1. Την ελληνική λέξη Διαλλαγή, δηλωτική κάθε συμφιλίωσης, χρησιμοποίησε ο Th. Gelzer, στη μελέτη των Επιρρηματικών αγώνων, για να προσδιορίσει ένα σύνθετο σχηματισμό που κατέχει μεγάλα μέρη των αριστοφανικών κωμωδιών. Συγκεκριμένα: τη Διαλλαγή απαρτίζουν (α) ένας Επιρρηματικός Αγώνας όπλων, όπου ο Χορός επιτίθεται σε κάποιον αντίπαλο, (β) μια ενδιάμεση σκηνή όπου, με τη μεσολάβηση ενός τρίτου, ο Χορός και ο αντίπαλός του συμφωνούν ν᾽ αναζητήσουν τρόπο συνδιαλλαγής, και (γ) ένας Επιρρηματικός αγώνας λόγων, που οδηγεί στη λύση. Σε περισσότερο ή λιγότερο χαλαρές μορφές ο σχηματισμός της Διαλλαγής απαντά σε όλες σχεδόν τις αριστοφανικές Κωμωδίες - σε καμία τόσο συγκροτημένος και λειτουργικός όσο στους Όρνιθες.
2. Με το που τελειώσει στους Όρνιθες η Πάροδος, τα πουλιά, μαθαίνοντας πως ο Έποπας τα συγκάλεσε να βρεθούν μαζί με ανθρώπους, αγαναχτούν, και ο πρώτος Επιρρηματικός αγώνας, Αγώνας όπλων, ξεκινά με την καταγγελτική Ωδή (344-351) και τον Κατακελευσμό (336-338), όπου ο Χορός προγραμματίζει τη στρατηγική του. Φοβισμένοι ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης οργανώνουν στο σύντομο Επίρρημα (338-342) την άμυνά τους. Ακολουθούν ο Αντικατακελευσμός (352-353) με την επίθεση των πουλιών, το Αντεπίρρημα (354-363), όπου σε απόγνωση οι Αθηναίοι επιχειρούν να αμυνθούν με κουζινικά, τελευταία και η Σφραγίδα (364-365) που προδιαγράφει τη νίκη των πουλιών:
Ἐλελελεῦ! Χώρει, κάθες τὸ ῥύγχος· οὐ μέλλειν ἐχρῆν.
Ἕλκε, τίλλε, παῖε, δεῖρε! κόπτε πρώτην τήν χύτραν.
Η Διαλλαγή συνεχίζεται με τη μεσολάβηση του Έποπα, που με τα πολλά πείθει τα πουλιά ότι τούτη τη φορά οι άνθρωποι μπορεί και τα ωφελήσουν, και ότι πρέπει να τον ακούσουν τον Πεισθέταιρο στα όσα έχει να τους πει. Ο Χορός δέχεται την ανακωχή και εισάγει τον δεύτερο Αγώνα, Αγώνα λόγων, με την Ωδή (451-459) και τον Κατακελευσμό (460-461), που αυτή τη φορά απευθύνεται στον Πεισθέταιρο:
Ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὅτῳπερ πράγματι τὴν σὴν ἥκεις γνώμην ἀναπείσας,
λέγε θαρρήσας· ὡς τὰς σπονδὰς οὐ μὴ πρότεροι παραβῶμεν.
Το Επίρρημα (462-521), όπως και το Πνίγος (522-538), ανήκουν φυσικά στον Πεισθέταιρο. Στην Αντωδή (539-547) τα πουλιά έχουν πια πειστεί να συνεργαστούν, και στον Αντικατακελευσμό (548-549) αναθέτουν στον Πεισθέταιρο να τα καθοδηγήσει, όπως και το κάνει με το Αντεπίρρημα (550-609) και το Αντίπνιγος (610-625). Ο Αγώνας κλείνει με τη Σφραγίδα (625-626), όπου ο Χορός απευθύνεται στον Πεισθέταιρο με τα λόγια:
Ὦ φίλτατ᾽ ἐμοὶ πολὺ πρεσβυτῶν ἐξ ἐχθίστου μεταπίπτων,
οὐκ ἔστιν ὅπως ἂν ἐγώ ποθ᾽ἑκὼν τῆς σῆς γνώμης ἔτ᾽ ἀφείμην.
Έτσι ολοκληρώνεται και ο Αγώνας λόγων, αλλά λίγο να προχωρήσουμε στο κείμενο θα συναντήσουμε πρώτα ένα πολύ σύντομο Χορικό (628-635) ύστερα και μιαν ακόμα Σφραγίδα (636-638), όπου ο Χορός αναθέτει όσα έργα απαιτούν σκέψη στον Πεισθέταιρο και όσα απαιτούν δύναμη στον εαυτό του:
Ἀλλ᾽ ὅσα μὲν δεῖ ῥώμῃ πράττειν, ἐπὶ ταῦτα τεταξόμεθ᾽ ἡμεῖς·
ὅσα δὲ γνώμῃ δεῖ βουλεύειν, ἐπὶ σοὶ τάδε πάντ᾽ ἀνάκειται.
3. Η τελευταία αυτή σφραγίδα, που συνοψίζει τα αποτελέσματα των δύο Αγώνων που προηγήθηκαν -την επικράτηση των πουλιών στον Αγώνα των όπλων και τη νίκη του Πεισθέταιρου στον Αγώνα των λόγων- δείχνει πως ο Αριστοφάνης είχε στο νου του ενωμένους τους δύο Αγώνες σε ένα σύνολο, όπου ο νικητής του ενός ήταν ο νικημένος του άλλου. Έτσι, μελετώντας τις πολλές, θεματικές και μορφολογικές, αντιστοιχίες των αγώνων πριν και μετά την απαραίτητη μεσολάβηση, βλέπουμε πώς, στο γενικότερο πλαίσιο της διαλλαγής, ένας μεγάλος μάστορας υιοθετεί, προσαρμόζει και εκμεταλλεύεται τα παραδοσιακά σχήματα, για να δημιουργήσει ένα θαυμαστό, ισόρροπο και αρμονικό σύνολο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου