Τρίτη 15 Αυγούστου 2023

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΠΛΑΤΩΝ, ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Α΄

ΠΛ Αλκ1 120e–122d

Σύγκριση της καταγωγής και της διαπαιδαγώγησης του Αλκιβιάδη με αυτές των Περσών και των Λακεδαιμονίων

Ο Σωκράτης τόνισε στον Αλκιβιάδη την ανάγκη να φτάσει στην αυτογνωσία (η οποία αποτελεί και το εξεταζόμενο θέμα αυτού του διαλόγου), εφόσον επιθυμούσε να καθοδηγεί ως πολιτικός τους συμπολίτες του. Επειδή, όμως, ο φιλόδοξος νέος αγνοούσε τι είναι δίκαιο, δεν ήταν, κατά τον Σωκράτη, σε θέση να βοηθήσει τους Αθηναίους. Ο Αλκιβιάδης παρατήρησε ότι δεν του ήταν απαραίτητη η σχετική μόρφωση, από τη στιγμή που οι επίδοξοι πολιτικοί του αντίπαλοι ήταν αμόρφωτοι, ο φιλόσοφος τον κάλεσε, ωστόσο, να συγκρίνει την καταγωγή και τη μόρφωσή του με αυτές των αναμενόμενων εξωτερικών του αντιπάλων, των βασιλιάδων των Περσών και των Λακεδαιμονίων.


ΣΩ. Σκεψώμεθα δή, τοῖς ἐκείνων τὰ ἡμέτερα ἀντιτι-
θέντες, πρῶτον μὲν εἰ δοκοῦσι φαυλοτέρων γενῶν εἶναι οἱ
Λακεδαιμονίων καὶ Περσῶν βασιλῆς. ἢ οὐκ ἴσμεν ὡς οἱ μὲν
Ἡρακλέους, οἱ δὲ Ἀχαιμένους ἔκγονοι, τὸ δ’ Ἡρακλέους τε
γένος καὶ τὸ Ἀχαιμένους εἰς Περσέα τὸν Διὸς ἀναφέρεται;

[121a] ΑΛ. Καὶ γὰρ τὸ ἡμέτερον, ὦ Σώκρατες, εἰς Εὐρυσάκη,
τὸ δ’ Εὐρυσάκους εἰς Δία.

ΣΩ. Καὶ γὰρ τὸ ἡμέτερον, ὦ γενναῖε Ἀλκιβιάδη, εἰς
Δαίδαλον, ὁ δὲ Δαίδαλος εἰς Ἥφαιστον τὸν Διός. ἀλλὰ
τὰ μὲν τούτων ἀπ’ αὐτῶν ἀρξάμενα βασιλῆς εἰσιν ἐκ βα-
σιλέων μέχρι Διός, οἱ μὲν Ἄργους τε καὶ Λακεδαίμονος,
οἱ δὲ τῆς Περσίδος τὸ ἀεί, πολλάκις δὲ καὶ τῆς Ἀσίας,
ὥσπερ καὶ νῦν· ἡμεῖς δὲ αὐτοί τε ἰδιῶται καὶ οἱ πατέρες.
[121b] εἰ δὲ καὶ τοὺς προγόνους σε δέοι καὶ τὴν πατρίδα Εὐρυσά-
κους ἐπιδεῖξαι Σαλαμῖνα ἢ τὴν Αἰακοῦ τοῦ ἔτι προτέρου
Αἴγιναν Ἀρτοξέρξῃ τῷ Ξέρξου, πόσον ἂν οἴει γέλωτα
ὀφλεῖν; ἀλλ’ ὅρα μὴ τοῦ τε γένους ὄγκῳ ἐλαττώμεθα τῶν
ἀνδρῶν καὶ τῇ ἄλλῃ τροφῇ. ἢ οὐκ ᾔσθησαι τοῖς τε Λακε-
δαιμονίων βασιλεῦσιν ὡς μεγάλα τὰ ὑπάρχοντα, ὧν αἱ
γυναῖκες δημοσίᾳ φυλάττονται ὑπὸ τῶν ἐφόρων, ὅπως εἰς
δύναμιν μὴ λάθῃ ἐξ ἄλλου γενόμενος ὁ βασιλεὺς ἢ ἐξ
[121c] Ἡρακλειδῶν; ὁ δὲ Περσῶν τοσοῦτον ὑπερβάλλει, ὥστ’
οὐδεὶς ὑποψίαν ἔχει ὡς ἐξ ἄλλου ἂν βασιλεὺς γένοιτο ἢ ἐξ
αὐτοῦ· διὸ οὐ φρουρεῖται ἡ βασιλέως γυνὴ ἀλλ’ ἢ ὑπὸ
φόβου. ἐπειδὰν δὲ γένηται ὁ παῖς ὁ πρεσβύτατος, οὗπερ
ἡ ἀρχή, πρῶτον μὲν ἑορτάζουσι πάντες οἱ ἐν τῇ βασιλέως,
ὧν ἂν ἄρχῃ, εἶτα εἰς τὸν ἄλλον χρόνον ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ
βασιλέως γενέθλια πᾶσα θύει καὶ ἑορτάζει ἡ Ἀσία· ἡμῶν
[121d] δὲ γενομένων, τὸ τοῦ κωμῳδοποιοῦ, οὐδ’ οἱ γείτονες σφόδρα
τι αἰσθάνονται, ὦ Ἀλκιβιάδη. μετὰ τοῦτο τρέφεται ὁ
παῖς, οὐχ ὑπὸ γυναικὸς τροφοῦ ὀλίγου ἀξίας, ἀλλ’ ὑπ’
εὐνούχων οἳ ἂν δοκῶσιν τῶν περὶ βασιλέα ἄριστοι εἶναι·
οἷς τά τε ἄλλα προστέτακται ἐπιμέλεσθαι τοῦ γενομένου,
καὶ ὅπως ὅτι κάλλιστος ἔσται μηχανᾶσθαι, ἀναπλάττοντας
τὰ μέλη τοῦ παιδὸς καὶ κατορθοῦντας· καὶ ταῦτα δρῶντες
[121e] ἐν μεγάλῃ τιμῇ εἰσιν. ἐπειδὰν δὲ ἑπτέτεις γένωνται οἱ
παῖδες, ἐπὶ τοὺς ἵππους καὶ ἐπὶ τοὺς τούτων διδασκάλους
φοιτῶσιν, καὶ ἐπὶ τὰς θήρας ἄρχονται ἰέναι. δὶς ἑπτὰ δὲ
γενόμενον ἐτῶν τὸν παῖδα παραλαμβάνουσιν οὓς ἐκεῖνοι
βασιλείους παιδαγωγοὺς ὀνομάζουσιν· εἰσὶ δὲ ἐξειλεγμένοι
Περσῶν οἱ ἄριστοι δόξαντες ἐν ἡλικίᾳ τέτταρες, ὅ τε σο-
φώτατος καὶ ὁ δικαιότατος καὶ ὁ σωφρονέστατος καὶ ὁ
[122a] ἀνδρειότατος. ὧν ὁ μὲν μαγείαν τε διδάσκει τὴν Ζωρο-
άστρου τοῦ Ὡρομάζου ―ἔστι δὲ τοῦτο θεῶν θεραπεία―
διδάσκει δὲ καὶ τὰ βασιλικά, ὁ δὲ δικαιότατος ἀληθεύειν
διὰ παντὸς τοῦ βίου, ὁ δὲ σωφρονέστατος μηδ’ ὑπὸ μιᾶς
ἄρχεσθαι τῶν ἡδονῶν, ἵνα ἐλεύθερος εἶναι ἐθίζηται καὶ
ὄντως βασιλεύς, ἄρχων πρῶτον τῶν ἐν αὑτῷ ἀλλὰ μὴ
δουλεύων, ὁ δὲ ἀνδρειότατος ἄφοβον καὶ ἀδεᾶ παρασκευά-
ζων, ὡς ὅταν δείσῃ δοῦλον ὄντα· σοὶ δ’, ὦ Ἀλκιβιάδη,
[122b] Περικλῆς ἐπέστησε παιδαγωγὸν τῶν οἰκετῶν τὸν ἀχρειό-
τατον ὑπὸ γήρως, Ζώπυρον τὸν Θρᾷκα. διῆλθον δὲ καὶ
τὴν ἄλλην ἄν σοι τῶν ἀνταγωνιστῶν τροφήν τε καὶ παι-
δείαν, εἰ μὴ πολὺ ἔργον ἦν καὶ ἅμα ταῦθ’ ἱκανὰ δηλῶσαι
καὶ τἆλλα ὅσα τούτοις ἀκόλουθα· τῆς δὲ σῆς γενέσεως,
ὦ Ἀλκιβιάδη, καὶ τροφῆς καὶ παιδείας, ἢ ἄλλου ὁτουοῦν
Ἀθηναίων, ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδενὶ μέλει, εἰ μὴ εἴ τις
ἐραστής σου τυγχάνει ὤν. εἰ δ’ αὖ ἐθέλεις εἰς πλούτους
[122c] ἀποβλέψαι καὶ τρυφὰς καὶ ἐσθῆτας ἱματίων θ’ ἕλξεις καὶ
μύρων ἀλοιφὰς καὶ θεραπόντων πλήθους ἀκολουθίας τήν
τε ἄλλην ἁβρότητα τὴν Περσῶν, αἰσχυνθείης ἂν ἐπὶ σεαυτῷ,
αἰσθόμενος ὅσον αὐτῶν ἐλλείπεις. εἰ δ’ αὖ ἐθελήσεις εἰς
σωφροσύνην τε καὶ κοσμιότητα ἀποβλέψαι καὶ εὐχέρειαν
καὶ εὐκολίαν καὶ μεγαλοφροσύνην καὶ εὐταξίαν καὶ ἀνδρείαν
καὶ καρτερίαν καὶ φιλοπονίαν καὶ φιλονικίαν καὶ φιλοτιμίας
τὰς Λακεδαιμονίων, παῖδ’ ἂν ἡγήσαιο σαυτὸν πᾶσι τοῖς
[122d] τοιούτοις.

***
ΣΩΚΡ. Ας εξετάσουμε λοιπόν, αντιπαραβάλλοντες ημάς προς εκείνους, πρώτον μεν, εάν οι βασιλείς των Λακεδαιμονίων και των Περσών φαίνωνται να κατάγωνται από ταπεινότερες οικογένειες· ή μήπως δεν ηξεύρομεν ότι οι μεν (Λακεδαιμόνιοι βασιλείς) είναι απόγονοι του Ηρακλέους, οι δε (βασιλείς των Περσών απόγονοι) του Αχαιμένους, η δε γενεαλογία και του Ηρακλέους και του Αχαιμένους φθάνει έως επάνω εις τον Περσέα, τον υιόν του Διός;

ΑΛΚ. Μα και η δική μας (γενεαλογία), Σωκράτη, φθάνει έως τον Ευρυσάκη, (η δε γενεά) του Ευρυσάκους εις τον Δία.

ΣΩΚΡ. Μα και η δική μας (η γενεαλογία), ευγενέστατε Αλκιβιάδη, φθάνει έως τον Δαίδαλον, ο δε Δαίδαλος εις τον Ήφαιστον, τον υιόν του Διός. Αι οικογένειαι όμως αυτών είναι βασιλείς καταγόμενοι από βασιλείς, που αρχίζοντας απ' αυτούς τους ίδιους φθάνουν μέχρι του Διός, αυτοί μεν (βασιλείς) του Άργους και της Λακεδαίμονος, εκείνοι δε (βασιλείς) της Περσίδος ανέκαθεν, πολλάκις δε και της Ασίας, όπως ακριβώς και τώρα, ημείς δε και οι ίδιοι είμεθα απλοί αστοί, καθώς και οι πατέρες μας. Αν δε τυχόν παρίστατο ανάγκη να επιδείξης και συ τους προγόνους σου και την πατρίδα του Ευρυσάκη, την Σαλαμίνα, ή την Αίγιναν, την πατρίδα του Αιακού, που ήτο ακόμη πιο αρχαιότερος, εις τον Αρταξέρξην τον υιόν του Ξέρξου, φαντάζεσαι τα γέλια που θα προκαλούσες; Ας ιδούμε, όμως, μήπως δεν είμεθα κατώτεροι των ανθρώπων εκείνων μόνον ως προς την επισημότητα της καταγωγής, αλλά και ως προς την άλλην ανατροφήν ή μήπως δεν έχεις ακουστά, πόσον μεγάλα είναι τα πλεονεκτήματα εις τους βασιλείς των Λακεδαιμονίων, των οποίων αι γυναίκες φυλάσσονται υπό των εφόρων, εν ονόματι του κράτους, όπως, εν τω μέτρω του δυνατού, μη γεννηθή κρυφίως ο βασιλεύς από άλλον κανένα, παρά μόνον εξ απογόνων του Ηρακλέους; Ο δε βασιλεύς των Περσών τόσον είναι υπέρτερος, ώστε κανείς ούτε να υποψιασθή καν δεν τολμά ότι θα ήτο δυνατόν ποτέ να γεννηθή βασιλεύς από άλλον κανένα, παρά μόνον εξ αυτού του βασιλέως, δια τούτο και δεν φρουρείται η σύζυγος του βασιλέως (από κανένα άλλον) παρά μόνον υπό του φόβου. Αμέσως δε, όταν γεννηθή ο μεγαλύτερος υιός, εις τον οποίον και θ' ανήκη η βασιλεία, πρώτον μεν εορτάζουν όλοι οι κατοικούντες εις την χώραν του βασιλέως, όσοι κι αν είναι αυτοί, επί των οποίων βασιλεύει, κατόπιν δε κατά τον υπόλοιπον χρόνον, κατά την ημέραν αυτήν, ολόκληρος η Ασία προσφέρει θυσίας και εορτάζει κατά την επέτειον της γεννήσεως του αποθανόντος βασιλέως· όταν δε ημείς εγεννήθημεν, ούτε οι γείτονες καλά καλά δεν το έμαθαν, όπως λέγει και ο κωμωδιογράφος, Αλκιβιάδη μου. Κατόπιν απ' αυτό το παιδί ανατρέφεται, όχι από άσημον γυναίκα παραμάναν, αλλ' από ευνούχους, οι οποίοι είναι από τους θεωρούμενους ότι είναι οι άριστοι από το περιβάλλον του βασιλέως. Εις τους οποίους έχει ανατεθή να φροντίζουν δια τον νεογέννητον και ως προς τα άλλα επίσης, συνάμα δε και να επινοούν τρόπους περί του πώς θα γίνη το παιδί ωραιότερον, διαμορφώνοντες τα μέλη του παιδιού και διορθώνοντες αυτά· και εφόσον ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά (οι ευνούχοι) απολαύουν μεγάλων τιμών. Όταν δε τα παιδιά γίνουν επτά ετών, αρχίζουν να φοιτούν εις το ιπποδρόμιον, μαζί με τους διδασκάλους της ιππασίας, και να πηγαίνουν εις τα κυνήγια· όταν δε το παιδί γίνη δύο φοράς επτά (δεκατεσσάρων) ετών, το παραλαμβάνουν οι διδάσκαλοι, αυτοί τους οποίους εκείνοι ονομάζουν βασιλικούς παιδαγωγούς. Είναι δε τέσσαρες διαλεχτοί που θεωρούνται οι άριστοι μεταξύ των Περσών, εις την ώριμον ηλικίαν, δηλαδή ο σοφώτατος και ο δικαιότατος και ο σωφρονέστατος και ο ανδρειότατος. Εκ τούτων ο μεν πρώτος διδάσκει την μαγείαν του Ζωροάστρου του υιού του Ωρομάζου· είναι δε τούτο η λατρεία των θεών∙ συγχρόνως ο ίδιος αυτός διδάσκει και τα βασιλικά καθήκοντα· ο δε δικαιότατος (διδάσκει) να λέγει την αλήθειαν καθ' όλον του τον βίον∙ ο δε σωφρονέστατος (διδάσκει τον νέον) να μη εξουσιάζεται από καμμίαν εκ των ηδονών, δια να συνηθίση να είναι ελεύθερος και όντως βασιλεύς, κυριαρχών πρώτα του εαυτού του, και όχι να είναι δούλος των παθών του· ο δε ανδρειότατος τον προετοιμάζει δια να είναι άφοβος και ατρόμητος, διότι, όταν τυχόν φοβάται, θα είναι ωσάν δούλος. Δια σε όμως, Αλκιβιάδη, ο Περικλής σού ώρισε παιδαγωγόν τον πιο άχρηστον από τους δούλους του, λόγω του γήρατός του, δηλαδή τον Ζώπυρον τον Θράκα. Θα σου εξιστορούσα δε μέχρι τέλους και την ανατροφήν και την μόρφωσιν των ανταγωνιστών σου, εάν δεν απαιτούσε πολύν χρόνον, αν και αυτά είναι αρκετά δια να φανερώσουν και τα άλλα, όσα είναι επακόλουθα αυτών. Δια την ιδικήν σου δε καταγωγήν και ανατροφήν και εκπαίδευσιν, Αλκιβιάδη, ή οιουδήποτε άλλου εκ των Αθηναίων, κανείς δεν σκοτίζεται, δια να το ειπώ έτσι, εκτός εάν δεν είναι κάποιος που τυχαίνει να σε αγαπά. Εάν δε αφ' ετέρου θέλης ν' αποβλέψης εις πλούτη και εις απολαύσεις και εις φορέματα και ανασήκωμα της ουράς των ενδυμάτων, και αλοιφάς μυρωμένας και ακολουθίας από πλήθος υπηρετών, και την υπόλοιπον μαλθακότητα των Περσών, θα εντρεπόσουν δια λογαριασμόν σου, αντιλαμβανόμενος πόσον υστερείς απ' αυτούς.

Εάν δε πάλιν θελήσης (ν' αποβλέψης) εις την σωφροσύνην και κοσμίαν διαγωγήν, και επιτηδειότητα και προθυμίαν, και μεγαλοψυχίαν και πειθαρχίαν, και ανδρείαν και σταθερότητα, και φιλεργίαν, και αγάπην προς την νίκην και την φιλοδοξίαν των Λακεδαιμονίων, θα ένοιωθες τον εαυτόν σου παιδάκι, ως προς όλα τα τοιαύτα.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου