Μεγαλώνοντας ασφαλή παιδιά. Ο δεσμός μεταξύ γονέων-παιδιού

Οι μεγαλύτερες ανησυχίες των γονέων συνήθως αφορούν την αποτελεσματικότητα τους ως γονείς και για το εάν μεγαλώνουν σωστά τα παιδιά τους. Τις περισσότερες φορές αναλώνονται σε θέματα και απορίες χωρίς όμως να υπάρχει ουσιαστική υπόσταση  όπως το γιατί το παιδί μου δεν είναι κοινωνικό αφού εγώ είμαι, γιατί δεν με υπακούει, γιατί, γιατί, γιατί…

Η προσήλωση της προσοχής τους αφορά τα επιδερμικά και επιφανειακά ζητήματα που τους βασανίζουν ενώ υπάρχουν υπόγειες αιτίες και λύσεις τις οποίες θεωρούμε αυτονόητες. Μια από αυτές και ίσως η σημαντικότερη όλων είναι η σωματική αλλά κυρίως και η ψυχική ασφάλεια που θα έπρεπε να νιώθει κάθε παιδί.                                                                                                                          
Τι εννοούμε με τον όρο «ασφάλεια»;
Ασφάλεια είναι η ενδόμυχη ανάγκη του ατόμου να γνωρίζει ότι δεν διατρέχει οποιονδήποτε κίνδυνο για την σωματική και ψυχική του ακεραιότητα. Μέσα από τον ευρύτερο όρο της «ασφάλειας» έχει δημιουργηθεί και εγκαθιδρυθεί στον επιστημονικό κόσμο ο όρος «δεσμός ασφαλείας» στον οποίο απευθύνονται χιλιάδες ερευνητές και ειδικοί ψυχική υγείας. Η λέξη «δεσμός» αναφέρεται σε μια συνεχή, αμοιβαία δούναι και λαβείν συναισθηματική σχέση με ένα συγκεκριμένο άτομο. Το άτομο αυτό συνήθως είναι το πρόσωπο που φροντίζει το παιδί από την βρεφική ηλικία μέχρι και την ενηλικίωση. Έτσι αυτομάτως, ο όρος αυτός αναφέρεται στους γονείς ή στα άτομα του κλειστού οικογενειακού πλαισίου τα οποία αναλαμβάνουν εξολοκλήρου την ανατροφή ενός παιδιού. Ο δεσμός είναι οικουμενικής και παγκόσμιας εμβέλειας και δεν ξεχωρίζει εθνικότητες, φυλές, χρώμα δέρματος, θρησκείες, κουλτούρες. Είναι μια πηγαία και αυστηρά απαραίτητη ανάγκη του ατόμου να αναπτύξει δεσμούς ασφάλειας με τους γονείς του.

Οι τρείς κύριοι επιστήμονες οι οποίοι αναφέρθηκαν στον ορισμό του δεσμού είναι ο πανταχού γνωστός Sigmund Freud, ο ερευνητής της αναπτυξιακής προόδου των παιδιών Erik Erikson και ο κοινωνικός ερευνητής John Bowlby.Σύμφωνα με τον πρώτο, τα παιδιά συνδέονται με τα πρόσωπα που ικανοποιούν την πείνα τους και συνήθως τα άτομα αυτά είναι οι μητέρες. Ως βιολογικά όντα με ενορμήσεις, οι άνθρωποι δρουν με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, για να βιώσουν την ευχαρίστηση. Έτσι στην βρεφική ηλικία, το βρέφος διακατέχεται από την ενόρμηση της ικανοποίησης της δίψας και πείνας. Η μητέρα ή ο πατέρας είναι τα δύο άτομα που θα παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ικανοποίηση αυτής της ενόρμησης και έτσι το παιδί θα νιώσει ψυχικά ασφαλές. Ο αναπτυξιολόγος Erik Erikson μίλησε για 8 στάδια στον κύκλο ζωής των παιδιών με το πρώτο να ξεκινά από την γέννηση και να τελειώνει στο τέλος του πρώτου χρόνου ζωής. Η θεωρία του εστιάζει στην εσωτερική σύγκρουση του παιδιού να εμπιστευτεί ή όχι το άτομο που το φροντίζει. Εάν οι γονείς είναι πρόθυμοι και πλήρως απαντητικοί στις επιθυμίες του παιδιού για φροντίδα, τότε το παιδί αποκτά το αίσθημα της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης.               
         
Εντούτοις, η θεωρία και η οπτική του κοινωνικού ερευνητή John Bowlby είναι η κυριότερη και επικρατέστερη γύρω από το θέμα αυτό. Ο  δεσμός ασφαλείας μεταξύ παιδιού- γονέων δρα ως ένας μηχανισμός ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης του βρέφους για ασφάλεια και την ανάγκης του για εμπειρίες μάθησης. Ο δεσμός αυτός εάν δημιουργηθεί σωστά στα δύο πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού, το βοηθά να διατηρήσει το αίσθημα ασφάλειας ακόμα κι όταν αποχωρίζεται το πρόσωπο που το φροντίζει. Παράλληλα, λειτουργεί και ως ένα εσωτερικευμένο μοντέλο εργασίας που τα παιδιά το χρησιμοποιούν για να κατευθύνουν τις συναλλαγές τους με τον περίγυρο τους.

Σε τι βοηθά ο δεσμός ασφάλειας στα παιδιά;
Ο πανίσχυρος δεσμός ασφάλειας θεωρείται ως το άλφα και το ωμέγα της ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού. Και αυτό γιατί τα παιδιά νιώθουν πιο έτοιμα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Έχουν συναισθηματική ισορροπία, αρπάζουν ευκαιρίες για να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους και έτσι αποκτούν νέες δεξιότητες. Είναι αυτόνομα και αυτάρκεις, με περισσότερη αυτοπεποίθηση και υψηλότερο επίπεδο αυτοεκτίμησης. Είναι τα παιδιά που χαμογελούν συνέχεια και είναι ευτυχισμένα. Μπορούν να πάρουν αποφάσεις για τον εαυτό τους, σκέφτονται πιο λογικά και έχουν πολύ καλές κοινωνικές δεξιότητες καθώς και ικανότητες οργάνωσης και επίλυσης προβλημάτων.

Ποιος είναι ο ρόλος των γονέων στην διαδικασία αυτή;
Οι γονείς είναι τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή ενός παιδιού. Το να είσαι όμως ένας επιτυχημένος γονέας προϋποθέτει πολύ σκληρή δουλειά 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, χωρίς διαλείμματα και αργίες, επτά μέρες την εβδομάδα. Όλη αυτή η εντατική ενασχόληση με τα παιδιά οδηγεί στην εξουθένωση και στην έντονη ανησυχία των γονέων για την ποιότητα της σχέσης τους με το παιδί τους. Εντούτοις, διάφορες έρευνες έρχονται να ρίξουν φως στη δύσκολη αυτή κατάσταση και καταδεικνύουν ότι οι υγιείς, ευτυχισμένοι και αυτάρκεις έφηβοι και νεαροί ενήλικες είναι «προϊόντα» σταθερών σπιτιών στα οποία και οι δυο γονείς αφιερώνουν χρόνο και δίνουν προσοχή στα παιδιά τους. Επίσης, τα παιδιά που έχουν μια μητέρα που ανταποκρίνεται με ευαισθησία στις ανάγκες τους, είναι αυτά που θα ανταποκριθούν άμεσα στην δυστυχία των άλλων.

Το τι θα κάνει ένα παιδί είναι πανομοιότυπο με αυτό που είδε την μητέρα του να κάνει. Αντιθέτως, έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα που αλληλεπιδρούν με λιγότερο ευαίσθητους και υποστηρικτικούς φροντιστές, αισθάνονται ανασφαλή, αγχωμένα και χωρίς κοινωνικές δεξιότητες.

Πώς να ενισχύσετε τις σχέσεις ασφάλειας με τα παιδιά σας.
Απλές και καθημερινές συνήθειες μπορούν να αποβούν θετικές και ωφέλιμες για την ενίσχυση των σχέσεων ασφαλείας με τα παιδιά σας. Συγκεκριμένα:

• Δείξτε προσοχή και αγάπη στα παιδιά σας χαρίζοντας τους πολλά χαμόγελα και αγκαλιές.
• Παίξτε με τα παιδιά σας γιατί αυτό σας συνδέει μαζί τους, σας βοηθά να τα μάθετε καλύτερα και να διασκεδάσετε μαζί ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται η ανάπτυξη της φαντασίας τους και οι κοινωνικές τους δεξιότητες.
• Παρηγορήστε τα όταν αισθάνονται πληγωμένα, τρομαγμένα, λυπημένα ή θυμωμένα.
• Ακούστε τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους και μην κρίνετε αλλά διδάξτε τα πώς να εκφράζονται με αποδεχτό τρόπο.
• Δείξτε ενσυναίσθηση, δείτε τα πράγματα από την δική τους πλευρά όσο άσχετα και ασήμαντα σας φαίνονται.
• Μειώστε το χρόνο στη τηλεόραση και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τι πιο ωραίο να φτιάξετε κάτι με το παιδί σας ή να πάτε κάπου παρέα.

Όπως τονίστηκε και πιο πάνω οι γονείς είναι οι πρωταγωνιστές στη ζωή του παιδιού. Για αυτό τον ουσιαστικό ρόλο θα πρέπει εσείς  οι ίδιοι οι γονείς να:

• Φροντίσετε τον εαυτό σας και την υγεία σας.
• Έχετε έλεγχο των συναισθημάτων σας, να δείχνετε κατανόηση και ευγένεια.
• Έχετε υπομονή και αποβάλετε την ανάγκη για τελειότητα.
• Αναλάβετε την ευθύνη των συναισθημάτων και των πράξεων σας.
• Κάνετε το χιούμορ μέρος της καθημερινότητας σας και να είστε θετικοί.
• Ζητήστε βοήθεια όταν την χρειάζεστε και βοηθήστε άλλους που το χρειάζονται.

Με αυτούς τους πολύ «αυτονόητους» τρόπους μπορεί ένα παιδί να αναπτύξει και να ισχυροποιήσει ένα δεσμό ασφάλειας με τους γονείς τους. Γιατί όλοι θέλουμε, τα παιδιά μας να έρχονται στο σπίτι και να νιώθουν ασφαλή τόσο σωματικά αλλά κυρίως συναισθηματικά και ψυχικά. Γιατί όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να είναι αυτά που χαμογελούν συνέχεια και να είναι ευτυχισμένα.