Στον Φρόυντ άρεσε ιδιαίτερα ο λατινικός αφορισμός Saxa loquuntur, «οι πέτρες μιλούν»

Λίγο πριν πεθάνει, ο Φρόυντ μάς πρόσφερε την πιο ρητή αναλογία που είχε κάνει ποτέ σχετικά με τον ψυχαναλυτή ως αρχαιολόγο του νου:

Η δουλειά του ψυχαναλυτή μοιάζει με κατασκευή ή, αν προτιμάτε, με αναπαράσταση- παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με τη δουλειά του αρχαιολόγου, που ανασκάβει ένα κατεστραμμένο και παραχωμένο σπίτι ή ένα άλλο οικοδόμημα του παρελθόντος. Είναι κατά βάση η ίδια, μόνο που ο ψυχαναλυτής δουλεύει κάτω από καλύτερες συνθήκες, έχει στη διάθεσή του περισσότερο βοηθητικό υλικό, επειδή ασχολείται με κάτι το ζωντανό ακόμα, όχι με ένα κατεστραμμένο αντικείμενο, και ίσως για έναν ακόμα λόγο. Όπως όμως ο αρχαιολόγος αναστηλώνει από απομεινάρια τοίχων τα τοιχώματα του οικοδομήματος, καθορίζει από κοιλώματα στο έδαφος τον αριθμό και τη θέση των κιόνων, ανακατασκευάζει από ίχνη που βρήκε στα μπάζα τις παλιές διακοσμήσεις των τοίχων και τις τοιχογραφίες, ακριβώς έτσι ενεργεί και ο ψυχαναλυτής, όταν βγάζει τα συμπεράσματά του από αποσπασματικές αναμνήσεις, συνειρμούς και ενέργειες του αναλυόμενου. Και στους δυο αναγνωρίζεται το δικαίωμα της αναπαράστασης με μέσο τη συμπλήρωση και τη σύνθεση των διατηρημένων κατάλοιπων. Παρόμοιες είναι επίσης και για τις δυο περιπτώσεις ορισμένες δυσκολίες και πηγές λαθών.Ένα από τα πιο δυσχερή προβλήματα της αρχαιολογίας είναι, όπως ξέρουμε, ο καθορισμός της σχετικής ηλικίας ενός ευρήματος- και όταν ένα αντικείμενο εμφανιστεί σε ένα ορισμένο στρώμα, συχνά πρέπει να αποφασίσει ο ανασκαφέας αν ανήκει σε αυτό το στρώμα ή αν κατοπινές καταστροφές το έφεραν σε τέτοιο βάθος. Εύκολα μπορούμε να μαντέψουμε πού εμφανίζεται αυτή η αμφιβολία στις ψυχαναλυτικές κατασκευές.
(“Κατασκευές κατά την ψυχανάλυση”, 1937)

Ως επαγγελματίας ψυχοθεραπευτής περνώ αρκετό χρόνο προσπαθώντας να βοηθήσω τους ασθενείς να σκεφτούν την παιδική τους ηλικία και την επίδραση της. Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από γονικές στερήσεις, οδυνηρές τιμωρίες, καταστροφικές ταπεινώσεις και άλλες αρνητικές εμπειρίες, ενώ μπορεί φυσικά να έχουν απολαύσει τη στοργή της μητέρας ή του πατέρα, ή τη χαρά να παίζουν με αδέρφια και φίλους. Κάποιοι από μας επισκεπτόμαστε ξανά την παιδική ηλικία μες στο μυαλό μας, χαιρόμαστε με τις υγιείς στιγμές και κλαίμε για τα βάσανα που μας έχουν εξασθενήσει. Άλλοι άνθρωποι, ωστόσο, καλύπτουν και απωθούν την παιδική τους ηλικία, παριστάνοντας πως δε συνέβησαν άσχημα πράγματα. Βρίσκω πως αυτοί οι άνθρωποι συχνά υποφέρουν από μεγάλη οργή, μνησικακία και μανία στην ενήλικη ζωή τους, γλείφοντας πρώιμες πληγές που δε θεραπεύτηκαν ποτέ. Ευτυχώς ο Φρόυντ μάς βοήθησε να αναγνωρίσουμε τη σημασία της παιδικής ηλικίας και της «ανασκαφής» της.

Στον Φρόυντ άρεσε ιδιαίτερα ο λατινικός αφορισμός Saxa loquuntur, «οι πέτρες μιλούν» («Η αιτιολογία της υστερίας», 1890), μια φράση που μπορεί να πρόσεξε όταν διέσχισε τη Sigmundstor ή πύλη του Σίγκμουντ, ένα τούνελ του 18ου αιώνα στο Σάλτσμπουργκ όπου, κατά τύχη, φέρει το όνομά του. Εντρυφώντας στην αρχαιολογική ανασκαφή του νου ανακαλώντας απωθημένες αναμνήσεις, ο Φρόυντ μάς δίδαξε ένα μάθημα ζωτικής σημασίας, ότι δηλαδή, δεν μπορούμε, και δεν πρέπει, να ξεχνάμε το παρελθόν.

Το παρελθόν μας επηρεάζει, είτε το θέλουμε είτε όχι, συνεπώς έχουμε την υποχρέωση να εξερευνούμε την παιδική μας ηλικία με την ελπίδα να βάλουμε τα φαντάσματα μας στο παιδικό δωμάτιο για ύπνο.