Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΥΠΕΡ ΚΤΗΣΙΦΩΝΤΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

ΔΗΜ 18.252–255

Η σαθρότητα του επιχειρήματος ότι η κακή τύχη του Δημοσθένη συμπαρασύρει και την τύχη της πόλης

Ύστερα από μια επίθεση με σκληρούς χαρακτηρισμούς εναντίον του πολιτικού του αντιπάλου, του Αισχίνη, ο Δημοσθένης, στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι άξιζε τον τιμητικό στέφανο (βλ. σχετικά ΔΗΜ 18.1–7) αναφέρθηκε στην εμπιστοσύνη που του έδειξε ο λαός μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ) παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες των αντιπάλων του να τον πλήξουν με συνεχείς κατηγορίες.

[252] Πανταχόθεν μὲν τοίνυν ἄν τις ἴδοι τὴν ἀγνωμοσύνην
αὐτοῦ καὶ τὴν βασκανίαν, οὐχ ἥκιστα δ’ ἀφ’ ὧν περὶ τῆς
τύχης διελέχθη. ἐγὼ δ’ ὅλως μέν, ὅστις ἄνθρωπος ὢν
ἀνθρώπῳ τύχην προφέρει, ἀνόητον ἡγοῦμαι· ἣν γὰρ ὁ βέλ-
τιστα πράττειν νομίζων καὶ ἀρίστην ἔχειν οἰόμενος οὐκ οἶδεν
εἰ μενεῖ τοιαύτη μέχρι τῆς ἑσπέρας, πῶς χρὴ περὶ ταύτης
λέγειν ἢ πῶς ὀνειδίζειν ἑτέρῳ; ἐπειδὴ δ’ οὗτος πρὸς πολλοῖς
ἄλλοις καὶ περὶ τούτων ὑπερηφάνως χρῆται τῷ λόγῳ, σκέ-
ψασθ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ θεωρήσατε ὅσῳ καὶ ἀλη-
θέστερον καὶ ἀνθρωπινώτερον ἐγὼ περὶ τῆς τύχης τούτου
διαλεχθήσομαι. [253] ἐγὼ τὴν τῆς πόλεως τύχην ἀγαθὴν ἡγοῦμαι,
καὶ ταῦθ’ ὁρῶ καὶ τὸν Δία τὸν Δωδωναῖον ὑμῖν μαντευόμενον,
τὴν μέντοι τῶν πάντων ἀνθρώπων, ἣ νῦν ἐπέχει, χαλεπὴν
καὶ δεινήν· τίς γὰρ Ἑλλήνων ἢ τίς βαρβάρων οὐ πολλῶν
κακῶν ἐν τῷ παρόντι πεπείραται; [254] τὸ μὲν τοίνυν προελέσθαι
τὰ κάλλιστα καὶ τὸ τῶν οἰηθέντων Ἑλλήνων, εἰ προοῖνθ’
ἡμᾶς, ἐν εὐδαιμονίᾳ διάξειν αὐτῶν ἄμεινον πράττειν, τῆς
ἀγαθῆς τύχης τῆς πόλεως εἶναι τίθημι· τὸ δὲ προσκροῦσαι
καὶ μὴ πάνθ’ ὡς ἐβουλόμεθ’ ἡμῖν συμβῆναι, τῆς τῶν ἄλλων
ἀνθρώπων τύχης τὸ ἐπιβάλλον ἐφ’ ἡμᾶς μέρος μετειληφέναι
νομίζω τὴν πόλιν. [255] τὴν δ’ ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν καὶ τὴν
ἑνὸς ἡμῶν ἑκάστου ἐν τοῖς ἰδίοις ἐξετάζειν δίκαιον εἶναι
νομίζω. ἐγὼ μὲν οὑτωσὶ περὶ τῆς τύχης ἀξιῶ, ὀρθῶς καὶ
δικαίως, ὡς ἐμαυτῷ δοκῶ, νομίζω δὲ καὶ ὑμῖν· ὁ δὲ τὴν
ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν τῆς κοινῆς τῆς πόλεως κυριωτέραν
εἶναί φησι, τὴν μικρὰν καὶ φαύλην τῆς ἀγαθῆς καὶ μεγάλης.
καὶ πῶς ἔνι τοῦτο γενέσθαι;

***

[252] Και από παντού μεν θα ηδύνατο τις να ίδη, την κακοβουλίαν και τον φθόνον αυτού, όχι ολιγώτερον δε, από όσα είπε περί της τύχης. Εγώ δε γενικώς θεωρώ ανόητον εκείνον, ο οποίος, εν ω είναι άνθρωπος, ονειδίζει άνθρωπον διά την τύχην του. Διότι ο νομίζων εαυτόν πανευτυχή, και ο φανταζόμενος ότι έχει αρίστην τύχην, αγνοεί αν αύτη θα παραμένη η ιδία μέχρις το εσπέρας, πώς λοιπόν ημπορεί να ομιλή περί αυτής, και διατί να ονειδίζη τον άλλον; Επειδή δε αυτός, εκτός πολλών άλλων, και περί τούτων ωμίλησε με έπαρσιν, σκεφθήτε, πολίται Αθηναίοι, και ιδέτε πόσον πλησιέστερα προς την αλήθειαν, και ανθρωπινότερον, θα ομιλήσω εγώ διά την τύχην αυτού.

[253] Εγώ την τύχην της πόλεως θεωρώ καλήν, και βλέπω ότι τούτο εχρησμοδότησεν εις σας και ο Δωδωναίος Ζευς· αλλά την τύχην ήτις τώρα επικρατεί εις όλους τους ανθρώπους, την θεωρώ αθλίαν και φοβεράν. Διότι ποίος εκ των Ελλήνων, ή ποίος εκ των βαρβάρων, δεν δοκιμάζει σήμερον πολλάς συμφοράς; [254] Το να προτιμήση λοιπόν η πόλις τα άριστα, και το να είναι ευτυχεστέρα από τους Έλληνας, τους νομίσαντας ότι θα ζήσουν ευδαίμονες, εάν μας εγκαταλείψουν, υπολογίζω ότι οφείλεται εις την καλήν τύχην της πόλεως· το ότι δε προσέκρουσεν εις εμπόδια, και το ότι δεν συνέβησαν εις ημάς όλα, όπως ηθέλαμεν, νομίζω, ότι η πόλις μετέσχε της τύχης των άλλων ανθρώπων, κατά το αναλογούν εις ημάς μερίδιον.

[255] Την δε ατομικήν μου τύχην, και την τύχην ενός εκάστου εξ ημών, νομίζω ότι είναι δίκαιον να εξετάζωμεν από τον ατομικόν βίον εκάστου. Εγώ μεν λοιπόν αυτήν την γνώμην έχω περί της τύχης, ορθώς και δικαίως, όπως πιστεύω, νομίζω δε και σεις. Αυτός όμως ισχυρίζεται ότι η ατομική τύχη, η ιδική μου, είναι επικρατεστέρα της κοινής τύχης της πόλεως, δηλαδή η μικρά και ευτελής, της καλής και μεγάλης. Και πώς είναι δυνατόν να γίνη τούτο;