Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την Επιστήμη σαν την έρευνα της πραγματικότητας, της φύσης. Ετυμολογικά είναι σύνθεση του «επί» (= πάνω) και του ρήματος «ίσταμαι» (=στέκομαι). Είναι η εκ των άνω θεώρηση της πραγματικότητας, η επι-στασία. Ο επιστήμονας είναι αυτός που ανυψώνεται πάνω απ’ την καθημερινή πραγματικότητα για να αποκτήσει μια συνολική θέα της. Είναι ο παρατηρητής, που για να περιγράψει όσο καλύτερα μπορεί την πραγματικότητα, ανεβαίνει σ’ ένα ψηλό σημείο: στο κόσμο του Νου (Αθηναγόρας) και της Διαίσθησης.
Το σύνολο των επιστημών έχει δεχθεί πολλές ταξινομήσεις και διευρύνσεις τα τελευταία χρόνια. Θα μπορούσαμε όμως να ξεχωρίσουμε σαν ένα ιδιαίτερο «κλαδί» στο «δέντρο της Επιστήμης» τις Θετικές Επιστήμες. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται κατά κανόνα η Φυσική, η Χημεία, η Βιολογία, η Ιατρική, η Αστρονομία και σε κάποιες ταξινομήσεις και τα Μαθηματικά (ενώ σε άλλες τα Μαθηματικά και οι κλάδοι τους αποτελούσαν ξεχωριστή ομάδα επιστημών).
Επιχειρώντας μια αιτιολόγηση για τον χαρακτηρισμό των επιστημών αυτών σαν «θετικές», θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αυτές που προϋποθέτουν μια ενεργητική (θετική) στάση της ανθρώπινης νοοτροπίας, μια τάση προέκτασης του Νου προς την κατάκτηση μιας εξωτερικής φυσικής πραγματικότητας -σε αντίθεση με άλλες που μελετούν τις σχέσεις και την δυναμική των συστατικών της πραγματικότητας (κοινωνικές επιστήμες -ψυχολογία, νομική, ιστορία, κ.ά).
Πιο ουσιαστικά θα μπορούσαμε να τις θεωρήσουμε σαν μια προσπάθεια του ανθρώπου να βρει την θέση του ανάμεσα στις κλίμακες της Φύσης που συνδέουν το άπειρα μικρό (Μικρόκοσμος) και το άπειρα Μεγάλο (Μακρόκοσμος). Είναι μια προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει τα Όντα της Φύσης και τους Νόμους που τα διέπουν, να γνωρίσει τον χώρο, τον χρόνο, το γίγνεσθαι και το φαίνεσθαι… Όπως ο καθένας μας ξεχωριστά, συγκεντρώνοντας όλα τα βιώματα, τις εμπειρίες μας και την γνώση μας πιστοποιούμε την ταυτότητά μας και αυτο-αναγνωριζόμαστε σαν «εγώ», (περιγραφή, ταυτότητα) έτσι και το να διατρέξουμε το χρόνο εξετάζοντας την πορεία των θετικών επιστημών αποτελεί ένα αναγκαίο βήμα για να κατανοήσουμε την ταυτότητα της σύγχρονης επιστήμης. Μια ιστορική θεώρηση των θετικών επιστημών, πέρα απ’ το να μας ταξιδέψει στον χρόνο, θα μπορούσε να αποτελέσει και έναυσμα για τον καθορισμό της σκοπιμότητάς τους και της μελλοντικής τους πορείας.
Σε μια προσπάθεια να μελετήσουμε τις επιστημονικές γνώσεις λαών ή πολιτισμών που χάνονται στα βάθη του χρόνου, βρίσκουμε μνημεία επιστημονικής γνώσης και τεχνολογικά επιτεύγματα που αποτελούν αποδείξεις για την ανάπτυξη των επιστημών στους πολιτισμούς αυτούς. Τα κειμήλια από πολιτισμούς όπως της Αιγύπτου, της Ινδίας, της Ελλάδας, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας αποτελούν αδιαμφισβήτητα στοιχεία κατοχής γνώσεων Μαθηματικών, Αστρονομίας, Μηχανικής, Οπτικής, Βιολογίας, Ιατρικής και άλλων επιστημών.
Παράλληλα όμως βλέπουμε να συμβαδίζουν αυτές οι επιστήμες με τομείς της γνώσης που ο σημερινός πολιτισμός δεν περικλείει στο σύνολο των επιστημών (γιατί άραγε). Για παράδειγμα η Αλχημεία και η Αστρολογία ήταν επιστήμες μέσα απ’ τις οποίες ο άνθρωπος ατένιζε το άπειρο του Μικρόκοσμου και του Μακρόκοσμου αντίστοιχα, ερευνώντας τους νόμους που συνδέουν το άτομο και τα υποατομικά σωματίδια, με τα άστρα και τους γαλαξίες και τελικά μ’ αυτόν τον ίδιο.
Στα αρχαία ιερά κείμενα και στις παραδόσεις, βλέπουμε μια αντιμετώπιση του Σύμπαντος που δεν βάζει στο κέντρο τον άνθρωπο, όπως ο καταστροφικά εκφυλισμένος σύγχρονος πολιτισμός. Είναι μια ολιστική αντιμετώπιση της Φύσης, που ίσως μόνο ο τομέας της μοντέρνας Φυσικής του 20ου αιώνα της εποχής μας μπορεί και ενδιαφέρεται να επιτύχει. Η Αστρονομία για παράδειγμα, ήταν μια εφαρμοσμένη επιστήμη για τους Έλληνες, τους Κινέζους, τους Αιγυπτίους, τους λαούς της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, της Βαβυλωνίας, Σουμερίας, Συρίας, Αφγανιστάν, Ινδίας.
Επίσημα οι πρώτες ενδείξεις αστρονομικών γνώσεων βρέθηκαν σε σχέδια πάνω σε κεραμικά στην Συρία. Όμως μεγαλιθικά μνημεία όπως του Στόουνχεντζ ή οι Αιγυπτιακές πυραμίδες (των οποίων η ηλικία μετατίθεται όλο και πιο πολύ στο παρελθόν) δείχνουν ότι, χιλιετηρίδες πριν απ’ την εποχή μας, γνώσεις όπως η σφαιρικότητα της Γης, η κίνησή της και οι επιπτώσεις της, οι θέσεις αστέρων και αστερισμών κλπ. ήταν όχι απλά γνωστές σε όλους, αλλά και σε κοινή χρήση.
Σύμφωνα με τις ταφικές πρακτικές του Νέου Βασιλείου και για να προφυλάσσονται από την τυμβωρυχία, οι βασιλικοί και πλούσιοι τάφοι ήταν υπόγειοι, λαξευμένοι στις ερημικές πλαγιές των λόφων της περιοχής, ενώ οι νεκρικοί ναοί των Φαραώ ανοικοδομούνταν σε περίοπτο σημείο της εύφορης πεδιάδας του Νείλου. Ο νεκρικός ναός του Ραμσή Γ’ ονομάζεται και “Οίκος των εκατομυρίων ετών του User-Maat-Re Meriamun”, που είναι το όνομα θρόνου του και σημαίνει “Αυτός που είναι ενωμένος με την αιωνιότητα και ανήκει στον Άμωνα-Ρα”.
Οι Φαραώ έκτιζαν τους νεκρικούς ναούς τους με απώτερο σκοπό την παντοτινή διατήρηση της ανάμνησης της βασιλείας και των επιτευγμάτων τους, καθώς και της μεταθανάτιας λατρείας τους.
Στο Ινδουιστικό κείμενο Σούρια Σιντχάντα” του 20ου αι. π.κ.ε. περιέχεται ένα ποίημα με τίτλο “Κυκλώνοντας την Γη”. Άλλες ενδείξεις γνώσης της σφαιρικότητας της Γης βρίσκονται σε Σουμερικές παραδόσεις του 27ου αι. π.κ.ε. καθώς και στο Αιγυπτιακό “Βιβλίο του Κρυφού Οίκου” του 15ου αι. π.κ.ε. (το βιβλίο αυτό είναι κατά πολύ παλαιότερο).
Ερευνητές όπως οι Πιάτσι Σμιθ, Πέτρι, Α. Ποσάν, Λόκιερ κ.ά. έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι Αιγυπτιακοί Ναοί έχουν κτιστεί για να παρέχουν πληροφορίες για τον καθορισμό του έτους και την εναλλαγή των εποχών. Το γεγονός ότι οι Αιγύπτιοι είχαν αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό την Αστρονομία και τα Μαθηματικά, φαίνεται απ’ το ότι οι περισσότεροι ναοί τους είναι σχεδόν τέλεια προσανατολισμένοι με κάποιο σημείο του ορίζοντα με τέτοιο τρόπο ώστε κάποια είσοδος τους ή το άδυτο του ναού να φωτίζονται απ’ τον ανατέλλοντα ήλιο σε κάποια ισημερία ή ηλιοστάσιο. Επίσης, το σφάλμα προσανατολισμού της Μεγάλης Πυραμίδας του Χέοπα στην Γκίζα δεν ξεπερνάει τα 3,5 λεπτά της μοίρας. Παρόμοιους ακριβείς προσανατολισμούς βρίσκουμε και σε πολλές άλλες πυραμίδες της Αιγύπτου.
Άλλοτε πάλι το ρόλο του Ήλιου παίζει κάποιος άλλος αστέρας όπως ο Σείριος, ή ο Ωρίωνας. Όπως δείχνει και ο Λόκιερ στο βιβλίο του “Η Αυγή της Αστρονομίας” οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν σαν σημείο αναφοράς και προσανατολισμού διάφορους αστέρες όπως τον Βέγκα, τον γ του Δράκου, τον α του Λέοντα, τον Αντάρη, τον α του Κενταύρου, τον Σείριο κ.ά. Ο ίδιος γράφει ότι εφόσον η μεταπτωτική κίνηση της Γης καθώς και η κίνηση της κλόνισης συνεπάγονταν ότι οι αστέρες αυτοί μετά από κάποια χρόνια δεν θα αποτελούσαν σημείο προσανατολισμού, οι Αιγύπτιοι έκτιζαν στον περίβολο του αρχικού ναού, έναν δεύτερο που θα ανταποκρίνονταν στην νέα θέση του αστέρα. Τέτοιο παράδειγμα είναι ο διπλός ναός του Meditet Habu. Οι Αιγύπτιοι είχαν επίσης μελετήσει τις φάσεις και την κίνηση της Σελήνης, ενώ το ημερολόγιό τους περιλάμβανε 365 ημέρες.
Επίσης μετρήσεις στη Μεγάλη Πυραμίδα δείχνουν ότι κατείχαν μια πιο ακριβή (σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα) μέτρηση του έτους, ανάγοντάς το σε 365,24 ημέρες (τροπικό έτος). Στον τομέα των μαθηματικών οι Αιγύπτιοι είχαν αναπτύξει κυρίως την γεωμετρία, κάτι που κατά μία θεωρία, τους χρησίμευε στον επανακαθορισμό των αγροτεμαχίων μετά απ’ τις πλημμύρες του Νείλου. Αλλά και στην Μεγάλη Πυραμίδα οι ερευνητές διαπίστωσαν την χρήση του αριθμού π (=3,14…) καθώς και του αριθμού της χρυσής τομής (=0,618…) που φαίνεται ότι γνώριζαν οι Αιγύπτιοι πριν τον Πυθαγόρα. (Άλλωστε ο Πυθαγόρας μαθήτευσε στην Αίγυπτο και στις σπηλιές της Ελλόρα, πριν ιδρύσει το Ομακοείο σε ηλικία 60 χρονών) Ο πάπυρος του Rhind όπως και άλλα Αιγυπτιακά κείμενα φανερώνουν ότι γνώριζαν την έννοια του άρρητου αριθμού και είχαν αναπτύξει μαθηματικές μεθόδους για τον υπολογισμό άρρητων αριθμών.
Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας από τους παλαιότερους γνωστούς υπολογιστικούς μηχανισμούς, ίσως ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής στην ιστορία, ο οποίος έχει εξαιρετικά πολύπλοκο σχεδιασμό, που μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουν οι επιστήμονες τι ακριβώς είναι. Μετά από δεκαετίες έρευνας, οι ιστορικοί υποθέτουν ότι ο μηχανισμός είχε σκοπό να δείξει την θέση του Ήλιου και της Σελήνης και την κίνηση των πλανητών στον ουρανό, καθώς και να προβλέψει τις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις και ακόμη και τα βασικά γεγονότα στην Γη, όπως οι Ολυμπιακοί αγώνες. Υποθέτουν, δεν είναι σίγουροι.
Τομείς των μαθηματικών είχαν επίσης αναπτυχθεί σαν εφαρμοσμένες επιστήμες από λαούς της Μεσοποταμίας (Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι). Το αριθμητικό δε σύστημα που χρησιμοποιήθηκε δεν ήταν πάντα το δεκαδικό. Το εικοσαδικό χρησιμοποιήθηκε απ’ τους Μάγια του Μεξικού και το εξηνταδικό στην Μεσοποταμία. Όσο για τις επιστήμες της Βιολογίας και της Ιατρικής, αυτές δεν ήταν άγνωστες στην αρχαιότητα, κάθε άλλο. Είναι γνωστό ότι οι Αιγύπτιοι γνώριζαν την τεχνική της μουμιοποίησης και έκαναν εγχειρήσεις όπως αποδεικνύουν πάπυροι που βρέθηκαν τον 19ο αιώνα. Πρώτος και πρωτοπόρος γιατρός της Αιγύπτου θεωρείται ο Ιμχοτέπ, γιατρός, αρχιτέκτονας και σύμβουλος του Φαραώ Ζοσέρ της 3ης Δυναστείας, τον οποίο οι Αιγύπτιοι θεοποίησαν (ταυτίστηκε αργότερα με τον Θεό της Ιατρικής και αντιστοιχεί με τον Ελληνικό Θεό Ασκληπιό). Επίσης από παπύρους αποκαλύπτεται ότι στην αρχαία Αίγυπτο ήταν γνωστές οι συντηρητικές ιδιότητες κάποιων βοτάνων που χρησιμοποιούνταν στις μουμιοποιήσεις.
Στην Αρχαία Ελλάδα φαίνεται ότι έχουν γίνει τολμηρές εγχειρήσεις, όπως δείχνουν κρανία που έχουν βρεθεί στην Αργολίδα (2η χιλ. π.κ.ε.) και στα οποία είναι φανερή κάποια επέμβαση για την θεραπεία σπασμένων τμημάτων ή αιματωμάτων. Στις Βέδες της Ινδίας (που έχουν ηλικία 4.000 ετών ή κι ακόμα μεγαλύτερη) αναφέρονται ιατρικές μέθοδοι καθώς και αρρώστιες που καταπολεμούνται (πυρετός, βήχας, φυματίωση, αλλά και όγκοι και δερματικές παθήσεις). Σε άλλο ινδικό κείμενο του 6ου αι. π.κ.ε. περιγράφεται η χρήση περίπου 960 φαρμακευτικών φυτών, καθώς και πληροφορίες Ανατομίας, Φυσιολογίας, Παθολογίας και Μαιευτικής. Στην Βαβυλώνα, ο περίφημος Κώδικας του Χαμουραμπί, περιέχει κανόνες άσκησης της ιατρικής και πολύ αυστηρές ποινές για τυχόν παραβάσεις.
Στην Κίνα το ιατρικό σύστημα ξεκινάει κατά την παράδοση με τον Φου Χσι (30ος αι. π.κ.ε.) και συνεχίζεται με τους Σεν Νουνγκ και Χουάνγκ Τι (27ος αι. π.κ.ε.). Η Κινέζικη Ιατρική βασίζεται στην δυαδική κοσμοθεωρία του Γιν-Γιάνγκ (θηλυκή και αρσενική όψη της ενέργειας) και προσπαθεί να εξισορροπήσει τις δύο αυτές δυνάμεις για να πετύχει την ισορροπία (υγεία). Η πανάρχαια μέθοδος του Βελονισμού κατάγεται απ’ την Κίνα και προσπαθεί ενεργώντας σε κάποια ενεργειακά κανάλια (μεσημβρινούς) του ανθρώπινου σώματος να πετύχει αυτή την ισορροπία. Ανεπτυγμένη επίσης ήταν και η φαρμακολογία. Ο Λι Σιχ-Τσεν στο έργο του “Μεγάλη Φαρμακολογία” (16ος αι. μ.κ.ε.) αναφέρει την χρήση περισσότερων από χιλίων φυτικών φαρμάκων γνωστών απ’ την αρχαιότητα. Αλλά και ένα σύγγραμμα του 27 αι. π.κ.ε. (μάλλον του Αυτοκράτορα Σεν Νουνγκ) περιγράφει τις θεραπευτικές ιδιότητες πάρα πολλών φαρμακευτικών φυτών.
Σε ανασκαφές που έγιναν στο Μεξικό, βρέθηκαν ανθρώπινα κρανία που χρονολογούνται στην εποχή των Μάγιας, στα οποία είχε γίνει χειρουργική επέμβαση· μάλιστα ο ασθενής είχε ζήσει για αρκετά χρόνια μετά την εγχείρηση όπως φαίνεται απ’ την ανάπτυξη των οστών του κρανίου στο σημείο τομής.
Θα μπορούσε να αναφερθεί ακόμα μια πληθώρα ενδείξεων (ουσιαστικά είναι αποδείξεις) κατοχής γνώσεων από αρχαίους πολιτισμούς σ’ όλες τις άκρες της Γης, αφού αυτές προκύπτουν συνεχώς από τις έρευνες των αρχαιολόγων και την συνεργασία τους με ειδικούς άλλων επιστημών. Οι γνώσεις αυτές για κάποιο λόγο χάθηκαν ή δεν θεωρήθηκαν σημαντικές στο χτίσιμο του σημερινού πολιτισμού (sic). Συνηθίζουμε λοιπόν σήμερα να λέμε ότι ο πολιτισμός μας (επιστημονικός και τεχνολογικός) έχει σαν γενέτειρά του την Αρχαία Ελλάδα.
Η σύγχρονη τεχνολογία, έχει καταφέρει σήμερα μέσω των τηλεπικοινωνιών και της κυβερνητικής να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά, με την έννοια ότι επιτρέπει την διακίνηση και την ανταλλαγή ιδεών ανά την υφήλιο σε ελάχιστο χρόνο. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι έτσι σχηματίζεται ένα παγκόσμιο δίκτυο, το οποίο πολλοί θεωρούν το «κεντρικό νευρικό σύστημα» ενός Παγκόσμιου Εγκέφαλου (Νου). Οι μελλοντολόγοι πιστεύουν ότι αυτό το σύστημα είναι απλά η βάση μιας δυναμικά αναπτυσσόμενης Νοόσφαιρας, ενός «νοητικού πεδίου» της Γης, το οποίο θα αποτελεί την συνάθροιση όλων των μορφογενετικών πεδίων της Γης. Ενός πεδίου που περιέχει την συλλογική γνώση όλης της ανθρωπότητας, μιας έννοιας που παραπέμπει στο Συλλογικό Υποσυνείδητο του Carl Jung.
Την ιδέα της Νοόσφαιρας παρουσίασε για πρώτη φορά ο Ιησουίτης ιερέας και παλαιοντολόγος Pierre Teilhard de Chardin, πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση του Internet. Ο Chardin πίστευε ότι σταδιακά αλλά σταθερά, η ανθρωπότητα ακολουθεί μια πορεία από την ατομική συνειδητότητα προς μια συλλογική συνειδητότητα, μια πανανθρώπινη υπερ-συνείδηση. Είναι άραγε δυνατόν, η σημερινή τεχνολογία, να μας οδηγήσει σε μια τεχνολογική / πνευματική μοναδικότητα, την οποία ο Chardin συνήθιζε να αποκαλεί «σημείο Ω». (αναζήτησε το άρθρο: Νοόσφαιρα: Η Αχανής Άυλη Φυλακή του Sapiens).
Σύμφωνα λοιπόν με τον Chardin αλλά και σύμφωνα με τον Ρώσο βιολόγο Vladimir Ivanovich Verdansky, η Γη μετατρέπεται από μία Βιόσφαιρα, σε μια σφαίρα μετασχηματισμού της κοσμικής ενέργειας σε ζωή, σε μια Νοόσφαιρα. Η Βιόσφαιρα αποτελεί μια λεπτή μεμβράνη που περιβάλει την Γη, περιλαμβάνοντας ουσιαστικά τον χώρο όπου μπορούν να επιβιώσουν οι βιολογικοί οργανισμοί. Μπορεί να θεωρηθεί σαν μια ξεχωριστή οντότητα πάνω στον πλανήτη μας. Ο Verdansky όριζε την Βιόσφαιρα ως εξής:
«Βιόσφαιρα: είναι η μοναδική, μέγιστη γεωλογική δύναμη στην Γη, η οποία κινείται, επεξεργάζεται και ανακυκλώνει δισεκατομμύρια τόνους μάζας κάθε χρόνο. Είναι το κεντρικό υποσύστημα ενός κεντρικού κυβερνητικού συστήματος, της Γης, το οποίο τείνει προς μία δυναμική ανισορροπία και προς μία τρομακτική εσωτερική ανομοιότητα.»
Αυτή η βιόσφαιρα θα μεταμορφωθεί μέσω βιοχημικών καύσεων σε μία «τεχνόσφαιρα», η οποία με την σειρά της θα κορυφωθεί στην Νοόσφαιρα: την σφαίρα της νόησης και της συλλογικής διάνοιας.
Σύμφωνα με τον Verdansky, η Νοόσφαιρα ήδη περιβάλει την Γη, αλλά βρίσκεται σε ασυνείδητη κατάσταση, λειτουργώντας μηχανικά. Όταν θα γίνει πλήρως συνειδητή θα δημιουργήσει ένα νέο επίπεδο συνειδητότητας, ανοίγοντας νέους και δυναμικούς ορίζοντες. Ο Chardin απ’ την μεριά του πιστεύει ότι ο όρος «Νέα Ιερουσαλήμ» της Βίβλου, αναφέρεται στις αντανακλάσεις αυτού του κόσμου διαμέσου της ιστορίας. Ο Verdansky ονόμασε την γεωλογική περίοδο μετασχηματισμού της Βιόσφαιρας, «Ψυχοζωική περίοδο».
Τεχνόσφαιρα.
Η Τεχνόσφαιρα είναι το στάδιο μετάβασης από την Βιόσφαιρα στην Νοόσφαιρα. Πρόκειται για ένα τεχνητό επίπεδο, δημιούργημα της τεχνολογίας, που καλύπτει σαν «γιγαντιαίο σεντόνι» την Γη. Αυτό το «στρώμα» τεχνολογίας θα επιτρέψει την γέννηση της Νοόσφαιρας. Η Τεχνόσφαιρα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις παγκόσμιες οικονομικές αγορές καθώς και το δίκτυο της πολεμικής βιομηχανίας, αλλά και τον παγκόσμιο ιστό ανταλλαγής πληροφοριών (Internet κι άλλες τηλεπικοινωνίες). Εξαιτίας της μεγάλης εκπομπής χημικών και ακτινοβολίας από την Τεχνόσφαιρα, η Βιόσφαιρα έχει εισέλθει σε μια περίοδο κρίσης και βιοχημικής ανάφλεξης. Αυτό όμως θα είναι το προοίμιο της έλευσης της Νοόσφαιρας, η οποία όμως θα επιφέρει ξανά ισορροπία και σταθερότητα στην Βιόσφαιρα. Αυτά τουλάχιστον υποστηρίζει ο Dr. Jose Arguelles.
Ο σχηματισμός αυτής της Νοόσφαιρας είναι σταδιακός: από την απλοϊκή σκέψη των αρχαϊκών χρόνων μέχρι την σύγχρονη εποχή της πληροφορίας και της κυβερνητικής. Το πρώτο μεγάλο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε με την χρήση του προφορικού λόγου. Ήταν η μετάβαση, σε ένα ανώτερο επίπεδο επικοινωνίας, το οποίο επέτρεψε την διάδοση της γνώσης, έστω και σε περιορισμένο αριθμό μελών της ανθρωπότητας. Η εξέλιξη αυτή διαφοροποίησε τον άνθρωπο απ’ το ζωικό βασίλειο. Η επόμενη εξέλιξη υπήρξε ο γραπτός λόγος, που συνέβαλε στην περαιτέρω εξάπλωση της γνώσης. Προφορικός και γραπτός λόγος συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της φιλοσοφίας, της μουσικής, της ποίησης και στην γενικότερη ανύψωση του πολιτισμού.
Είχαμε πλέον περάσει σαν ανθρωπότητα σε μια εποχή διανοητικής εξέλιξης. Άρχισαν να σχηματίζονται ολόκληρα συστήματα σκέψης. Ένα επιπλέον μέσο διάδοσης της γνώσης υπήρξε η τυπογραφία η οποία επιτάχυνε τρομακτικά την διάδοση της γνώσης. Σήμερα σαν αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης και των τεχνολογικών αλμάτων του 19ου και του 20ου αιώνα, έχουμε φτάσει σε μια πολυμεσική διακίνηση πληροφοριών, μέσω του τηλεφώνου, της φωτογραφίας, του βίντεο και των δικτύων υπολογιστών. Καθοριστικό ρόλο σ’ αυτά τα τεχνολογικά άλματα έπαιξαν η πολεμική βιομηχανία και οι παγκόσμιες οικονομικές αγορές. Μ’ άλλα λόγια, ο πόλεμος (κυρίως οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι) καθώς και το κυνήγι του κέρδους μέσω μιας σταδιακής οικονομικής παγκοσμιοποίησης.
Έτσι η Τεχνόσφαιρα εξελίχθηκε σε ένα «παγκόσμιο καρκίνωμα» που είχε την κορύφωσή του στην χρήση της πυρηνικής βόμβας στην Χιροσίμα (αναζήτησε το άρθρο: Οι Μεγάλες Συμπτώσεις του Κόσμου) και στην εποχή του ψυχρού πολέμου. Αυτό το τεχνητό δημιούργημα της Τεχνόσφαιρας έφτασε να αποτελεί μια καταστροφική τεχνοκρατική μηχανή κατά τον Dr. Jose Arguelles. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια μηδενιστική φάση, γεμάτη σύγχυση ρόλων και σκοπών. Φαίνεται να τελειώνει η εποχή του Homo Sapiens και να αναδύεται η εποχή του Homo Sapiens Cyberneticus.
Το «σημείο Ω» και η Νοόσφαιρα
Ο Chardin αντιλαμβάνεται την δημιουργία της Νοόσφαιρας σαν την ενοποίηση του υλισμού και της πνευματικότητας σε ένα «σημείο Ω» όπως το αποκαλεί. Όρισε το «σημείο Ω», ως «το σημείο σύγκλισης της ανθρώπινης εξέλιξης για την ανάδυση του υπερ-προσωπικού». Είναι το σημείο μιας παγκόσμιας υπερσυνειδητής τηλεπάθειας. Πρόκειται για το αποκορύφωμα της τέχνης, της φιλοσοφίας, του πολιτισμού και της επιστήμης σε μία δυναμική μοναδικότητα.
Το σημείο αυτό θα επιτευχθεί, όταν αφού σαν ανθρωπότητα έχουμε τιθασσεύσει τα στοιχεία της φύσης, θα αναζητήσουμε τον Θεό και την συμπόνια. Θα είναι σαν να ανακαλύπτει ο άνθρωπος την φωτιά, για δεύτερη φορά στην ιστορία.
Για τους μελλοντολόγους το «σημείο Ω» θα προκύψει από μια πνευματική κορύφωση της Κυβερνητικής. Για αυτούς θα είναι η αυγή του ανθρώπου-Θεού, του Homo Sapiens Cyberneticus, του δημιουργού ενός τεχνολογικού/πνευματικού κόσμου. Αυτό θα είναι το επόμενο στάδιο της εξέλιξής μας: ο άνθρωπος-Θεός που ενοποιεί μέσα του όλες τις συνιστώσες του πολιτισμού. Για κάποιους μελλοντολόγους, όπως ο Philip K . Dick, αυτή η τεράστια παγκόσμια ροή πληροφοριών θα προκαλέσει την ανασύσταση της κλασικής φιλοσοφικής έννοιας του Λόγου. Η πληροφορία θα αποτελεί μια ζωντανή οντότητα. Για τον Dick, αυτή η εποχή δεν είναι μακριά, ενώ για άλλους θεωρείται κάτι πολύ μακρινό.
Απ’ την άλλη μεριά, οι επικριτές αυτής της εικόνας του μελλοντικού κόσμου, ισχυρίζονται ότι δεν πρόκειται παρά για μια μεταφυσική προέκταση του παγκόσμιου δικτύου πληροφοριών. Μια φανταστική προέκταση που δεν έχει κανένα ίχνος πνευματικότητας.
Όμως, ενδιαφέρον θα ήταν να εξετάσουμε μια λογική αναλογίας που παραθέτουν οι υποστηρικτές της θεωρίας του επερχόμενου «σημείου Ω»: ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναπτύσσεται σε δύο στάδια. Αρχικά με τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων του και σε δεύτερη φάση από τον πολλαπλασιασμό των διασυνδέσεων των εγκεφαλικών κυττάρων (συνάψεις). Αν σκεφτούμε ότι απαιτούνται περίπου 10 δισεκατομμύρια τέτοιες εγκεφαλικές συνάψεις για να έχουμε ένα πλήρη ανθρώπινο εγκέφαλο και ότι, ο πληθυσμός της Γης πλησιάζει τα 10 δισεκατομμύρια, είναι σαν να προσεγγίζουμε την δημιουργία αυτής της πανανθρώπινης διάνοιας. Ο συλλογικός Νους είναι έτοιμος να ξυπνήσει!
Η Δυνατότητα της Πρόγνωσης.
Επιστήμονες λοιπόν, σε εργαστήρια κάνουν αινιγματικά πειράματα που δείχνουν το μέλλον. Λίγοι ήχοι μπορούν να επιταχύνουν τον σφυγμό τόσο, όσο ο κρότος της μπίλιας της ρουλέτας καθώς πέφτει. Περιουσίες μπορούν να κερδιστούν η να χαθούν καθώς σταθεροποιείται η μπίλια στην αριθμημένη της κόγχη. Ο Michael Franklin νομίζει ότι ίσως μπορεί να ισχυριστεί το αδύνατο. Με πάνω από χίλιες δοκιμές, φαίνεται ότι βρήκε τον τρόπο να προβλέψει, με ορθότητα ελαφρώς μεγαλύτερη από την τυχαία εικασία, εάν η μπίλια θα πέσει στο κόκκινο ή στο μαύρο. Δεν θα βρείτε μαγικά ραβδιά η κρυστάλλινες σφαίρες να βοηθούν τον Franklin. Ούτε και χειρίζεται τις δυνάμεις του αυτές μέσα από μια ομιχλώδη σκηνή με σιρίτια και μυστήρια αρώματα. Εργάζεται σε ένα εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στην Santa Barbara.
Ανήκει σε μια μικρή ομάδα ψυχολόγων που ερευνούν την πρόγνωση, την δυνατότητα να προλέγει κανείς το μέλλον. Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι κάποιοι από την ομάδα, συμπεριλαμβανομένου του Franklin, έχουν βγάλει θετικά αποτελέσματα. «Θέλω ακόμα να δω ότι μπορώ πραγματικά να κερδίσω λεφτά με αυτό» λέει ο Franklin, που βαθμολογεί την εμπιστοσύνη του στα δεδομένα με 7,5 βαθμούς στους 10. «Ως επιστήμων, πρέπει να είμαι αγνωστικιστής».
Εάν η πρόβλεψη προκύψει να είναι πραγματική, θα ταρακουνήσει τα θεμέλια της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Λίγοι είναι οι επιστήμονες που θα στοιχημάτιζαν γι’ αυτήν την έκβαση ωστόσο. Οι περισσότεροι περιμένουν ότι τα αινιγματικά αποτελέσματα θα αρχίσουν να εξατμίζονται καθώς άλλοι θα επιχειρούν να επαναλάβουν τα πειράματα. Ακόμα κι έτσι, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει την επιστήμη με τον τρόπο που την ξέρουμε. Ο Franklin και οι συνεργάτες του χρησιμοποιούν όλοι καθιερωμένες ερευνητικές μεθόδους που συνήθως δεν αμφισβητούνται. Εάν τέτοιες μέθοδοι μπορούν να οδηγήσουν σεβαστούς επιστήμονες σε τέτοια σημαντικά λάθη, πόσες άλλες έρευνες θα μπορούσαν παρομοίως να ακυρωθούν;
Παρά τον εκτεταμένο σκεπτικισμό από τους επιστήμονες της κυρίαρχης τάσης, οι μελέτες για πρόβλεψη και άλλες μορφές εξωαισθητήριας αντίληψης έχουν μακριά ιστορία. Στην δεκαετία του 1940 είχαν να κάνουν με το μάντεμα καρτών, το 1980 με την δυνατότητα επίδρασης σε γεννήτριες τυχαίων αριθμών και την τελευταία δεκαετία με το επονομαζόμενο ‘προαίσθημα’, στο οποίο οι εθελοντές εμφάνιζαν αλλαγές στην αγωγιμότητα του δέρματός τους λίγο πριν δουν εικόνες που προκαλούν ταραχή. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, ανεξάρτητοι ερευνητές απέτυχαν να επαναλάβουν τα αρχικά αποτελέσματα, καταλήγοντας τελικά στο ότι επρόκειτο για ελαττωματικές πειραματικές διαδικασίες ή για συμπτώσεις.
Εν τούτοις, ακόμα και οι σκεπτικιστές έπρεπε να δουν το θέμα πιο προσεκτικά όταν ο Daryl Bem, αξιοσέβαστος ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Cornell στη Νέα Υόρκη, ανέφερε κάποια θετικά αποτελέσματα στο περιοδικό Journal of Personality and Social Psychology. «Όταν ο Daryl Bem μιλάει, εμείς ακούμε,» λέει ο Jeff Galak του Πανεπιστημίου Carnegie Mellon στο Pittsburgh της Pennsylvania.
Η ελκυστικότητα της δουλειάς του Bem βασίζεται στο ότι χρησιμοποίησε αποδεκτά ψυχολογικά πειράματα, αλλά με έναν ελιγμό. Αμέτρητες έρευνες, για παράδειγμα, έδειξαν ότι η αντιγραφή μιας λίστας από λέξεις είναι ένας τρόπος για να τις θυμηθεί κανείς πιο εύκολα αργότερα. Ο Bem κατά κάποιον τρόπο αντέστρεψε την σειρά των δύο γεγονότων. Τα υποκείμενα του πειράματός του είδαν την λίστα για σύντομο χρονικό διάστημα και ελέγχθηκαν για την αρχική ανάκλησή τους.
Στην συνέχεια τους δόθηκε μια μικρότερη, τυχαία συλλογή από λέξεις που άνηκαν στην ίδια λίστα, για την οποία τους ζητήθηκε να δακτυλογραφήσουν τις λέξεις και να τις απομνημονεύσουν. Με έκπληξη παρατηρήθηκε πως ήταν πιο πιθανό να έχουν θυμηθεί τις λέξεις αυτές κατά την διάρκεια του αρχικού τεστ μνήμης, πριν καν δουν την λίστα. Η διαφορά μεταξύ των δύο συνόλων από λέξεις ήταν ελαφριά, μόλις 2.27 τοις εκατό, αλλά στατιστικώς σημαντική.
Ένα άλλο από τα πειράματα του Bem εστιάστηκε σε ένα ψυχολογικό φαινόμενο που είναι γνωστό ως εξοικείωση (habituation). Εάν ζητείται στους εθελοντές να επιλέξουν μεταξύ δύο παρομοίων εικόνων, θα τείνουν να προτιμήσουν μια εικόνα που είχαν δει από πριν από μια εικόνα που δεν την έχουν ξαναδεί. Ξανά ο Bem αντέστρεψε την σειρά, έδειξε στα υποκείμενα δύο νέες εικόνες και τους ζήτησε να επιλέξουν ποια από τις δύο τους άρεσε περισσότερο, πριν τους ξαναδείξει την μία εκ των δύο εικόνων αμέσως μετά. Βρήκε ότι περίπου στο 54% των περιπτώσεων, οι άνθρωποι προτίμησαν την εικόνα στην οποία θα κατέληγαν να δουν ξανά αμέσως μετά.
Εξέθεσε εννέα τέτοια πειράματα αντιστροφής χρονικής σειράς, σε οκτώ από τα οποία τα μεταγενέστερα γεγονότα εμφανίστηκε ότι επηρέασαν την προγενέστερη συμπεριφορά των ατόμων. Τα αποτελέσματα ήταν πολύ λεπτές διαφορές, τυπικά κυμαίνονταν στο 2 με 4 τοις εκατό, αλλά οι στατιστικοί έλεγχοι που διεξήγαγε ο Bem έδειξαν ότι ήταν απίθανο να έχουν συμβεί κατά τύχη. Εάν τα λάμβανε κανείς υπόψη όλα μαζί, τα πειράματα υποδείκνυαν με ισχυρό τρόπο ότι οι άνθρωποι μπορούν πράγματι να «νιώσουν το μέλλον», κατέληξε ο Bem.
Μετά την εμφάνιση των μελετών του Bem, δύο ακόμα ερευνητές παρουσίασαν παρόμοια αποτελέσματα στο συνέδριο Towards a Science of Consciousness (Προς μια Επιστήμη της Συνείδησης) που έγινε στην Στοκχόλμη της Σουηδίας, τον Μάιο του 2011. Ο Franklin ήταν ένας από αυτούς. Ζήτησε στους εθελοντές να αναγνωρίσουν συγκεκριμένα πολύπλοκα γεωμετρικά σχήματα, κάποια από τα οποία θα χρησιμοποιούσαν για εξάσκηση λίγο αργότερα. Σε συμφωνία με τα αποτελέσματα του Bem, η επίδοσή τους στο πρώτο έργο φάνηκε να έχει επηρεαστεί από τα σχήματα που είδαν στην μεταγενέστερη διαδικασία της εξάσκησης.
Ο Franklin αναρωτήθηκε εάν θα μπορούσε να προσαρμόσει την μέθοδό του για να κάνει πιο χρήσιμες προβλέψεις. Ας υποθέσουμε ότι η επιλογή των σχημάτων για την εξάσκηση καθοριζόταν από την περιστροφή ενός τροχού ρουλέτας, για παράδειγμα. Θα μπορούσε τότε να χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα των δοκιμών του πειραματικού υποκειμένου για να προβλέψει εάν η μπίλια θα πέσει στο κόκκινο ή στο μαύρο.
«Εάν γνωρίζεις ποια συνθήκη εξάσκησης θα τους τύχει, τότε μπορείς να πεις -εντάξει, πρόκειται να προβλέψω ότι η περιστροφή της ρουλέτας θα βγάλει κόκκινο» λέει ο Franklin. Αρκετά σίγουρος, όταν προσπάθησε πραγματικά να το κάνει κατάφερε όντως να μαντέψει την κατάληξη της μπίλιας της ρουλέτας σε ένα άλλο δωμάτιο με ακρίβεια 57% στις φορές που έγιναν οι δοκιμές, κάτι που θα ήταν αρκετό για να έχει ένα μικρό κέρδος εάν στοιχημάτιζε με κανονικά χρήματα σε ένα παιχνίδι.
Ο Dick Bierman, φυσικός και γνωσιακός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ στην Ολλανδία, στο μεταξύ, έδειξε στους εθελοντές μια κλασική οπτική πλάνη που είναι γνωστή ως ο κύβος του Necker. Πρόκειται για ένα δισδιάστατο σχέδιο ενός κύβου που η τρισδιάστατη αντιληπτική του εντύπωση εναλλάσσεται δείχνοντας προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Τα υποκείμενα έπρεπε να δηλώσουν ποια από τις δύο εναλλακτικές αντιλήψεις είχαν και πότε άλλαζε η αντίληψή τους.
Στην συνέχεια ο Bierman έδειξε σε κάθε εθελοντή ένα χρωματισμένο σχέδιο κύβου που αναμφίβολα παρίστανε μια από τις δύο αντιλήψεις, την προς τα πάνω ή την προς τα κάτω. Όσοι στην μεταγενέστερη χρωματισμένη απεικόνιση είδαν την προς τα πάνω εικόνα, αφιέρωσαν περισσότερο χρόνο στο να αντιλαμβάνονται τον κύβο του Necker με την προς τα πάνω κατεύθυνση, το αντίστοιχο συνέβη και σε όσους επιδείχτηκε στην συνέχεια η προς τα κάτω κατεύθυνση στην χρωματιστή εικόνα. Όπως και με την έρευνα του Bem, η διαφορά ήταν ελαφριά, μόλις 3% περίπου, αλλά ήταν απίθανο να έχει συμβεί από τύχη.
Με μια πρώτη ματιά, τα πειράματα αυτά φαίνεται να καταρρίπτουν την συμβατική έννοια της αιτίας και του αποτελέσματος. Θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι τα προαισθήματα όντως μας λένε κάτι για το μέλλον. Ίσως να μπορούσαμε ακόμα και να «θυμηθούμε» τα αποτελέσματα της επόμενης κλήρωσης του λαχείου.
Κι όμως, κανένα από τα προαναφερθέντα δεν θα κατέρριπτε τους νόμους της φυσικής όπως τους γνωρίζουμε, εφόσον οι εξισώσεις της φυσικής είναι στην πλειονότητά τους «συμμετρικές στον χρόνο», σημειώνει ο Daniel Sheehan, φυσικός του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο San Diego.
«Εάν επρόκειτο να πεις ότι το παρελθόν επιδρά στο παρόν, ο καθένας θα έλεγε εντάξει. Αλλά μπορείς επίσης να πεις ότι οι οριακές συνθήκες του μέλλοντος επηρεάζουν το παρόν. Το μέλλον έχει μια ίση απόκριση στο παρόν όπως έχει το παρελθόν.» λέει ο Sheehan, που οργάνωσε ένα συμπόσιο για την αντίστροφη αιτιότητα το 2011 για μια τοπική συνάντηση της Αμερικάνικης Ένωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης (American Association for the Advancement of Science) στο San Diego.
Εμφάνιση ρωγμών.
Πράγματι, ακόμα και κάποια πειράματα της φυσικής μπορούν να ερμηνευτούν ως αιτιότητα που κινείται αντίστροφα στο χρόνο. Ένα φωτόνιο που περνάει μέσα από μία ή δύο στενές σχισμές θα συμπεριφερθεί σαν κύμα ή σαν σωματίδιο, ανάλογα με το πόσες σχισμές είναι ανοιχτές, ακόμα κι αν οι σχισμές διευθετηθούν αφότου περάσει το φωτόνιο. Το πείραμα μπορεί επίσης να εξηγηθεί χωρίς την επίκληση αντίστροφης αιτιότητας, αλλά τα επιχειρήματα τείνουν να είναι ιδιαίτερα στρυφνά, σύμφωνα με τον Sheehan.
Η μεγάλη πλειοψηφία των επιστημόνων δεν θα δεχτούν τις ερμηνείες αυτές ακόμα. «Πριν προχωρήσεις σε προσπάθειες να προσαρμόσεις αυτά τα φαινόμενα στην φυσική, δείξε μας ότι τα φαινόμενα υπάρχουν» λέει ο James Alcock, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο York του Τορόντο, στον Καναδά. Κι αν κοιτάξει κανείς λίγο πιο προσεκτικά τις τελευταίες μελέτες, αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές στην φαινομενικά πειστική τους πρόσοψη.
Καταρχάς, οι στατιστικές αναλύσεις που προορίζονται να απομακρύνουν αποτελέσματα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν συμβεί από τύχη, ίσως να κρύβουν λανθασμένες θετικές απαντήσεις. Με την χρήση της κλασικής στατιστικής τεχνικής, οι ερευνητές προσπαθούν να εκτιμήσουν την πιθανότητα τα αποτελέσματά τους να συμβαίνουν σύμφωνα με την επονομαζόμενη «μηδενική υπόθεση», που σημαίνει ότι τίποτε αντικανονικό δεν συμβαίνει, δηλαδή ότι δεν ισχύει η πρόγνωση. Εάν αυτή η πιθανότητα είναι αρκετά μικρή, καταλήγουν ότι θα πρέπει να ισχύει η εναλλακτική υπόθεση, η οποία στα συγκεκριμένα πειράματα είναι ότι ισχύει η πρόγνωση.
Αλλά πουθενά στην διαδικασία δεν υπολογίζουν τα πειράματα το πόσο πιθανές θα ήταν οι παρατηρήσεις εάν λαμβανόταν υπόψη η εναλλακτική υπόθεση. Εάν κάνει κανείς αυτόν τον υπολογισμό, χρησιμοποιώντας μια άλλη μέθοδο που είναι γνωστή ως μπαεσιανή (Bayesian) στατιστική, τα αποτελέσματα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση.
Ας υποθέσουμε ότι ρίχνετε ένα καλοζυγισμένο κέρμα 1000 φορές και φέρνει 527 φορές κορώνα. Οι πιθανότητα να απέχει το αποτέλεσμα τόσο πολύ από το 50:50 είναι κάπως λιγότερες από 1 προς 20. Είναι δελεαστικό να σκεφτεί κανείς ότι υπάρχουν 20 προς 1 πιθανότητες το νόμισμα να ήταν κατασκευασμένο έτσι ώστε να «προτιμά» την μία από τις δύο όψεις, αλλά δεν πρόκειται γι’ αυτήν την περίπτωση, λέει ο Jeff Rouder, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Missouri στην Columbia.
Ακόμα και η καλύτερη εναλλακτική, ένα νόμισμα που δίνει κορώνα 52.7% των φορών, παρέχει πιθανότητα μόλις 0.025 του να φέρει ακριβώς 527 φορές κορώνα, κάτι που είναι μονάχα τέσσερις φορές βελτίωση πάνω από τις πιθανότητες του να φέρει ακριβώς 527 κορώνες ένα καλοζυγισμένο νόμισμα. «Με άλλα λόγια, αυτή η νέα εναλλακτική δεν είναι πολύ περισσότερο πιθανή από αυτήν που απέρριψα» λέει ο Rouder. Άλλες εναλλακτικές, ότι το νόμισμα θα φέρει κορώνα στο 55% των φορών ας πούμε, προσφέρουν ακόμα λιγότερο απ’ ότι ένα προβάδισμα από την μηδενική υπόθεση.
Εάν κοιτάξει κανείς τα δεδομένα του Bem με τον παραπάνω τρόπο, η μπαεσιανή επανανάλυση από τον Eric-Jan Wagenmakers, μαθηματικό ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και ο Rouder βρήκαν ότι η περίπτωση της πρόγνωσης δεν είναι πειστική. Τέτοιες αναλύσεις έχουν όμως τα δικά τους ερωτήματα, στην προκειμένη περίπτωση το πόσο πολύ πρόγνωση θα έπρεπε να επηρεάσει τα αποτελέσματα των πειραμάτων. Σύμφωνα πάντως με την μπαεσιανή ανάλυση που έκανε ο ίδιος ο Bem στα πειράματά του, αντιμετωπίζοντάς τα ως σύνολο, παρείχαν πιθανότητες 13,000 προς 1 υπέρ του ισχυρισμού της πρόγνωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου