Οι Τυνδαρίδες: Κλυταιμνήστρα - Ελένη

Από τον πατέρα τους, το βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, πήραν αυτόν τον πατρωνυμικό προσδιορισμό: Τυνδαρίδες.

Μητέρα τους η πανέμορφη Λήδα, που δεν γλύτωσε από τον κατάλογο γυναικών που παρέσυρε, μεταμφιεσμένος συνήθως, στην αγκαλιά του ο "πατήρ θεών τε και ανθρώπων" Δίας. Αυτή τη φορά ο ικανός στις πολλαπλές μεταμορφώσεις Θεός πήρε τη θωριά του κύκνου, για να πλησιάσει το σεμνό θύμα του. Η ένωση αυτή ήταν γόνιμη και έφερε στον κόσμο την Ελένη και τους Διόσκουρους, τ' αδέλφια της. Η εκδοχή του μύθου που επιλέγουμε θέλει, ύστερα απ' αυτή την επαφή, τη Λήδα να γεννά δυο αυγά. Από το πρώτο ξεπετιέται η Ελένη και το δεύτερο τα δίδυμα αδέλφια της, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, γνωστοί ως Διόσκουροι (κούροι Διός).

Έτσι ο Τυνδάρεως και η Λήδα βρίσκονται με τέσσερα παιδιά, αν προσθέσουμε σ' αυτά και την πρωτότοκή τους Κλυταιμνήστρα. Στην παράδοξη αυτή ωοτοκία αποδίδουν και την εκθαμβωτική ομορφιά της Ελένης, που μόνο σε μια Θεά ταιριάζει, όπως και τη διπλή γέννα των άρρενων παιδιών της οικογένειας. Ο Τυνδάρεως και η Λήδα σέβονται τους Θεούς και δεν παραλείπουν ποτέ να τους τιμούν με θυσίες και προσφορές, ώστε να έχουν την εύνοιά τους. Δεν αργεί όμως να σημειωθεί η ύβρη από τον Τυνδάρεω που, σε μια σπονδή προς όλους τους Θεούς, ξεχνά να επικαλεσθεί την Αφροδίτη, η οποία προσβάλλεται και αποφασίζει να τιμωρήσει τον Τυνδάρεω μέσα από τις κόρες του. Του υποσχέθηκε ένα ξεχωριστό δώρο: θα κάνει και τις δυο θυγατέρες του διάσημες για τη μοιχεία τους. Η Κλυταιμνήστρα και η Ελένη, οι Τυνδαρίδες, έχουν μπει πια στα κατάστιχα της εκδικητικής θεάς του έρωτα, της Αφροδίτης.

Βλέπετε, φίλοι μου, οι προγονικοί θεοί αποπλανούν μοιχεύοντας, μνησικακούν, εκδικούνται, θέλουν τις θυσίες και τα σφάγια τους, αλλιώς ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης πέφτει αμείλικτος στην κεφαλή του αμαρτούντος. Οι θεοί των προγόνων μας δεν είναι τέλειοι, πλασμένοι καθώς είναι κατ' εικόνα και ομοίωση των ανθρώπων. Έτσι και ο άνθρωπος της εποχής του Δωδεκάθεου πολλά απ' αυτά που του συμβαίνουν τα αποδίδει στους Θεούς που έπλασε και μετά νίπτει τας χείρας του, έτσι ώστε θεοί και άνθρωποι να βρίσκονται σε μια διαρκή δοσοληψία! Ο οίκος του Τυνδάρεω, που ήταν καθ' όλα άσπιλος, αποκτά από την ξαστοχιά του αρχηγού του στο οικόσημό του το στίγμα της αμαρτίας, η οποία διευρύνεται, όταν συγγενεύει εξ αγχιστείας με τον αμαρτωλό οίκο του Ατρέα.

Την εποχή εκείνη βασιλεύει στις Μυκήνες και στην ευρύτερη περιοχή ως πανίσχυρος βασιλιάς, ο γιος του Ατρέα, ο Αγαμέμνονας. Σ' αυτό βοήθησε ο ίδιος ο Τυνδάρεως, που νικώντας τον Θυέστη, αδελφό του Ατρέα, σε πόλεμο, τον εξαναγκάζει να παρατήσει το θρόνο και να παραδώσει τα δικαιώματά του στον Αγαμέμνονα. Στην πορεία της ζωής, όπως θα δούμε, φίλοι μου Μυθολόγοι, οι δυο θυγατέρες του Τυνδάρεω παντρεύονται τους δυο γιους του Ατρέα: Ο Αγαμέμνονας την Κλυταιμνήστρα και ο Μενέλαος την Ελένη. Οι δυο αδελφές μεταφέρουν στο γάμο τους και εκείνο το ίδιο παράξενο δώρο της θεάς Αφροδίτης. ΑΓΑΜΕΝΟΝΑΣ ΚΑΙ ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ Λένε πως ο Ζευς έδωσε στον οίκο των Ατρειδών πλούτη. Πράγματι οι Μυκήνες, η Κόρινθος, οι Κλεωνές, οι Ορνεές, η Σικυώνα, το Αίγιο, γενικά η ευρύτερη περιοχή, πλήρωναν φόρους στον Αγαμέμνονα και για τη γη και για τη θάλασσα.

Όταν ο Αγαμέμνονας εκστρατεύει ενάντια στον Τάνταλο, την Πίσα, και τον σκοτώνει, δεν ξέρει πως αυτό το γεγονός, μαζί με το δώρο της Αφροδίτης, σημαδεύει και το τέλος της δικής του ζωής. Και να πώς: Εξαναγκάζει τη χήρα του Τάνταλου, την Κλυταιμνήστρα, να γίνει γυναίκα του, αφού θανατώνει το νεογέννητο βρέφος της, που κρατά σφιχτά στο στήθος της.

Και ενώ οι Διόσκουροι στρέφονται ενάντια στις Μυκήνες, να πάρουν την αδελφή τους, ο Αγαμέμνονας, για να γλυτώσει, καταφεύγει ικέτης στα γόνατα του Τυνδάρεω, του ευεργέτη του, που του είχε παραδώσει, όπως είπαμε παραπάνω, δικαιωματικά το θρόνο, αφαιρώντας τον από το Θυέστη. Τον συγχωρεί ο Σπαρτιάτης βασιλιάς και του επιτρέπει να κρατήσει την Κλυταιμνήστρα. Αυτός ο γάμος φέρνει στον Αγαμέμνονα τρεις κόρες, την Ηλέκτρα, την Ιφιγένεια και τη Χρυσόθεμη, και ένα γιο, τον Ορέστη. Τη χρονιά που γεννιέται ο Ορέστης, η ωραία αδελφή της Κλυταιμνήστρας, η διογέννητη Ελένη, που είχε παντρευτεί το Μενέλαο, το σκάει με το βασιλόπουλο της Τροίας, τον γιο του Πριάμου, τον Πάρι.

Όλοι οι βασιλιάδες της εποχής, που υπήρξαν και ορκισμένοι μνηστήρες της Ελένης, να την προστατεύουν έστω και αν δεν ήσαν οι εκλεκτοί, συμμετέχουν στην εκστρατεία στην Τροία για την τιμή της Ελλάδας, μα και της Ελένης. Η θεά μας του Έρωτα, η Αφροδίτη, έδειξε πως δεν ξεχνά τα δώρα που τάζει και η απόδειξη είναι η Ελένη, η μικρή του Τυνδάρεω κόρη, που γίνεται διάσημη για τη μοιχεία της, η οποία εγείρει μάλιστα τη μεγαλύτερη πολεμική επιχείρηση που έγινε έως τότε!

Ο Αγαμέμνονας συμμετέχει ως αρχιστράτηγος σ' αυτό το δεκαετή πόλεμο, αφήνοντας πίσω την Κλυταιμνήστρα με τις δυο κόρες τους και το γιό τους. Ο Αίγισθος, ο γιος του Θυέστη, δε συμμετέχει και μένει πίσω με σκοπό να εκδικηθεί τον οίκο του Ατρέα, βάζοντας στόχο την Κλυταιμνήστρα, που δεν είχε και πολλούς λόγους ν' αγαπά και να εκτιμά τον άντρα της. Έχει να θυμάται πως αυτός σκότωσε τον Τάνταλο, τον πρώτο της άντρα, και το πιο φρικτό, το νεογέννητο παιδί τους!

Δεν φθάνουν όμως αυτά, συμφώνησε και στη θυσία της κόρης τους, Ιφιγένειας, χρησιμοποιώντας δόλωμα το γάμο της με τον Αχιλλέα, για να τις φέρει στην Αυλίδα! Πώς ν' αγαπήσει αυτόν τον άντρα; Έτσι όταν ο Ναύπλιος, πατέρας του Παλαμήδη, για να εκδικηθεί τον άδικο θάνατο του γιου του, διαδίδει πως όλοι οι πολεμιστές αρχηγοί απατούν τις γυναίκες τους και γυρνώντας θα φέρουν και τις Τρωαδίτισσες μαζί τους, να πάρουν τη θέση τους, η Κλυταιμνήστρα, όπως και οι γυναίκες των άλλων, πέφτει στην παγίδα και συνάπτει δεσμό παράνομο με τον Αίγισθο, με τον οποίον και καταστρώνει σχέδιο εξόντωσης του Αγαμέμνονα.

Τον εραστή της τον φέρνει στο παλάτι και ζει μαζί του, προκαλώντας το μίσος της Ηλέκτρας κυρίως, που είναι εξαιρετικά αφοσιωμένη στον πατέρα της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί ν' αποτρέψει ούτε το δεσμό, ούτε το μοιραίο. ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ Μετά από δέκα χρόνια, το πόδι του Αγαμέμνονα πατά τα πάτρια χώματα και με μάτια νοτισμένα από χαρά σκύβει και τα φιλά, την ώρα που η Κλυταιμνήστρα πληροφορείται για το γυρισμό του και προετοιμάζει την υποδοχή του με τον Αίγισθο.

Ο Αγαμέμνονας πατά και στο πορφυρό χαλί του καλωσορίσματος, που τον οδηγεί στο λουτρό του θανάτου, έχοντας αφήσει έξω από το παλάτι την Κασσάνδρα, την παλλακίδα που του 'λαχε με τα τρία τους παιδιά. Η Κασσάνδρα αρνείται να μπει στο παλάτι, καθώς προβλέπει το φρικτό της τέλος, μέσα σ' ένα παραλήρημα που αναφέρει πως η κατάρα του Θυέστη αιωρείται πάνω από τα κεφάλια τους. Βγάζοντας το ένα του πόδι από το λουτρό ο Αγαμέμνονας, ανυπόμονος για το πλούσιο γεύμα που του' ταξε η Κλυταιμνήστρα, τη βλέπει να τον πλησιάζει και να τον σκεπάζει μ' ένα δίχτυ εν είδει πουκαμίσας. Το είχε υφάνει μόνη της και δεν είχε άνοιγμα μήτε για τα πόδια, μήτε για τα χέρια. Σα ψάρι μες στα δίχτυα δέχεται τις σπαθιές του Αίγισθου και τον αποκεφαλισμό του με τσεκούρι από την Κλυταιμνήστρα. Ακολουθεί ο φόνος της Κασσάνδρας και των δυο παιδιών τoυς. Ο τρίτος γιος της, ονόματι Αλίσκος, διαφεύγει και ο μύθος τον θέλει να περιπλανιέται στην Ιταλία, μέχρι που ιδρύει την αποικία των Φαλερίων.

Η Κλυταιμνήστρα μετά ορίζει την ημέρα της δολοφονίας ως μέρα γιορτής και θυσιών στους προστάτες θεούς. Η μεγάλη κόρη του Τυνδάρεω έχει ανοίξει το δώρο της Αφροδίτης, προθέτοντας και το δικό της, τη δολοφονία. Είναι πια διάσημη, όχι μόνο για τη μοιχεία, μα και για την ανδροκτονία! Υπερέβη κατά απεχθή τρόπο ακόμα και τη θεά! ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ ΚΑΙ ΑΙΓΙΣΘΟΣ Ο Αίγισθος, από τον οίκο του Θυέστη, κάθεται πια στο θρόνο, που πήραν από τον πατέρα του, και βασιλεύει για επτά χρόνια. Στο διάστημα αυτό, οδηγεί το άρμα του Αγαμέμνονα, κρατά το σκήπτρο του, φορά τα ρούχα του, κοιμάται στο κρεβάτι του και σπαταλά ασυλλόγιστα το βιος του. Αυτά όλα όμως είναι εξωτερικά σημάδια, στην ουσία όμως είναι σκλάβος της Κλυταιμνήστρας που ουσιαστικά κυβερνά τις Μυκήνες, χρησιμοποιώντας τον μόνο για τα σατανικά της εκδικητικά σχέδια, που την έφεραν στο θρόνο και στην εξουσία.

Σύμφωνα με τους κοινωνιολόγους που βαθαίνουν στο μύθο, η Κλυταιμνήστρα, όπως και η Πηνελόπη του Οδυσσέα, είναι η τελευταία έκφραση της Μητριαρχίας, πριν περάσουμε στην πατριαρχική δομή της κοινωνίας. Ο Αίγισθος εκτονώνεται μεθώντας και τότε είναι που βεβηλώνει το μνήμα του Αγαμέμνονα, πετώντας πέτρες ή χοροπηδώντας πάνω του, προκαλώντας τον Ορέστη να έρθει αν τολμά, παρόλο που είναι ο μόνος που κατά βάθος φοβάται, μην τυχόν έρθει και πάρει εκδίκηση. Όλη του η συμπεριφορά ένας λεονταρισμός! Ούτε μια νύχτα δεν κοιμάται ήσυχος και πάντα γύρω του υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός σωματοφυλάκων να τον προσέχει και να επέμβει στην εμφάνιση του Ορέστη, τον οποίο μάλιστα επικηρύσσει, τάζοντας άφθονο χρυσάφι σ' όποιον τον βρει και τον σκοτώσει.

Η Ηλέκτρα τα έβλεπε όλα αυτά, το ήξερε, γι' αυτό και ήθελε να την εξοντώσει, αλλά δεν το επέτρεπε η Κλυταιμνήστρα, που, ωστόσο, την απειλούσε μ' εγκλεισμό σε μπουντρούμι ή με εξορία, αν δεν συμμορφωνόταν, όπως η αδελφή της, η Χρυσόθεμη. Τελικά την αναγκάζει να παντρευτεί με κάποιον αγρότη, που τη σέβεται ως βασιλοπούλα, μέχρι που κάνει ουσιαστικό γάμο με τον Πυλάδη, μετά την εκδίκηση του Ορέστη. Η Κλυταιμνήστρα και ο Αίγισθος δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν την εκδίκηση που φοβόταν. Πράγματι ήρθε να τους ανταμώσει 7 χρόνια μετά το αμάρτημά τους και είχε ακριβώς το πρόσωπο αυτού που πάντα τους τρόμαζε και πάντα τον περίμεναν.

Ο Ορέστης επιστρέφει στο παλάτι του και, χωρίς κανένας πληρωμένος σωματοφύλακας να τον εμποδίσει, αποκαθιστά την τιμή στον οίκο των Ατρειδών. Αυτός είναι, φίλοι μου, ο μύθος ανάμεσα σε πολλές άλλες μυθικές εκδοχές που έχουν θέμα τους τα παιδιά του Αγαμέμνονα. Όλοι οι μύθοι συγκλίνουν, αφαιρώντας τις λεπτομέρειες, στην αποτρόπαια δολοφονία του Αγαμέμνονα από την Κλυταιμνήστρα και στην αυτοδικία του Ορέστη. Η Κλυταιμνήστρα, η κόρη του Τυνδάρεω, περνά στη γνώση μας ως μια διάσημη μοιχός, κατά την υπόσχεση της Αφροδίτης, αλλά και ως ανδροκτόνος μιαρή και αυτή την εικόνα φρόντισε να τη φιλοτεχνήσει και η επική και η δραματική ποίηση με αριστουργήματα, που θέτουν ζητήματα υπαρξιακά, που απασχολούν τον άνθρωπο.

Το κράτος, η εξουσία και η δύναμη που αποκτά κάποιος απ' αυτά σπρώχνουν τον άνθρωπο στην παραβίαση ηθικών νόμων, προκειμένου να τα ελέγχει. Στην προσπάθεια να μετριάσει όμως το μέγεθος του κρίματος ο πρόγονός μας βρίσκει έναν ωραίο τρόπο να απαλλάσσεται από τη προσωπική ευθύνη. Οι θεοί ορίζουν τις αποφάσεις του, από τη στιγμή που γεννιέται, όταν η Κλωθώ, η Λάχεσις και η Άτροπος ορίζει την ποιότητα και τη διάρκεια ζωής. Μετά μπλέκουν κι άλλους, π.χ, Δία, Αφροδίτη, όποιον τους εξυπηρετεί, για το κάθε παράπτωμα και συγχρόνως εφευρίσκουν και ελαφρυντικά για τους εαυτούς τους.

Έτσι μια χαρά, με τις θεοδικίες, βολεύουν τις περισσότερες από τις ευθύνες που τους βαραίνουν. Απ' αυτή την άποψη και η Κλυταιμνήστρα ξοφλούσε γραμμάτια του Τυνδάρεω προς την Αφροδίτη, μετά, σαν πήρε τον Αγαμέμνονα, χρεώθηκε κι άλλα, των Ατρειδών, απογόνων του Τάνταλου, που δεν τα υπολόγιζε. Έτσι διαμορφώθηκε η ζωή της, όπως εμείς τη μάθαμε από τους μύθους, τον Όμηρο, τη δραματική ποίηση, και προσπαθήσαμε να την περιγράψουμε. Την επόμενη φορά, φίλοι μου, θα διαβούμε τα μονοπάτια που οδηγούν στην Τυνδαρίδα Ελένη, πατώντας στο μύθο, στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια.