Οι τοιχογραφίες μπορεί να προσφέρουν πληροφορίες για τη μορφή της κοινωνίας στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο. Σπαράγματα από τα μυκηναϊκά ανάκτορα και από την Κνωσό, αλλά και οι καλά διατηρημένες τοιχογραφίες από την πόλη του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι γεγονός, όμως, ότι, επειδή δεν σώζονται κάποιες απευθείας μαρτυρίες για το τι αυτές απεικονίζουν, όλα τα συμπεράσματα προκύπτουν μέσα από τις ερμηνείες της σύγχρονης έρευνας που άλλοτε ακολουθεί πιστά τα εικονιζόμενα στην παράσταση και άλλοτε την ερμηνεύει σε ένα εντελώς συμβολικό επίπεδο.
Οι μυκηναϊκές τοιχογραφίες απεικονίζουν, σύμφωνα, πάντα, με τις ερμηνείες των μελετητών τους πολεμικές και θρησκευτικές σκηνές. Θα μπορούσε, συνεπώς, κάποιος να ισχυριστεί ότι επιβεβαιώνουν τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας όπως αυτή περιγράφεται και στα ομηρικά έπη. Οι πολεμικές σκηνές περιλαμβάνουν άρματα και πολεμιστές και συναντώνται και σε παραστάσεις πάνω σε αγγεία, ή και σε ταφικές στήλες, όπως, για παράδειγμα, σε ανάλογα ευρήματα από τους ταφικούς περιβόλους των Μυκηνών. Στις θρησκευτικές σκηνές εντοπίζονται γυναικείες μορφές που εκλαμβάνονται ως «θεές», «προσκυνήτριες» ή «ιέρειες», οι οποίες, όμως, μπορεί να προσφέρουν και μια εικόνα για το πώς ήταν ή πώς φαντάζονταν οι Μυκηναίοι τις γυναίκες των ανώτατων κοινωνικών στρωμάτων της εποχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των γυναικών αποτελεί η λεγόμενη «Μυκηναία» από το θρησκευτικό κέντρο της Ακρόπολης των Μυκηνών.
Άνθρωποι της αστικής καθημερινότητας συναντώνται, όμως, στις τοιχογραφίες από την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου. Στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης -παρότι η πόλη είναι παλαιότερη από τον μυκηναϊκό κόσμο και δεν εντάσσεται σε αυτόν, αλλά στην προγενέστερη μινωική παράδοση της Κρήτης, γύρω στα μέσα του 16ου αι. π.Χ.- απεικονίζονται μορφές που παραπέμπουν σε συγκεκριμένες ασχολίες και δράσεις. Μια πόλη, οι κάτοικοί της και ένας στόλος που την προσεγγίζει, ένας ψαράς με ιδιαίτερη κόμμωση, δύο αγόρια που πυγμαχούν με την ίδια με τον ψαρά κόμμωση, μια «ιέρεια», δείχνουν ανθρώπους της Εποχής του Χαλκού. Το ίδιο συμβαίνει και με την περίφημη «Παριζιάνα» από την Κνωσό, μια γυναίκα που σε αυτήν αναγνωρίστηκε μια κομψή Μινωίτισσα, ή στον περίφημο «Πρίγκιπα με τα κρίνα» από το ίδιο μινωικό ανάκτορο, μια αρκετά αμφιλεγόμενη για το θέμα της τοιχογραφία, που πιστευόταν ότι παρίστανε κάποιο πριγκιπόπουλο της εποχής.
Είναι προφανές ότι από τις τοιχογραφίες προκύπτει η ύπαρξη μιας διαστρωματωμένης κοινωνίας στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο, τα ανώτερα στρώματα της οποίας ζούσαν μιαν εκλεπτυσμένη ζωή, ενώ ασκούσαν διάφορες δραστηριότητες, κάποιες από τις οποίες ήταν τελετουργικές. Από τον αρχαιολόγο που ανέσκαψε το Ακρωτήρι έχει υποστηριχτεί, για παράδειγμα, η άποψη ότι τα νεαρά πρόσωπα που εικονίζονται στις παραπάνω τοιχογραφίες των κτιρίων της πόλης, τα αγόρια και τα κορίτσια, η «ιέρεια», ο ψαράς και οι πυγμάχοι βρίσκονται ή έχουν ολοκληρώσει το τελετουργικό στάδιο μύησης του εφήβου στην ενήλικη ζωή (βλ. Ντούμας 2009).
Μια ακόμα κατηγορία ευρημάτων της μυκηναϊκής εποχής που υποδηλώνουν την ύπαρξη κάποιας άρχουσας τάξης που ασκούσε έλεγχο στις υπόλοιπες και κατοχύρωνε την ιδιοκτησία της είναι και οι πολυάριθμες, από ποικίλα υλικά σφραγίδες, καθώς και τα σφραγίσματα που διασώζονται επάνω σε διάφορα υλικά. Τα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια είναι τα πιο ονομαστά. Οι παραστάσεις της σφραγιστικής τους επιφάνειας δεν είναι απλά έργα μυκηναϊκής τέχνης. Έχουν εμφανείς συμβολικές τάσεις και είναι πολύ πιθανό να παραπέμπουν σε έναν κόσμο φανταστικό, ο οποίος σχετίζεται με μεταφυσικές αντιλήψεις των Μυκηναίων. Η ίδια η ύπαρξη, όμως, αυτών των δαχτυλιδιών παραπέμπει σε ανθρώπους που μπορεί να θέλουν να διατρανώσουν την παρουσία τους και να κατοχυρώσουν την ταυτότητά τους, διαφοροποιώντας έτσι τον εαυτό τους από άλλους ανθρώπους, ίσους ή και κοινωνικά κατώτερους από αυτούς. Το γεγονός αυτό θυμίζει, βέβαια, και τα ομηρικά έπη αφού η «διάκριση», είτε μέσω της αριστείας, είτε μέσω της επίδειξης πλούτου συνιστά βασική επιδίωξη των ομηρικών ηρώων.
Η κεραμική, τέλος, τα πήλινα αγγεία δηλαδή, προσφέρει με τη διακόσμηση της επιπλέον πληροφορίες για την κοινωνική διαστρωμάτωση στα μυκηναϊκά χρόνια. Στα ομηρικά έπη είναι συχνές οι αναφορές σε αγγεία που αποτελούν τα προσωπικά αντικείμενα πόσης ή κατανάλωσης τροφής των γνωστών ομηρικών ηρώων. Παραδείγματα όπως το λεγόμενο «ποτήρι του Νέστορα», αποδεικνύουν ότι, πολλές φορές, η αρχαιολογία επηρεάζεται και ερμηνεύει τα ευρήματά της σύμφωνα με τα ομηρικά δεδομένα. Είναι, όμως, γεγονός ότι κατά τους αιώνες της μυκηναϊκής ακμής (14ο και 13ο αι. π.Χ.) ένας ρυθμός κεραμικής -ο οποίος αναπτύχθηκε στα μυκηναϊκά ανάκτορα και παραδείγματά του βρέθηκαν μέχρι την Κύπρο και, γενικότερα, την ανατολική Μεσόγειο - αποτελεί στην ουσία κεραμική γοήτρου που συνδέεται με την επίδειξη υπεροχής εκ μέρους της μυκηναϊκής ηγετικής τάξης.
Ο ρυθμός αυτός ονομάστηκε, εύλογα, εικονιστικός γιατί απεικονίζει για πρώτη φορά τόσο εντατικά στην κεραμική την ανθρώπινη μορφή. Οπλισμένοι άνδρες, όπως στον «κρατήρα των πολεμιστών», άρματα, σκηνές κυνηγιού, εμπορικές και ναυτικές σκηνές συγκροτούν το εικονογραφικό θεματολόγιο αυτού του ρυθμού και παραπέμπουν προφανώς σε κοινωνικές αρχές που εξαίρουν τη στρατιωτική ανδρεία, τη ναυτοσύνη και την αναγκαία κοινωνικοοικονομικά ενασχόληση με το εμπόριο (Μπουλώτης 1993: 15). Από τον 12ο αι. π.Χ. ο εικονιστικός ρυθμός εκλείπει ολοένα και περισσότερο, καθώς οι κοινωνικές συνθήκες που τον δημιούργησαν εξασθένησαν κα τελικά εξαφανίστηκαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου