ΞΕΝ Απομν 3.12.1–3.12.8
Η σημασία της σωματικής άσκησης
Ο Σωκράτης κατά τη συναναστροφή του με διάφορα πρόσωπα πρόσφερε στους συνομιλητές του πολύτιμες συμβουλές για την τέχνη ή σχετικά με ηθικά ή πρακτικά ζητήματα του ανθρώπινου βίου. Ανάμεσα στα σχετικά επεισόδια που παρατίθενται σε αυτό το σημείο του έργου είναι και η συζήτησή του με τον νεαρό Επιγένη.
[3.12.1] Ἐπιγένην δὲ τῶν συνόντων τινὰ νέον τε ὄντα καὶ τὸ
σῶμα κακῶς ἔχοντα ἰδών, Ὡς ἰδιωτικῶς, ἔφη, τὸ σῶμα
ἔχεις, ὦ Ἐπίγενες. καὶ ὅς, Ἰδιώτης γάρ, ἔφη, εἰμί, ὦ
Σώκρατες. Οὐδέν γε μᾶλλον, ἔφη, τῶν ἐν Ὀλυμπίᾳ μελ-
λόντων ἀγωνίζεσθαι· ἢ δοκεῖ σοι μικρὸς εἶναι ὁ περὶ τῆς
ψυχῆς πρὸς τοὺς πολεμίους ἀγών, ὃν Ἀθηναῖοι θήσουσιν,
ὅταν τύχωσι; [3.12.2] καὶ μὴν οὐκ ὀλίγοι μὲν διὰ τὴν τοῦ σώματος
καχεξίαν ἀποθνῄσκουσί τε ἐν τοῖς πολεμικοῖς κινδύνοις καὶ
αἰσχρῶς σῴζονται· πολλοὶ δὲ δι’ αὐτὸ τοῦτο ζῶντές τε ἁλί-
σκονται καὶ ἁλόντες ἤτοι δουλεύουσι τὸν λοιπὸν βίον, ἐὰν
οὕτω τύχωσι, τὴν χαλεπωτάτην δουλείαν ἢ εἰς τὰς ἀνάγκας
τὰς ἀλγεινοτάτας ἐμπεσόντες καὶ ἐκτείσαντες ἐνίοτε πλείω
τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῖς τὸν λοιπὸν βίον ἐνδεεῖς τῶν ἀναγ-
καίων ὄντες καὶ κακοπαθοῦντες διαζῶσι· πολλοὶ δὲ δόξαν
αἰσχρὰν κτῶνται διὰ τὴν τοῦ σώματος ἀδυναμίαν δοκοῦντες
ἀποδειλιᾶν. [3.12.3] ἢ καταφρονεῖς τῶν ἐπιτιμίων τῆς καχεξίας
τούτων, καὶ ῥᾳδίως ἂν οἴει φέρειν τὰ τοιαῦτα; καὶ μὴν
οἶμαί γε πολλῷ ῥᾴω καὶ ἡδίω τούτων εἶναι ἃ δεῖ ὑπομένειν
τὸν ἐπιμελόμενον τῆς τοῦ σώματος εὐεξίας. ἢ ὑγιεινότερόν
τε καὶ εἰς τἆλλα χρησιμώτερον νομίζεις εἶναι τὴν καχεξίαν
τῆς εὐεξίας, ἢ τῶν διὰ τὴν εὐεξίαν γιγνομένων καταφρονεῖς;
[3.12.4] καὶ μὴν πάντα γε τἀναντία συμβαίνει τοῖς εὖ τὰ σώματα
ἔχουσιν ἢ τοῖς κακῶς. καὶ γὰρ ὑγιαίνουσιν οἱ τὰ σώματα
εὖ ἔχοντες καὶ ἰσχύουσι· καὶ πολλοὶ μὲν διὰ τοῦτο ἐκ τῶν
πολεμικῶν ἀγώνων σῴζονταί τε εὐσχημόνως καὶ τὰ δεινὰ
πάντα διαφεύγουσι, πολλοὶ δὲ φίλοις τε βοηθοῦσι καὶ τὴν
πατρίδα εὐεργετοῦσι καὶ διὰ ταῦτα χάριτός τε ἀξιοῦνται καὶ
δόξαν μεγάλην κτῶνται καὶ τιμῶν καλλίστων τυγχάνουσι
καὶ διὰ ταῦτα τόν τε λοιπὸν βίον ἥδιον καὶ κάλλιον δια-
ζῶσι καὶ τοῖς ἑαυτῶν παισὶ καλλίους ἀφορμὰς εἰς τὸν βίον
καταλείπουσιν. [3.12.5] οὔτοι χρή, ὅτι οὐκ ἀσκεῖ δημοσίᾳ ἡ πόλις
τὰ πρὸς τὸν πόλεμον, διὰ τοῦτο καὶ ἰδίᾳ ἀμελεῖν, ἀλλὰ
μηδὲν ἧττον ἐπιμελεῖσθαι. εὖ γὰρ ἴσθι ὅτι οὐδὲ ἐν ἄλλῳ
οὐδενὶ ἀγῶνι οὐδὲ ἐν πράξει οὐδεμιᾷ μεῖον ἕξεις διὰ τὸ
βέλτιον τὸ σῶμα παρεσκευάσθαι· πρὸς πάντα γὰρ ὅσα
πράττουσιν ἄνθρωποι χρήσιμον τὸ σῶμά ἐστιν· ἐν πάσαις
δὲ ταῖς τοῦ σώματος χρείαις πολὺ διαφέρει ὡς βέλτιστα τὸ
σῶμα ἔχειν· [3.12.6] ἐπεὶ καὶ ἐν ᾧ δοκεῖ ἐλαχίστη σώματος χρεία
εἶναι, ἐν τῷ διανοεῖσθαι, τίς οὐκ οἶδεν ὅτι καὶ ἐν τούτῳ
πολλοὶ μεγάλα σφάλλονται διὰ τὸ μὴ ὑγιαίνειν τὸ σῶμα;
καὶ λήθη δὲ καὶ ἀθυμία καὶ δυσκολία καὶ μανία πολλάκις
πολλοῖς διὰ τὴν τοῦ σώματος καχεξίαν εἰς τὴν διάνοιαν
ἐμπίπτουσιν οὕτως ὥστε καὶ τὰς ἐπιστήμας ἐκβάλλειν.
[3.12.7] τοῖς δὲ τὰ σώματα εὖ ἔχουσι πολλὴ ἀσφάλεια καὶ οὐδεὶς
κίνδυνος διά γε τὴν τοῦ σώματος καχεξίαν τοιοῦτόν τι
παθεῖν, εἰκὸς δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ ἐναντία τῶν διὰ τὴν
καχεξίαν γιγνομένων [καὶ] τὴν εὐεξίαν χρήσιμον εἶναι·
καίτοι τῶν γε τοῖς εἰρημένοις ἐναντίων ἕνεκα τί οὐκ ἄν τις
νοῦν ἔχων ὑπομείνειεν; [3.12.8] αἰσχρὸν δὲ καὶ τὸ διὰ τὴν ἀμέλειαν
γηρᾶναι, πρὶν ἰδεῖν ἑαυτὸν ποῖος ἂν κάλλιστος καὶ κράτιστος
τῷ σώματι γένοιτο· ταῦτα δὲ οὐκ ἔστιν ἰδεῖν ἀμελοῦντα· οὐ
γὰρ ἐθέλει αὐτόματα γίγνεσθαι.
***
Επειδή δε είδε τον Επιγένη, ένα από τους μαθητάς του, ο οποίος και νέος ήτο και ασθενικός κατά το σώμα· ― Πόσον αγύμναστον έχεις το σώμα σου, ω Επιγένη! είπε· και εκείνος· ― Διότι, είπεν, είμαι ιδιώτης και όχι αθλητής, ω Σωκράτη. ― Καθόλου τουλάχιστον περισσότερον ιδιώτης, είπεν, απ' εκείνους οι οποίοι πρόκειται ν' αγωνίζωνται εις την Ολυμπίαν ή σου φαίνεται ότι είναι μικρός ο περί υπάρξεως αγών, τον οποίον θα κάμουν οι Αθηναίοι προς τους πολεμίους, όταν τους τύχη; Και όμως όχι ολίγοι ένεκα της καχεξίας του σώματος και φονεύονται εις τους πολεμικούς κινδύνους και ατίμως διασώζονται, πολλοί δε εξαιτίας αυτού και ζωντανοί συλλαμβάνονται και, αφού συλληφθούν, ή βέβαια εκτελούν εις την επίλοιπον ζωήν των, εάν έτσι το φέρει η τύχη, την βαρυτάτην δουλείαν, ή αφού περιπέσουν εις τας αλγεινοτέρας αναγκαστικάς εργασίας και πληρώσουν ενίοτε περισσότερα από όσα έχουν, την επίλοιπον ζωήν των την περνούν στερούμενοι τα αναγκαία και κακοπαθούντες· πολλοί δε κακήν υπόληψιν αποκτούν διά την σωματικήν των αδυναμίαν, επειδή νομίζονται ότι είναι δειλοί εις τους πολεμικούς κινδύνους. Ή δεν λογαριάζεις αυτάς τας τιμωρίας της σωματικής αδυναμίας και νομίζεις ότι ευκόλως ήθελες τας υποφέρει; Και όμως, νομίζω ότι είναι πολύ ευκολώτερα και ευχαριστότερα απ' αυτά τα όσα πρέπει να υπομένη ο φροντίζων διά την σωματικήν του δύναμιν. Ή νομίζεις, ότι είναι και υγιεινότερον και χρησιμώτερον πράγμα η σωματική αδυναμία από την σωματικήν δύναμιν, ή δεν λογαριάζεις εκείνα τα κατορθώματα που οφείλονται εις την σωματικήν δύναμιν; Και όμως όλα τα αντίθετα συμβαίνουν εις εκείνους, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν παρά εις εκείνους, που τα έχουν εις κακήν. Διότι και υγιαίνουν εκείνοι, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν και είναι και δυνατοί· και αφ' ενός μεν πολλοί ένεκα τούτου και διασώζονται εντίμως από τους πολεμικούς αγώνας και διαφεύγουν όλους τους κινδύνους, αφ' ετέρου δε πολλοί και τους φίλους βοηθούν και την πατρίδα ευεργετούν και εξ αιτίας αυτών των προσόντων των γίνονται άξιοι ευγνωμοσύνης και μεγάλην δόξαν αποκτούν και ευγενεστάτας τιμάς επιτυγχάνουν και την επίλοιπον ζωήν των ευχαριστότερα και εντιμότερα την περνούν και εις τα παιδιά των χρησιμώτερα μέσα αφήνουν διά τον βίον των.
Ούτε βέβαια πρέπει, επειδή η πόλις δεν επιβάλλει δημοσία την άσκησιν εις τα πολεμικά, δι' αυτό και ιδιωτικώς να τα παραμελούμεν, αλλά πολύ περισσότερον να φροντίζωμεν δι' αυτά. Διότι μάθε καλά, ότι ούτε εις κανένα άλλον αγώνα ούτε εις πράξιν καμμίαν θα μειονεκτήσης διά το ότι έχεις το σώμα σου καλύτερα γυμνασμένον· διότι δι' όλα όσα κάμνουν οι άνθρωποι, χρήσιμον είναι το σώμα· εις όλας δε τας ανάγκας του σώματος είναι μέγα πλεονέκτημα το να είναι το σώμα όσον το δυνατόν περισσότερον ισχυρόν· διότι και εις την διανόησιν, εις την οποίαν φαίνεται ότι ελαχίστη ανάγκη του σώματος υπάρχει, ποίος δεν γνωρίζει, ότι και εις αυτό πολλοί κάμνουν μεγάλα σφάλματα, επειδή δεν υγιαίνει το σώμα των; Και λησμοσύνη δε και αποθάρρυνσις και δυστροπία και τρέλλα πολλές φορές εις πολλούς διά την ασθενικότητα του σώματος εις την διάνοιαν εμπίπτουν, ώστε και τας γνώσεις να εκδιώκουν. Εις εκείνους δε που κατά τα σώματα είναι υγιείς πολλή ασφάλεια υπάρχει και κανένας κίνδυνος ένεκα τουλάχιστον της ασθενικότητος του σώματος να πάθουν τίποτε από τα ανωτέρω, είναι δε φυσικόν να είναι μάλλον χρήσιμος η σωματική υγεία διά τα εναντία εκείνων, που συμβαίνουν εξ αιτίας της καχεξίας και τω όντι τι δεν ήθελεν υπομείνει κανείς ένεκα των αντιθέτων προς εκείνα, που έχομεν ειπεί προηγουμένως: Είναι δε αισχρόν και το να γηράση κανείς, διότι δεν γυμνάζει το σώμα του, πριν γνωρίση τον εαυτόν του ποίος ωραιότατος και ισχυρότατος ήθελε γίνει κατά το σώμα· αυτά δε δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίση όταν παραμελή το σώμα· διότι δεν συνηθίζουν αυτά τα πράγματα να γεννώνται μόνα των.
Επειδή δε είδε τον Επιγένη, ένα από τους μαθητάς του, ο οποίος και νέος ήτο και ασθενικός κατά το σώμα· ― Πόσον αγύμναστον έχεις το σώμα σου, ω Επιγένη! είπε· και εκείνος· ― Διότι, είπεν, είμαι ιδιώτης και όχι αθλητής, ω Σωκράτη. ― Καθόλου τουλάχιστον περισσότερον ιδιώτης, είπεν, απ' εκείνους οι οποίοι πρόκειται ν' αγωνίζωνται εις την Ολυμπίαν ή σου φαίνεται ότι είναι μικρός ο περί υπάρξεως αγών, τον οποίον θα κάμουν οι Αθηναίοι προς τους πολεμίους, όταν τους τύχη; Και όμως όχι ολίγοι ένεκα της καχεξίας του σώματος και φονεύονται εις τους πολεμικούς κινδύνους και ατίμως διασώζονται, πολλοί δε εξαιτίας αυτού και ζωντανοί συλλαμβάνονται και, αφού συλληφθούν, ή βέβαια εκτελούν εις την επίλοιπον ζωήν των, εάν έτσι το φέρει η τύχη, την βαρυτάτην δουλείαν, ή αφού περιπέσουν εις τας αλγεινοτέρας αναγκαστικάς εργασίας και πληρώσουν ενίοτε περισσότερα από όσα έχουν, την επίλοιπον ζωήν των την περνούν στερούμενοι τα αναγκαία και κακοπαθούντες· πολλοί δε κακήν υπόληψιν αποκτούν διά την σωματικήν των αδυναμίαν, επειδή νομίζονται ότι είναι δειλοί εις τους πολεμικούς κινδύνους. Ή δεν λογαριάζεις αυτάς τας τιμωρίας της σωματικής αδυναμίας και νομίζεις ότι ευκόλως ήθελες τας υποφέρει; Και όμως, νομίζω ότι είναι πολύ ευκολώτερα και ευχαριστότερα απ' αυτά τα όσα πρέπει να υπομένη ο φροντίζων διά την σωματικήν του δύναμιν. Ή νομίζεις, ότι είναι και υγιεινότερον και χρησιμώτερον πράγμα η σωματική αδυναμία από την σωματικήν δύναμιν, ή δεν λογαριάζεις εκείνα τα κατορθώματα που οφείλονται εις την σωματικήν δύναμιν; Και όμως όλα τα αντίθετα συμβαίνουν εις εκείνους, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν παρά εις εκείνους, που τα έχουν εις κακήν. Διότι και υγιαίνουν εκείνοι, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν και είναι και δυνατοί· και αφ' ενός μεν πολλοί ένεκα τούτου και διασώζονται εντίμως από τους πολεμικούς αγώνας και διαφεύγουν όλους τους κινδύνους, αφ' ετέρου δε πολλοί και τους φίλους βοηθούν και την πατρίδα ευεργετούν και εξ αιτίας αυτών των προσόντων των γίνονται άξιοι ευγνωμοσύνης και μεγάλην δόξαν αποκτούν και ευγενεστάτας τιμάς επιτυγχάνουν και την επίλοιπον ζωήν των ευχαριστότερα και εντιμότερα την περνούν και εις τα παιδιά των χρησιμώτερα μέσα αφήνουν διά τον βίον των.
Ούτε βέβαια πρέπει, επειδή η πόλις δεν επιβάλλει δημοσία την άσκησιν εις τα πολεμικά, δι' αυτό και ιδιωτικώς να τα παραμελούμεν, αλλά πολύ περισσότερον να φροντίζωμεν δι' αυτά. Διότι μάθε καλά, ότι ούτε εις κανένα άλλον αγώνα ούτε εις πράξιν καμμίαν θα μειονεκτήσης διά το ότι έχεις το σώμα σου καλύτερα γυμνασμένον· διότι δι' όλα όσα κάμνουν οι άνθρωποι, χρήσιμον είναι το σώμα· εις όλας δε τας ανάγκας του σώματος είναι μέγα πλεονέκτημα το να είναι το σώμα όσον το δυνατόν περισσότερον ισχυρόν· διότι και εις την διανόησιν, εις την οποίαν φαίνεται ότι ελαχίστη ανάγκη του σώματος υπάρχει, ποίος δεν γνωρίζει, ότι και εις αυτό πολλοί κάμνουν μεγάλα σφάλματα, επειδή δεν υγιαίνει το σώμα των; Και λησμοσύνη δε και αποθάρρυνσις και δυστροπία και τρέλλα πολλές φορές εις πολλούς διά την ασθενικότητα του σώματος εις την διάνοιαν εμπίπτουν, ώστε και τας γνώσεις να εκδιώκουν. Εις εκείνους δε που κατά τα σώματα είναι υγιείς πολλή ασφάλεια υπάρχει και κανένας κίνδυνος ένεκα τουλάχιστον της ασθενικότητος του σώματος να πάθουν τίποτε από τα ανωτέρω, είναι δε φυσικόν να είναι μάλλον χρήσιμος η σωματική υγεία διά τα εναντία εκείνων, που συμβαίνουν εξ αιτίας της καχεξίας και τω όντι τι δεν ήθελεν υπομείνει κανείς ένεκα των αντιθέτων προς εκείνα, που έχομεν ειπεί προηγουμένως: Είναι δε αισχρόν και το να γηράση κανείς, διότι δεν γυμνάζει το σώμα του, πριν γνωρίση τον εαυτόν του ποίος ωραιότατος και ισχυρότατος ήθελε γίνει κατά το σώμα· αυτά δε δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίση όταν παραμελή το σώμα· διότι δεν συνηθίζουν αυτά τα πράγματα να γεννώνται μόνα των.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου