Αν κάποιος είναι μωρός, όλα τα χρήματα του κόσμου δεν είναι ικανά να κάνουν το γήρας του ευκολότερο

Λαίλιος: Ίσως κάποιος υποθέσει ότι ο πλούτος, τα υλικά αγαθά και η κοινωνική θέση σου -προνόμια που λίγοι κατέχουν στη ζωή- είναι αυτά πού σε κάνουν να μεγαλώνεις με ευχαρίστηση.

Κάτων: Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό, Λαίλιε, αλλά υπάρχουν κι άλλες πλευρές. Θυμήσου την ιστορία με τον Θεμιστοκλή και τον άνδρα από τη Σέριφο.

Διαφωνούσαν κάποτε οι δυο τους και ο άνδρας από τη Σέριφο κατηγορούσε τον Θεμιστοκλή πως ήταν γνωστός μόνο λόγω της φήμης της πόλης του και όχι για τα δικά του επιτεύγματα.

«Μα τον Ηρακλή, είναι αλήθεια», είπε ο Θεμιστοκλής. «Ποτέ δεν θα είχα γίνει διάσημος αν καταγόμουν από τη Σέριφο – μα ούτε κι εσύ, αν καταγόσουν από την Αθήνα».

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τα γηρατειά. Δεν είναι ελαφρύ φορτίο όταν κάποιος, ακόμα κι ένας σοφός, είναι φτωχός. Αν όμως κάποιος είναι μωρός, όλα τα χρήματα του κόσμου δεν είναι ικανά να κάνουν το γήρας του ευκολότερο.

Τι θα μπορούσε, πράγματι, να είναι πιο ευχάριστο από τα γηρατειά όταν αυτά περιβάλλονται από τον ενθουσιασμό της νιότης; Γιατί σίγουρα πρέπει να συμφωνήσουμε πως οι πρεσβύτεροι έχουν τουλάχιστον τη δύναμη να διδάξουν τους νέους και να τους προετοιμάσουν για τα πολλαπλά καθήκοντα της ζωής. Ποια ευθύνη μπορεί να είναι πιο τιμητική από αυτή; Στ’ αλήθεια, μου φαίνεται, Σκιπίων, ότι ο Γναίος και ο Πόπλιος Σκιπίων, όπως και οι δύο παππούδες σου, ο Λεύκιος Αιμίλιος και ο Πόπλιος Αφρικανός, είχαν τη μέγιστη τύχη να συνοδεύονται πάντα από πλήθη ευγενών νέων ανδρών.

Και κανείς από όσους προσφέρουν ελεύθερη μάθηση στους άλλους δεν μπορεί να θεωρηθεί δυστυχής, ακόμα κι αν το σώμα του φθείρεται από το γήρας.

Οι κραιπάλες της νιότης συχνά είναι η αιτία της απώλειας της σωματικής πυγμής, περισσότερο απ’ ό,τι το γήρας. Η ακόλαστη και σπάταλη νιότη οδηγεί σε ένα φθαρμένο σώμα στη μεγάλη ηλικία.

Ο γηραιός Κύρος, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, δήλωνε ως ηλικιωμένος λίγο πριν πεθάνει ότι ποτέ δεν είχε νιώσει λιγότερο δραστήριος στα τελευταία του απ’ ό,τι στη νιότη του. Και επίσης θυμάμαι, παιδί ακόμα, που είδα τον Λεύκιο Μέτελλο, τέσσερα χρόνια μετά τη δεύτερη θητεία του ως υπάτου, να διορίζεται αρχιερέας και να παραμένει στη θέση αυτή για είκοσι δύο χρόνια. Ως το τέλος του ήταν τόσο δραστήριος που, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, δεν αισθάνθηκε ποτέ την απώλεια της νιότης. Δεν χρειάζεται να αναφέρω τον εαυτό μου από την ίδια άποψη, αν και οι ηλικιωμένοι σαν εμένα επιτρέπεται να καλομαθαίνουν τους εαυτούς τους.

Δεν βλέπετε στον Όμηρο πόσο συχνά ο Νέστορας εξυμνεί τα δικά του θαυμαστά προσόντα; Σε αυτό το σημείο της ζωής του είχε δει ήδη τρεις γενιές ανδρών, μα δεν φοβόταν μήπως φανεί υπερβολικά φλύαρος ή αλαζόνας όταν έλεγε την αλήθεια για τον εαυτό του. Γιατί, όπως λέει ο ‘Όμηρος: «Λόγια γλυκύτερα από μέλι έρεαν από τη γλώσσα τον». Τώρα, αυτή η γλυκύτητα δεν εξαρτιόταν σε καμία περίπτωση από τη σωματική του ρώμη – και επιπλέον ο Έλληνας ηγεμόνας Αγαμέμνων ποτέ δεν ευχήθηκε να είχε δέκα άνδρες σαν τον Αίαντα, μα δέκα άνδρες σαν τον Νέστορα. Γιατί χωρίς αμφιβολία, αν είχε τέτοιους άνδρες μαζί του, η Τροία θα έπεφτε στη στιγμή.

ΜΑΡΚΟΣ ΤΥΛΛΙΟΣ ΚΙΚΕΡΩΝ, ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ