Προπαγάνδα και Χειρισμός

Έχεις συνδυάσει την λέξη “Προπαγάνδα” και “χειρισμός” με εταιρίες, θρησκείες, πολιτική και ψέματα, ενώ σίγουρα, δεν θα το λάμβανες ως έπαινο, αν κάποιος σε ονόμαζε “Προπαγανδιστή”. Πιθανότατα είσαι όμως προπαγανδιστής όπως επίσης είσαι και “θύμα” της προπαγάνδας, σε πολλά θέματα που ξεφεύγουν από την πολιτική και αγγίζουν από τις θρησκευτικές έως τις κοινωνικές απόψεις σου, ακόμα και τις απόψεις που υιοθέτησες και “φοριούνται αβασάνιστα” στην παρέα σου. Το πιθανότερο είναι η πλειοψηφία των απόψεών σου να είναι αποτέλεσμα προπαγάνδας. Ο ορισμός της προπαγάνδας είναι πραγματικά απλός και ουδέτερος και ουδεμία σχέση έχει με “σκοτεινιές” και “ασχήμιες” που πιθανόν φαντάζεσαι.

Προπαγάνδα είναι οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας αποσκοπεί στο να επηρεάσει την στάση μιας κοινότητας ή ενός ατόμου απέναντι σε ένα ζήτημα.

Τόσο απλό. !!! Γιατί όμως την έχεις συνδυάσει με την πολιτική και το ψέμα; Διότι η χρήση της είναι ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΑ η κορωνίδα της πολιτικής (πρέπει να επηρεάσεις μαζάνθρωπους, τουλάχιστον για να σε ψηφίσουν) και διότι το “ψέμα”, η “ανακρίβεια” και ο “φτηνός εντυπωσιασμός” είναι μέσα στα εργαλεία της προπαγάνδας. Βλέπεις, ξέρεις και εσύ τα εργαλεία της προπαγάνδας μόνο που τα έχεις προσέξει και τα έχεις προσάψει στο στρατόπεδο με τους “αντιφρονούντες” και ουδέποτε σε αυτούς που θεωρείς πως ανήκουν στην παρεούλα σου. Σου είναι δύσκολο να σκεφτείς πως προπαγανδίζεις συνεχώς και αδιαλείπτως, ανεξαρτήτως θέματος ή επιπέδου.

Η προπαγάνδα, είναι ο κύριος τρόπος προβολής της διαφήμισης
Για την ακρίβεια, η διαφήμιση μπορεί και να οριστεί ως προπαγάνδα υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προϊόντος. Η λέξη προπαγάνδα αφορά κυρίως πολιτικούς ή εθνικιστικούς σκοπούς και την προώθηση αντιστοίχων ιδεών. Η προπαγάνδα σχετίζεται επίσης με εκστρατείες πληροφόρησης από μέρους των κυβερνήσεων, οι οποίες στοχεύουν στην προώθηση ή στην αποθάρρυνση συγκεκριμένων πρακτικών (βλέπε χρήση ζωνών ασφαλείας, κάπνισμα, κλπ). Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο χαρακτήρας της προπαγάνδας παραμένει πολιτικός. Η προπαγάνδα μπορεί να λαμβάνει χώρα με φυλλάδια, αφίσες, μέσω τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών ή και άλλων μέσων.
Εντός στενότερων σημειολογικών πλαισίων, ως προπαγάνδα εννοείται ένα σύνολο πληροφοριών οι οποίες είναι επίτηδες παροδηγητικές ή ψευδείς, προκειμένου να υποστηρίξουν πολιτικές σκοπιμότητες ή να προστατεύσουν τα συμφέροντα αυτών που κατέχουν την εξουσία.

Ο προπαγανδιστής επιδιώκει να μεταλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται ένα ζήτημα ή μία ορισμένη κατάσταση, ώστε οι αντιδράσεις και οι προσδοκίες του να εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα της οντότητας που αντιπροσωπεύει ο προπαγανδιστής.

Ως τέτοια, η προπαγάνδα συνάδει με την λογοκρισία, η οποία επιτυγχάνει τον ίδιο στόχο με την διαφορά ότι δεν επιδιώκει να γεμίσει την διάνοια του κοινού με «εγκεκριμένες» πληροφορίες, αλλά εμποδίζει την μετάδοση αντιμαχόμενων ιδεολογιών. Αυτό που ξεχωρίζει την προπαγάνδα από άλλες μορφές συνηγορίας είναι ότι ο προπαγανδιστής είναι πρόθυμος να αλλάξει την άποψη του κοινού μέσω σύγχυσης και εξαπάτησης και όχι μέσω πειθούς και κατανόησης. Επιπλέον, οι ηγέτες κάποιας οργάνωσης μπορεί να γνωρίζουν ότι οι πληροφορίες είναι μονόπλευρες ή αναληθείς αλλά αυτό ίσως δεν ισχύει για τα μέλη της οργάνωσης που συμμετέχουν στην διάδοση της προπαγάνδας.
Σε ό,τι αφορά τις θρησκευτικές αποχρώσεις του, ο όρος «προπαγάνδα» χρησιμοποιείται ευρέως σε διαξιφισμούς αναφορικά με νέα θρησκευτικά κινήματα τόσο από τους υπερασπιστές όσο και από τους διώκτες τους. Οι τελευταίοι τα αποκαλούν σέκτες-αιρέσεις. Οι ακτιβιστές των αντισεκταριάνιστικών/αντιαιρετικών κινημάτων κατηγορούν τους ηγέτες των θεωρούμενων αιρέσεων ότι χρησιμοποιούν προπαγάνδα προκειμένου να προσηλυτίσουν οπαδούς. Κάποιοι κοινωνιολόγοι, όπως ο Τζέφρι Χάντεν και οι επιστήμονες της CESNUR κατηγορούν το αντι-αιρετικό κίνημα, καθώς και τα πρώην μελή αποκαλούμενων αιρέσεων, τα οποία έγιναν στεντόρειοι κριτικοί τους, ότι οι κατηγορίες τους στερούνται βάσης.
Η προπαγάνδα επίσης υπάρχει “εν αγνοία σου”  όταν προσπαθείς να πείσεις φίλους σου για μια άποψή σου [το ονομάζεις όμως “συζήτηση”] διότι χρησιμοποιείς πολλά από τα εργαλεία της. Ιστορικά θα μπορούσαν να γραφτούν και έχουν γραφτεί τόμοι για την προπαγάνδα: Από αναφορές σε “δημαγωγία” και “δημαγωγούς” στον αρχαίο κόσμο μέχρι και εκπληκτικούς μάστορες του είδους.
Τα σλόγκαν τύπου “Ναι στην ζωή Όχι στα Ναρκωτικά” και “Για μια καλύτερη Ελλάδα”, οι στερεότυπες εκφράσεις του παρουσιαστή  που ακούς στα M-Mαζικης-E τύπου “Πύρινη λαίλαπα” ή “Ειδεχθές έγκλημα” ακόμα και γνωμικά λαϊκής σοφίας έχουν και αυτά προπαγανδιστικό ρόλο.

Πόσο αποτελεσματική είναι η προπαγάνδα;
Τόσο αποτελεσματική ώστε να χρησιμοποιείται κατά κόρον στον πόλεμο, στην θρησκεία και στη πολιτική, τομείς που θέλουν, γρήγορα αποτελέσματα. Τόσο αποτελεσματική ώστε η επιτυχία της να μην εξαρτάται από την λογική ορθότητα της γνώμης που προσπαθείς να περάσεις, ορισμένες φορές όσο πιο τρελή τόσο καλύτερα: άλλοι πιστεύουν σε σταυρωμένους που αναστήθηκαν, άλλοι πως η πεθαμένη τους γιαγιά έχει μετεμψυχωθεί σε αγελάδα, άλλοι πως το κεφάλαιο θα μας σώσει, άλλοι πως θα μας σώσουν οι μολότοφ, άλλοι πως τους Πραγματικούς Έλληνες θα τους σώσουν ούφο και Ελ, άλλοι πως για όλα φταίει οι Χ (βάλε λαό – ομάδα που δεν συμπαθείς) και άλλοι πως ο Μέγας Κθούλου ξυπνάει και μαζεύουν άρον άρον πιστούς.
Δες απλά τι απόψεις κυκλοφορούν στον πλανήτη γη και βγάλε το συμπέρασμά σου.
Δες πως βλέπεις εσύ τα άτομα που πρεσβεύουν την κόντρα αντίθετη ιδέα από αυτήν που ενστερνίζεσαι και δες μετά πως βλέπουν και αυτοί εσένα και για τις δυο πλευρές είναι πασιφανές πως η αντίπαλη πλευρά έχει λάθος.

Ο άνθρωπος είναι ικανός να πιστέψει ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αν του το θέσεις με έξυπνο τρόπο και ταυτόχρονα είναι ανίκανος να είναι βέβαιος για οτιδήποτε. Μπόλικη πίστη και καθόλου γνώση, βεβαιότητα ή αμφιβολία.

Μέσα από την τέχνη, ο καλλιτέχνης έχει φωτογραφήσει και περιγράψει τις καταστάσεις εκείνες που φαίνεται ότι το ένα μέλος σε μια αλληλεπίδραση, χρησιμοποιεί τεχνικές χειραγώγησης για να επιφέρει μια αλλαγή συμπεριφοράς στο άλλο μέλος.
Σίγουρα όλοι έχουμε δει κάποια ελληνική ταινία όπου η μητέρα του πρωταγωνιστή, δείχνει να λιποθυμά ή πιάνει το στήθος της σα να κινδυνεύει από καρδιακή προσβολή, εκφράζοντας έτσι την έντασή της για κάποια απογοήτευση. Συνήθως η απογοήτευση προερχόταν από τον «άκαρδο γιο» της που δεν την ακούει ή το «άσπλαχνο» τέκνο της που δεν της έκανε τα χατίρια. Μόλις ο γιος άλλαζε στάση, ξαφνικά η κατάσταση της υγείας της μητέρας επανερχόταν χωρίς να έχει αφήσει κάποια μόνιμη ζημιά και ένα χαμόγελο απλωνόταν στα χείλη της.
Αναρωτήσου: Πόση αλήθεια, μέσα από την υπερβολή της τέχνης, εκφράζει αυτή η κατάσταση; Μήπως υπάρχουν στην ζωή σου άνθρωποι που οδηγούν και τις δικές σου τελικές αποφάσεις και ενδεχόμενες αλλαγές συμπεριφορών; Μήπως εν τέλει, δεν είσαι τόσο ελεύθερος όσο νόμιζες;
Η αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας έγκειται στο ότι απευθύνεται πολύ δυνατά, στο συναίσθημα.

Μη φανταστείς δηλαδή πως ένας προπαγανδιστής χρειάζεται να έχει ατσάλινα επιχειρήματα και να σηκώνει το χέρι σε διδακτική στάση καθώς εξαπολύει ένα λογύδριο που δεν μπορείς να το “πιάσεις” από πουθενά διότι είναι αρτιότατο από άποψη λογικής – φιλοσοφίας. Αν απαιτεί ένα πράγμα η προπαγάνδα, αυτό είναι καλή γνώση ψυχολογίας και μόνον.
[Διάβασε το άρθρο “Σκοτεινή Διαφήμιση” και “Ασυνείδητη Διαφήμιση”]
Η Πυθαγόρεια φιλοσοφία παροτρύνει το μαθητή να ρίξει φως στο άδυτο, να φέρει όλα αυτά που έχουν συσσωρευτεί εκεί στην επιφάνεια και να τα αντιμετωπίσει για να υπάρξει αρμονία. Είναι πολύ εύκολο να πούμε «απεταξάμιν την προπαγάνδα» εάν, μένουμε ήρεμοι όταν μας βομβαρδίζουν με ειδήσεις, ψάχνουμε μόνοι μας αυτό που μας ενδιαφέρει και το σημαντικότερο δεν αποσπάμε την προσοχή μας από τα υπαρκτά προβλήματα, τις πραγματικές μας ανάγκες ως ανθρώπινο είδος και τις πρωταρχικές αξίες της ζωής μας. Στο χέρι μας είναι να μπορέσουμε να ζήσουμε ελεύθερα όσο πιο ανεξάρτητα μπορούμε, μακριά από το «Μάτριξ» που έχουν δημιουργήσει οι προπαγανδιστές.

Πως το Facebook σε χειραγωγεί!
Η αλήθεια είναι πάντως, πως δεν χειραγωγείσαι μόνο από τους γύρω σου. Το 2012, ομάδα ερευνητών που ανήκουν στo Cornell University και στo University of California, έκαναν μια έρευνα την οποία δημοσίευσαν πρόσφατα. Επηρέασαν το News Feed, δηλαδή την ροή των ειδήσεων, εικόνων και καταστάσεων μεγάλης μερίδας χρηστών του Facebook, με τρόπο τέτοιο, ώστε ένα ποσοστό των χρηστών να βλέπει δημοσιεύσεις με αρνητικές λέξεις και ένα άλλο ποσοστό συμμετεχόντων να βλέπει δημοσιεύσεις με θετικές.

Το αποτέλεσμα έδειξε πως οι χρήστες επηρεάζονται από τις δημοσιεύσεις των facebook φίλων τους και η διάθεσή τους είναι ανάλογη των δημοσιεύσεων. Αν είναι θετικές οι δημοσιεύσεις και αισιόδοξες, η διάθεσή μας είναι καλή. Αν είναι αρνητικές ή απαισιόδοξες, τότε είναι πιο αρνητική.
Το Facebook δηλαδή, ως ένα βαθμό, μπορεί να σου επηρεάσει κατά βούληση τη διάθεση. Ως εδώ, τα πάντα φαίνονται λογικά. Το συγκλονιστικό είναι το εξής: Η έρευνα έγινε με συμμετοχή ανθρώπων που δεν ήξεραν ότι λαμβάνουν μέρος σε έρευνα.

Το Facebook μπορεί να σου αλλάξει διάθεση, άρα και συμπεριφορά, χωρίς καν να το γνωρίζεις!
Πως μπορείς να καταλάβεις ότι βρίσκεσαι υπό την χειραγώγηση κάποιου;
Συνήθως οι χειραγωγοί δημιουργούν εξελίξεις στις αποφάσεις που παίρνεις. Οδηγούν τις πράξεις σου, δημιουργώντας συναισθηματικά αντίβαρα στην όποια λογική σου σκέψη. Αν και υπάρχουν πολλές μορφές, οι πιο συνήθεις είναι οι εξής:

Α) Δημιουργούν ενοχές. Όπως η μητέρα που λιποθυμά και νιώθουμε άσχημα για την κατάστασή της και την ευθύνη μας απέναντί της, έτσι η δημιουργία ενοχών, αυξάνει ραγδαία την ανάγκη μας να ικανοποιούμε τους άλλους, όχι για να εξυπηρετήσουμε αυτούς μόνο, αλλά για να νιώσουμε και εμείς την ικανοποίηση της απαλλαγής από την ενοχή της άρνησης του να ανταποκριθούμε στις επιθυμίες τους.

Β) Δημιουργούν υποχρεώσεις που πρέπει να ανταποδώσεις. Πολλές φορές σίγουρα θα έχεις ακούσει, όχι πάντα επιτηδευμένα ή συνειδητά, από ανθρώπους του περιβάλλοντός σου να σου ζητούν κάτι σερβιρισμένο με την έκφραση «Εγώ που έχω κάνει τόσα / αυτό για σένα!». Είναι η εισαγωγή για τον εγκέφαλό σου στην διαδικασία ανταπόδοσης της όποιας πραγματικής ή ανούσιας υποχρέωσης. Οι επιστήμονες παρατηρούν επίσης καταστάσεις που ο χειραγωγός, εμφυτεύει με τεχνάσματα αναμνήσεις στον χειραγωγούμενο, ώστε αργότερα να ενισχύσει την ευκολία του να μπει σε διαδικασία ανταπόδοσης.

Γ) Στοχεύουν στο αξιακό σύστημα. «Εσύ που είσαι τόσο καλός φίλος, θα με βοηθήσεις σε αυτό;» όταν ακούς κάτι τέτοιο απάντησε «ΌΧΙ δεν είμαι καθόλου καλός, το αντίθετο μάλιστα» και δες αντιδράσεις. Η ανάγκη μας, στα μάτια των άλλων να παρουσιαζόμαστε σωστοί και καλοί, ανάλογα με την σχέση που έχουμε με αυτούς, είναι ισχυρό όπλο στα χέρια των χειραγωγών. Χτυπώντας την ανάγκη μας να φαινόμαστε και να ανταποκρινόμαστε ορθώς στις όποιες αξίες μας χαρακτηρίζουν, οδηγεί σε αλλαγή συμπεριφοράς τον χειραγωγούμενο.

Δ) Δημιουργούν κλίμα απειλής ή φόβου. Όταν ακούσεις φήμες στο γραφείο σου για απολύσεις, τι σκέψεις κάνεις; Θα είμαι εγώ ένας από αυτούς; Μήπως να δουλέψω πιο σκληρά ή αποδοτικότερα για να το αποφύγω; Μήπως να μη ζητήσω εκείνη την αύξηση από τον προϊστάμενο τώρα και να περιμένω λίγο ακόμα; Η ανάγκη του να μη χαθεί κάτι που είναι σημαντικό ή τεχνιέντως έχει περάσει η θεώρηση ότι είναι σημαντικό, κάνει τον χειραγωγούμενο να αλλάξει συμπεριφορά.
Είναι εύκολο να σταματήσεις την χειραγώγηση αρκεί να υπερισχύσει το λογικό αντίβαρο έναντι του συναισθηματικού!

Πως μπορείς να γλυτώσεις από την χειραγώγηση;

Με την Λ Ο Γ Ι Κ Η

1) Αναγνώρισε την χειραγώγηση και την πηγή. Κάνε ερωτήσεις στον εαυτό σου αν από τότε που γνώρισες έναν άνθρωπο έχουν αλλάξει κάποιες πάγιες συνήθειές σου που εξυπηρετούν τα συμφέροντά του. Αν νιώθεις μειωτικά δίπλα του ή αισθάνεσαι άβολα για το πόσο καλός είσαι για αυτόν. Βρες παραδείγματα που δεν θα προχωρούσες σε κάποια πράξη αν δεν υπήρχε η αρνητική συμβολή του.

2) Θέσε τα όριά σου. Όρισε κόκκινες γραμμές για κάποιες υπό διαδικασία αμφισβήτης θέσεις σου και μην υποκύψεις. Αν για παράδειγμα την ώρα που διαβάζεις αυτές τις γραμμές, αισθάνεσαι ότι χειραγωγείσαι από κάποιον για να αλλάξεις μια απόφασή σου ή συμπεριφορά σου, δοκίμασε να εμμείνεις στην δικιά σου μεριά και να μην υποκύψεις για κανένα λόγο.

3) ΟΧΙ: Εξέφρασε τα όριά σου εμπράκτως αλλά και λεκτικά. Προχώρα σε αντιμετώπιση του χειραγωγού, εκφράζοντας τα όρια αλλά και πράξε σύμφωνα με τα δικά σου θέλω. Πρόσεξε τις εναλλαγές στους τρόπους χειραγώγησης που θα αξιοποιήσει για να επιτευχθεί το ζητούμενό του και αξιοποίησε την λογική και όχι το συναίσθημα. Κάνε ερωτήσεις στον εαυτό σου «είμαι πράγματι κακός φίλος, όταν δεν του κάνω αυτό το χατίρι ενώ τόσο καιρό είμαι δίπλα του;». Η λογική απάντηση είναι ότι δεν είσαι τελικά τόσο κακός ειδικά μόνο και μόνο επειδή άρχισες να λες ΟΧΙ.

4) Αποσύνδεση: Απομάκρυνε ή απομόνωσε τον χειραγωγό. Απομακρύνσου από την πηγή, απομόνωσέ την ή προσπάθησε να ελίσσεσαι μακριά από τις σειρήνες των προσπαθειών χειραγώγησης.
Η χειραγώγηση μπορεί φαινομενικά να γίνεται για το καλό σου ή να έχει εν τέλει θετικά αποτελέσματα. Σκοπός του να ξεφύγεις και να απομακρυνθείς, είναι για να έχεις την ελευθερία που χρειάζεται η [όποια] ελεύθερη βούλησή σου.
Η χειραγώγηση μπορεί να μη γίνεται σε συνειδητό επίπεδο από τον χειραγωγό. Ενδεχομένως υποσυνείδητα να πράττει όπως πράττει, αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα για σένα, απομακρύνσου.
Η απομόνωση του χειραγωγού δεν απαιτεί απαραιτήτως διακοπή επαφών, αλλά αναγνώριση των προσπαθειών και νοητική φίμωση αυτών ώστε να μη γίνεσαι ουσιαστικός δέκτης. Κοινώς, μη δίνεις σημασία και κράτησε τον σε κατάσταση “καλοί δρόμοι καλοί καιροί” δηλ. όχι πολλά -πολλά ούτε ουσιαστική επικοινωνία.
Μπορείς να αντέξεις διάφορα ως άνθρωπος αλλά και να διαχειριστείς πολλά σαν προσωπικότητα, όμως πόσα πρέπει να κάνεις για τους άλλους για να νιώθεις όμορφα; Πόσο όμορφα μπορείς να νιώθεις όταν δεν είσαι ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ να αποφασίζεις μόνος σου για τις δικές σου επιλογές, έστω και ως ψευδείς;

Σήμερα η Προπαγάνδα και η χειραγώγηση διεξάγεται μονίμως. Παντού και πάντο­τε. Προς κάθε κατεύθυνση. Όλοι μας είμεθα μόνιμοι στόχοι της Προπαγάνδας. Αυτή, αποτελεί πια ένα συστατικό στοιχείο της σύγχρο­νης ζωής, ένα σταθερό θεσμό της. Η Προπαγάνδα είναι ένα μόνιμο φαινό­μενο όλων των κοινωνιών του αιώνα μας.

«Ο συνειδητός και ευφυής χειρισμός των οργανωμένων συνηθειών και των απόψεων σχετικά με τις μάζες είναι ένα σημαντικό στοιχείο στη δημοκρατική κοινωνία. Εκείνοι που χειρίζονται αυτόν τον απαρατήρητο μηχανισμό της κοινωνίας αποτελούν μια αόρατη κυβέρνηση που αποτελεί την πραγματική δύναμη που κυβερνά ολόκληρη τη χώρα»

Μπορούμε όμως να κάνουμε κάτι σε προσωπικό επίπεδο. ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΟΥΜΕ ΕΥΘΥΝΗ και ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ