... Μονάχα μέσα στην σιωπή αναγνωρίζεται η Σιωπή... Μονάχα μέσα στην σιωπή παίρνει υπόσταση η Σιωπή, Γίνεται Παρουσία, πέρα από τον χρόνο... Παν...

Όσους δρόμους κι αν περπατήσεις, πάλι στο μονοπάτι της Σιωπής θα οδηγηθείς... μέσα στην σιωπή και με την σιωπή θα φτάσεις στην Σιωπή...

Όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι... κι όμως κάθε άνθρωπος, μοιάζει τόσο διαφορετικός...

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟΥ ΟΡΑΜΑΤΟΣ

Κάποιοι άνθρωποι, χωρίς να τους διδάξει κάποιος, μαθαίνουν μόνοι τους, να πετούν, πάνω από τον κόσμο των αισθήσεων, πάνω από τον ουρανό της σκέψης, πάνω από τον ουρανό του εαυτού... στον Ανοιχτό Ουρανό του Απείρου... Εγκαταλείποντάς τα όλα, υψώνονται ψηλά, πέρα από τις δραστηριότητες... γιατί έτσι νοιώθουν, έτσι κατανοούν, έτσι ξέρουν να ζουν...

Η ΕΡΗΜΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ

Κάποιοι άνθρωποι, νοιώθουν μέσα τους την ανάγκη να «φύγουν», να διασχίσουν την έρημο της ύπαρξης, να βρουν αλλού αναπαμό... Κι έτσι παίρνουν τον δρόμο μες στην έρημο... κι όσο κι αν τα πόδια τους βυθίζονται στην άμμο της ιστορίας... ο άνεμος του χρόνου γρήγορα σβήνει τα ίχνη τους... Χωρίς παρελθόν, χωρίς ένα όραμα πέρα από την ερημιά της ύπαρξης, έχουν μονάχα το παρόν, κι αυτή την έρημο που πρέπει να διασχίσουν... Κι όσο κι αν ψάχνουν στην έρημο των αισθήσεων, αναπαμό δεν βρίσκουν... Και πέρα από τον ορίζοντα, στην οφθαλμαπάτη της σκέψης, μήτε εκεί δεν θα βρουν κάπου να γείρουν... μονάχα ερημιά υπάρχει, χωρίς ζωή, και πράγματα στεγνά από κάθε κίνηση, σκόρπια παντού... Κι η ερημιά της σκέψης τίποτα δεν έχει να δώσει, στον κουρασμένο οδοιπόρο... Κι ακόμα πιο μακριά στην νύχτα της ερημιάς, μόνο τον εαυτό σου έχεις... Υπάρχει μόνο ερημιά, παγωνιά και μοναξιά... κι όλα είναι άδεια από νόημα... Ακόμα και την έρημο του εαυτού πρέπει να περάσεις... Αν θέλεις να βρεις κάπου αναπαμό... μία Όαση Ζωής...

ΣΤΗΝ ΣΚΗΤΗ ΤΩΝ ΤΑΠΕΙΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Κι υπάρχουν μετά, κάποιοι άνθρωποι, που νοιώθουν που δεν έχουν που να πάνε... σαν τα μικρά παιδιά που χάθηκαν και γυρνούν γύρω-γύρω σαστισμένα, χωρίς να ξεχωρίζουν μία κατεύθυνση, χωρίς να μπορούν να αποφασίσουν προς τα που θα πάνε... επειδή ο κόσμος είναι χωρίς νόημα, χάος παντού, χωρίς ελπίδα που θα σε βγάλει κάπου... Κι έτσι αυτοί οι άνθρωποι, σαν τα χαμένα παιδιά, βρίσκουν κάποια γωνιά στην θρησκεία των πατέρων τους... και δεν έχουν τίποτα, κανέναν, να φωνάξουν παρά μόνο κάποιον πατέρα στον ουρανό, για τον οποίο άκουσαν... Πρώτα με το στόμα... κι η προσευχή γίνεται λόγος, μία λέξη μόνο... πατέρα... κύριε... Κι όταν κουραστεί το στόμα και σβήσει ο ήχος στα χείλη, αναλαμβάνει ο νους, να επαναλαμβάνει νοερά την επίκληση, την μονολόγιστη ευχή... πατέρα... κύριε... συνέχεια... Κι όταν κουραστεί ο νους... και σβήνει το νόημα μες στο κεφάλι, αναλαμβάνει ο εαυτός, η καρδιά της ύπαρξης... ο ίδιος σου εαυτός γίνεται αδιάλειπτη μνεία... του πατέρα... του κυρίου... Κι όταν πιά ακόμα κι η καρδιά κουραστεί και νοιώθεις να λιγοθυμάς χωρίς στάλα ζωής δική σου... αναλαμβάνει το Παν, να σε σηκώσει πάλι, επειδή το Παν είναι η δύναμή σου, η Μόνη σου Δύναμη Πιά...

Όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι... κι όμως κάθε άνθρωπος, μοιάζει τόσο διαφορετικός...

Την ίδια φύση μοιραζόμαστε... Η Συνείδηση σε τρεις κατευθύνσεις σκορπίζεται, είτε στις αισθήσεις του κόσμου, είτε στο χώρο της σκέψης, είτε στην αντίληψη του εαυτού... Μα πάντα, ψηλά, μας Περιβάλλει ο Ουρανός του Πραγματικού, ο Ουρανός της Αλήθειας, ο Ουρανός της Αληθινής Ζωής...
Καθένας, ανάλογα την χαρακτήρα του, διαχειρίζεται την συνειδητότητα διαφορετικά... Κι έτσι η προσευχή, άλλοτε γίνεται εγκατάλειψη (για να πετάξουμε ελεύθεροι ως τον απότατο ουρανό), άλλοτε γίνεται διερεύνηση και παραίτηση από όλα τα άχρηστα (για να βρούμε στην ερημιά της ζωής την αληθινή Όαση Ζωής), κι άλλοτε γίνεται μονολόγιστη ευχή και νοερή επίκληση και αδιάλειπτη μνεία και Δύναμη του Παντός (γιατί δεν έχουμε τίποτα άλλο στην ζωή, παρά μόνο τον πατέρα... τον κύριο... για τον οποίο ακούσαμε κάποτε...)…

Δεν έχει σημασία τι σου ταιριάζει, τι θα κάνεις... Όποιο δρόμο όμως κι αν πάρεις, πάνω από όλους τους ουρανούς υπάρχει ο Ουρανός του Απείρου, πέρα από όλες τις ερήμους, υπάρχει η Όαση της Ζωής, πέρα από όλες τις δυνάμεις που μπορείς να διαθέσεις, την «καρδιά» σου που επιλέγει δρόμους στον κόσμο των αισθήσεων, την «ψυχή» σου που αφοσιώνεται σε ένα σκοπό, στον χώρο της σκέψης, την «διάνοιά» σου που υψώνεται ως την γνώση στον χώρο της αυτογνωσίας, υπάρχει όλη σου η «ισχύς» στο σύμπαν της ύπαρξης, κι όλη σου η «ισχύς» είναι το Παν...

Συχνά, οι άνθρωποι μπερδεύονται με τις διδασκαλίες, με τις λέξεις, και με την χρήση των λέξεων με διαφορετική έννοια, περιεχόμενο... Όταν όμως αρχίζουν να ζουν τα πράγματα τότε δεν χρειάζονται οι λέξεις... κι όταν ακόμα χρησιμοποιούν λέξεις, γνωρίζουν με ποια έννοια τις χρησιμοποιεί ο καθένας όταν λέει κάτι, κι έτσι δεν υπάρχει κανένα μπέρδεμα... Κάποιοι ακόμα προσπαθούν να συνδυάσουν την προσευχή, την ανύψωση ως το Παν, την εσωτερική διαδικασία με μέρη ή λειτουργίες του ανθρώπου (αισθήσεις, σκέψη, εαυτός, Συνείδηση) ή «τόπους» του σώματος, το στόμα, τον νου την «καρδιά»... Όταν όμως παίρνουμε το μονοπάτι της προσευχής, όλα γίνονται καθώς πρέπει, όλα στην ώρα τους, κι εκεί που πρέπει... Αυτό που χρειάζεται είναι να πάρουμε το μονοπάτι κι όχι οι διδασκαλίες, οι εξηγήσεις, τα λόγια...

Ξεκίνα με το στόμα... Η ίδια η ζωή θα σε οδηγήσει πιο ψηλά, πιο βαθιά, στην ίδια την καρδιά του Πραγματικού... στο Παν...

Αντιμέτωποι οι άθεοι με τη θανατική ποινή

Σε 13 χώρες του κόσμου –όλες μουσουλμανικές– οι άνθρωποι οι οποίοι πρεσβεύουν ανοικτά τον αθεϊσμό ή απορρίπτουν την επίσημη κρατική θρησκεία, το ισλάμ, κινδυνεύουν να εκτελεστούν βάσει του νόμου, σύμφωνα με μια εμπεριστατωμένη σχετική μελέτη η οποία δόθηκε στην δημοσιότητα σήμερα. Πέραν των ισλαμικών κρατών, ακόμα και ορισμένες από τις θεωρούμενες ως τις δημοκρατικότερες κυβερνήσεις της Δύσης στην καλύτερη περίπτωση προβαίνουν σε διακρίσεις εις βάρος πολιτών τους οι οποίοι δεν πιστεύουν σε κάποιον θεό και στη χειρότερη περίπτωση τους φυλακίζουν εάν καταδικαστούν για το αδίκημα της βλασφημίας, κατά την ίδια μελέτη.
 
Η μελέτη αυτή, υπό τον τίτλο Έκθεση για την Ελεύθερη Σκέψη 2020 (The Freethought Report 2020), δόθηκε σήμερα στην δημοσιότητα από την Διεθνή Ουμανιστική και Ηθική Ένωση (International Humanist and Ethical Union, IHEU), μια διεθνή οργάνωση στην οποία συμμετέχουν άθεοι, αγνωστικιστές και άνθρωποι οι οποίοι υιοθετούν μια επιφυλακτική στάση έναντι της θρησκείας, επ' ευκαιρία της Ημέρας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών.
 
«Η έκθεση αυτή δείχνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των χωρών παραβιάζει τα δικαιώματα των άθεων ή των ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων, αν και αυτές έχουν υπογράψει συμφωνίες του ΟΗΕ οι οποίες τις δεσμεύουν να αντιμετωπίζουν με ισότητα όλους τους πολίτες τους», σχολίασε η Σόνια 'Εγκεριξ, πρόεδρος της IHEU.
 
Η μελέτη ασχολήθηκε με τις χώρες-μέλη του διεθνούς οργανισμού και στην εκπόνησή της συνέβαλαν νομικοί και ειδικοί σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι εξέτασαν τη νομολογία, αποφάσεις δικαστηρίων και δημοσιεύματα μέσων ενημέρωσης για να τεκμηριώσουν την κρατούσα κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο.
 
Μια πρώτη έρευνα σε 60 χώρες πέρυσι έδειξε ότι σε επτά ο θάνατος, συχνά διά δημόσιου αποκεφαλισμού, είναι η ποινή η οποία επιβάλλεται είτε για την βλασφημία είτε για την αποστασία – την αποκήρυξη της θρησκευτικής πίστης ή τον προσηλυτισμό σε άλλη θρησκεία, ένα ατομικό δικαίωμα το οποίο επίσης προστατεύεται βάσει των συνθηκών του ΟΗΕ.
 
Όμως η φετινή, πιο εξαντλητική έρευνα κατέδειξε ότι αυτό ισχύει σε επιπλέον έξι χώρες. Ο επικαιροποιημένος κατάλογος έτσι συμπεριλαμβάνει: το Αφγανιστάν, το Ιράν, την Μαλαισία, τις Μαλδίβες, την Μαυριτανία, τη Νιγηρία, το Πακιστάν, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, τη Σομαλία, το Σουδάν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Υεμένη.
 
Σε άλλα κράτη, όπως στην Ινδία με αφορμή την πρόσφατη υπόθεση της δολοφονίας ενός πολύ γνωστού επικριτή της θρησκείας, ουμανιστές υπογράμμισαν ότι η αστυνομία συχνά εμφανίζεται διστακτική ή απρόθυμη να διεξάγει έρευνα για τους φόνους αθεϊστών τις οποίες διαπράττουν θρησκευτικοί φονταμενταλιστές.
 
Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με την έκθεση της οργάνωσης, «υπάρχουν νόμοι οι οποίοι απαρνούνται στους άθεους το δικαίωμα να υπάρχουν, ανακαλούν την υπηκοότητά τους, τους απαγορεύουν να κάνουν γάμους, προσκόπτουν την πρόσβασή τους στην δημόσια εκπαίδευση, τους εμποδίζουν να εργαστούν για το δημόσιο».
 
Οι επικρίσεις για την θρησκευτική πίστη ή ακόμη και η ακαδημαϊκή έρευνα για τις ρίζες των θρησκειών ή την θρησκειολογία για παράδειγμα συχνά αντιμετωπίζονται ως εγκλήματα και μπορεί να εξισωθούν με το κακούργημα της βλασφημίας το οποίο επισύρει την εσχάτη των ποινών.
 
«ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ» ΣΕ ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΕΕ
 
Η Ένωση, η οποία διαθέτει οργανώσεις-μέλη σε περίπου 50 χώρες και υποστηρικτές σε πολλές περισσότερες, όπου η ίδρυση και η δράση τέτοιων οργανώσεων είναι αυστηρά απαγορευμένη, τόνισε ότι έχει καταγράψει συστηματικές ή ακραίες περιπτώσεις διακρίσεων σε βάρος αθεϊστών μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
 
Η κατάσταση κρίνεται «σοβαρή» στην Αυστρία, στη Δανία, στη Γερμανία, στην Ελλάδα, στην Ουγγαρία, στη Μάλτα και στην Πολωνία, όπου το ισχύον νομικό πλαίσιο περί βλασφημίας επιτρέπει την επιβολή ποινών φυλάκισης έως και τριών ετών σε περίπτωση καταδίκης για το κακούργημα της βλασφημίας εναντίον μιας θρησκείας ή των πιστών της.
 
Σε αυτές και σε άλλες χώρες μέλη της ΕΕ, με τις εξαιρέσεις της Ολλανδίας και του Βελγίου, δύο χωρών στις οποίες επικρατεί κατά την έκθεση «ελευθερία και ισότητα», καταγράφονται συστηματικές διακρίσεις σε όλη την κοινωνία υπέρ της θρησκείας και των θρησκευόμενων.
 
Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, σύμφωνα με την Ένωση, αν και η κατάσταση κρίνεται «κατά μείζονα λόγο ικανοποιητική» σε επίπεδο σεβασμού των δικαιωμάτων των άθεων σε επίπεδο νομοθεσίας, υπάρχει ένα φάσμα νόμων και πρακτικών που «ταυτίζουν το να είναι κανείς θρησκευόμενος με την ιδιότητα του Αμερικανού».
 
Στην Λατινική Αμερική και στην Καραϊβική οι άθεοι αντιμετωπίζουν συστηματικές διακρίσεις στις περισσότερες χώρες – πλην Βραζιλίας, όπου η κατάσταση χαρακτηρίζεται «κατά μείζονα λόγο ικανοποιητική», ενώ στην Τζαμάικα και στην Ουρουγουάη σύμφωνα με την έκθεση επικρατεί «ελευθερία και ισότητα».
 
Στην Αφρική οι άθεοι αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρές ή συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους στην ελευθερία της συνείδησης και του θρησκεύεσθαι σε πολλές χώρες, ανάμεσά τους στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στο Μαρόκο, καθώς επίσης και στην επισήμως χριστιανική Ζιμπάμπουε και στην Ερυθραία.

Ρολάν Μπαρτ: Αποσπάσματα του Ερωτικού Λόγου

Εδώ κι εκεί υπάρχουν φύλλα πάνω στα δέντρα.

Κι εγώ μένω συχνά σκεφτικός μπροστά τους.

Ατενίζω ένα φύλλο και εναποθέτω σ’ αυτό την ελπίδα μου.

Όταν ο άνεμος παίζει μαζί του, τρέμει όλο μου το είναι, κι αν τύχει να πέσει, τότε καταρρέει, αλίμονο, μαζί του και η ελπίδα μου.

Για να μπορώ να ανακρίνω το πεπρωμένο, μου χρειάζεται μια διαζευκτική ερώτηση (Μ’ αγαπά / Δε μ’ αγαπά), ένα αντικείμενο επιδεκτικό μιας απλής παραλλαγής (Θα πέσει / Δεν θα πέσει), και μια εξωτερική δύναμη (θεότητα, τύχη, άνεμος) που σημαδεύει τον έναν από τους πόλους της παραλλαγής αυτής.

Θέτω πάντα την ίδια ερώτηση (θ’ αγαπηθώ;) και η ερώτηση αυτή είναι διαζευκτική: ή όλα ή τίποτε.

Δεν δέχομαι ότι τα πράγματα ωριμάζουν, ότι ξεφεύγουν από το δέον του πόθου.

Δεν είμαι διαλεκτικός. Η διαλεκτική θα έλεγε: το φύλλο δεν θα πέσει τώρα, θα πέσει ύστερα, στο μεταξύ, όμως, εσείς θα έχετε αλλάξει και δε θα θέτετε πια αυτή την ερώτηση.

(Από κάθε συμβουλάτορά μου, όποιος κι αν είναι, προσμένω να μου πει: «Το πρόσωπο που αγαπάς σ’ αγαπά κι αυτό και θα σου το πει απόψε».)

Μερικές φορές το άγχος είναι τόσο έντονο, τόσο πνιγηρό (μιας κι αυτή είναι η ετυμολογική προέλευση της λέξης) -ένα άγχος αναμονής, λόγου χάρη- ώστε είναι πια ανάγκη να κάνω κάτι. Αυτό το «κάτι» είναι φυσικά (και παλαιόθεν) μια ευχή: αν (γυρίσεις…) τότε (θα εκπληρωθεί η ευχή μου).

ΡΟΛΑΝ ΜΠΑΡΤ, Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου

Ο Πόλεμος της Γνώσης

Ο Πόλεμος της Γνώσης: Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ένα ον που λατρεύει να γνωρίζει. Ενδιαφέρεται να «διδάσκει» την γνώση που θεωρεί πως κατέχει, τρέχει να προφτάσει να μοιραστεί πρώτος την πληροφορία στον μικρόκοσμό του, που αποτελείται στην χειρότερη περίπτωση από ένα πολύ μικρό κύκλο οικείων ανθρώπων του.

Ο Πόλεμος της Γνώσης

Είναι μία διαδικασία που μπορείς να παρατηρήσεις πιά σε κάθε έκφανση της καθημερινότητάς σου. Η πληροφορία ρέει, και σε συνάρτηση με το μυαλό στο οποίο εισχωρεί, διαμοιράζεται συνήθως έπειτα από μία αναμετάδοση γεμάτη ανακρίβειες και στοχευμένη ή μη παραπληροφόρηση.

Και αν καθίσουμε να αναρωτηθούμε αν μας έχει συμβεί, θα διαπιστώσουμε πως έχουμε υπάρξει δέκτες αλλά και πομποί τέτοιων πληροφοριών. Το πρόβλημα με την διαδικασία αυτή, είναι πως εκείνος που δέχεται την πληροφορία αδιαφορεί σχεδόν για το αυτούσιο περιεχόμενό της, έχοντας ως κύριο υποσυνείδητο στόχο απλά να είναι ο πρώτος που θα την διαμοιράσει, εδραιώνοντας τον εαυτό του ως την πλέον ενδιαφέρουσα και πολύπλευρη προσωπικότητα. Έτσι, μπορούμε εύκολα κυρίως χάριν της ανταγωνιστικής φύσης του Ανθρώπου, να διακρίνουμε την πληροφοριακή διαμάχη που ξεσηκώνεται ανάμεσα σε παρέες, σε μεγαλύτερους κύκλους ανθρώπων και καταλήγει να μετατρέπεται στην μεγαλύτερη «διαμάχη» αυτής της χώρας και του πληθυσμού της.

Ναι, όλοι λατρεύουμε να γνωρίζουμε, και αν γνωρίζουμε τα ίδια με τον άλλο εμείς τα μάθαμε πρώτοι, τα καταλάβαμε περισσότερο, και τα μάθαμε εκ των έσω κατευθείαν από την πηγή.

Info-junkies: Τα πληροφοριακά Βαμπίρ του 21ου αιώνα

Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται, μιας και πάντοτε υπήρχε και πάντοτε θα υπάρχει διάσταση απόψεων, και είναι αυτή η διάσταση που υπό σωστές προϋποθέσεις μπορεί να εξελίξει την ανθρωπότητα. Όμως από τον διαμοιρασμό αυτών των πληροφοριών συνήθως λείπει ένα χαρακτηριστικό εξελικτικό στοιχείο. Ο δημιουργικός αντίλογος με ένα κοινό σκοπό: Την επιβεβαίωση ή μη της γνώσης αυτής μέσα από την έμπνευση που θα επέλθει από την ίδια την πληροφορία. Προσπαθώντας να αναλύσουμε το φαινόμενο θα καταλάβουμε πως εμπεριέχει δύο βασικούς παράγοντες που αυτόματα είναι και τα προβλήματα του Πόλεμου της Γνώσης.

Ώσπου να ολοκληρωθεί ο κύκλος της μετάδοσης πληροφορίας στην διαδικασία έχουν εμπλακεί και οι δύο: Ο πρώτος παράγοντας είναι ο δέκτης της πληροφορίας, δηλαδή εμείς. Με την σύγχρονη εποχή να μας βομβαρδίζει κυριολεκτικά με εκατομμύρια ειδήσεις, απόψεις και κάθε είδους νέα, ο άνθρωπος λόγω έλλειψης χρόνου αλλά και λόγω του σύγχρονου εθισμού που έχει προκύψει, αδιαφορεί για την επιβεβαίωση των πληροφοριών που λαμβάνει. Τροφοδοτεί το πληροφοριακό του Εγώ με όση περισσότερη «Γνώση» μπορεί να διαχειριστεί, και αδημονεί για την στιγμή που θα υψώσει το ανάστημά του στους «λιγότερο γνωστικούς» συνανθρώπους του, αποκτώντας την πρόσκαιρη ευχαρίστηση της διδαχής, υποθέτοντας αυτόματα πως μαζί του ξεκολλάνε από τον βούρκο της άγνοιας και εκείνοι που τον ακούν. Μόνο που λόγω της έλλειψης επιβεβαίωσης των πληροφοριών, το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι η συνειδητή ή υποσυνείδητη παραπλάνηση που τροφοδοτεί το μοναδικό χαρακτηριστικό που κάθε άλλο παρά μας εξελίσσει ως είδος: Τον Εγωισμό.

Έτσι τροφοδοτείται μία διαμάχη γνώσης μέσα στον κύκλο των συνομιλητών, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις οι δέκτες της πληροφορίας ενστικτωδώς επιχειρούν να αναδείξουν και το δικό τους Εγώ και παρασύρονται σε μία γνωσιακή αντιπαράθεση δίχως τέλος. Το σύνολο των πληροφοριών του κάθε ανθρώπου μετατρέπεται σε όπλο που προτείνει για να λαβώσει το πνευματικό επίπεδο του συνανθρώπου, παρά για να το ενδυναμώσει. Εν τέλει, η ουσία της ίδιας της πληροφορίας μένει στο παρασκήνιο και τελικά εξανεμίζεται έχοντας επιτελέσει το έργο της. Πλέον κάπως έτσι λειτουργεί το 70% των πληροφοριών που λαμβάνουμε. Και η παραπάνω διαδικασία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για την δράση των «φυτεμένων» ειδήσεων, που μετατρέπουν τον άνθρωπο του 21ου Αιώνα σε Info-Junkie που το μόνο που αποζητά είναι η καθημερινή δόση της ψευδούς αίσθησης της Γνώσης. Και ας βυθίζεται συνεχώς στη σκοτεινή δίνη της άγνοιας.

Ο Δεύτερος παράγοντας είναι και εκείνος που κινεί τα νήματα ηθελημένα ή άθελά του. Πρόκειται για την πηγή της πληροφόρησης, τον διαμοιραστή της Γνώσης…

Πηγές Πληροφόρησης: Ένα παιχνίδι εντυπώσεων

Ο Ρόλος του Ειδικού είναι ένας πολύ ελκυστικός ρόλος για πολλούς εκεί έξω. Και σαφώς υπάρχουν αρκετοί που εξυπηρετούν αυτό τον διαμοιρασμό πληροφοριών υιοθετώντας αυτό τον ρόλο. Μέσα από το Γνωσιακό όργανο που διαθέτουν (Περιοδικό – Κανάλι – Ιστοσελίδα – Εκδοτικό κ.α.), επιλέγουν να πληροφορούν με την ιδιότητα του Ειδήμονα. Μπορείς να το διακρίνεις στις λεζάντες και τους τίτλους, να αναγνωρίσεις τα προστάγματα των «Διδασκάλων» πως μονάχα μέσα από την δική τους πηγή μπορείς να αντλήσεις την γνώση που τόσο λαχταράς.

Στο σημείο αυτό δημιουργείται η ίδια εγωκεντρική αντιπαράθεση αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα, και με διαφορετικούς σκοπούς. Οι πηγές εισχωρούν σε μία διαμάχη μεταξύ τους, προσπαθώντας να παραμείνουν στον αφρό ως το μοναδικό μέσο πληροφόρησης για τον κόσμο. Έτσι καταφεύγουν σε αθέμιτα μέσα για να ξεκολλήσουν από τον «γνωσιακό» ανταγωνιστή τους, εδραιώνοντας το μέσο τους ως την αληθινή πηγή γνώσης. Μέσα από αυτή την διαδικασία μπορείς να διακρίνεις την ίδια πληροφορία από δύο ή και περισσότερα μέσα, αλλά με σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Μία «Αποκλειστική» πληροφορία εδώ, μία κρυφή πληροφορία που δεν γνώριζε κανείς άλλος εκεί, μία αποκάλυψη που δεν έχει γίνει πουθενά, κάπου αλλού. Παιχνίδια δύναμης και εντυπώσεων, που μοναδικό σκοπό έχουν την δημιουργία ενός ανθρώπινου πυρήνα που θα διαμοιράζει με την σειρά του την «ολόδική» τους γνώση.

Μιλώντας για παιχνίδια εντυπώσεων, δεν μπορώ παρά να διαπιστώσω πως στην συγκεκριμένη διαδικασία η λέξη διαθέτει μία διπλή σημασία. Μέσα σε αυτό το παιχνίδι κυριαρχίας των πηγών πληροφόρησης, επικρατεί ο σκοπός της «εντύπωσης» των πληροφοριών που διαμοιράζονται. Με λίγα λόγια, πολλές πληροφορίες δημιουργούνται και στοιχειοθετούνται με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να «εντυπώνονται» κυριολεκτικά στον Συνειδησιακό Νου του Αναγνώστη. Οι Λέξεις και η τοποθέτησή τους παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή την εφαρμογή, και είναι μία τεχνική που χρησιμοποιείται σε όλο της το εύρος από όλα τα μέσα πληροφόρησης ανεξαρτήτως επιχειρώντας σε αρκετές περιπτώσεις την χειραγώγηση του Νου. Φανταστείτε τι συμβαίνει λοιπόν όταν τέτοιου είδους πληροφορίες διαμοιράζονται μαζικά και κάθε στιγμή, πλήρως ανεπιβεβαίωτες και εντελώς αόριστες.

Think Free

Οι άνθρωποι είμαστε από την φύση μας διψασμένοι για την γνώση. Αναζητώντας κάθε πληροφορία με σωστό τρόπο, και μέσα από την διαρκή δημιουργική συζήτηση με τους συνανθρώπους μας, μπορούμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω πνευματικά, κοινωνικά και ουσιαστικά. Οφείλουμε όμως να αναζητούμε την αλήθεια πίσω από τις λέξεις, ανεξάρτητα από την πηγή ενημέρωσης. Χρειαζόμαστε την εγκυρότητα των πληροφοριών που λαμβάνουμε, μιάς και είναι αυτή που θα επιβεβαιώσει την γνώση, επιτρέποντας την περαιτέρω διερεύνησή της.

Ο Τρόπος βρίσκεται μέσα μας. Όμως για να τον εξασκήσουμε θα πρέπει επώδυνα να αποτινάξουμε τα ανθρώπινα ψεγάδια που παγιώνονται καθημερινά μέσα από τον Πόλεμο της Γνώσης. Πρέπει να σκεφτόμαστε δημιουργικά, να αναζητούμε μαζικά συνενώνοντας τις γνώσεις μας, μετατρέποντας τον Συνειδητό ατομικό Νου σε μία Συλλογική Ασυνείδητη κοιτίδα Γνώσης. Μακριά από εγωισμό και έλεγχο πάνω στους άλλους. Δίχως να κρατάμε την πληροφορία ως τρόπαιο, κραυγάζοντας πως διαθέτουμε κάτι που οι άλλοι αδυνατούν να αποκτήσουν. Μονάχα μέσα από αυτή την δημιουργική διαδικασία θα έχουμε ένα ανώτερο πνευματικό αλλά και φυσικό μέλλον. Γιατί η γνώση δεν είναι προνόμιο των λίγων, γιατί η Γνώση ανήκει σε όλους…

Η Ελληνική Αρχαιότητα: Ι. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ - 1. Πόλεις και αποικίες

1.4. Όλοι σχεδόν οι θεοί ήρθαν από την Αίγυπτο

Ο Όμηρος δεν ενδιαφέρθηκε για την προέλευση των θεών. Αναφέρει περιστασιακά τον Ωκεανό και την Τηθύν ως το θεϊκό ζεύγος από το οποίο εκβλάστησαν οι υπόλοιποι θεοί και υπαινίσσεται ότι η Νύκτα υπήρξε ίσως η σκοτεινή μήτρα από την οποία γεννήθηκε η ολύμπια τάξη. Με το ερώτημα της αρχής του κόσμου και των θεών ασχολήθηκε πρώτος ο Ησίοδος. Στη Θεογονία έθεσε στον εαυτό του το εξαιρετικά δύσκολο έργο να απαριθμήσει όλες τις γενιές των θεών, ξεκινώντας από την πρώτιστη αρχή. Με τη συνδρομή των Μουσών, που τον ενέπνευσαν, τα κατάφερε περίφημα. Μέσα σε 1.000 περίπου στίχους ξετύλιξε ολόκληρο σχεδόν το ελληνικό πάνθεο, οργανώνοντάς το σε ένα πολυσχιδές γενεαλογικό δέντρο που εκτεινόταν σε τρεις γενιές: τη γενιά του Ουρανού και της Γαίας, τη γενιά του Κρόνου και της Ρέας και, τέλος, την κυρίαρχη γενιά του Δία και των υπόλοιπων ολύμπιων θεών που διοικούσαν το σύμπαν στο παρόν.
 
Ο μύθος διαδοχής, που αποτελεί τη σπονδυλική στήλη της ησιόδειας Θεογονίας, προέρχεται από την Ανατολή. Πολλούς αιώνες πριν από την ανάδυση της θεογονικής ποίησης στην Ελλάδα, διάφοροι λαοί στην Εγγύς Ανατολή (Βαβυλώνιοι, Χετταίοι και άλλοι) είχαν δημιουργήσει και αναπτύξει επικές θεογονίες, των οποίων οι ομοιότητες με αυτή του Ησιόδου αποκλείεται να οφείλονται στην τύχη. Πώς ακριβώς τα ανατολικά έπη μεταφέρθηκαν στην περιοχή του Αιγαίου, τι είδους μεταφράσεις υπέστησαν και με ποιον τρόπο εμβολιάστηκαν στον κορμό των αυτόχθονων μύθων της ανατολικής Μεσογείου δεν είναι πάντοτε σαφές. Η περιοχή της Συρίας, πάντως, είναι ο πιθανότερος χώρος από τον οποίο, μέσω της Κύπρου και στη συνέχεια της Εύβοιας, έφτασαν οι ανατολικές επιρροές σε ελληνικό έδαφος.
 
Η ανατολική επίδραση φαίνεται επίσης στα έργα του υλικού πολιτισμού, κατά τον 8ο και τον πρώιμο 7ο αιώνα. Ελεφαντοστό, πολύτιμοι λίθοι και σκαλισμένοι σφραγιδόλιθοι έρχονταν στην Ελλάδα από το εξωτερικό. Τα θυμιάματα που άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη λατρεία ήταν ανατολικής προέλευσης και συνέχισαν να εισάγονται στην Ελλάδα από τον Λίβανο (κυρίως) έως το τέλος της αρχαιότητας. Χάλκινα και ασημένια αγγεία που προέρχονταν από εργαστήρια ανατολικών λαών, κάποια μάλιστα και με αραμαϊκές-φοινικικές επιγραφές, αφιερώνονταν σε ελληνικά ιερά. Λατρευτικά προσωπεία, που βρέθηκαν στη Σάμο και τη Σπάρτη, φέρουν αδιάψευστη τη σφραγίδα της Ανατολής. Ακόμη και οι πολύ γνωστές παραστάσεις του Δία και του Ποσειδώνα, που κρατούν τον κεραυνό ή την τρίαινα στο δεξί χέρι, έχουν τις απαρχές τους σε ανατολικά πρότυπα.
Η επίδραση της Ανατολής υπήρξε εμφανής και στην αρχιτεκτονική. Οι μεγάλοι κτιστοί βωμοί για μεγαλοπρεπείς θυσίες αντλούσαν από ανατολικά πρότυπα, και ο χαρακτηριστικός τύπος του ελληνικού ναού που πρωτοεμφανίστηκε αυτή την περίοδο -το ιερό κτίριο που στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα του θεού και αποτελούσε, με μια έννοια, την κατοικία του- έχει επίσης ανατολική προέλευση.
 
Για να δηλωθεί η σημασία του ανατολικού στοιχείου στην αναγέννηση της ελληνικής τέχνης και τεχνικής, η περίοδος του 8ου και του 7ου αιώνα ονομάζεται από τους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς της τέχνης «ανατολίζουσα». Αλλά και ο πρώτος χάρτης της οικουμένης που σχεδιάστηκε στην Ελλάδα κατά τον πρώιμο 6ο αιώνα αποτελεί μετεξέλιξη ενός πολύ παλαιότερου βαβυλωνιακού προτύπου. Η επίδραση της Ανατολής δεν περιορίστηκε στην τέχνη.
 
Ο Ησίοδος αποτελεί ένα εξαίρετο πρώτο δείγμα της τάσης για γενίκευση, αφαίρεση και αναγωγή στο καθολικό, που χαρακτηρίζει την ελληνική σκέψη σχεδόν στο σύνολό της. Στον μύθο διαδοχής, τον οποίο ο ποιητής δανείστηκε από την Ανατολή, προστέθηκαν αφηρημένες θεότητες ως αρχέγονες δυνάμεις. Πρώτες και καλύτερες ήταν το Χάος και ο Έρως. Οι προσθήκες αυτές δείχνουν διάθεση φιλοσοφικής κατανόησης μέσα στην ίδια την παραδοσιακή ποίηση.
 
Χάος ήταν η πρώτιστη και αδιαμόρφωτη σκοτεινή άβυσσος πριν από κάθε διαφοροποίηση, και Έρως η κύρια δύναμη εξέλιξης του σύμπαντος, η ορμή που φέρνει στο φως κάθε τι νέο. Κατά τον Ησίοδο, το Χάος γέννησε το Έρεβος και τη Νύκτα, και αυτά γέννησαν τον Αιθέρα και την Ημέρα. Αιθέρας ήταν η λαμπρή όψη του χώρου, δηλαδή το φωτεινό στερέωμα του μεσημεριανού ουρανού, και Ημέρα η λαμπρή φάση του χρόνου. Το φως, συνεπώς, αποτελούσε γέννημα του σκότους, και η γέννηση ήταν μια φανέρωση που παράγεται από τη σκοτεινή αφάνεια των πραγμάτων.
 
Με την εισαγωγή αυτών των απρόσωπων και αμυθολόγητων θεοτήτων ο Ησίοδος έθετε το ερώτημα της αρχής του σύμπαντος με τρόπο που έβγαινε έξω από τα στενά όρια της μυθολογίας. Η γενιά του Χάους, για παράδειγμα, στην οποία κυριαρχούν -θα λέγαμε σήμερα- οι απειλητικές και ακαθόριστες δυνάμεις του ασυνειδήτου, παρουσιάστηκε ως ένα γενεαλογικό δέντρο το οποίο δεν ενώνεται πουθενά με το κυρίαρχο γενεαλογικό δέντρο της Γαίας. Το χάος, κατά κάποιον τρόπο, περιβάλλει την τάξη του κόσμου και την απειλεί. Ο Έρως πάλι, που εμφανίστηκε στην αρχή της Θεογονίας, δεν είχε κανέναν εμφανή ρόλο να παίξει στη μεταγενέστερη αφήγηση. Η δράση του μπορούσε μόνο να υπονοηθεί μέσα από τις διαρκείς γεννήσεις και τις έριδες των θεών. Όταν ο Ησίοδος συνένωνε δικές του πρωτότυπες συλλήψεις με υλικό προερχόμενο από την Ανατολή, ήθελε να δει τι κρύβεται πίσω από τον πέπλο των παραδοσιακών μύθων. Η διάθεσή του φαίνεται να αποσκοπούσε στον περιορισμό της εικονοποιίας, που είναι το χαρακτηριστικό κάθε μυθολογίας, προς χάριν της ίδιας της αλήθειας. Έτσι θα ξεκινούσε αργότερα η φιλοσοφία.
 
Η σημασία των αρχαίων πολιτισμών της Ανατολής, και ειδικά της Αιγύπτου, δεν πέρασε απαρατήρητη. Ο Ησίοδος δεν αγαπούσε τα ταξίδια. Στους επόμενους δύο αιώνες όμως σημαντικοί άνδρες ταξίδεψαν πολύ, από περιέργεια και διάθεση γνώσης. Κάποιοι, όπως ο Σόλων και ο Πυθαγόρας, λέγεται ότι επισκέφθηκαν την Αίγυπτο και εντυπωσιάστηκαν από τον πολιτισμό της. Η χώρα αυτή είχε ήδη γεμίσει δέος και σεβασμό τις καρδιές εμπόρων και μισθοφόρων στρατιωτών, οι οποίοι για πρακτικότερους λόγους βρέθηκαν στην επικράτειά της. Τα εκπληκτικά αγάλματα των θεών, οι επιβλητικοί ναοί και οι πυραμίδες -όλα δημιουργήματα μιας εποχής πολύ προγενέστερης από οτιδήποτε ελληνικό- μαζί με τους θρύλους, τους μύθους και τις δοξασίες που διηγούνταν οι ιερείς των Αιγυπτίων για τους θεούς, τη ζωή και τον θάνατο προκάλεσαν τέτοιο πηγαίο σεβασμό στους Έλληνες ταξιδευτές ώστε πολλοί θεώρησαν τελικά ότι τα ελληνικά επιτεύγματα είναι ασήμαντα παιχνίδια αν συγκριθούν με τα έργα του πολιτισμού αυτού. Κάποιοι μάλιστα έφτασαν στο σημείο να πιστέψουν ότι ακόμη και τους θεούς τους οι Έλληνες τους είχαν δανειστεί από εκεί. Ο Ηρόδοτος, τον 5ο αιώνα, ήταν ένας από αυτούς.
 
Σύμφωνα με μια διαδεδομένη πεποίθηση των αρχαίων, που εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε έναν ησιόδειο μύθο στον οποίο πέντε γένη ανθρώπων αντικαθιστούν διαδοχικά το ένα το άλλο, η ιστορική εξέλιξη στις ανθρώπινες κοινωνίες θεωρείται ως μια προοδευτική απομάκρυνση από τον κόσμο των απαρχών, έναν κόσμο εμβαπτισμένο στη μακαριότητα. Αυτό τον τέλειο κόσμο των απαρχών, όπου οι άνθρωποι βρίσκονταν ακόμη σε αγαστή συνεννόηση με τους θεούς, έτεινε να εγκαταστήσει στο παρόν κάθε γνήσια τελετουργία που ακολουθούσε τα πατρώα ήθη και συνοδευόταν από σχετική μυθική διήγηση. Οι συμμετέχοντες μεταφέρονταν έτσι στη μυθική εποχή ενός φανταστικού παρελθόντος. Δεν είναι λοιπόν απορίας άξιο που οι Έλληνες θαύμασαν τους πολιτισμούς της Εγγύς Ανατολής και επηρεάστηκαν καίρια από αυτούς στον δρόμο που θα οδηγούσε στη δική τους πολιτιστική έκφραση. Οι ανατολικοί πολιτισμοί, και ιδίως αυτός της Αιγύπτου, βρίσκονταν εγγύτερα στις απαρχές.

Ο Αριστοτέλης και τα όρια της αγάπης προς τον εαυτό

Ο Αριστοτέλης, αφού έχει ξεκαθαρίσει ότι προϋπόθεση της ευτυχίας είναι η ισορροπία της ψυχής, που θα επιφέρει την αγάπη (φιλία) προς τον εαυτό, διερωτάται: «Είπαμε προηγουμένως ότι υπάρχει φιλία για τον ίδιο μας τον εαυτό· άραγε αυτό συνεπάγεται πως γνώρισμα του ενάρετου θα είναι η φιλαυτία;» (1212a 13.1).
 
Για τη διερεύνηση αυτού, πριν από όλα, πρέπει να αποσαφηνιστεί τι ακριβώς είναι η φιλαυτία και ποιος άνθρωπος μπορεί να χαρακτηριστεί φίλαυτος: «Φιλαυτία έχει όποιος πράττει τα πάντα χάριν του ίδιου του εαυτού αποβλέποντας στο συμφέρον του» (1212a 13.1). Κατά συνέπεια: «Ένας άνθρωπος κακός χαρακτηρίζεται από φιλαυτία (αυτός για τον εαυτό του πράττει τα πάντα)· ο ενάρετος, όμως, όχι» (1212a 13.1).
 
Με δεδομένο ότι η φιλαυτία παραπέμπει στην ύψιστη συμφεροντολογία είναι προφανές ότι δεν μπορεί να σχετίζεται με την αρετή. Σε τελική ανάλυση, η φιλαυτία έχει να κάνει με την υπεροχή του εαυτού απέναντι στους άλλους κι όχι με την αγάπη του. Συνδέεται, δηλαδή, περισσότερο με τον εγωισμό και τη ματαιοδοξία κι όχι με την ισορροπία της ψυχής.
 
Γι’ αυτό και συναντάται κυρίως σε θέματα που αφορούν τον πλούτο και την εξουσία: «ορμούνε οι πάντες στα αγαθά, και φαντάζονται ότι πρέπει να τα έχουν οι ίδιοι πιο πολύ από όλους τους άλλους, πράγμα που γίνεται πεντακάθαρο στην περίπτωση του πλούτου και της εξουσίας» ( 1212a13.2).
 
Ο ενάρετος βρισκόμενος σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό του ξέρει να δίνει προτεραιότητα στους άλλους, όταν διαπιστώνει ότι το αξίζουν έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη του: «Έξαλλου, ακριβώς για τούτο είναι ενάρετος, ότι για χάρη του άλλου πράττει τα πάντα· οπότε δεν έχει φιλαυτία» (1212a 13.1 και 13.2).
 
Κι ακριβώς εδώ βρίσκεται η ειδοποιός διαφορά του ενάρετου με το φίλαυτο: «ένας άνθρωπος ενάρετος θα παραιτηθεί από τον πλούτο και την εξουσία για χάρη κάποιου άλλου, όχι διότι αυτά δεν αξίζουν σίγουρα σε έναν ενάρετο, αλλά για το λόγο ότι βλέπει έναν άλλο πιο ικανό να τα αξιοποιήσει απ’ ό,τι αυτός· όσοι, όμως, δεν είναι ενάρετοι αποκλείεται να ενεργήσουν έτσι» (1212a 13.2).
 
Αίτια της φίλαυτης συμπεριφοράς κατά τον Αριστοτέλη είναι: «είτε η άγνοια (δεν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να χρησιμοποιήσουν εσφαλμένα τον πλούτο και την εξουσία) είτε η λατρεία για την υπεροχή που χαρίζει η εξουσία. Αλλά ο ενάρετος δεν πρόκειται να πάθει τίποτα από αυτά τα δύο· άρα, ως προς αυτά τουλάχιστον αποφεύγει τη φιλαυτία» (1212a 13.2 και 1212b 13.2-3).
 
Από αυτή την άποψη, γίνεται σαφές ότι η φιλαυτία όχι μόνο δε σχετίζεται με τη φιλία προς τον εαυτό (αυτό αφορά τον ενάρετο), αλλά καταδεικνύει την ανισορροπία της ψυχής που θέλει διαρκώς να πλεονεκτεί (προφανώς) για να καλύψει το κενό της δυσαρμονίας της. Ο φίλαυτος που παριστάνει τον ενάρετο προτάσσοντας την αρπακτικότητα ως δήθεν φιλία προς τον εαυτό του είναι ο δυστυχής που νομίζει ότι με αυτό τον τρόπο θα εισπράξει ευτυχία.
 
Η αδυναμία να διεισδύσει στα κατάβαθα της ψυχής του για να βρει την πηγή της δυσαρμονίας και να απελευθερώσει τον εαυτό (πράγμα δύσκολο) τον οδηγεί στην αναζήτηση της επιφανειακής επιτυχίας (πράγμα απείρως ευκολότερο) σαν κοινωνική καταξίωση που επισφραγίζει την ευτυχία του.
 
Με άλλα λόγια, αφού δεν μπορεί να πείσει τον εαυτό του ότι είναι ευτυχής αρκείται στο να πείσει τους άλλους. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι σχεδόν αδύνατο να φτάσει στην ολοκλήρωση, ακόμη κι αν αποκτήσει όλα τα αξιώματα του κόσμου.
 
Για τον Αριστοτέλη η αρετή, ως διαρκής αναζήτηση και πραγμάτωση του καλού, λειτουργεί απελευθερωτικά καταδεικνύοντας την ισορροπία της ψυχής και καθιστώντας την κατάκτηση της ευτυχίας κάτι πολύ απλό. Υπό αυτή την έννοια (και μόνο) θα μπορούσε να θεωρηθεί θετική και η φιλαυτία: «Αν είναι να έχει φιλαυτία» (εννοείται ο άνθρωπος) «αυτή θα είναι μια φιλαυτία ως προς το καλό. Το καλό είναι το μόνο αγαθό από το οποίο ο ενάρετος δε θα παραιτούνταν ποτέ· από το συμφέρον και την ευχαρίστηση, αντίθετα, θα μπορούσε να παραιτηθεί» (1212b 13.3).
 
Η φιλαυτία που αφορά το συμφέρον και την ευχαρίστηση, δηλαδή η φιλαυτία με την έννοια που έχει επικρατήσει, αφορά τον κακό άνθρωπο και είναι ζημιογόνος στην υπόθεση της ευτυχίας του: «Έτσι, θα χαρακτηρίζεται από φιλαυτία» (εννοείται ο καλός άνθρωπος) «αλλά μόνο ως προς την έφεσή του για το καλό· ενώ η φιλαυτία ως προς το συμφέρον και την ευχαρίστηση θα χαρακτηρίζει έναν άνθρωπο κακό, όχι τον ενάρετο» (1212b 13.4).
 
Κατόπιν αυτών ο Αριστοτέλης θα προχωρήσει σε ένα ακόμη ερώτημα: «Υπάρχει άραγε περίπτωση να αγαπήσει ο ενάρετος τον εαυτό του πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο;» (1212b 14.1). Για απαντήσει: «Υπό μία έννοια πράγματι θα αγαπήσει πιο πολύ από όλα τον εαυτό του· υπό μία άλλη, όμως, όχι» (1212b 14.1).
 
Οι διευκρινίσεις κρίνονται απαραίτητες: «Αφού είπαμε ότι ο ενάρετος θα παραιτηθεί από τα συμφέροντά του χάριν του φίλου του, αυτό σημαίνει ότι θα αγαπήσει τον φίλο του πιο πολύ από τον εαυτό του. Σίγουρα· αλλά με την παραίτησή του από τούτα τα αγαθά –χάριν του φίλου του– εξασφαλίζει για τον εαυτό του το καλό, αποποιούμενος του συμφέροντος. Αυτό σημαίνει ότι υπό μία έννοια αγαπάει το φίλο του πιο πολύ από τον εαυτό του, αλλά υπό άλλη έννοια ότι αγαπάει πιο πολύ τον εαυτό του» (1212b 14.1-2).
 
Υπό αυτή την έννοια, η πραγμάτωση της αρετής σηματοδοτεί την ύψιστη ιδιοτέλεια, καθώς η προτεραιότητα του φίλου συνιστά τη συναισθηματική ολοκλήρωση της υπέρτατης μοιρασιάς. Με δεδομένο ότι η ευτυχία αφορά τη βίωση τέτοιων συναισθημάτων είναι σαφές ότι βγαίνει κερδισμένος αυτός που έχει τις σωστές προτεραιότητες: «Με κριτήριο το συμφέρον, αγαπάει πιο πολύ τον φίλο του· αλλά με κριτήριο το καλό και το αγαθό, ο ίδιος τον εαυτό του· διότι του χαρίζει τα κάλλιστα» (1212b 14.2-3).
 
Το τελικό συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: «Ο ενάρετος είναι φιλάγαθος, όχι φίλαυτος· αν αγαπάει τον εαυτό του, αυτό δε γίνεται για κανένα άλλο λόγο παρά μόνο γιατί είναι αγαθός» (1212b 14.3). Γι’ αυτό και ο ενάρετος έχει πρόσβαση στην ευτυχία, ενώ ο φίλαυτος όχι. Γιατί ο πρώτος αγαπά τον εαυτό του μέσα από την οπτική της αρετής, ενώ ο δεύτερος από την επιφάνεια του πρόσκαιρου συμφέροντος.
 
Οι σχέσεις του φίλαυτου με τους άλλους είναι από θέση αρχής ανταγωνιστικές. Η αγάπη για τον εαυτό του υποκρύπτει την ίδια προβληματική με εκείνη που δείχνει στους φίλους του. Εν τέλει, οι σχέσεις που έχει κανείς με τους άλλους καθρεφτίζουν και τις σχέσεις που έχει με τον εαυτό του.
 
Ο Αριστοτέλης θα συμπληρώσει: «Φίλαυτος είναι ο κακός· δεν έχει τίποτα για να αγαπήσει ο ίδιος τον εαυτό του, όπως θα ήταν κάτι το καλό· και αφού δεν έχει τίποτα καλό για να αγαπήσει, αγαπάει τον εαυτό του για χάρη ακριβώς του εαυτού του. Αυτός είναι και ο λόγος που η λέξη φιλαυτία μόνο για τον κακό άνθρωπο λέγεται κυριολεκτικά» (1212b 14.3).
 
Η φιλαυτία αποτελεί εμπόδιο στη φιλία σε αντίθεση με την αρετή που διασφαλίζει την ύψιστη εκδοχή της. Ο φίλαυτος είναι αδύνατο να φτάσει στο επίπεδο των σχέσεων της αρετής, αφού στην ουσία δεν την κατέχει. Αυτό που μένει για τον φίλαυτο είναι οι κατώτερες σχέσεις του συμφέροντος και της ευχαρίστησης.
 
Η ευνοϊκή διάθεση που μπορεί να έχει για κάποιους ανθρώπους δε θα εξελιχθεί σε ολοκληρωμένη σε φιλία: «είναι φανερό ότι σε κάποιες περιπτώσεις η ευνοϊκή διάθεση λειτουργεί ως αρχή φιλίας· και μπορεί αυτή η ευνοϊκή διάθεση να εξελιχθεί σε φιλία, μόνο αν προστεθεί σε αυτή και η βούληση να κάνει κανείς το καλό στο φίλο του –εφόσον βέβαια το μπορεί–· και να κάνει, ασφαλώς το καλό χάριν εκείνου αποκλειστικά, του ανθρώπου δηλαδή για τον οποίο υπάρχει η ευνοϊκή διάθεση» (1212a 12.8-9).
 
Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για το φίλαυτο. Το ενδεχόμενο να κάνει καλό σε άλλο χωρίς να ευνοηθεί πρώτα ο ίδιος (με τη χρησιμοθηρική σημασία του όρου) αφορά την πραγμάτωση της αρετής, πεδίο που δεν κατέχει λόγω της ψυχικής του δυσαρμονίας. Αυτό που μένει είναι η διαστρέβλωση των εννοιών, ώστε η ευνοϊκή διάθεση να θεωρηθεί φιλία, πράγμα όχι και τόσο δύσκολο: «Η ευνοϊκή διάθεση δεν είναι κάτι που απέχει πολύ από τη φιλία, και μάλιστα έχουν κοινό πεδίο αναφοράς. Γι’ αυτό και οι άνθρωποι την ταυτίζουν με τη φιλία» (1212a 12.9-10).
 
Κι αυτή είναι η μοναδική προοπτική φιλίας για τον φίλαυτο (πέρα από τις σχέσεις του συμφέροντος και της ευχαρίστησης). Όμως, η ευνοϊκή διάθεση δεν αποτελεί φιλία, αλλά προϋπόθεση για την εκκίνησή της. Ο φίλαυτος κατ’ ανάγκη περιορίζει τις φιλικές του σχέσεις σε αυτό το επίπεδο. Στην ουσία στερείται φίλων εξαιτίας του εαυτού του. Ο φίλαυτος πριν από όλα είναι δυστυχής.
 
Ο Αριστοτέλης αναφέρει για την ευνοϊκή διάθεση: «Υπό αυστηρή έννοια, η ευνοϊκή διάθεση δεν μπορεί να θεωρηθεί φιλία (διότι προς πολλούς ανθρώπους μάς συμβαίνει συχνά να αναπτύξουμε, είτε βλέποντάς τους είτε ακούγοντας κάτι καλό γι’ αυτούς, μια ευνοϊκή διάθεση· μήπως είμαστε ήδη και φίλοι τους; Όχι βέβαια. Έστω ότι κάποιος είχε ευνοϊκή διάθεση για τον Δαρείο, ευρισκόμενο στην Περσία –πράγμα που δεν αποκλείεται–· σημαίνει αυτό πως γινόταν αμέσως και φίλος του;)» (1212a 12.7).
 
Πιο κοντά στη φιλία βρίσκεται μάλλον η ομόνοια: «Η ομόνοια βρίσκεται πολύ κοντά στη φιλία, μόνο όμως αν η λέξη “ομόνοια” εκληφθεί στην κυριολεκτική της σημασία» (1212a 12.11). Και θα δοθούν εξηγήσεις: «Καταρχήν η λέξη “ομόνοια” δεν έχει να κάνει με διανοητικές αντιλήψεις αλλά με το δέον στην καθημερινή πρακτική· υπάρχει ομόνοια, στο βαθμό που, δίπλα στην ταύτιση απόψεων ανάμεσα σε κάποιους, υπάρχει και η προαίρεση να πράξουν αυτά για τα οποία συμφωνούν» (1212a 12.12).
 
Για παράδειγμα: «Έστω ότι δύο άνθρωποι βάζουν στο μυαλό τους ακριβώς το ίδιο πράγμα, να κυβερνήσουν· πλην όμως ο πρώτος το δεύτερο και ο δεύτερος τον πρώτο· άραγε αυτό σημαίνει ότι ήδη υπάρχει ανάμεσά τους ομόνοια; Σίγουρα όχι. Αλλά αν το θέλουμε και οι δυο: εγώ να κυβερνηθώ από αυτόν, και αυτός να κυβερνήσει εμένα, τότε είναι που υπάρχει αμέσως ομόνοια. Στο δέον της καθημερινής πρακτικής ομόνοια σημαίνει κοινή θέληση» (1212a 12.12 και 12.13).
 
Ο Αριστοτέλης θα καταλήξει: «Συμπέρασμα: η ομόνοια στην κυριολεκτική της σημασία χαρακτηρίζει έναν άνθρωπο που, όσον αφορά το δέον στην καθημερινή του πρακτική, έχει τον έλεγχο των πράξεών του» (1212a 12.13).
 
Όμως, η εκδοχή της ομόνοιας που περιγράφεται έχει περισσότερο συμφεροντολογικό-ωφελιμιστικό περιεχόμενο. Οι φιλίες που συνάπτονται με κριτήριο την ομόνοια αυτού του είδους είναι πρωτίστως χρησιμοθηρικές. Το πιο ολοκληρωμένο είδος φιλίας έχει να κάνει με την ομόνοια ως σύμπλευση στην αντίληψη και πραγμάτωση της αρετής. Υπό αυτή την έννοια, ο φίλαυτος είναι και πάλι καταδικασμένος να κινείται στα κατώτερα είδη της φιλίας. Η ομόνοια που ρυθμίζει την υψηλότερη μορφή σχέσεων είναι κάτι που δεν τον αφορά.
 
Για τον Αριστοτέλη, αφού διερευνήθηκε το ζήτημα της φιλίας και η αδυναμία του φίλαυτου να ανταποκριθεί στα ανώτερα επίπεδά της, αυτό που μένει είναι η διερεύνηση των σχέσεων του πατέρα προς τον γιο: «Έχουμε αναφερθεί σε πολλές μορφές φιλίας· όλες τους εμπερικλείουν την αγάπη, αλλά από όλες πιο πολύ –αν μπορούμε να μιλήσουμε ποσοτικά–, η αγάπη χαρακτηρίζει τη συγγενική σχέση, και μάλιστα τη φιλία του πατέρα για τον γιο» (1211b 12.1).
 
Στη σχέση πατέρα-γιου κρίνεται αδιαπραγμάτευτο από θέση αρχής ότι η αγάπη του πατέρα είναι η μεγαλύτερη: «Πώς εξηγείται, όμως, να αγαπάει πιο πολύ ο πατέρας τον γιο από ότι ο γιος τον πατέρα; Μήπως, για τον λόγο που αναφέρεται και γίνεται αποδεκτός τουλάχιστον από τους πολλούς, ότι δηλαδή ο πατέρας έχει τρόπον τινά υπάρξει ευεργέτης του γιου, ενώ ο γιος χρωστάει χάρη στον πατέρα;» (1211b 12.1).
 
Μια τέτοια ερμηνεία καταδεικνύει περισσότερο μια σχέση συμφέροντος που σχετίζεται περισσότερο με κάποιες τέχνες ή επιστήμες: «Οπωσδήποτε, αυτού του τύπου η εξήγηση φαίνεται να αρμόζει σε μια φιλία βασισμένη στο συμφέρον· είναι κάτι που το βλέπουμε να έχει εφαρμογή και στις επιστήμες-τέχνες, και ισχύει και στην περίπτωσή μας. Εννοώ το εξής: σε κάποιες επιστήμες-τέχνες το τέλος τους και η ενεργητική πραγμάτωσή τους ταυτίζονται, και δεν υπάρχει κάποιο άλλο τέλος έξω από την ενεργητική πραγμάτωσή τους» (1211b 12.2-3).
 
Για να ακολουθήσει το εξής παράδειγμα: «Στον αυλητή η ενέργειά του και το τέλος του ταυτίζονται (διότι το να παίζεις τον αυλό είναι τόσο τέλος όσο και ενεργητική πραγμάτωση)· το αντίθετο ισχύει στην οικοδομική (στην περίπτωσή της υπάρχει ένα τέλος έξω από την ενεργητική πραγμάτωσή της)» (1211b 12.3).
 
Με δεδομένο ότι η ενεργητική πραγμάτωση της οικοδόμησης ενός σπιτιού είναι ακριβώς η στιγμή που ολοκληρώνεται το κτίσιμό του, που είναι δηλαδή έτοιμο να κατοικηθεί, είναι φανερό ότι αυτό δεν είναι και το τέλος του (με την έννοια της εκπλήρωσης της τελεολογικής του αποστολής), αφού ο σκοπός για τον οποίο κτίστηκε έχει να κάνει με την προστασία και τη ζεστασιά που θα προσφέρει σε αυτούς που θα το χρησιμοποιήσουν. Ένα σπίτι δε χτίζεται για να χτιστεί, αλλά για να προσφέρει τα αναγκαία στους ανθρώπους. Με αυτή την έννοια το τέλος του σπιτιού (δηλαδή η επιτέλεση του στόχου για τον οποίο δημιουργήθηκε) έχει να κάνει με τη στιγμή που προσφέρει τα δέοντα κι όχι με τη στιγμή που ολοκληρώνεται η κατασκευή του.
 
Όμως, όσο είναι πλήρως κατανοητή η διαφοροποίηση της ενεργητικής πραγμάτωσης και του τέλους σε σχέση με την οικοδομική, τόσο δημιουργεί απορία η ταύτισή τους στο παράδειγμα του αυλητή, όπου «το να παίζεις τον αυλό είναι τόσο τέλος όσο και ενεργητική πραγμάτωση» (1211b 12.3).
 
Με δεδομένες τις απόψεις του Αριστοτέλη για την ύψιστη σημασία της μουσικής στην ηθική διάπλαση του ανθρώπου φαίνεται αταίριαστος ο τρόπος που τίθεται εδώ η εκμάθηση του αυλού, όπου η ενεργητική πραγμάτωση αποτελεί και τέλος, σαν να πρόκειται για αυτοσκοπό ή σαν να μην υπάρχουν περαιτέρω οφέλη από την ενασχόληση με τη μουσική.
 
Ο Tuozzo πιστεύει ότι το συγκεκριμένο χωρίο δεν εκφράζει την αριστοτελική αντίληψη για το τέλος της μουσικής, που δεν είναι άλλο από τη διαμόρφωση ενός σπουδαίου ήθους· ο μελετητής επικαλείται επ’ αυτού τα Πολιτικά.
 
Πράγματι, οι απόψεις του Αριστοτέλη για την τεράστια παιδαγωγική αξία της μουσικής στη διάπλαση του ήθους έρχεται σε πλήρη αντίφαση με τον τρόπο που αναφέρεται εδώ στο παράδειγμα του αυλητή. Από την άλλη, είναι επίσης γεγονός ότι στο όγδοο (και τελευταίο) βιβλίο των Πολιτικών του ο Αριστοτέλης, ενώ εγκωμιάζει τη μουσική ως ύψιστη μορφή καλλιέργειας, αναφέρεται απολύτως υποτιμητικά στο παίξιμο του αυλού: «… ο αυλός δε συμβάλλει στην ηθική διάπλαση των παιδιών αλλά είναι οργιαστικό όργανο, και συνεπώς ενδείκνυται να χρησιμοποιείται σε εκείνες τις περιστάσεις στις οποίες η παρουσία του έχει ως αποτέλεσμα την κάθαρση μάλλον παρά τη μέθεξη» (1341a 21-24).
 
Η ταύτιση του αυλού με τη διονυσιακή λατρεία καθιστά το συγκεκριμένο όργανο «οργιαστικό» και γι’ αυτό η εκμάθησή του δεν ενδείκνυται για τους νέους. Ενδεχομένως η επικριτική αυτή στάση του Αριστοτέλη απέναντι στον αυλό να τον παρακίνησε στη χρήση του συγκεκριμένου παραδείγματος. Με άλλα λόγια, η ταύτιση της ενεργητικής πραγμάτωσης με το τέλος προφανώς αφορά την εκμάθηση του αυλού που τίθεται ως παράδειγμα κι όχι τη μουσική στο σύνολό της που είναι εξόχως ευεργετική.
 
Εξάλλου, ο Αριστοτέλης φαίνεται γενικότερα επιφυλακτικός απέναντι στην εκμάθηση των οργάνων που απαιτούν δεξιοτεχνία. Ο στόχος που θέτει δεν είναι το άριστο παίξιμο (αυτό θα το έκαναν πολύ ωραία οι δούλοι), αλλά η δυνατότητα της εκτίμησης και της απόλαυσης ενός ποιοτικού ακροάματος. Τότε ο πολίτης είναι καλλιεργημένος.
 
Και πάλι στα Πολιτικά σημειώνει: «Έτσι ούτε αυλοί προτείνουμε να εισάγονται στην εκπαίδευση. Ούτε άλλο όργανο που να απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία, όπως η κιθάρα ή κάποιο άλλο παρόμοιο, αλλά όσα θα καταστήσουν τα παιδιά επαρκείς ακροατές ή της μουσικής παιδείας ή του υπόλοιπου εκπαιδευτικού προγράμματος» (1341a 17-21).
 
Υπό αυτή την έννοια, η τοποθέτηση ενός μουσικού οργάνου (και ιδιαίτερα του αυλού) στις επιστήμες-τέχνες όπου η ενεργητική πραγμάτωση σηματοδοτεί και το τέλος (τουλάχιστον γι’ αυτόν που θα παίξει) δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει, κυρίως αν ληφθεί υπόψη ότι και η φιλία, ως ανόθευτη απόδειξη αγάπης, αντιμετωπίζεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο: «Η φιλία, λοιπόν, είναι μια μορφή ενεργητικής πραγμάτωσης, και δεν υπάρχει κάποιο άλλο τέλος έξω από την ενεργητική πραγμάτωση του να αγαπάει κανείς κάποιον, αλλά ακριβώς αυτό» (1211b 12.4).
 
Αυτό που μένει είναι η τελική εξήγηση των αιτιών που κάνουν τον πατέρα να αγαπά περισσότερο το γιο του κι όχι το ανάποδο: «Κατά προέκταση» (εννοείται της ενεργητικής πραγμάτωσης της φιλίας) «ο πατέρας πραγματώνει πάντα την ενέργεια αυτή περισσότερο, ακριβώς διότι ο γιος είναι δικό του δημιούργημα. Το βλέπουμε να ισχύει και στις άλλες περιπτώσεις· οι πάντες με τον τρόπο τους δείχνουν την εύνοιά τους σε ό,τι τυχόν έχουν οι ίδιοι δημιουργήσει. Άρα και ο πατέρας με τον τρόπο του δείχνει εύνοια στο γιο, που είναι δημιούργημά του· και τον σπρώχνει σ’ αυτό αφενός η μνήμη, αφετέρου η ελπίδα. Αυτό είναι ο λόγος που πιο πολύ αγαπάει ο πατέρας το γιο, παρά ο γιος τον πατέρα» (1211b 12.4-5).
 
Αριστοτέλης, Πολιτικά, βιβλίο όγδοο και Ηθικά Μεγάλα, βιβλίο δεύτερο

Το μεγάλο ταξίδι της μύησης

Μετά από ένα μεγάλο και επίπονο ταξίδι έφτασα επιτέλους στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου. Ο δάσκαλος μου είχε δώσει συστατικές επιστολές ώστε να γίνω δεκτός από τους Αιγυπτίους ιερείς και τον αρχιερέα τους το Έλληνα σοφό στην αρχαία χώρα του «Κέμ», που εμείς αποκαλούμε Αίγυπτο λόγω του ότι βρίσκεται υπό του Αιγαίου.

Μου είχε επίσης επιστήσει την προσοχή, πως θα πρέπει να θεωρήσω το χρονικό διάστημα και τις δυσκολίες που θα προκύψουν κατά την διάρκεια του ταξιδιού, ως μία προκαταρκτική και καθαρτική «μυητική» προπαίδευση, ώστε να είμαι έτοιμος για την συνάντηση μου με τον Έλληνα σοφό, του οποίου το όνομα δεν θα σας αποκαλύψω.

Το νέο μυητικό όνομα που είχε αποκτήσει ο άνθρωπος που θα έβλεπα, το είχε λάβει μετά από σειρά δοκιμασιών και μυήσεων, πολύ πριν καν γνωρίσει τον δικό μου δάσκαλο, ως μαθητή του. Οι Αιγύπτιοι πιστεύουν πως το όνομα φέρει εντός του «μαγικές δυνάμεις», για αυτό και γίνονται ειδικές επικλήσεις στους Θεούς τους, με ονόματα τα οποία είναι γνωστά μόνο τους ανώτερους ιερείς τους.

Συνήθως τα ονόματα αυτά είναι αρχικά δηλωτικά Γράμματα ή αριθμοί, που κρύβουν εντός τους αλήθειες και ιδιότητες. Το όνομα για τους Αιγυπτίους δεν νοείται απλώς ως δηλωτικό της γνώσης ενός προσώπου, εφόσον αυτό αντιπροσωπεύει όλες τις ιδιότητες και τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά ενός προσώπου, αλλά και της σύνδεση του με τη «ζώσα ενέργεια», το «ΚΑ» . Η φράση «σε ξέρω, γιατί γνωρίζω το όνομα σου», αναφέρεται ανάμεσα στους «αδελφούς» του Έλληνα σοφού που είχα έρθει να επισκεφθώ. Η γνώση και κατοχή των «μυστικών ονομάτων» είτε ανθρώπων όταν αυτοί έχουν λάβει τέτοια (και από όσο ξέρω είναι λίγοι) είτε Θεοτήτων , από τον μάγο ή τον ιερουργό εξασφαλίζει τον έλεγχο των υπάρξεων αυτών.

Για τους Αιγυπτίους είναι τόση η δύναμη του ονόματος, που πιστεύουν πως η σκόπιμη διαγραφή του ονόματος από το μνημείο, ταφικό ή θρησκευτικό, οδηγεί στην «καταδίκη σε λήθη» του ιδιοκτήτη του μνημείου. Χωρίς το όνομα του ο νεκρός δεν μπορεί να αναγνωριστεί στη διαδικασία της ψυχοστασίας και να επιβιώσει στο «Ντουάτ».

Για τους Αιγυπτίους τα ιερογλυφικά είναι δείγμα μιας ιερής γλώσσας που μεταφέρει μία μυστική γνώση σε συμβολική μορφή, και περιγράφει τις έννοιες πίσω από τα φυσικά αντικείμενα . Έλεγαν πως πριν οι άνθρωποι μάθουν γράμματα, οι Θεοί τους ήταν γνωστοί μέσα από τα ιερογλυφικά. Τι άλλο εξάλλου έλεγαν είναι οι Ουρανοί, η Γη, και κάθε ζωντανό πλάσμα, παρά ιερογλυφικά και εμβλήματα της Δόξας της φύσης. Τα ιερογλυφικά είναι «επιστήμη και σοφία», επίγεια έκφανση της αληθινής σοφίας που υπάρχει στην περιοχή των Θεών, για αυτό και είναι η ιερότερη μορφή γραφής και συμβολικής απεικόνισης, ώστε να αποκλείονται οι αδαής.

Ο άνθρωπος πρώτα συνέλαβε τις σημασίες με το νου, την ψυχή και τις αισθήσεις, και κατόπιν αναζήτησε έναν τρόπο για να τις εκφράσει στον υλικό κόσμο. Έτσι άρχισαν να δημιουργούνται τα γράμματα και οι γραφές. Τα απλά γράμματα είναι μια σύμβαση μεταξύ των ανθρώπων, σύμβαση απαραίτητη όμως για να εκφραστούν βασικές και κοινές σημασίες.

 Τα γράμματα τα έμαθε στους Αιγυπτίους ο Θεός των γραμμάτων Θεύθ (ο δικός μας Ερμής). Αυτά τα γράμματα όμως σε αντίθεση με τα ιερογλυφικά οι ιερείς των απόκρυφων λένε πως προκαλούν λήθη στις ψυχές όσων των μαθαίνουν, εφόσον οι ίδιοι δε θα φροντίζουν για την άσκηση της μνήμης τους, μια και, αποκτώντας εμπιστοσύνη στη γραφή, θα φέρνουν τα πράγματα στο μυαλό τους όχι από μόνοι τους, από μέσα τους, αλλά από έξω, διαμέσου ξένων σημείων.

Τα γράμματα λοιπόν για τους ιερείς των αποκρύφων δεν είναι το φάρμακο της μνήμης, αλλά της υπενθύμισης. Έτσι παρέχει στους ανθρώπους μια φαινομενική σοφία, όχι όμως και την αλήθεια. Γιατί, με την τέχνη των γραμμάτων θα ακούσουν πολλά χωρίς να τα διδαχθούν και, επομένως, θα πιστέψουν ότι ξέρουν πολλά, ενώ στην πραγματικότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις θα στερούνται της γνώσης και θα είναι δύσκολο να τους συναναστρέφεται κανείς, αφού, αντί σοφοί, θα έχουν γίνει δοκησίσοφοι. [Πλάτων Φαίδρος]

«Όταν το μυαλό γνωρίζει, το λέμε γνώση. Όταν η καρδιά γνωρίζει, το λέμε αγάπη. Και όταν η ύπαρξη γνωρίζει, το λέμε Θεϊκή ενατένιση», [παράφραση – διαλογισμός αντί για θεϊκή ενατένιση - Osho], ήταν από τα πρώτα λόγια που μου είπε ο σοφός Έλληνας αρχιερέας, όταν μετά από πολλές σωματικές και πνευματικές δοκιμασίες που πέρασα μέσα στα άδυτα των Αιγυπτιακών ναών, με παρουσίασαν επιτέλους μπροστά του.

Κάποτε μου αποκάλυψε, πριν πολλά χρόνια όταν οι άνθρωποι ακόμα δεν είχαν διαβρωθεί ολοκληρωτικά από την κάθοδο στην ύλη, μπορούσαν να βλέπουν χρώματα, υπάρξεις αόρατες για τους ανθρώπους σήμερα αλλά και φυσικούς οργανισμούς, όπως πραγματικά είναι με τα χρώματα της ενεργειακής αύρας να τα περιβάλλουν. Η ικανότητα αυτή ατόνησε σταδιακά και υπάρχουν πολλοί λίγοι άνθρωποι οι οποίοι μπορούν, να βλέπουν ενορατικά.

Ό άνθρωπος αισθάνεται αποκομμένος από το σύμπαν επειδή νομίζει πως δεν αποτελεί πια μέρος της φύσης, και επειδή χάθηκε, από την μία, ή συμβολική σημασία των φυσικών φαινομένων και, από την άλλη, ή συναισθηματική «ασυνείδητη ταύτιση» με αυτά. Ή βροντή έπαψε να είναι ή οργισμένη φωνή κάποιου Θεού και ή αστραπή το εκδικητικό βέλος τού. Κανένα ποτάμι δεν κατοικείται από πνεύματα, κανένα δέντρο δεν συμβολίζει την αρχή της ζωής τού ανθρώπου, κανένα φίδι δεν είναι ενσαρκώσει της σοφίας καίω καμία βουνίσια σπηλιά δεν είναι το καταφύγιο κάποιου μεγάλου δαίμονα. Οι πέτρες, τα φυτά, τα ζώα δεν μιλούν πια στον άνθρωπο, ούτε και εκείνος σε αυτά, αφού είναι σίγουρος ότι δεν θα τον ακούσουν. Ή επαφή με τη φύση χάθηκε, το ίδιο και ή βαθιά συναισθηματική ενέργεια με την οποία τον εμπλούτιζε η συμβολική σχέση μαζί της. [Carl Gustav Jung ]

Η ζωή του ανθρώπου μου είπε, έχει έναν «εμφανή» και ένα «αφανή» σκοπό, ένα «εσωτερικό» και έναν «εξωτερικό». Ο «αφανής- εσωτερικός» αφορά λίγους παρότι είναι πρωταρχικός και σχετίζεται με τον πυρήνα της Ύπαρξης μας. Ο «εμφανής – εξωτερικός», αφορά στη δράση, είναι δευτερεύων και κοινός για όλους . Ο «εσωτερικός» σκοπός του ανθρώπου είναι να «αφυπνιστεί», να συνδεθεί με το Θεϊκό του λίκνο και την πραγματική του πατρίδα. Ο «εσωτερικός» αυτός σκοπός, είναι δώρο Θεϊκό, και αποτελεί τμήμα ομοούσιο του κοσμικού σχεδίου της εξέλιξης του σύμπαντος. Ο «εξωτερικός» σκοπός αφορά την καθημερινότητα, τα ένστικτα , τα πάθη, την απόκτηση αναγκαίων υλικών αλλά και περιττών αγαθών, όνειρα, επιδιώξεις, απόκτηση εξουσίας κ.λ.π.

Το να βρούμε και να ζούμε σε ευθυγράμμιση με τον «εσωτερικό σκοπό» μας αποτελεί το θεμέλιο για να εκπληρώσουμε τον «εξωτερικό μας» σκοπό. Αν κάποιος καταφέρει να βρει την ισορροπία ανάμεσα στον «εσωτερικό» και τον «εξωτερικό» σκοπό, θα φτάσει κοντά στην κατάκτηση της αληθινής ευτυχίας.

Η μεγαλύτερη δυσκολία του ανθρώπου είναι να δαμάσει τον ίδιο του τον εαυτό και τα πάθη του. Σκοπός του ανθρώπου που έχει μπει στη μυητική οδό, στην οδό των μυστηρίων και της πνευματικής αναγέννησης είναι να σμιλεύσει ηθικά τον εαυτό του ώστε να καταστεί χρήσιμος τόσο στον εαυτό του και το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Κόσμημα για μια πολιτεία είναι η ευανδρία, για το σώμα το κάλλος, για την ψυχή η σοφία, για την πράξη η αρετή, και για τον λόγο η αλήθεια. Τα αντίθετα αυτών είναι ακοσμία. [Γοργίας, Ἑλένης Ἐγκώμιον]

Τα άστρα κυβερνούν τους ανθρώπους, ενώ οι σοφοί κυβερνούν τα άστρα λέει ένα πολύ παλιό ρητό. Σοφός είναι εκείνος που δε θέλει να κυριαρχεί πάνω στους λιγότερο φωτισμένους ανθρώπους, αλλά που παλεύει να καταστήσει αυτούς εξ ίσου ή και περισσότερο σοφούς. Η αυξημένη εσωτερική εργασία, συνεπάγεται αυξημένη εξωτερική ευθύνη. Η Γνώση έρχεται καθώς το άτομο ολοκληρώνεται μέσα στο περιβάλλον του. [Αλίκη Μπέιλη]

Ο άνθρωπος πρέπει να λαξεύσει τον ακατέργαστο λίθο των παθών του, όπως η φιλοδοξία, η απληστία και η τάση κυριαρχίας με οποιοδήποτε τρόπο απέναντι στους συνανθρώπους μας. Όπως ο γλύπτης που επιθυμεί να δημιουργήσει ένα ωραίο άγαλμα: αφαιρεί, ξύνει λειαίνει, καθαρίζει, μέχρι να φανεί πάνω στο άγαλμα ένα όμορφο πρόσωπο, έτσι και εσύ όπως αυτός, αφαίρεσε το περιττό, ίσιωσε το στρεβλό, φώτισε ό,τι σκοτεινό και μην παύεις να 'λαξεύεις' το δικό σου άγαλμα έως ότου αστράψει πάνω του η θεϊκή λάμψη της αρετής. [Πλωτίνου Εννεάδες]

Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ευχαριστημένος με αυτά που έχει και να τα απολαμβάνει, αντί να επιζητά διαρκώς περισσότερα υλικά αγαθά, αφού έτσι δημιουργείται η αίσθηση του ανικανοποίητου. Αυτή η αίσθηση είναι που μας κάνει δυστυχισμένους.

Στην πραγματικότητα, τρεις είναι οι δολοφόνοι του ανθρώπου. Η «αμάθεια», η «υποκρισία», και η «φιλοδοξία». Χειρότερη είναι η φιλοδοξία. Αυτή νικιέται πιο δύσκολα! Η φιλοδοξία για δόξα και πλούτη. Όταν ανάξιοι άνθρωποι καταλαμβάνουν τα αξιώματα ενός κράτους, το κράτος αυτό παρακμάζει. Τα αξιώματα από τίτλος τιμής μεταβάλλονται σε πόστα διαφθοράς. Οι έντιμοι και άξιοι άνθρωποι που θα μπορούσαν να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο παύουν να διεκδικούν αυτά τα αξιώματα, αφού για να τα αποκτήσουν πρέπει να χρησιμοποιήσουν δόλια και άνομα μέσα. ΄Έτσι οι άνθρωποι υποδουλώνονται υλικά και πνευματικά, καταλήγουν να είναι δυστυχισμένα όντα που δε μπορούν να εκπληρώσουν το πεπρωμένο τους. Και το πεπρωμένο του ανθρώπου είναι να βρει τη «μυστική λέξη», που θα τον οδηγήσει στην ανακάλυψη της «αληθινής» του φύσης. [μυθιστόρημα 33]

Και η «αληθινή του φύση» είναι κρυμμένη από το πέπλο της ύλης. Και όμως η ύλη κρύβει τον αόρατο δεσμό που συνδέει τα πάντα. Τα πάντα αλληλοσυνδέονται, από την πέτρα έως την θάλασσα, από το βουνό έως τους πλανήτες. Όπως περιστρέφονται οι πλανήτες γύρω από τον ήλιο, έτσι και το υλικό σώμα του ανθρώπου περιστρέφεται γύρω από τον κεντρικό του ήλιο, την ψυχή. Το σώμα είναι δημιουργημένο από την πρωταρχική ουσία, την κοσμική σκόνη και τον αιθέρα στον οποίο κινούνται οι πλανήτες που είναι επίσης κοσμική σκόνη. Η ψυχή είναι η φωτιά – ήλιος, ενώ η σάρκα είναι συγγενής με τη γη. Μετά το θάνατο του φυσικού σώματος το καθετί επιστρέφει στην πηγή του.

Μια αόρατη δύναμη οδηγεί το σώμα σου, όπως ακριβώς μια αόρατη δύναμη οδηγεί τον κόσμο. Να θυμάσαι ότι δεν είσαι θνητός, μόνο το σώμα σου είναι θνητό. Αυτό που είναι ζωντανό δεν είναι το σώμα σου, αλλά το πνεύμα που ζει μέσα στο σώμα σου. Το σώμα μας είναι το γήινο σκάφος μας, και το πιο σημαντικό γεγονός για την ύπαρξη μας. Είναι το πιο πολύτιμο συμπαντικό δώρο που μας έχει δοθεί, καθώς είναι ο υποδοχέας και η βάση της ψυχής και του Πνεύματος, στοιχεία τα οποία ζωοποιούν αρμονικά το σώμα μας, κατά την διάρκεια της γήινης ζωής μας. Είσαι πνεύμα που σου δόθηκε ένα σώμα, και σώμα στο οποίο δόθηκε ένα πνεύμα.

Μόνο με το γνωστό δεν μπορούμε να συλλάβουμε το άγνωστο, και με το μέρος δεν μπορούμε να γνωρίσουμε πραγματικά το «Όλον». Υπάρχει όμως ένας οδηγός στην αναζήτηση. Πριν το κατανοήσεις αυτό, μην αναζητήσεις γιατί θα χάσεις. Και αυτό γιατί ότι αναζητάς βρίσκεται μέσα σου. Μπορεί να βρεθεί μόνο όταν σταματήσει κάθε εξωτερική αναζήτηση.

Λέγεται πως ο πρώτος μεγάλος δάσκαλος ο ίδιος Θεύθ, βρισκόταν στο δάσος των Αντέπ, όταν ο μαθητής του ο Τατ, τον ρώτησε αν είχε κρατήσει κάποια μυστικά που δεν του είχε αποκαλύψει. Ο Θεύθ, άνοιξε την παλάμη του και αποκάλυψε μέσα σε αυτή ένα μόνο φύλο. Έκλεισε στην συνέχεια την παλάμη του, και με το ίδιο χέρι αυτό της καρδιάς του έδειξε τα χιλιάδες φύλλα πάνω στα δέντρα…!

Αν κοιτάτε χωρίς να βλέπετε, ή αν ακούτε χωρίς να ακούτε, ή καταλαβαίνετε χωρίς να κατανοείτε, ο λόγος μου είναι μάταιος. Λάβε υπ’ όψιν Ω, νεόφυτε, αυτή την Αλήθεια:

«Δεν υπάρχει τίποτα κρυμμένο που να μην μπορεί να ανακαλυφθεί. Αν η καρδιά επιθυμεί και η θέληση επιμένει, κι αν ο ερευνητής είναι ακούραστος και θαρραλέος. Γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τον Θεό, γι’ αυτό, ψάξε και θα ανακαλύψεις. Κόπιασε σκληρά, γι’ αυτά τα πράγματα, δούλεψε τα με επιμέλεια. Πρέπει να τ’ αγαπήσεις! Γιατί αυτά θα σε βάλουν στο δρόμο της θείας Αρετής, αλλά, πριν πλησιάσεις μια αποστολή, αποφάσισε να την εκπληρώσεις».

Απόφυγε να γράψεις σε πάπυρο αυτά που θα σου αποκαλύψω. Όσοι γνωρίζουν δε μιλούν. Όσοι μιλούν δε γνωρίζουν. Αν παρόλα αυτά αργότερα αποφασίσεις να γράψεις, κάτι για τους μαθητές σου, γράψε κάτι που αξίζει να διαβαστεί, ή κάνε κάτι που αξίζει να γραφτεί! [Benjamin Franklin]

Ο κόσμος είναι θείος, είναι επομένως καλός και είναι ενιαίος. Είναι ζώσα και έμψυχη οντότητα με νοημοσύνη, που διαρκώς αυξάνεται, αποτελώντας τμήμα της Θεότητας, αυτούσια και ακατάλυτη. Ο υλικός και ο πνευματικός κόσμος απέρρευσε και ανελίχθηκε με βάση προαιώνιο σχέδιο. Τίποτα στο σύμπαν δεν γίνεται τυχαία, και τίποτα δεν χάνεται τα πάντα μετασχηματίζονται. Κάθε γεγονός και κάθε πράγμα παράγεται από κάποιαν αιτία και έχει ένα αποτέλεσμα, που μπορεί να χρησιμεύσει σαν αιτία παραγωγής άλλου αποτελέσματος. Πάντα οι συνέπειες είναι ανάλογες με τα πεπραγμένα.

Κάθε πράξη γίνεται αιτία και κάθε αιτία βάζει σε κίνηση τα αποτελέσματα, τα οποία πάλι γίνονται άλλη αιτία, μέχρι ο κύκλος να ολοκληρωθεί και να αποκατασταθεί η ισορροπία. Έτσι, ο άνθρωπος με τις σκέψεις του, τα λόγια του και τις πράξεις του, τη δράση ή την αδράνειά του, κατά κάποιο βαθμό επιδρά και μεταβάλλει τη ροή του όλου Σύμπαντος και όσων υπάρχουν μέσα σ’ αυτό. Γι’ αυτό υπάρχει ατομική ευθύνη, που κανείς δεν μπορεί να αποφύγει, για τις αλυσωτές αντιδράσεις της αιτιότητας, που προκαλεί.

Ο Θείος Νόμος διαχέεται στο Σύμπαν και ισχύει για όλη τη δημιουργία. Όσοι τον κατανοούν επιδιώκουν την τελείωσή τους και πετυχαίνουν την άφθαρτη ζωή. Όσοι τον αγνοούν ή τον παραμελούν, ενεργούν με τον κίνδυνο της καταστροφής και τιμωρίας τους.

Όπως επάνω έτσι και κάτω, από τον μακρόκοσμο, έως τον μικρόκοσμο, ισχύει ο νόμος της αναλογίας. Ο νους μας έχει την ιδιότητα να μας συνδέει με το σύμπαν, και με τον «Συμπαντικό Νου», αφού είμαστε ένα με το σύμπαν, και ο ανθρώπινος νους είναι μέρος της κοσμικής συνείδησης. Για αυτό και ο νους και οι σκέψεις μπορούν να ταξιδέψουν μέρη μακρινά δίχως την παρουσία του φυσικού σώματος. Η βίωση της ζωντανής παρουσίας είναι η συνειδητότητα, η έννοια τού ότι υπάρχουμε. Το φυσικό μας σώμα που φθείρεται, έχει να κάνει με τους νόμους του σύμπαντος, της.

Κάθε κύτταρο τού σώματός σου είναι ένας ζωντανός οργανισμός και το κάθε κύτταρο αναπνέει. Το πρωί αφού εξαγνιστείς, κάθισε κάτω από τον ανατέλλοντα ήλιο και νιώσε όχι μόνο ότι σε αγγίζουν οι ακτίνες τού ήλιου, αλλά και ότι μπαίνουν μέσα σου και περνούν μέσα από σένα, ώστε να πλημμυρίσεις από το ζωογόνο φως του. Απήγγειλε αυτά τα λόγια :

«Ήλιε Απόλλων Ρα, δίδαξε με πώς να εμπιστεύομαι τη καρδιά μου, το μυαλό μου, τη διαίσθηση μου Δίδαξε με πώς να εμπιστεύομαι όλα τα πράγματα, έτσι ώστε να εισέλθω στο ιερό μου κέντρο, να αγαπώ πέρα από τους φόβους μου, ώστε να ζω ισορροπημένα».! [Προσευχή των Ινδιάνων Λακότα]

Κάθε ένας από εμάς έχει μία προσωπική αποστολή κατά την διάρκεια της επίγειας ζωής του. Τόσο προσωπική, όσο και τα δαχτυλικά αποτυπώματα, στα χέρια μας. Ο καλύτερος τρόπος για να ανακαλύψει κάθε ένας από εμάς αυτό που αγαπά, αλλά και τον τρόπο να το προσφέρει στους άλλους, είναι να εργάζεται σκληρά για αυτό, και να επιτρέπει στις ενέργειες του σύμπαντος να τον καθοδηγούν. [Oprah Winfrey]

Βρες την δική σου αποστολή, και βοήθησε και άλλους να την βρουν. Αυτά μόνο μου επέτρεψε ο δάσκαλος να αποκαλύψω και αυτά καταθέτω. Ελπίζω να βοηθήσουν όσους έχουν καθαρή και ταπεινή καρδιά, και βαδίζουν στο δικό μας μονοπάτι…!

Επίκτητος: Είναι καλύτερα να πεθάνεις από λιμό, έχοντας γίνει άλυπος και άφοβος, παρά να ζεις στην αφθονία, όντας ταραγμένος

Εάν θέλεις να προκόψεις, άφησε τους συλλογισμούς αυτού του είδους, «εάν αμελήσω τις υποθέσεις μου, δε θα έχω τρόφιμα», «εάν δεν τιμωρήσω τον δούλο μου, θα γίνει πονηρός».

Είναι καλύτερα να πεθάνεις από λιμό, έχοντας γίνει άλυπος και άφοβος, παρά να ζεις στην αφθονία, όντας ταραγμένος.

Καλύτερα να είναι κακός ο δούλος σου, παρά εσύ κακοδαίμονας.

Άρχισε λοιπόν, από τα μικρά. Χύνεται το λαδάκι, κλέβεται το κρασάκι.

Λέγε, λοιπόν, ότι «τόσο πωλείται η απάθεια, τόσο η αταραξία».

Χαριστικά τίποτα δεν παίρνεις.

Όταν καλείς τον δούλο σου, να θυμάσαι ότι δύναται να μην υπακούσει και –εάν υπακούσει- να μην κάνει τίποτε από όσα θέλεις.

Δεν είναι όμως και τόσο σπουδαία η υπόστασή του, ώστε από αυτόν να εξαρτάται η αταραξία σου.

Αν κατέχεσαι από επιθυμία για τη φιλοσοφία, να είσαι από τα πριν ετοιμασμένος ότι θα σε περιγελάσουν, ότι πολλοί θα σε πάρουν στο ψιλό, ότι θα πουν: «Να που μας ξεφύτρωσε έτσι ξαφνικά φιλόσοφος» ή «Από πού κι ως πού τούτο το φρύδι;».

Εσύ ωστόσο να μην έχεις έπαρση, να είσαι όμως σταθερός σ᾽ εκείνα που θεωρείς απόλυτα αγαθά, σαν να ᾽χες ταχθεί από τον θεό να σταθείς εκεί.

Και να μην ξεχνάς ότι αν μείνεις σταθερός στα αυτά πράγματα, οι ίδιοι άνθρωποι που πρωτύτερα σε περιγελούσαν θα σε κοιτάζουν έπειτα με θαυμασμό, ενώ αν λυγίσεις θα γελοιοποιηθείς διπλά.

Από εμάς εξαρτάται η αντίληψη, η ορμή, η όρεξη, η έκκληση και -μ´ έναν λόγο- όσα είναι έργα δικά μας.

Από εμάς δεν εξαρτάται το σώμα, τ’ αποκτήματα, οι δοξασίες, τ’ αξιώματα και -μ´ έναν λόγο- όσα δεν είναι έργα δικά μας.

Όσα εξαρτώνται από εμάς είναι φύσει ελεύθερα, ακώλυτα, ανεμπόδιστα, ενώ όσα δεν εξαρτώνται από εμάς είναι ασθενή, υποδουλωμένα, κωλυτά, αλλότρια.

Να θυμάσαι, λοιπόν, ότι εάν θεωρήσεις ως ελεύθερα τα φύσει υποδουλωμένα, και ως δικά σου τα αλλότρια, θα εμποδιστείς, θα πενθήσεις, θα ταραχτείς, θα μεμφθείς και Θεούς και ανθρώπους…

Όπως σ᾽ ένα θαλασσινό ταξίδι, όταν το πλοίο ρίξει άγκυρα κάπου και βγεις στη στεριά για να πάρεις νερό, μπορείς, πηγαίνοντας, να σκύψεις να μαζέψεις κι ένα κοχύλι ή έναν βολβό, τον νου σου όμως πρέπει να τον έχεις καρφωμένο στο πλοίο και να στρέφεις πίσω διαρκώς το βλέμμα σου, προσέχοντας μήπως κάποια στιγμή σε φωνάξει ο καπετάνιος, κι άμα φωνάξει, θα τα παρατήσεις αμέσως όλα, μήπως και σε πετάξουν δεμένο στο καράβι, σαν τα πρόβατα· έτσι και στη ζωή σου, αν αντί για ένα κοχύλι κι ένα βολβό σου ᾽χει δοθεί γυναίκα και παιδί, δεν πρέπει αυτά να σου γίνουν εμπόδιο.

Κι άμα σε φωνάξει ο καπετάνιος, να τα παρατήσεις όλα και να τρέξεις αμέσως στο πλοίο, κι ούτε να γυρίσεις να κοιτάξεις πίσω σου.

Κι αν συμβαίνει να είσαι γέροντας, να μην απομακρυνθείς ποτέ από το πλοίο, μήπως και είσαι απών, όταν κάποτε εκείνος σε καλέσει.

Τους ανθρώπους ταράζουν όχι τα πράγματα, αλλά οι δοξασίες τους για τα πράγματα.

Δηλαδή: ο θάνατος δεν είναι δεινοπάθημα, γιατί και στον Σωκράτη έτσι θα φαινόταν, αλλά είναι δεινοπάθημα εκείνη η δοξασία η οποία θεωρεί τον θάνατο ως δεινοπάθημα.

Όταν, λοιπόν, εμποδιζόμαστε ή ταραζόμαστε ή λυπόμαστε, κανέναν άλλον να μη θεωρούμε ως υπαίτιο, παρά τους εαυτούς μας, δηλαδή τις δοξασίες μας.

Μη ζητάς τα γινόμενα να γίνονται όπως θέλεις, αλλά να θέλεις τα γινόμενα όπως γίνονται, και θα ευροήσεις.

Ποτέ και για τίποτε να μην πεις ότι «αυτό το έχασα», αλλά ότι «αυτό το απέδωσα».

Πέθανε το παιδί; Αποδόθηκε. Πέθανε η γυναίκα; Αποδόθηκε. «Μου αφαιρέθηκε το χωράφι;» Και τούτο, λοιπόν, αποδόθηκε.» Αυτός, όμως που μου το αφαίρεσε, είναι κακός».

Τι σε μέλει, λοιπόν, μέσω ποιού ανθρώπου σου απαίτησε εκείνος που σου το είχε δώσει;

Όσο σου το δίνει, να το επιμελείσαι ως αλλότριο, όπως οι περαστικοί το πανδοχείο.

Αν κάποτε σου συμβεί να στραφείς προς τα εξωτερικά, επειδή επιθυμείς ν´ αρέσεις σε κάποιον, γνώριζε ότι απώλεσες την εσωτερική στάση σου.

Άρα, όποιος επιμελείται όπως πρέπει την όρεξη και την έκκληση, ταυτόχρονα επιμελείται και την ευσέβεια.

Αν κάποιος σου αναγγείλει ότι ο δείνα σε κακολογεί, μην απολογείσαι για τα λεχθέντα, αλλ´ αποκρίσου ότι «το κάνει επειδή αγνοεί τα υπόλοιπα ελαττώματα μου, αλλιώς δεν θα έλεγε μόνο αυτά».

Και όταν κάποιος σου πει ότι έχεις αρχίσει το έργο, επειδή και τα πρόβατα δεν φέρνουν χόρτο στους ποιμένες για να επιδείξουν πόσο έφαγαν, αλλά όταν μέσα τους χωνέψουν τη νομή, φέρνουν έξω το μαλλί και το γάλα.

Κ´ εσύ, λοιπόν μην επιδεικνύεις στους κοινούς ανθρώπους τα θεωρήματα αλλά τα έργα που προκύπτουν από την πέψη τους.


Μην αγκαλιάζεις τους αδριάντες αλλά, όταν κάποτε διψάσεις, πάρε νερό στο στόμα σου, μετά φτύσε το, και μην το πεις σε κανένα.

Να μην ξεχνάς ότι είσαι ηθοποιός σ᾽ ένα δράμα - που ξετυλίγεται όπως θέλει ο ποιητής: Αν το θέλει σύντομο, σε σύντομο δράμα· αν το θέλει μεγάλο, σε μεγάλο.

Αν ο ποιητής θέλει να υποκριθείς ένα ζητιάνο, εσύ κι αυτόν τον ρόλο πρέπει να τον παίξεις καλά· το ίδιο έναν ανάπηρο, έναν άρχοντα ή έναν απλό άνθρωπο.

Γιατί η δική σου δουλειά είναι να παίξεις καλά τον ρόλο που σου δώσανε· η επιλογή του ρόλου είναι δουλειά αλλουνού.

Επίκτητου, Εγχειρίδιον

Γυναικεία σεξουαλικότητα: Ανθίζει όταν απομακρύνονται τα παράσιτα

«Οι γυναίκες έχουν μικρότερη επιθυμία για σεξ απ΄ ότι οι άνδρες», «Οι γυναίκες ποτέ δεν επιθυμούν πρώτες το σεξ, θα πρέπει πάντα να μεταπείθονται», «Οι γυναίκες πρέπει να είναι ερωτευμένες για να κάνουν σεξ», «Οι γυναίκες φθάνουν δυσκολότερα σε οργασμό», «Οι γυναίκες χρειάζονται χάδια και φιλιά τη μισή νύχτα πριν νιώσουν έτοιμες για έρωτα και ποτέ δεν επιθυμούν ένα αυθόρμητο και αχαλίνωτο one night stand» κ.ά.

Αυτοί είναι ορισμένοι μόνο από τους μύθους που περιβάλλουν τη γυναικεία σεξουαλικότητα.

Εάν μία έφηβη/γυναίκα αποκάλυπτε πως έχει κάνει έρωτα με 50 ή 100 άνδρες, το πιθανότερο θα ήταν να θεωρηθεί από την πλειοψηφία ανδρών ΚΑΙ γυναικών ως «εύκολη», αν όχι «πουτάνα» και, σε κάποιες κοινωνίες, θα λιθοβολούνταν μέχρι θανάτου.

Δεν θα συνέβαινε όμως το ίδιο αν αντιστρέφαμε το υποκείμενο του αναφερόμενου παραδείγματος. Τότε οι περισσότεροι θα σκέφτονταν πως πρόκειται για ένα ζηλευτό αρσενικό με πολλά ερωτικά ένσημα στο βιβλιάριο της ερωτικής του ζωής που μπορεί άνετα να επιδεικνύει και να νιώθει υπερήφανο για αυτά...

Τα κοινωνικά στερεότυπα που θέλουν τα δύο φύλα να συμπεριφέρονται και να λειτουργούν με έναν συγκεκριμένο κάθε φορά τρόπο είναι πάρα πολλά και ιδίως αυτά που αφορούν στη σεξουαλικότητα, από τη στιγμή που η σεξουαλικότητα αποτελεί μια τρομακτική κινητήριο δύναμη που θα πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθεί.

Η οποιαδήποτε μορφή ελέγχου της σεξουαλικότητας είναι ταυτόσημη με τον έλεγχο και τη χειραγώγηση του ίδιου του ατόμου, και μάλιστα με αυτόματο πιλότο...

Οι προκαταλήψεις, οι υπεραπλουστεύσεις, οι γενικεύσεις και τα στερεότυπα οφείλονται σχεδόν πάντα σε βαθύτερους φόβους μας και μια ανάγκη ελέγχου που όσο μεγαλύτερα είναι τόσο εντονότερα και πιο άκαμπτα γίνονται και τα μέσα μετρίασής τους.

Τέλος, διαφορετικότητα δεν σημαίνει ύπαρξη στεγανών ούτε διαφορά εφ' όλης της ύλης...

Αυτό που ισχύει διαχρονικά για τη γυναικεία σεξουαλικότητα είναι η στάση της εκάστοτε κοινωνίας απέναντι σε αυτήν.

Πάντα υπήρχε και υπάρχει ακόμα -τουλάχιστον υποδόρια- η αντίληψη πως η γυναίκα που κάνει σεξ, ιδιαίτερα εκτός των «επιτρεπομένων» για την κοινωνία ορίων, είναι ένα είδος πόρνης, ενώ ο άνδρας μπορεί να έχει σεξ όταν και όπως ο ίδιος επιθυμεί.

Αυτά δεν λέγονται πλέον ανοικτά, υπάρχουν όμως ως παραστάσεις και αξίες βαθιά ριζωμένες στον τρόπο σκέψης των περισσοτέρων από εμάς που τις μεταφέρουμε συνειδητά ή υποσυνείδητα και στα παιδιά μας, αγόρια και κορίτσια.

Αποτελούν μια ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά από την οποία φαίνεται πως πολύ δύσκολα θα καταφέρουμε να απαλλαγούμε, παρά τον «εκμοντερνισμό» και «εκσυγχρονισμό» της κοινωνίας μας.

Οι διάφορες κοινωνίες έχουν επί αιώνες καλλιεργήσει, ανοιχτά ή πιο επιτηδευμένα, μια εικόνα για τη γυναικεία σεξουαλικότητα ως κάτι το μυστηριώδες και επικίνδυνο που πρέπει με κάθε τρόπο να ελεγχθεί.

Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι εκφράσεις του τύπου «Αν δεις καράβι στο βουνό, .... το έχει σύρει», «Τον έχει βάλει στο βρακί της» κ.τ.λ.

Πίσω από τις εκφράσεις αυτές κρύβεται το δέος, ο φόβος, η ανασφάλεια και ίσως ακόμα ο φθόνος των ανδρών για τη δύναμη και τον πλούτο της γυναικείας σεξουαλικότητας...

Ο φόβος πολλών ανδρών για τις δυνατές γυναίκες, τις γυναίκες που έχουν αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, αυτογνωσία και άποψη τόσο πολιτική όσο και για το τι θέλουν από τη ζωή και τους άλλους είναι στην πραγματικότητα τεράστιος, ανεβάζοντας στα ύψη τις πωλήσεις ενισχυτικών της στύσης σκευασμάτων τύπου Viagra, Cialis κ.ά. ακόμα και από πολλούς νέους άνδρες, ή καλύπτεται πίσω από καρικατούρες «δυναμικών» γυναικών τύπου Σαμάνθας στο «Sex and the city».

Στην ουσία, η κάθε Σαμάνθα δεν εκπροσωπεί παρά την προσωποποίηση του ανδρικού φόβου πως η γυναίκα που θα μπορεί να εκφράζει αυθόρμητα τη σεξουαλικότητά της δεν διαφέρει και πολύ από ένα αρπακτικό, μια καλογυμνασμένη τίγρη ανάμεσα στα σεντόνια, που θα αλώσει, αν μη τι άλλο, τον άνδρα, αν όχι να τον κατασπαράξει...

Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης είναι πως μία γυναίκα -εξαιτίας δικών της τυχόν δυσκολιών ή εξαιτίας της σεξουαλικής άγνοιας ενός άνδρα για τους τρόπους που μπορεί να λειτουργεί ένα γυναικείο κορμί και που ίσως θεωρεί πως το μόνο που περιμένει μια γυναίκα είναι να νιώσει οπωσδήποτε κάτι μέσα της ή αρκεί ο ίδιος να πατήσει το μαγικό κουμπάκι που λέγεται κλειτορίδα- θα πρέπει να βάλει σε δεύτερη μοίρα τη δική της ενδεχόμενη ματαίωση και να δείξει μεγαλοθυμία, παρηγορώντας τον πληγωμένο και ανασφαλή εραστή της...

Από την άλλη, όταν μία γυναίκα δεν νιώθει καλά με τον εαυτό και τη σεξουαλικότητά της, υποδύεται συχνά το ρόλο του παθητικού θηράματος, δεν τολμά να κάνει σεξ για χάρη του σεξ και το χρησιμοποιεί πολλές φορές ως μέσο άσκησης εξουσίας για να αποκτήσει κάποιο/-α πλεονέκτημα/-τα ή ακόμα και για να τιμωρήσει τον άνδρα, στερώντας του την πρόσβαση στο κορμί της.

Θεωρώ πως κάθε γυναίκα θα πρέπει να νιώθει πως έχει το δικαίωμα να παίρνει πρωτοβουλίες, όταν αυτές υποκινούνται από μία ανάγκη ερωτικής επιθυμίας και όχι από κάποιου είδους κρυφή ατζέντα π.χ. του τύπου «Να το παίξει σέξι, πλανεύτρα ή γυναίκα αράχνη».

Μία γυναίκα είναι σέξι, δηλαδή ελκυστική, όταν αισθάνεται έτσι και δεν νιώθει άβολα ή ένοχα να το εκδηλώσει με τον τρόπο που της ταιριάζει, αλλά και όταν είναι μία γυναίκα που αποπνέει αυτοσεβασμό, αυτοπεποίθηση και επάρκεια.

Αν προτιμά να το «παίζει» γατούλα ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο μόνο και μόνο για να ελκύει άνδρες που αρέσκονται να το «παίζουν» με τη σειρά τους «κατακτητές» και «επιβήτορες», τότε θα έχει αυτό που της αξίζει...

Όταν το ψέμα και η υποκρισία γίνονται κανόνας της γυναικείας σεξουαλικότητας

Ένα μέρος της διαπαιδαγώγησης, αλλά και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς είναι και ο ρόλος της γυναίκας ως του ατόμου που θα «φροντίσει» και θα αναλάβει την ευθύνη της κάλυψης των σεξουαλικών αναγκών του συντρόφου/συζύγου της.

Εννοώ αυτό στο οποίο οι στίχοι του Λ. Κηλαϊδόνη πολύ εύστοχα αναφέρονται στο τραγούδι του «Μια μέρα μιας Μαίρης» ή «Είμαι η Μαίρη Παναγιωταρά», που τόσο όμορφα ερμηνεύει η Αφροδίτη Μάνου, όταν λένε: «...είναι καθήκον σου, γυρίζει και μου λέει, συζυγικό...».

Υπάρχουν πολλές έρευνες που δείχνουν πως ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών, εντός και εκτός γάμου, αλλά και νέων κοριτσιών νιώθουν ανάλογα, υιοθετώντας έναν τέτοιο ρόλο στις ερωτικές τους σχέσεις.

Δέχονται/ανέχονται επώδυνες και χωρίς ευχαρίστηση ερωτικές συνευρέσεις των 1-2 λεπτών το πολύ γιατί έτσι πιστεύουν πως οφείλει να λειτουργεί μια «σωστή» σύντροφος/σύζυγος και πως η παροχή ερωτικών υπηρεσιών αποτελεί τρόπο προσωπικής επιβεβαίωσης μιας «σωστής» γυναίκας-συντρόφου.

Ανέχονται και διακινδυνεύουν την υγεία τους ή μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη για να μη στερήσουν στον εραστή τους ένα μέρος της ευχαρίστησής του από τη χρήση προφυλακτικού.

Επίλογος

Το σεξ αρχίζει πριν βγάλουμε τα ρούχα μας.

Κάτω από αυτά θα πρέπει να υπάρχουν κορμιά που να νιώθουν άνετα, να έχουν αυτοσεβασμό και επιθυμία και να λειτουργούν ως πυξίδα που κάθε γυναίκα θα πρέπει να μάθει να εμπιστεύεται, να σέβεται, να φροντίζει, να αφουγκράζεται και να προστατεύει με ευλάβεια περισσή.

Το πώς και το πόσοι θα επιτρέψει να χαρούν το κορμί της μαζί της είναι αποκλειστικό δικαίωμά της, αρκεί οι όποιες επιλογές της να αντιπροσωπεύουν μια αυθεντική της επιθυμία και όχι μίζερους συμβιβασμούς και αυτοκαταστροφικές υποχωρήσεις.

Η ισορροπία μιας σχέσης σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να στηρίζεται στην ανισορροπία της σεξουαλικής πλευράς της.

Η όποια παραχώρηση αυτού του είδους από την πλευρά της γυναίκας, δηλαδή η χρησιμοποίηση του κορμιού της σαν πιπίλα για τον κατευνασμό της γκρίνιας του συντρόφου/συζύγου της και για να μη χρειασθεί να ζήσει την κακή του διάθεση την επόμενη ημέρα, αποτελεί ένα είδος μίνι βιασμού που «φυσιολογικοποιείται» εν ονόματι μιας υποτιθέμενης αρμονίας στη σχέση.

Όμως, η οποιαδήποτε υποκρισία ή έλλειψη αυθεντικότητας σε μία σχέση, ακόμα και αν γίνεται για «καλό σκοπό», μετατρέπεται σιωπηρά και σταδιακά σε μέρος της ταφόπλακας όχι μόνο της ίδιας της σχέσης αλλά και της οποιασδήποτε δυνατότητας για μια πραγματική ισοτιμία ανάμεσα στα δύο φύλα.

Τα διάφορα Μ.Μ.Ε. θα έπρεπε να αναφέρονται -μεταξύ άλλων- στους τρόπους που μία γυναίκα μπορεί να εισπράξει ευχαρίστηση από το ίδιο της το κορμί, ακόμα και μόνη της, και όχι απλά σε «τεχνικές» που θα «απογειώσουν» και θα «τρελάνουν» το σύντροφό της.

Τέλος, θα πρέπει η προσέγγιση της σεξουαλικότητας να συμπεριλαμβάνει περισσότερο αισθήματα, αλλά και αξίες που την καθορίζουν, και όχι στείρες «τεχνικές» σαν να πρόκειται για τη λειτουργία δύο άψυχων μηχανών και όχι για τη συνεύρεση δύο Ανθρώπων που, για να χαρούν το όποιο μοίρασμά τους, θα πρέπει τουλάχιστον να σέβονται ο ένας τον Άλλον.

Αν η αντίληψη περί θηλυκότητας και γυναικείας σεξουαλικότητας καθορίζεται συλλογικά μέσα από τα διάφορα κοινωνικά στερεότυπα, τότε είναι πολύ σημαντικό να αναρωτηθεί η κάθε γυναίκα τι κάνει η ίδια σε προσωπικό επίπεδο ώστε να αποκατασταθεί αυτή η στρέβλωση που καθορίζει αποφασιστικά την προσωπική -αν μη τι άλλο- ζωή της και, αντ΄ αυτής, να αναδυθεί τελικά η προσωπική της αλήθεια, δηλαδή τα πραγματικά της θέλω.

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ «ΠΛΗΘΩΝΙΣΤΩΝ» ΣΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

Για του οπαδούς του Πλήθωνος μετά το 1453 ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά, συνήθως λέγεται ή γράφεται στα πεταχτά ότι οι περισσότεροι «έφυγαν στην Δύση», δηλαδή στην Ιταλία και τα πράγματα σταματάνε εκεί. Με εξαίρεση τον Βησσαρίωνα και κάποια ακόμα ελάχιστα ονόματα που ανιχνεύουμε κυρίως λόγω του συγγραφικού τους έργου, δεν γνωρίζουμε τίποτε απολύτως, ούτε για εκείνους που όντως «έφυγαν στην Δύση», ούτε για εκείνους, που ήσαν και οι περισσότεροι, οι οποίοι παρέμειναν στον Μωριά και αντιστάθηκαν ένοπλα στους εισβολείς Οθωμανούς.

Ιστορικά στοιχεία γι’ αυτήν την αντίσταση υπάρχουν πολύ λίγα, και κυρίως αποτελούνται από ό,τι μπόρεσε να διασωθεί γύρω από τα πρόσωπα που ηγήθηκαν αυτής, όπως λ.χ οι ηπειρωτικής καταγωγής πολέμαρχοι «στρατιότι» («strattioti») Θεόδωρος Μπούας και Κορκόδειλος ή Κορκόντυλος Κλαδάς, στους οποίους άλλωστε θα αναφερθούμε στην συνέχεια του παρόντος κατά την παρουσίαση των γεγονότων εκείνης της εποχής. Κάποια ελάχιστα στοιχεία όμως, «μη ιστορικά» βεβαίως κατά την σύγχρονη αντίληψη του ιστορικού επιστημονισμού, αφού δεν βασίζονται σε γραπτή πηγή, είναι γνωστά μέσα από στόμα με στόμα μετάδοση, που πάει να πει μέσα από αυτό που πραγματικά είναι «παράδοση» και μέσα από αυτά ακριβώς πιστοποιείται όντως συμμετοχή «πληθωνιστών» σε εκείνον τον απελπισμένο αμυντικό αγώνα κατά των Οθωμανών.

Υποχρεωμένος να ακολουθήσει τους κανόνες του αντιφατικότατου ιστορικού επιστημονισμού (που έχει θεοποιήσει την «πρωτογενή» γραπτή πηγή, ακόμα και αν αυτή κραυγαλέα αποτυπώνει «παράδοση» ή, ακόμη χειρότερα, λαϊκή φημολογία), ο γράφων προτίθεται να παρουσιάσει μελλοντικά αυτή την μεταδοθείσα Ιστορία μέσα από ένα ιστορικό «μυθιστόρημα», για να γίνει τουλάχιστον γνωστή σε όσους είναι όντως διατεθειμένοι για κάτι τέτοιο –οι υπόλοιποι ας πάνε να διαβάσουν «έγκυρη» Ιστορία, βασισμένη σε παραληρήματα καλόγερων ή λαϊκούς μύθους του παρελθόντος που απλώς έτυχε να περάσουν πριν από κάποιους αιώνες επάνω σε χαρτί, ώστε σήμερα να εκλαμβάνονται ηλιθιωδώς ως πέρα για πέρα «έγκυρες» ιστορικές «πηγές» και μάλιστα… «πρωτογενείς».

Για την ώρα θα αναφερθούμε απλώς στο όνομα Γεώργιος ή Κυργιώργης Δαιμονογιάννης, που πρέπει να γεννήθηκε κάπου γύρω στα 1435, αφού «αγένειος ακόμα γνώρισε για πρώτη φορά τον δάσκαλο Γομοστό» δηλαδή τον Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα, τον φιλόσοφο του Μυστρά και ιδρυτή του πολυθεϊστικού «Κύκλου» της τότε Λακωνίας «λίγο πριν αποθάνει», δηλαδή λίγο πριν το έτος 1452. Η παράδοση αναφέρει τον Κυργιώργη Δαιμονογιάννη «στρατιότι» στην υπηρεσία των Ενετών κατά το ξέσπασμα του πρώτου Ενετοτουρκικού Πολέμου το 1463 και ιδρυτή και πρώτο «μάγιστρο» το επόμενο έτος (1464) της μυστικής αδελφότητας των αρκετών εναπομεινάντων στον Μωριά «πληθωνιστών», η οποία αποσκοπούσε στην πραγμάτωση του οράμματος του διδασκάλου, δηλαδή στην εθνική απελευθέρωση και αυθυπαρξία των Ελλήνων και στην παλινόρθωση του καθοριστικού πολυθεϊσμού τους.

Τα τελευταία δεδομένα από την ίδια παράδοση, θέλουν τον Δαιμονογιάννη να αγωνίζεται δίπλα στον ηρωϊκό Κορκόδειλο Κλαδά τόσο στην πρώτη φάση του αντάρτικου αγώνα του, έπειτα από την προδοσία των Ενετών το 1479, όσο και στην δεύτερη, μία δεκαετία αργότερα, που έληξε με τον μαρτυρικό θάνατο του θρυλικού πολέμαρχου το έτος 1490. Τους δυο άνδρες συνέδεε φιλία στενή, αλλά και κάτι ακόμα: ο έρωτας του Κλαδά για την εξαδέλφη του Δαιμονογιάννη Βασιλική. Ο καταπονημένος από τους συνεχείς αγώνες και τις κακουχίες Κυργιώργης Δαιμονογιάννης, ηγήθηκε του «δρουγγού» του για τρία ακόμη χρόνια. Πέθανε μετά από εμπύρετη ασθένεια το 1493, στα αντάρτικα καταφύγια του βόρειου Ταϋγέτου. Οι εναπομείναντες συμμαχητές και αδελφοί έθαψαν με τιμές τον πολέμαρχο πρώτο «μάγιστρο» και, προσπαθώντας να είναι συνεπείς με τα πάτρια, αποτέφρωσαν το κέντρο της ηρωϊκής του ψυχής, δηλαδή την καρδιά του και παρέδωσαν την σποδό, ως «αγώνος σήμα», στον διάδοχο δεύτερο «μάγιστρο» της αδελφότητος.

Αυτά είναι τα λίγα που μπορούμε, για την ώρα τουάχιστον, να αφηγηθούμε για τον πρώτο ηγέτη των ένοπλων «πληθωνιστών» του Μωριά στα τέλη του 15ου αιώνα, υποσχόμενοι να περάσουν τα υπόλοιπα υπό μορφή ιστορικού «μυθιστορήματος» για να μην έχουν να λένε οι κάθε είδους (είτε γελοίοι είτε αχρείοι) καθεστωτικοί. Ο γράφων ούτε θα τους κάνει την χάρη να τους παράσχει λαβές για αμφισβήτηση της ιστορικής του εγκυρότητας, ούτε και ενδιαφέρεται άλλωστε να μιλήσει σε αυτιά ανθρώπων που είναι είτε ανήμποροι είτε ακατάλληλοι ν’ ακούσουν. Όπως έχουμε άλλωστε ξαναγράψει παλαιότερα, προκαλώντας μάλιστα την μήνη αρκετών, «Ne margaritas obijce porcis, seu asinus sabsterne rosas !», που πάει να πει στα Ελληνικά «μην ρίχνεις τα μαργαριτάρια στα γουρούνια, μην εκπορνεύεις βλακωδώς τα τριαντάφυλλα».

Από εδώ και κάτω, στο ανά χείρας κείμενο παρέχουμε «κανονική» Ιστορία, ήτοι Ιστορία με την καθιερωμένη στις ημέρες μας έννοια. Ο χρονολογικός πίνακας που ακολουθεί, κατά τον προσφιλή για τον γράφοντα τρόπο ιστορικής αφήγησης με χρονική αλληλουχία, παρουσιάζει την ένοπλη αντίσταση των ήδη ελεύθερων από την βυζαντινή κατοχή και την ενετική κυριαρχία Ελλήνων του Μωριά στα τέλη του 15ου αιώνα, τότε που προήλαυναν στα εδάφη των πατέρων τους οι καινούργιοι Οθωμανοί κατακτητές.         

Το έτος 1456 οι Οθωμανοί έχουν καταλάβει την Αθήνα, οι βυζαντινοί μηχανισμοί εξουσίας έχουν καταρρεύσει παντού στην Πελοπόννησο, ενώ οι Ενετοί της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου» επιχειρούν να ισχυροποιήσουν την εκεί παρουσία τους, αρχίζοντας από τις βόρειες και δυτικές οχυρές θέσεις. Την άνοιξη του 1458 ο Οθωμανός σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής αρχίζει προετοιμασίες για εισβολή στην Πελοπόννησο, την οποία υποτίθεται ότι ακόμα ελέγχουν οι τραγικά δειλοί Παλαιολόγοι. Μέσα στο ίδιο έτος πολιορκεί και καταλαμβάνει την Κόρινθο και, με δύο βραχίονες του στρατού του, προσπαθεί ανεπιτυχώς να κυριεύσει τα φρούρια των Πατρών και των Καλαβρύτων. Η πρώτη αυτή εισβολή λήγει άδοξα και ο οθωμανικός στρατός αποσύρεται για ανασχεδιασμό των επιχειρησιακών του μεθόδων.

Την άνοιξη του 1459 ο Μωάμεθ εισβάλλει ξανά στην Πελοπόννησο, πετυχαίνει την παράδοση της φρουράς της Καρύταινας και οδεύει επικεφαλής 3.000 πολεμιστών προς το Λεοντάρι, όπου συγκρούεται με τον μικρό στρατό του πολέμαρχου Κορκόδειλου Κλαδά, που δεν ξεπερνούσε τους 1.000 άνδρες. Οι Έλληνες, που πολεμούν υπό το δικό τους λάβαρο (δικέφαλος επάνω σε πορφυρό και όχι κίτρινο πανί, συν το οικόσημο του αρχηγού τους) ηττώνται, αλλά υποχωρούν συντεταγμένα υπό την καθοδήγηση του Κλαδά, του οποίου οι ελιγμοί γίνονται αντικέιμενο θαυμασμού από τον σουλτάνο. Ο φοβισμένος Δημήτριος Παλαιολόγος παραδίδει αμαχητί το Δεσποτάτο του Μυστρά στον σουλτάνο, παρόλο που όλοι σχεδόν οι εντόπιοι πολέμαρχοι εξακολουθούν να αγωνίζονται κατά των εισβολέων. Ο Κλαδάς προσπαθεί να δώσει μάχη αυτοκτονίας στην θέση «Άη Γιώργης», αλλά ο σουλτάνος τον συναντάει άοπλος μπροστά από τους δύο στρατούς, τού εκφράζει τον θαυμασμό του και τού δηλώνει ότι δεν θέλει να καταστρέψει τέτοιον πολεμιστή, άρα του επιτρέπει να ζήσει ελεύθερος στην περιοχή του Έλους. 

Το 1460 οι εισβολείς Οθωμανοί έχουν κυριεύσει πολλές οχυρές θέσεις ανά την Πελοπόννησο, όπου επικρατεί πλέον απόλυτη αναρχία, ενώ οι Ενετοί έχουν ιδιοποιηθεί όλα τα φρούρια που μέχρι την προηγούμενη χρονιά ανήκαν στους Παλαιολόγους. Το 1463, με αφορμή την υποστήριξη των Ενετών προς τον πολέμαρχο Γεώργιο Καστριώτη ή «Σκεντέρμπεη», ξεσπάει ο Πρώτος Ενετοτουρκικός Πόλεμος, που θα διαρκέσει μέχρι το 1479. Οι Ενετοί χρησιμοποιούν στην Πελοπόννησο την στρατιωτική δύναμη των πολλών εντόπιων πολεμάρχων, τους οποίους προσλαμβάνουν μαζί με τους άνδρες τους ως μισθοφόρους («στρατιότι», «strattioti») και καταλαμβάνουν την Μονεμβασιά και πολλές άλλες οχυρές θέσεις. Οι γνωστότεροι από εκείνους τους πολέμαρχους είναι οι Πέτρος Μπούας, Μιχαήλ Ράλλης, Νικόλαος Παγωμένος, Νικόλαος Μπόχαλης, Κορκόδειλος Κλαδάς, Νικόλαος Γραίτζας, Ιωάννης Γαβαλλάς, κ.ά.

Το επόμενο έτος (1464), παρά τις επιτυχίες των πολέμαρχων Κλαδά στην Λακωνία και Μιχαήλ Ράλλη στην Αχαϊα, οι Ενετοί ηττώνται στην Μαντινεία, οι Οθωμανοί λεηλατούν την Αργοναυπλία και φθάνουν μέχρι το Λεοντάρι της Αρκαδίας και το 1465 ο Ομάρμπεης εισβάλλει στην Μάνη αλλά αναχαιτίζεται από τους πολέμαρχους των Ελλήνων. Το 1466 ο Σιγιμούνδος Μαλατέστα φθάνει μαχόμενος μέχρι τον Μυστρά και μεταφέρει τα οστά του φιλοσόφου Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος στο Ρίμινι, όμως ο διάδοχός του στην αρχηγία των Ενετών Ιάκωβος Μπαρμπαρίγκο ηττάται και χάνει την ζωή του τον Αύγουστο στην Πάτρα και οι Έλληνες σύμμαχοι της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου» γίνονται τώρα ο αποκλειστικός στόχος της μήνης των Οθωμανών. Οι αιχμάλωτοι πολέμαρχοι Μιχαήλ Ράλλης καί Μάρκος - Επιφάνειος Κλαδάς θανατώνονται με φρικτό τρόπο: ο πρώτος ανασκολοπίζεται και ο δεύτερος γδέρνεται ζωντανός.

Ενώ τα επόμενα χρόνια οι Οθωμανοί εξολοθρεύουνν μεθοδικά όλες τις αντιστασιακές εστίες, τον Ιανουάριο του 1479 οι φοβισμένοι από τις αλλεπάλληλες ήττες τους Ενετοί υπογράφουν εσπευσμένα με τον εκχριστιανισμένο Εβραίο εκπρόσωπό τους Τζιοβάνι Ντάριο συνθήκη ειρήνης με τους αντιπάλους τους, δεχόμενοι να καταβάλουν στον σουλτάνο τεράστια αποζημίωση και ετήσιους δασμούς 10.000 δουκάτων για το δικαίωμά τους στο ναυτικό εμπόριο. Στην Πελοπόννησο οι Ενετοί διατηρούν μόνο τα οχυρά της Κορώνης και της Μεθώνης. Στις 9 Οκτωβρίου 1479 όμως, ο Κορκόδειλος Κλαδάς εισβάλλει στην Μάνη επικεφαλής 16.000 ανδρών, μίας τρόπον τινά ελληνικής πανστρατιάς, και απελευθερώνει το Οίτυλο και αρκετά ακόμη χωριά και φρούρια (Τριγόφιλο, Καστάνια, Μεγαλοχώριο, Λεφτίνη, Ανδρούσα, Βάσκος, Πιάγα, κ.ά.).

Στις 23 Ιανουαρίου 1480 η Βενετία αποκηρύσσει την πολεμική δράση του Κλαδά και οι αρχές τής υπό ενετική κατοχή Κορώνης συλλαμβάνουν και στέλνουν σε φυλακή της Βενετίας την σύζυγο, τα παιδιά και τα αδέλφια του, επικηρύσσοντάς τον ως «ρέμπελο» (επαναστάτη) και «προδότη» με το δελεαστικά μεγάλο ποσό των 10.000 μοθωναϊκών υπέρπυρων. Σε ενίσχυση των «ανεξέλεγκτων» Ελλήνων, που ήδη καταδιώκονται από 10.000 Οθωμανούς υπό τον διοικητή της Πελοποννήσου («σαντζιάκμπεη του Μωριά») Σουλεϊμάν Πασά, έρχεται ο πολέμαρχος Θεόδωρος Μπούας και ο υιός του Μερκούριος, επικεφαλής 60 μόνον πολεμιστών. Οι Οθωμανοί εκπορθούν τα φρούρια Τριγόφυλου, Οιτίλου, Μεγαλοχωρίου και Παπαφίγγου.

Στις 19 Ιανουαρίου 1481 ο Κλαδάς τσακίζει κοντά στο Οίτιλο τους υπό τον «μπεηλέρμπεη της Ρούμελης» Αλή Μπούμικο εισβολείς Οθωμανούς, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις του θορυβημένου Σουλεϊμάν Πασά να υποχρεωθούν ν’ αποσυρθούν στην Σπάρτη. Έξαλλος από τις τεράστιες απώλειες του στρατού του (700 νεκροί), ο σουλτάνος διατάσσει την θανάτωση 19 Ελλήνων πολεμιστών που είχαν αιχμαλωτισθεί στο φρούριο Τριγόφυλου. Με ενισχυμένο στρατό που τώρα αριθμεί πάνω από 8.000 πολεμιστές ο σουλτάνος διατάσσει τον Μάρτιο νέα εισβολή στην Μάνη, κλείνει την δίοδο Μαυροβουνίου και προχωρεί προς το φρούριο της Καστανιάς, όπου βρίσκονται εγκλωβισμένοι οι ένοπλοι Έλληνες μαζί με 1.000 αιχμάλωτους Οθωμανούς. Ενώ το φρούριο κοντεύει πια να πέσει στα χέρια των πολιορκητών Οθωμανών, λίγο πριν το ξημέρωμα της 10ης Απριλίου ο Κλαδάς, που βρισκόταν έξω από το κάστρο, επιτίθεται στους πολιορκητές και δημιουργεί δίοδο όλων των επιζώντων πολεμιστών του και των οικογενειών τους προς το Πόρτο Κάγιο, από όπου οι εναπομείναντες αντιστασιακοί μεταφέρονται τελικά στην Ιταλία με τρεις ναπολιτάνικες γαλέρες (οι Ναπολιτάνοι ήσαν εχθροί των Ενετών).

Ακόμα και μετά την φυγή του Κλαδά συνεχίζεται στην Μάνη και τον Ταϋγετο από πολλές αντάρτικες ομάδες η αντίσταση κατά των Οθωμανών. Όταν αυτό γίνεται γνωστό στην Ιταλία, ο Κλαδάς αποφασίζει να επιστρέψει στην γη των αρχαίων Σπαρτιατών για να οργανώσει την αντίσταση σε συντεταγμένη στρατιωτική δράση. Όντως το 1488 ή 1489 ο Κλαδάς επιστρέφει στην Λακωνία, αρχίζει συστηματικό έργο στον τομέα της οργάνωσης αλλά και της μαχητικής εκπαίδευσης των ανταρτών, όμως τον Οκτώβριο του 1490 πιάνεται αιχμάλωτος κοντά στην Βέργα έπειτα από μία σύντομη μάχη, οδηγείται μπροστά στον Οθωμανό διοικητή, γδέρνεται ζωντανός και το γεμισμένο με άχυρα δέρμα του στέλνεται στον σουλτάνο Βαγιαζήτ τον Β στην Κωνσταντινούπολη.

Ενώ στον Ταϋγετο εξακολουθεί, παρά τον θάνατο του Κλαδά, η αντιστασιακή δράση των ντόπιων μικρών αντάρτικων σωμάτων («δρουγγών»), τον Ιούλιο του 1499 η δυτική Πελοπόννησος δέχεται την επίθεση ισχυρού οθωμανικού στόλου υπό τον ναύαρχο Νταούντ Πασά, ενώ πολυάριθμος στρατός υπό τον ίδιο τον σουλτάνο Βαγιαζήτ πολιορκεί και καταλαμβάνει την Ναύπακτο. Το καλοκαίρι του 1500 ο στόλος του Νταούντ Πασά και του πρώην πειρατή Κεμάλ κτυπάει την Μεθώνη, ενώ ο στρατός του Βαγιαζήτ έχει ήδη φθάσει στην Αρκαδία, παρά τις παρενοχλήσεις των «στρατιότι» Νικολάου Ρενέση, Γεωργίου Ράλλη και Νικόλαου Μενάγια. Χτυπημένη από στεριά και θάλασσα, η ενετική Μεθώνη πέφτει τελικά στις 10 Αυγούστου, μετά από μία τρομερή σε δύναμη επίθεση των γενιτσάρων, λεηλατείται επί τρεις συνεχείς ημέρες και τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού της σφάζεται, ενώ οι επιζήσαντες σέρνονται σκλάβοι στα ασιατικά δουλοπάζαρα. Τρομοκρατημένος ο φρούραχος της Πύλου Κάρολος Κονταρίνης παραδίνεται αμαχητί. Οι μόνες βάσεις των Ενετών στην Πελοπόννησο απομένουν πια το Ναύπλιο και η Μονεμβασιά, που θα παραδοθούν στους Οθωμανούς, μετά από συνθήκη, το έτος 1540.

ΔΕΣ:

Γεώργιος Γεμιστός – Πλήθων: Ο τελευταίος των Ελλήνων φιλοσόφων

Το έργο και η δράση του Γεώργιου Πλήθωνα Γεμιστού

Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Ή ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑ (146πχ - 1453μχ) ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ (1453μχ - 1821μχ)

Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 1453