ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἱππόλυτος (1102-1152)

ΧΟ. ἦ μέγα μοι τὰ θεῶν μελεδήμαθ᾽, ὅταν φρένας ἔλθηι, [στρ. α]
1105 λύπας παραιρεῖ· ξύνεσιν δέ τιν᾽ ἐλπίδι κεύθων
λείπομαι ἔν τε τύχαις θνατῶν καὶ ἐν ἔργμασι λεύσσων·
ἄλλα γὰρ ἄλλοθεν ἀμείβεται, μετὰ δ᾽ ἵσταται ἀνδράσιν αἰὼν
1110 πολυπλάνητος αἰεί.

εἴθε μοι εὐξαμέναι θεόθεν τάδε μοῖρα παράσχοι, [ἀντ. α]
τύχαν μετ᾽ ὄλβου καὶ ἀκήρατον ἄλγεσι θυμόν·
1115 δόξα δὲ μήτ᾽ ἀτρεκὴς μήτ᾽ αὖ παράσημος ἐνείη,
ῥάιδια δ᾽ ἤθεα τὸν αὔριον μεταβαλλομένα χρόνον αἰεὶ
βίον συνευτυχοίην.

1120 οὐκέτι γὰρ καθαρὰν φρέν᾽ ἔχω, παρὰ δ᾽ ἐλπίδ᾽ ἃ λεύσσω· [στρ. β]
ἐπεὶ τὸν Ἑλλανίας φανερώτατον ἀστέρ᾽ Ἀφαίας
εἴδομεν εἴδομεν ἐκ πατρὸς ὀργᾶς
1125 ἄλλαν ἐπ᾽ αἶαν ἱέμενον.
ὦ ψάμαθοι πολιήτιδος ἀκτᾶς,
ὦ δρυμὸς ὄρεος ὅθι κυνῶν
ὠκυπόδων μέτα θῆρας ἔναιρεν
1130 Δίκτυνναν ἀμφὶ σεμνάν.

οὐκέτι συζυγίαν πώλων Ἐνετᾶν ἐπιβάσηι [ἀντ. β]
τὸν ἀμφὶ Λίμνας τρόχον κατέχων ποδὶ γυμνάδος ἵππου·
1135 μοῦσα δ᾽ ἄυπνος ὑπ᾽ ἄντυγι χορδᾶν
λήξει πατρῶιον ἀνὰ δόμον·
ἀστέφανοι δὲ κόρας ἀνάπαυλαι
Λατοῦς βαθεῖαν ἀνὰ χλόαν·
1140 νυμφιδία δ᾽ ἀπόλωλε φυγᾶι σᾶι
λέκτρων ἅμιλλα κούραις.

ἐγὼ δὲ σᾶι δυστυχίαι [ἐπῳδ.]
δάκρυσιν διοίσω
πότμον ἄποτμον. ὦ τάλαινα μᾶτερ,
1145 ἔτεκες ἀνόνατα· φεῦ,
μανίω θεοῖσιν.
ἰὼ ἰώ·
συζύγιαι Χάριτες, τί τὸν τάλαν᾽ ἐκ πατρίας γᾶς
οὐδὲν ἄτας αἴτιον
1150 πέμπετε τῶνδ᾽ ἀπ᾽ οἴκων;
καὶ μὴν ὀπαδὸν Ἱππολύτου τόνδ᾽ εἰσορῶ
σπουδῆι σκυθρωπὸν πρὸς δόμους ὁρμώμενον.

***
ΧΟΡ. Πόσο αλαφρών᾽ η καρδιά μου, θεοί, [στρ. 1]
άμα λογιάζω το πόσο μας γνοιάζεστε.
Όμως η πίστη μου ετούτη
φεύγει, σαν βλέπω του ανθρώπου τη μοίρα:
έργατα πάθη, τα πάντα ν᾽ αλλάζουν
κι όλο και πιο παραδέρν᾽ η ζωή μας
1110 κι όλο πληθαίνουνε πίκρες και βάσανα.

Αχ! να μου δίναν οι αθάνατοι γεια, [αντ. 1]
τύχη και βιος και καρδιάν αμαράζωτη
κι όχι μ᾽ αγύριστην γνώμην
ή λαθεμένην. Καλότροπα πάντα
να ᾽χα συνήθεια κι ο άστατος βίος,
όταν αλλάζει, να μη με πληγώνει
κι όλα τα χρόνια μου να ᾽ναι χαρούμενα!

1120 Θόλωσε ο νους μου να βλέπω η φτωχιά [στρ. 2]
τ᾽ άστρο σου, Ελλάδα, να φεύγει τ᾽ ολόλαμπρο
σ᾽ άλληνε χώρα τ᾽ αδίκου.
Το ᾽διωξε, βλέπω, ο θυμός του πατέρα.
Γεια σου αμμουδιά της Τροιζήνας και λόγγοι,
γεια σας κυνήγια με σβέλτα σκυλιά
1130 πάντα μαζί με την πάναγνη Αρτέμιδα.

Μάιδε καβάλα θα τρέχεις εδώ [αντ. 2]
σ᾽ άτια βενέτικ᾽ απάνου κι ασέλωτα
μάιδε θ᾽ αχούν στο παλάτι
τ᾽ άξια τραγούδια της άγρυπνης λύρας
μάιδε ανθοστέφανα η Άρτεμη θα ᾽χει,
σαν ξαποσταίνει στου δάσου τη χλόη·
1140 μάιδε οι κοπέλες λαχτάρες θε να ᾽χουνε.

Κι εγώ, για σένα, η άμοιρή μου μοίρα [επωδ.]
με κλάματα όλο θα περνά.
Δύστυχη μάνα, γέννησες
ανώφελα τέτοιον υγιό!
Με σας έχω παράπονο,
αλιά και τρισαλιά μου, αθάνατοι!
Και σεις, προστάτισσες των γάμων,
Χάριτες, πώς τον διώχνετε απ᾽ το σπίτι
1150 το πατρικό του, αφού δεν έφταιξε;

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη του 4ου αιώνα π.Χ.: Η όψιμη κλασική περίοδος

7.5.3. Η τοιχογραφία του κυνηγιού

Στην πρόσοψη του μεγαλύτερου από τους μακεδονικούς τάφους της Μεγάλης Τούμπας, επάνω από τη δωρική ζωφόρο με τις τριγλύφους και τις μετόπες, υπάρχει μια φαρδιά ενιαία ζωφόρος (ύψος 1,16 m), που έχει πλάτος ίσο με εκείνο της δωρικής ζωφόρου (5,56 m) και φέρει τοιχογραφία με πολυπρόσωπη σκηνή κυνηγιού, στην οποία δέκα συνολικά κυνηγοί, τρεις έφιπποι και επτά πεζοί, επικουρούμενοι από εννέα σκύλους, κυνηγούν τα εξής θηράματα (από τα αριστερά προς τα δεξιά): δύο ελάφια, ένα θηλυκό (επάνω) και ένα αρσενικό (κάτω), έναν κάπρο, ένα λιοντάρι και τέλος ένα δυσδιάκριτο ζώο πίσω από τα πόδια του κυνηγού με το δίχτυ στην κάτω δεξιά γωνία. Το κυνήγι διεξάγεται σε ένα ορεινό τοπίο, που δηλώνεται με κορυφογραμμές στο βάθος της παράστασης και με βραχώδη εξάρματα στη δεξιά και στην αριστερή άκρη. Στο πρώτο επίπεδο εικονίζονται δέντρα, δύο από τα οποία, στο κέντρο περίπου της σύνθεσης, έχουν γυμνά κλαδιά χωρίς φύλλωμα. Η παρουσία στο αριστερό τμήμα ενός ψηλού ορθογώνιου πεσσού με τρία μικρά αγάλματα στην κορυφή του, καθώς και οι ταινίες και ένας αναθηματικός πίνακας που στολίζουν το μεγάλο δέντρο στα αριστερά του πεσσού, φανερώνουν ότι ο χώρος είναι ιερός. Τεχνικά η τοιχογραφία του κυνηγιού διαφέρει από την τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης. Εδώ δεν υπάρχει προσχέδιο και τα χρώματα έχουν τοποθετηθεί προσεκτικά στην επιφάνεια ακολουθώντας τα περιγράμματα των μορφών. Φαίνεται επομένως ότι ο ζωγράφος μετέφερε στην επιφάνεια του τοίχου χωρίς αλλαγές ένα πλήρως σχεδιασμένο πρότυπο.

 

Από εικονογραφική άποψη η τοιχογραφία του κυνηγιού παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι από τους κυνηγούς είναι γυμνοί ή φορούν μόνο χλαμύδες· κοντό χιτώνα φορούν μόνον ο έφιππος αγένειος κυνηγός στο κέντρο της παράστασης και ο έφιππος γενειοφόρος που επιτίθεται με το δόρυ του στο πληγωμένο λιοντάρι στη δεξιά πλευρά. Ο κυνηγός με το δίχτυ στην αριστερή άκρη είναι ντυμένος με έναν χοντρό, ίσως δερμάτινο, χιτωνίσκο και έχει την πλάτη και τους ώμους σκεπασμένους με έναν χοντρό μάλλινο μανδύα, που μοιάζει με προβιά. Η μορφή αυτή ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες και θα μπορούσε να είναι ένας υπηρέτης. Ανάμεσα στα εικονιζόμενα ζώα εκείνο που προβάλλεται περισσότερο με το μέγεθος και τη δύναμή του (αν και πληγωμένο από ένα βέλος, σκοτώνει ένα σκυλί και βρυχάται απειλητικά) είναι αναμφίβολα το λιοντάρι. Φαίνεται επομένως λογικό να ταυτίσουμε τον ώριμο ιππέα που ετοιμάζεται να καταφέρει το τελειωτικό χτύπημα στο θηρίο, που το απειλούν ήδη δύο πεζοί κυνηγοί, με τον νεκρό που ήταν θαμμένος στον τάφο. Ο νεαρός ιππέας στο κέντρο της εικόνας, που δεν επιτίθεται σε θήραμα, αλλά μοιάζει να σπεύδει προς τους κυνηγούς του λιονταριού για να τους συνδράμει, θα μπορούσε να είναι γιος ή συγγενής του νεκρού. Το στεφάνι δάφνης που φοράει ο νέος άνδρας δείχνει ότι είναι σημαντική μορφή.

 

Το κυνήγι του λιονταριού ήταν βασιλικό προνόμιο από πολύ παλιά στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο και αργότερα στην Περσία. Αλλά και οι Μακεδόνες κυνηγούσαν λιοντάρια. Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι ο Αλέξανδρος είχε σκοτώσει σε κυνήγι ένα λιοντάρι πριν από τη μάχη των Γαυγαμήλων και ότι αυτό θεωρήθηκε καλός οιωνός για τη νίκη του κατά του Δαρείου, ο οποίος μετά τη μάχη αυτή έχασε τον θρόνο του. Σημαντικό για τους Μακεδόνες ήταν και το κυνήγι του κάπρου, αφού οι νέοι της ανώτερης τάξης αποκτούσαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στα συμπόσια μόνον αν είχαν σκοτώσει στο κυνήγι χωρίς βοήθεια έναν κάπρο. Σπανιότατη στην αρχαία ελληνική τέχνη είναι η απεικόνιση του κυνηγιού της αρκούδας, που θεωρούνταν ιδιαίτερα επικίνδυνο.

 

Η τοιχογραφία του κυνηγιού της Βεργίνας σχετίζεται εικονογραφικά αλλά και τεχνοτροπικά με σημαντικά έργα τέχνης που συνδέονται με τον Μέγα Αλέξανδρο και τους πρώτους διαδόχους, όπως είναι το ψηφιδωτό του Αλεξάνδρου από την Πομπηία και η λεγόμενη «σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου» από τη Σιδώνα. Δεν είναι εύκολο να πούμε αν το κυνήγι στην τοιχογραφία της Βεργίνας είναι μια «ιστορική σκηνή», δηλαδή απεικόνιση (όχι απαραίτητα πιστή ως προς τις λεπτομέρειες) ενός πραγματικού γεγονότος, ή αντίθετα μια φανταστική σύνθεση με συμβολικό περιεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση ορισμένοι τουλάχιστον από τους εικονιζόμενους κυνηγούς, ιδιαίτερα οι έφιπποι, πρέπει να είναι ιστορικά πρόσωπα. Προβληματική παραμένει, ωστόσο, η ταύτιση των εικονιζόμενων και μαζί με αυτήν η ακριβής χρονολόγηση της τοιχογραφίας, αλλά και του τάφου συνολικά: Αν τοποθετήσουμε την κατασκευή του τάφου στη δεκαετία 340-330 π.Χ., τότε πρέπει να δεχτούμε ότι ο γενειοφόρος ιππέας είναι ο Φίλιππος Β' (που πέθανε το 336 π.Χ.) και ο αγένειος στεφανωμένος ιππέας πιθανότατα ο γιος του, ο Μέγας Αλέξανδρος· αν πάλι χρονολογήσουμε τον τάφο και την τοιχογραφία στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα, τότε ο νεκρός θα μπορούσε να είναι ο ετεροθαλής αδελφός του Αλεξάνδρου Φίλιππος Γ' ο Αρριδαίος (που πέθανε το 316 π.Χ.). Οπωσδήποτε όμως, όποια και αν είναι η αλήθεια, η εικόνα του κυνηγιού μάς μεταφέρει στο περιβάλλον της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας πριν από το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.

ΟΡΦΙΣΜΟΣ (ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ): Το «Τελετουργικό»

Η Επικοινωνία με το Άγνωστο, το Υπερβατικό, η Προσέγγιση και η Βίωση της Θεότητας, η Είσοδος στον Χώρο της Πραγματικότητας, απαιτεί την προσωπική προσπάθεια του καθενός… Ακόμα κι αν χρησιμοποιούνται πρακτικές, τυπικά, τελετουργικά, όλα αυτά είχαν σκοπό να αφυπνίσουν τον άνθρωπο για να Ανυψωθεί Ως την Πραγματικότητα… Τίποτα δεν λειτουργεί μηχανιστικά. Οποτεδήποτε και οπουδήποτε επιχειρείται αυτό απλά δεν «λειτουργεί»…

 

Επομένως το μόνο πραγματικό τελετουργικό είναι η «προσωπική πραγμάτωση» (όπως κι αν το αντιλαμβανόμαστε αυτό)…

 

Στην  Αρχαία Ελλάδα υπήρχαν εξωτερικές δραστηριότητες, γιορτές, (και τα Μικρά Μυστήρια), που προσανατολίζουν την ψυχοσωματική δράση μας, εσωτερικές τελετές, (τα Μεγάλα Μυστήρια), που διευθετούν την ψυχική διάθεσή μας, Ανώτερα Μυστήρια που μας αποκαλύπτουν το αληθινό ον (που είμαστε), η Μύηση στην Πνευματική Ενότητα, κι η Υπέρτατη Μύηση που μας Ανυψώνει στη Θεότητα, (το Τελευταίο Στάδιο αυτής της εσωτερικής εξέλιξης… της Ιερής Σιγής Ενώπιον του Άχρονου Θεού…)…

 

Το ότι υπήρχαν Πέντε Βαθμίδες Μύησης στην Αρχαιοελληνική Θρησκεία (που ανάγονται στην Ορφική Διδασκαλία…), στα Μυστήρια… αποδεικνύεται από την «διάρθρωση» της Ορφικής Διδασκαλίας, από τον «οργάνωση» της Διονυσιακής Λατρείας, από την «ιεράρχηση» των Μυστηρίων, ακόμα κι από την «καθιέρωση» αντίστοιχων ιερουργιών και δημοσίων και λαϊκών γιορτών… 

 

Έμμεσα, για τις Πέντε Βαθμίδες Μύησης, γίνονται αναφορές στον Πλάτωνα, (ο οποίος συσχετίζει τα «μυστήρια» με την φιλοσοφική «ανέλιξη» και) που «μιλά» για την «λύσιν» της ψυχής από τα δεσμά του σώματος, για την ανέλιξη του νου στην σφαίρα του όντος (των ιδεών), για την Ανύψωση Ως το Είναι, και για την Ομοίωσιν με το Θεό (το «Τελείως Είναι», το Αγαθόν)…

 

Αλλά και στους άλλους φιλοσόφους βρίσκουμε τέτοιες αναφορές, πάντα έμμεσα, (αφού δεν επιτρεπόταν να «μιλάς» για τα «μυστήρια»)… 

 

Ο  Θέων ο Σμυρναίος (Θέων ο Πλατωνικός), φιλόσοφος στο τέλος του 1ου μ.Χ. αιώνα, που ασχολήθηκε ειδικά με τους πλατωνικούς διαλόγους, είναι αυτός που αναφέρεται με σαφήνεια στα πέντε στάδια βαθμίδες της Μύησης (αλλά και της προσωπικής φιλοσοφικής ανέλιξης).

 

α) καθαρμός, το προκαταρκτικό στάδιο, 

β) κυρίως γνώση, 

γ) εποπτεία -ανώτατος βαθμός μύησης, 

δ) το στάδιο κατά το οποίο ο μύστης γίνεται «δαδούχος» -ιεροφάντης και έχει τη δύναμη της μεταλαμπάδευσης, μύησης άλλων,  

ε ) ομοίωση προς το Θεό.

 

Σε όλους τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους γίνονται αναφορές στην αρχαία θρησκεία και στα στάδια μύησης…

 

Οι «Υποστάσεις» του Πλωτίνου (Εν, Νους, Ψυχή) σχετίζονται άμεσα με τους αρχαιοελληνικούς θεούς, τα κοσμικά πεδία και τις βαθμίδες μύησης…

 

Ο Ολυμπιόδωρος, νεοπλατωνικός φιλόσοφος, του 6ου αιώνα μ.Χ., που έγινε σχολάρχης της νεοπλατωνικής σχολής στην Αλεξάνδρεια, μετά τον Αμμώνιο και τον διάδοχο του Αμμώνιου τον Ευτόκιο,  έγραψε σχόλια στον Πλάτωνα, κι αναφέρεται κι αυτός στις πέντε βαθμίδες μύησης…

Oscar Wilde: Η Σιωπή του Έρωτα

Έτσι όπως συχνά ο ήλιος με την εντυπωσιακή του λάμψη
διώχνει το θαμπό φεγγάρι, όσο και αν αντιστέκεται
στη σκοτεινή σπηλιά του, χωρίς να ακούσει
ούτε ένα τραγούδι από το αηδόνι
έτσι η ομορφιά σου μου σφραγίζει τα χείλη
και κάνει παράφωνα για μένα τα πιο όμορφα τραγούδια

Κι όπως την αυγή πάνω από τα λιβάδια
περνά ο άνεμος με τα ορμητικά του φτερά
και σπάει τα καλάμια με τα δυνατά φιλιά του
που αυτά μόνο, μπορούν να γίνουν όργανα τραγουδιού
έτσι τα ορμητικά μου πάθη, παραδέρνουν συνέχεια μέσα μου
και η τόσο μεγάλη αγάπη κάνει την αγάπη μου βουβή

Όμως τα μάτια μου σου έδειξαν εσένα
γιατί είμαι σιωπηλός και η λύρα μου ακούρδιστη
πριν γίνει ο χωρισμός μας μοιραίος
και πριν μας αναγκάσει να φύγουμε
εσύ για άλλα χείλη που τραγουδούν με αρμονία
κι εγώ εδώ να αναπολώ μάταια
φιλιά που δεν σου έδωσα, τραγούδια που δεν σου είπα…

Έρμαν Έσσε: Οι άνθρωποι ενώνονται γιατί ο ένας νιώθει φόβο μπροστά στον άλλο

Η κοινότητα είπε ο Ντέμιαν, είναι κάτι ωραίο. Αλλά αυτές οι κοινότητες, που κάθε τόσο ανθίζουν, είναι ψεύτικες. Μια νέα και αληθινή κοινότητα θα προέλθει από την αμοιβαία συνεννόηση των ατόμων, και μόνο αυτή θα ξαναπλάσει τον κόσμο.

Αυτό που σήμερα περνά για κοινότητα, δεν είναι τίποτ' άλλο παρά αγέλη. Οι άνθρωποι ενώνονται γιατί ο ένας νιώθει φόβο μπροστά στον άλλο. Τα αφεντικά για τον εαυτό τους, οι εργάτες το ίδιο, οι μορφωμένοι το ίδιο!

Και γιατί φοβούνται;

Έχει κανείς φόβο, αν δε συμφωνεί με τον εαυτό του.

Φοβούνται λοιπόν, γιατί δεν έχουν γνωρίσει τον εαυτό τους.

Συγκεντρώνονται όλοι μαζί, γιατί τους τρομάζει το άγνωστο που έχουν μέσα τους!

Νιώθουν όλοι πως οι παλιοί νόμοι δεν ισχύουν πια- ζουν με τα παλιά ήθη, αλλά ούτε οι θρησκείες ούτε η ηθική μπορούν να τους χρησιμέψουν.

Περισσότερο από εκατό χρόνια η Ευρώπη σπουδάζει και χτίζει εργοστάσια!

Ξέρουν καλά πόσα γραμμάρια μπαρούτι χρειάζεται για να σκοτώσουν έναν άνθρωπο, αλλά δεν ξέρουν πώς να προσευχηθούν και πώς να περάσουν μια πραγματικά, ευχάριστη ώρα.

Πήγαινε να δεις σε μια ταβέρνα πώς διασκεδάζουν οι φοιτητές. Ή σε μια συγκέντρωση πλουσίων, όπου διασκεδάζουν! Παντού απελπισία!

Αγαπητέ Σίνκλερ, από όλ' αυτά δεν μπορεί να βγει τίποτε το καθαρό. Οι άνθρωποι αυτοί, που ενώνονται μεταξύ τους από φόβο, είναι γεμάτοι άγχος και κακία, κανείς δεν εμπιστεύεται τον άλλο. Γαντζώνονται από ιδεώδη που δεν υφίστανται πια, και λιθοβολούν οποιονδήποτε επιχειρεί να προσφέρει ένα καινούριο ιδεώδες.

Χαρούμενος μέσα στην ψυχρή νύχτα γύριζα σπίτι. Εδώ κι εκεί στους δρόμους της πόλης περιφέρονταν φοιτητές μεθυσμένοι, τρικλίζοντας και κάνοντας θόρυβο. Πολλές φορές αισθάνθηκα την αντίθεση ανάμεσα στον κωμικό τρόπο της χαρούμενης ζωής τους και της δικής μου μοναξιάς. Συχνά ένιωθα στέρηση κι άλλοτε διάθεση ειρωνείας.

Αλλά ποτέ δεν ένιωσα, όπως σήμερα, με γαλήνη και απόλυτη σιγουριά, πόσο ξένος και αταίριαστος ήταν αυτός ο κόσμος για μένα.

Θυμόμουν μερικούς υπαλλήλους της πατρίδας μου, ηλικιωμένους, αξιοσέβαστους κυρίους, που νοσταλγούσαν τα φοιτητικά τους χρόνια με τις ελευθερίες και τις ασωτίες, σα να 'ταν ο παράδεισος της ευτυχίας, όπως ακριβώς ποιητές και ρομαντικοί υμνούν τα παιδικά τους χρόνια.

Παντού τα ίδια! Παντού γύρευαν την "ελευθερία" και την "ευτυχία", από φόβο και έλλειψη ευθύνης- γιατί θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το δρόμο που τους έδειχνε η ευθύνη τους. Μερικά χρόνια λοιπόν γλεντοκοπούν και ασωτεύουν κι έπειτα γίνονται σοβαροί, δημόσια πρόσωπα.

Ναι, όλα ήταν σάπια, σάπια πέρα για πέρα, κι αυτές οι ανοησίες των φοιτητών χίλιες φορές χειρότερες από πολλές άλλες.

Έρμαν Έσσε, Ντέμιαν

Θετική ψυχολογία για μια στροφή προς την αισιοδοξία

Η Θετική Ψυχολογία είναι ένας καινούριος κλάδος της Ψυχολογίας, που έρχεται να ανατρέψει τα όσα θεωρούσαμε ως τώρα για την ευτυχία. Το 2000 ο πατέρας της Θετικής Ψυχολογίας, Martin Seligman, έθεσε ένα ερώτημα. Μήπως αντί να μελετούμε μόνο τις ψυχικές διαταραχές και τα αρνητικά συναισθήματα, υπάρχει κάποιο όφελος αν εξετάσουμε τα θετικά συναισθήματα; Συναισθήματα, όπως το ενδιαφέρον, η χαρά, η ικανοποίηση, η ευγνωμοσύνη είχαν μελετηθεί ως τότε ελάχιστα εφόσον οι ψυχικές διαταραχές και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα χρειάζονται άμεσες λύσεις.

Όμως, όπως φαίνεται το ότι δεν είμαστε ψυχικά ασθενείς δεν σημαίνει αυτόματα πως είμαστε ευτυχισμένοι. Πολλοί άνθρωποι χωρίς να πληρούν τα κριτήρια ψυχικών διαταραχών μπορεί να περιγράφουν τη ζωή τους ως μονότονη, κενή, βαρετή, χωρίς σκοπό και νόημα. Η Θετική Ψυχολογία υποστηρίζει πως μόνο το 10% της αντικειμενικής πραγματικότητα επηρεάζει τελικά την αίσθηση της ευτυχίας μας. Τον καθοριστικότερο ρόλο παίζουν τα όσα σκεφτόμαστε και νιώθουμε για αυτήν τη πραγματικότητα. Τα ερευνητικά αυτά δεδομένα έρχονται να επιβεβαιώσουν ιδέες που διατυπώθηκαν αιώνες πριν. Στωικοί ψυχολόγοι, όπως ο Επίκτητος και ο Μάρκος Αυρήλιος έχουν διατυπώσει ακριβώς αυτήν την ιδέα. Η στάση μας απέναντι στις δυσκολίες της ζωής είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ευτυχία μας.

Οι έρευνές της Barbara Fredrickson το 1998 έδειξαν πως τα θετικά συναισθήματα διευρύνουν την προσοχή μας καθώς και άλλες γνωστικές ιδιότητες. Το πιο σημαντικό που μας προσφέρουν είναι πως «χτίζουν» σωματικούς, γνωστικούς, συναισθηματικούς και κοινωνικούς πόρους, που στο μέλλον θα μας κάνουν πιο ανθεκτικούς έτσι ώστε να επανέλθουμε πιο γρήγορα σε κάποια αντιξοότητα.

Το τι είναι η ευτυχία είναι ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει τον άνθρωπο ανά τους αιώνες και σίγουρα απασχολεί και τον καθένα μας ξεχωριστά στην προσπάθειά μας να ζήσουμε με τον τρόπο που θέλουμε μέσα σε πολλές ή λίγες αντιξοότητες. Το μεγαλύτερο θετικό που έρχεται να φέρει η Θετική Ψυχολογία είναι πως οι έρευνες δείχνουν πως η ευτυχία μαθαίνεται. Πως ευτυχία σημαίνει τελικά να βιώνεις όσο το δυνατόν περισσότερα θετικά συναισθήματα στην καθημερινότητά σου. Για τον καθένα αυτές οι στιγμές μπορεί να είναι διαφορετικές ανάλογα με τις αξίες του, τις προτιμήσεις του, τα όνειρά του.

Οι έρευνες δείχνουν πως γινόμαστε πιο θετικοί, ακόμη κι αν κάνουμε κάτι που φαίνεται ασήμαντο, αν δηλαδή σημειώνουμε σε ένα ημερολόγιο κάθε βράδυ τρία πράγματα για τα οποία νιώσαμε ευγνώμονες τη μέρα που πέρασε. Οι έρευνες επίσης δείχνουν πως η θετικότητα συνδέεται με την καλή σωματική και ψυχική υγεία. Αυτό δεν σημαίνει πως γινόμαστε άτρωτοι ψυχικά και σωματικά, όταν βιώνουμε θετικά συναισθήματα, όμως αρρωσταίνουμε με λιγότερα συμπτώματα και αναρρώνουμε πιο γρήγορα. Και κάτι ακόμη πιο σημαντικό, ζούμε περισσότερα χρόνια. Είναι ο μόνος παράγοντας που έχει αποδειχθεί πως αυξάνει το προσδόκιμο ζωής μετά τη διακοπή του καπνίσματος.

Το να βιώνουμε θετικά συναισθήματα δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να βιώνουμε και τα αρνητικά. Ακριβώς το αντίθετο. Όσο περισσότερο αποδεχόμαστε τον θυμό, τη λύπη και τον φόβο μας, τόσο καλύτερα είμαστε. Η εκπαίδευσή μας πάνω στα συναισθήματα αποδείχθηκε πολύ παραπλανητική. Έχουμε μάθει να εστιάζουμε ιδιαίτερα στο αρνητικό, να χάνουμε το δάσος για τα δέντρα. Ταυτόχρονα, έχουμε μάθει να θεωρούμε πως είναι κακό να λυπόμαστε, να φοβόμαστε ή να θυμώνουμε. Όσο περισσότερο παλεύουμε με τον αρνητισμό, που είναι μέσα στην ίδια μας τη φύση, τόσο πιο δυστυχισμένοι είμαστε, τόσο η οδύνη μας γιγαντώνεται.

“Αν περιμένουμε πως θα είμαστε ευτυχισμένοι, όταν δεν θα υπάρχει θυμός, λύπη και φόβος ή εξωτερική αντιξοότητα, τότε είναι σίγουρο πως δεν θα ευτυχίσουμε ποτέ εν ζωή.”

Η μεγάλη πρόκληση είναι να αρχίσουμε να χτίζουμε μια ζωή με περισσότερη θετικότητα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μας βομβαρδίζουν καθημερινά με τον τρόμο και την οργή. Μας δίνουν την αίσθηση πως ο κόσμος είναι το πιο επικίνδυνο, το πιο άδικο μέρος, πως κινδυνεύουμε συνεχώς, πως δεν υπάρχει καμία, μα καμία ελπίδα. Όμως για όλα αυτά τα αρνητικά, υπάρχουν άλλα τόσα θετικά που αποσιωπούνται. Η αγάπη, η φιλία, η τέχνη, η ευχαρίστηση, η προσφορά, η δημιουργία μπορεί να είναι δίπλα μας κι εμείς να βαριανασαίνουμε για τα όσα μας λείπουν. Το δυστυχές είναι πως η ευτυχία έχει ταυτιστεί τρομερά με την επιτυχία και με το χρήμα. Φαίνεται όμως πως κι αυτό ήταν λάθος. Και η επιτυχία και το χρήμα συνηθίζονται και το κενό που μπορούν να δώσουν μετά μπορεί να είναι τεράστιο, όταν δεν έχουμε ανθρώπους γύρω μας που να μας δίνουν χαρά, όταν δεν βρίσκουμε τελικά για ποιο λόγο ήρθαμε σε αυτή τη ζωή και έχουμε σταματήσει να ονειρευόμαστε.

Και ο κόσμος που θα παραδώσουμε στα παιδιά; Τι έχουμε λοιπόν να τους δείξουμε τώρα; Η ωμή βία, εκτός από τις ειδήσεις, κυριαρχεί στις ταινίες, τις τηλεοπτικές σειρές και τα βιντεοπαιχνίδια. Είναι ευθύνη μας το ότι αφηνόμαστε σε αυτήν την ωμή βία. Είναι ευθύνη μας το ότι δεν τους δίνουμε αντίδοτα στην αρνητικότητα. Σίγουρα υπάρχουν μεμονωμένα πρόσωπα, γονείς, επαγγελματίες ή φορείς που παλεύουν για ενσταλάξουν τη θετικότητα στις παιδικές ψυχές. Οι έρευνες δείχνουν πως τα θετικά συναισθήματα βοηθούν τα παιδιά να μαθαίνουν. Είναι αναγκαίο το σχολείο να γίνει χώρος όχι μόνο μάθησης, αλλά χαράς. Χώρος που βοηθά το κάθε παιδί να βρει το δικό του ταλέντο και όχι εργοστάσιο μαζικής παραγωγής αγχωμένων ανθρώπων. Τα παιδιά από τη φύση τους θέλουν να μάθουν, ο ενήλικος καταναγκασμός πολλές φορές τα εμποδίζει. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ είναι πως η χαρά και το νόημα για τον καθένα μας διαφέρει και για αυτό δεν πρέπει να προσπαθούμε να επιβάλλουμε στα παιδιά τις δικές μας απόψεις για τη δική τους ευτυχία.

Φυσικά δεν μπορούμε να ελέγξουμε το εκπαιδευτικό σύστημα, όμως μπορούμε να ελέγξουμε τη θετικότητα που μεταδίδουμε όσοι έχουμε παιδιά, δουλεύουμε με παιδιά ή συναναστρεφόμαστε με κάποιο άλλο τρόπο μαζί τους. Η θετικότητα είναι μεταδοτική, όπως άλλωστε και ο πανικός και η απελπισία. Σκεφτείτε πόσο καλά νιώσατε στον πρόσφατο μεγάλο σεισμό στην Αθήνα, όταν ακούσατε στην τηλεόραση «πως η πόλη άντεξε αυτόν τον σεισμό, πως όλα ήταν υπό έλεγχο». Και αντίστοιχα τι συναίσθημα σας κυρίευσε, όταν ακούσατε την ίδια περίοδο για «πρόβλεψη σεισμού 6 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ», παρόλο που είναι γνωστό πως δεν γίνεται πρόβλεψη σεισμών και που ο τίτλος αυτών των ειδήσεων δεν εξέφραζε με ακρίβεια τα όσα είπε ο σεισμολόγος.

Πρέπει λοιπόν να σταματήσουμε να ενοχοποιούμε τη χαρά. Είναι κάτι που αξίζει σε όλους μας και ο καθένας καλείται να ανακαλύψει μόνος του από πού θα πηγάσει για αυτόν. Οι έρευνες της Θετικής Ψυχολογίας δείχνουν τελικά πως αν επιτρέψουμε έστω και λίγη χαρά στον εαυτό μας, η ζωή μας αρχίζει να αλλάζει. Αν λοιπόν κάτι καλείται να κάνει ο άνθρωπος του 21ου αιώνα είναι να μην υποκύψει στην αρνητικότητα. Να μην δεχτεί πως ο κόσμος είναι ένα βίαιο, τρομακτικό μέρος, χωρίς αγάπη, χωρίς κανένα νόημα να ζεις μέσα σε αυτόν. Κι αν θέλουμε να βάλουμε το λιθαράκι του ο καθένας για να γίνει καλύτερος αυτός ο κόσμος, θα πρέπει πρώτα να δώσουμε αγάπη στον εαυτό μας.

Οπότε όσοι είμαστε τυχεροί και μπορούμε και επιβιώνουμε, με τις δικές του δυσκολίες ο καθένας, βρισκόμαστε μπροστά σε μια απόφαση, σε ένα μεγάλο σταυροδρόμι. Θα δούμε μόνο το αρνητικό ή και το θετικό μπροστά μας; Θα νιώσουμε αδικημένοι ή ευγνώμονες με τα όσα θα φέρει η κάθε μέρα; Θα αφήσουμε τη ζωή μας να ανθίσει ή θα περάσουμε τελικά από αυτή τη ζωή χωρίς να αγγίξουμε τίποτα και χωρίς τίποτα να μας αγγίξει;

Σουκούμπους & Ινκούμπους.

Δύο από τα πιο ασυνήθιστα πνεύματα που σχετίζονται με την Μεσαιωνική Μαγεία είναι τα Σουκούμπους & Ινκούμπους.

Το Σουκούμπους είναι θηλυκό, το Ινκούμπους αρσενικό και ανήκουν στην κατηγορία των οντοτήτων που αναζητούν την σεξουαλική ένωση με τα «θύματά» τους και χειραγωγούνται από τον μάγο-μάγισσα πραγματοποιώντας σεξουαλικές «αστρικές» επιθέσεις. Οι αναφορές για την ύπαρξη τέτοιου είδους δαιμονικών οντοτήτων επιβεβαιώνουν την σχέση των πνευμάτων με τις μάγισσες και τους Μάγους της Αναγεννησιακής εποχής και υπάρχει έλλειψη σχετικά με τις καταβολές τους.

Παραδόξως η ρίζα για τις ονομασίες Succubus και Incubus είναι το λατινικό ρήμα “cubare” (πλαγιάζω) κάτι που αυτόματα μεταφράζει την λέξη ίνκουμπους ως (πλαγιάζω απο επάνω) και του σούκουμπους ως (πλαγιάζω απο κάτω). Το Ινκούμπους είναι γνωστό ως πνεύμα που πλαγιάζει πάνω από τα σώματα των γυναικών δημιουργώντας στο άτομο εφιάλτες και παράλυση. Το Σούκουμπους από την άλλη κατορθώνει με κάποιο τρόπο να μπει ανάμεσα στον άντρα που κοιμάται και το κρεβάτι με αποτέλεσμα να τον «κλειδώνει». Αυτές οι δαιμονικές οντότητες λέγεται πως σχετίζονται άμεσα σεξουαλικά με τους ανθρώπους αντιπροσωπεύοντας έτσι μία ιδιαίτερη κάστα πνευμάτων. Οι οντότητες αυτές μέσα από την σεξουαλική χειραγώγηση του ατόμου καταφέρνουν την ενεργειακή αποστράγγιση. Συνήθως εμφανίζονται στις ονειρικές εμπειρίες προκαλώντας τρομακτικές ερωτικές φαντασιώσεις, εφιάλτες και υπνική παράλυση.

Οι οντότητες αυτές ήταν ευρέως γνωστές και είχαν γίνει στόχοι εξορκισμού και τελετουργικών αποκλεισμού από τους Χριστιανούς και τους Εβραίους κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα (Υπήρχε ειδική ενότητα για αυτές τις δαιμονικές οντότητες στο Malleus Maleficarum.) Λέγεται πως οι Μάγισσες και οι Μάγοι της εποχής είχαν τέτοιους δαιμονικούς εραστές και τα πλάσματα αυτά είχαν την ικανότητα να παίρνουν και φυσική μορφή με κανονικά σώματα. Οι δαίμονες αυτοί θεωρούνται αμφι-σεξουαλικοί κάτι που μας κάνει να υποθέσουμε πως τα Σουκούμπους & Ινκούμπους είναι τα εναλλασσόμενα προσωπεία του ίδιου και μοναδικού πνεύματος.

Ένα παιδί που θα ερχόταν στην ζωή από μία τέτοια δαιμονική ένωση θα είχε από μόνο του υπερφυσικές ικανότητες. Μεγάλοι ήρωες (Όπως ο Γκιλγκαμές) και μάγοι (Μέρλιν) είχαν την φήμη πως ήταν γόνοι τέτοιων πνευματικών οντοτήτων. Και ενώ το Ινκούμπι δεν φέρει ονόματα (πέρα από το δικό του), το Σουκούμπι βαπτιζόταν και συσχετιζόταν με διάφορες πτυχές της Λίλιθ (Εκάτης). Και ίσως το σημαντικότερο στοιχείο στην ιστορία των Σουκουμπους & Ινκουμπους είναι η θεωρία πως σχετίζονται άμεσα με τον Αρχαία Δαιμονική θεότητα Λιλιθ

Η Λίλιθ θεωρείται ως η πρώτη Σύζυγος του Αδάμ που όμως αρνήθηκε να υποταχτεί σε εκείνον. Εξαιτίας αυτής της ανυποταγής εξοστρακίστηκε απο τον παράδεισο και έδωσε την θέση της στην νέα σύζυγο, την Εύα. Αργότερα εξελίχθηκε στην Μητέρα όλων των Δαιμόνων. Η Λίλιθ ήταν γνωστή Θεότητα και θεωρούταν από τους Ακκάδιους ως μία από τις Δαιμονικές Βασίλισσες. Καθώς τα χρόνια περνούσαν όμως το όνομά της ξεχάστηκε από όλους εκτός από τους Χασιδικούς Εβραίους που την εμπεριέχουν στα τυπικά τους έως και σήμερα. Κατά τον 19ο και τον 20ο Αιώνα η Λίλιθ επέστρεψε μέσα από την πολιτιστική κουλτούρα της Ευρώπης και μετατράπηκε σε μία ρομαντική και επαναστατική αλληγορική μορφή.

Ενώ υπάρχουν μερικά παραδείγματα του «μηχανισμού» για την επίκληση ενός από τα πνεύματα φαίνεται πως υπάρχει ένα απαραίτητο στοιχείο για την ολοκλήρωση μίας τέτοιας διαδικασίας που είναι η τρομερά ανολοκλήρωτη σεξουαλική εμμονή του εξασκούμενου. Μερικά μαύρα κεριά και το κατάλληλο τυπικό όμως θα μπορούσαν να εκτελέσουν την επιθυμητή επίκληση εξίσου αποτελεσματικά. Βέβαια για τον έλεγχο του πνεύματος που επικαλείται ο εκάστοτε μάγος απαιτούνται δυνάμεις πέραν του φυσικού, δηλαδή ο απόλυτος ενεργειακός έλεγχος του ατόμου, κάτι που καθιστά ένα τέτοιο εγχείρημα άκρως επικίνδυνο.

Το να αναζητεί κανείς με πόθο έναν δαιμονικό εραστή είναι βέβαια προφανώς ένα σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων και ζητημάτων του ατόμου. Μια όχι και τόσο υγιής προσέγγιση της σεξουαλικότητας και ίσως η ανικανότητα να βρεθεί ο κατάλληλος ανθρώπινος ερωτικός σύντροφος. Ο Ανικανοποίητος ερωτισμός σε συνδυασμό με την επιθυμία του ατόμου να αναζητήσει απόκρυφες δυνάμεις και οντότητες μπορεί να θεωρηθεί ένας καταστροφικός συνδυασμός για εκείνον που θα το επιχειρήσει.

Μία πτυχή των σύγχρονων Σουκούμπους και Ινκούμπους μπορεί να αναγνωριστεί ίσως στην υπόγεια προβολή και δημοσίευση όλων των πτυχών του σεξ που εμφανίζεται πλέον κυριολεκτικά παντού στην καθημερινή μας ζωή. Αυτός ο Διαφημιστικός υπόκοσμος φαίνεται ανίκανος να σταματήσει την εκμετάλλευση μίας κατά τα άλλα υγιούς επιθυμίας του ανθρώπου, δαιμονοποιώντας παράλληλα σε συνειδήσεις την ερωτική επαφή κάτι που επιφέρει σχεδόν τα ίδια αποτελέσματα με τις δαιμονικές οντότητες που αναλύουμε. Η εξάλειψη της ενοχής, του φόβου και της ντροπής σε ζητήματα που αφορούν την σεξουαλικότητα είναι το πρώτο βήμα για την μείωση της δύναμης που έχει επάνω μας η αρνητική σεξουαλική ενέργεια. Τέτοιου είδους Μιντιακή σεξουαλικότητα έχει εισχωρήσει και στον Μαγικό Μυστικισμό και την χρήση της μαγείας στρεβλώνοντας τις θετικές μορφές μαγικής πρακτικής εξάσκησης και διογκώνοντας τις αρνητικές επιδράσεις στον ψυχισμό του «στόχου».

Αυτές οι εσώτερες δυνάμεις αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά μπορούν να μετατρέψουν κάτι το υγιές σε τάσεις αυτοκαταστροφής του ατόμου. Ίσως τα Σουκούμπους & Ινκούμπους να έχουν μετατραπεί σε κοινωνικούς ευφημιστές που κρατούν δέσμιους τους ανθρώπους σε σχέσεις που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα είχαν τερματιστεί, όμως λόγω της ενεργειακής αυτής δέσμευσης να θεωρείται αδύνατο από τα άτομα να απομακρύνουν τον επιβλαβή δεσμό τους.

Δαιμονικές ερωτικές οντότητες – Σεξουαλικά βαμπίρ – Δαίμονες εραστές κ.α μπορεί να «μαγεύουν» για την δύναμη που μπορεί να επιφέρουν όμως είναι και τα υπέρτατα εργαλεία αυτοκαταστροφής. Ίσως να παίξεις μαζί τους, ίσως οι περιπτύξεις ενίοτε να φανούν και απολαυστικές όμως αν τροφοδοτηθεί αυτή η αέναη παθιασμένη ερωτική δίψα με τέτοιου είδους σκοτεινές δυνάμεις τότε η καταστροφή ίσως να βρίσκεται πάρα πολύ κοντά…

Παθητικο-επιθετική συμπεριφορά

Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά δεν εναλλάσσεται ανάμεσα στο παθητικό και στο επιθετικό κομμάτι, αλλά περισσότερο τα συνδυάζει ταυτοχρόνως σε μία συμπεριφορά, η οποία συγχύζει τόσο που τελικά παγιδεύει τον δέκτη. Η παθητικο-επιθετική συμπεριφορά υφίσταται παντού και σε κάθε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.

Πρόκειται για μια αρκετά συνειδητή έκφραση μασκαρεμένων συναισθημάτων θυμού. Η παθητική επιθετικότητα εμπλέκει μια σειρά συμπεριφορών σχεδιασμένων να μπερδέψουν, ακόμα και να χειριστούν, ένα άλλο άτομο. Μακροπρόθεσμα όμως το μόνο αποτέλεσμα είναι η δυσλειτουργικότητα και η καταστροφή της σχέσης.
  
Αυτό το μοτίβο συχνά ενεργοποιείται από τον φόβο του ατόμου να εκφράσει τον θυμό του άμεσα. Κι αυτό διότι θεωρεί ότι τα πράγματα θα επιδεινωθούν αν το κάνει, οπότε αναγκάζεται να εκφραστεί έμμεσα.

6 από τις συχνότερες συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται για την έμμεση έκφραση θυμού:

Λεκτική άρνηση του θυμού

Όταν τους ρωτάμε «είσαι θυμωμένος/η;», το παθητικο-επιθετικό άτομο σχεδόν πάντα θα λέει όχι. Καθώς δεν νιώθει άνετα με το θυμό ή τη σύγκρουση, αρνείται λεκτικά αυτά τα συναισθήματα ως τρόπο ζωής. Κι όμως η συμπεριφορά του τελικά προδίδει αυτό που κρύβει μέσα του.

Απομόνωση και «μούτρα»

Αφού λοιπόν δεν παραδέχεται ανοιχτά τα συναισθήματά του, το παθητικο-επιθετικό άτομο τα δείχνει μέσω συμπεριφορών όπως απομόνωση, «μούτρα» και χρήση σιωπής ως χειριστικό εργαλείο. Αυτό το τελευταίο είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, αφού μπορούν να χειριστούν ανθρώπους χωρίς να πουν καν μια λέξη.

Φέρνουν τους άλλους τελικά στα άκρα τους

Αν και οι ίδιοι δεν θέλουν να εκφράσουν λεκτικά πώς νιώθουν, απαιτούν από εμάς να το ξέρουμε. Ένα βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η ικανότητα να δημιουργούν στους άλλους συναισθήματα που εκείνοι νιώθουν και έτσι προβολικά να μας προκαλούν εκρήξεις θυμού.

Δείχνουν συνεργάσιμοι αλλά έχουν αποφασίσει το αντίθετο

Τα παθητικο-επιθετικά άτομα συχνά συναινούν λεκτικά σε ένα αίτημα, αλλά καθυστερούν συμπεριφορικά να το εκτελέσουν. Όταν συναινεί, τείνει να εκτελεί την εργασία αναποτελεσματικά ή κάτω από τα αποδεκτά όρια (χάνει επίτηδες προθεσμίες, αφήνει στη μέση το άπλωμα των ρούχων, «ξεχνά» να κάνει ένα κομμάτι της).

Χρησιμοποιούν email, μηνύματα και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης για να αποφύγει την άμεση επικοινωνία

Για να αποφύγουν την αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο, χρησιμοποιούν την τεχνολογία όσο περισσότερο μπορούν. Επιθετικά email, παρεμβατικά κείμενα, ασαφείς δημοσιεύσεις και άλλοι παρόμοιοι τρόποι «προσπαθούν» να καταφέρουν αυτό που επιθυμούν χωρίς άμεση επαφή.

Δημιουργούν άπειρες δικαιολογίες

Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία τους που προκαλεί σύγχυση είναι η ατέλειωτη λίστα πιθανών δικαιολογιών για τη συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα, ο εχθρικός εργαζόμενος που δεν θέλει να πάρει ένα project που θεωρεί ότι είναι κατώτερο των δυνατοτήτων του συχνά χάνει τις προθεσμίες, εξηγώντας στον εργοδότη τους ότι δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει το έργο επειδή έτυχε μια ασθένεια στην οικογένεια.

Είναι ανήθικο και αδύνατο ένας εργοδότης να ελέγξει την αλήθεια των ισχυρισμών του, ωστόσο γνωρίζει άρρητα ότι αυτό δεν ισχύει. Τα παθητικο-επιθετικά άτομα είναι ειδικοί στο να ξεφεύγουν και να ξεγλιστρούν από πράγματα που δεν θέλουν, χρησιμοποιώντας λόγους που δεν μπορούν να εξεταστούν.

Η αναγνώριση των προειδοποιητικών σημαδιών της παθητικο-επιθετικής συμπεριφοράς αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας ώστε να διαχειριστούμε τις δικές μας αντιδράσεις και να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα και στην επανάληψη άλυτων συγκρούσεων.

Σε αυτό το σύμπαν που διαστέλλεται θα κρατήσω την αγάπη

Το θέμα δεν αφορά όλους…

Είναι αυτοί που το συνειδητοποιούν που έχουν το πρόβλημα.

Δεν ήρθαμε εδώ για να ζήσουμε σε μια νιρβάνα ευτυχίας
αλλά για να αντέξουμε όσο μπορούμε και αν καταφέρουμε να αγαπήσουμε...

Ρωτάς, που πήγαν όλοι οι αληθινοί άνθρωποι;

Οι ανθρώπινοι τρυφεροί ζεστοί άνθρωποι;

Όταν συναντάς σπάνια έναν από αυτούς νιώθεις
σαν να σου έπεσε ο πρώτος αριθμός του λαχείου.

Αλλά όλοι οι άλλοι ..τι τους συνέβει;

Γιατί δεν άντεξαν

Γιατί μεταλλάχτηκαν και με ποια διαδικασία;

Με μικρά βήματα; Ξαφνικά;

Είναι που όταν πέρασαν από την κόλαση,
δεν κατάφεραν να κρατήσουν μια σπίθα μέσα τους
και κυκλοφορούν με μάτια σβηστά;

Σε αυτό το σύμπαν που διαστέλλεται και θα χαθεί χωρίς σκοπό
βρίσκω ένα μικρό νόημα και γαντζώνομαι πάνω του,
να μην πάψω
να αγαπώ
να μείνω άνθρωπος
να μην αλλοιωθώ…

Μέχρι πότε θέλουν να με ορίζουν;

Στην αρχή, ξεκίνησε με το “άστο κάτω αυτό”.

Μετά, ο χώρος μου περιορίστηκε από το “μη εκεί”.

Όταν θέλησα να μάθω, έμαθα το “πολλά ρωτάς”.

Στο σχολείο, μου δίδαξαν το “μάθε αυτό όπως σου το λέω”, και έτσι, ποτέ δεν έμαθα αυτό που ήθελα.

Μεγαλώνοντας κι άλλο, γνώρισα τη ζωή ως “γιατί έτσι πρέπει”, “μη με κάνεις ρεζίλι”, και “τι θα πουν οι γείτονες”.

Πήγα να βγω με χαρά στην καθημερινή συναναστροφή, όπου συνάντησα “το πόσα βγάζεις”, “τι δουλειά κάνεις”, “πόσα είναι τα αποκτήματά σου”.

Τώρα, προσπαθώ απαρχής να καταλάβω σε τι κόσμο έχω έρθει.

Δυσκολεύομαι λίγο, ίσως γιατί δεν με ενδιαφέρουν πια όλα αυτά που μέχρι τώρα έμαθα, ή μάλλον με ενδιαφέρουν αυτά που δεν έμαθα, αλλά περισσότερο από όλα, γιατί τώρα με ορίζουν ως “αδιάφορο”, “κλειστό τύπο”, “αντικοινωνικό” και “περίεργο”.

Ναι, η αλήθεια είναι πως και εγώ περίεργο το βρίσκω το μέχρι πότε θέλουν να με ορίζουν.

Το πρόβλημα του εκτραχηλισμού της σημερινής νεολαίας

Το δράμα του Βέλγου συγγραφέα Ζοζέ‐Αντρέ Λακούρ «Τα νέα παιδιά» (ο γαλλικός του τίτλος λέγει «Η τάξη των τελειοφοίτων»), θέτει ένα πρόβλημα. Κάτι περισσότερο: προτείνει λύση σ’ ένα πρόβλημα που έχει πολλές φορές απασχολήσει και τον δικό μας και τον ξένο Τύπο, στο πρόβλημα του εκτραχηλισμού της σημερινής νεολαίας. Το φαινόμενο είναι σχεδόν παγκόσμιο και συχνά ‐ πυκνά παρουσιάζεται στις στήλες των εφημερίδων με διάφορες εικόνες και ερμηνείες. Οι περισσότερες εκφράζουν την οργή και την αγανάκτηση των «σοβαρών» ανθρώπων της κοινωνίας για τον κατήφορο που έχουν πάρει σήμερα τα νιάτα: φέρνονται εξωφρενικά, δεν σέβονται κανένα, επιτρέπουν στον εαυτό τους ελευθερίες που έχουν τη σφραγίδα μιας πολύ πρώιμης και αποκρουστικής διαφθοράς κ.ο.κ. Πώς έφτασαν σε τέτοιο βαθμό αυθάδειας και αναισχυντίας οι νέοι της εποχής μας, σε όλες τις «πολιτισμένες» χώρες του παλαιού και του νέου κόσμου; γιατί να μη λειτουργούν μέσα τους οι ηθικές αντιστάσεις, να μην αναχαιτίζει η αγωγή τα ένστικτά τους; που οφείλεται άραγε αυτή η εκτροπή που αγγίζει κάποτε τα όρια της διαστροφής και της εγκληματικότητας;

Η απάντηση του Βέλγου δραματουργού στα ερωτήματά μας είναι πολύ απλή: Αιτία, λέγει, του φαινομένου είναι κατά βάθος η αλγεινή απογοήτευση των νέων ανθρώπων από την κατάρρευση των ειδώλων τους, επομένως ο ξεπεσμός των γονέων τους που για τα παιδιά δεν είναι απλώς αυτοί που τα έφεραν στον κόσμο και προνοούν για τις ανάγκες τους, αλλά στηρίγματα ζωής: εικόνες λατρείας, το καμάρι και η περηφάνεια τους. Κάποτε οι νέοι ανακαλύπτουν (και όταν δεν είναι οι ίδιοι ικανοί για την ανακάλυψη, θα φροντίσουν οι συνάδελφοί τους να τους προσφέρουν αυτή την εκδούλευση από επιπολαιότητα ή κακία) ότι τα λαμπρά εκείνα πρότυπα δεν στέκονται στα υψηλά βάθρα, όπου τα έχει τοποθετήσει η εμπιστοσύνη και η αγάπη τους, αλλά έχουν τη λάμψη μόνο απέξω, ενώ μέσα τους υπάρχει διαφθορά, ψεύδος και υποκρισία. Και τότε ο μικρός ηθικός τους κόσμος εξαρθρώνεται, χάνει τους άξονές του, το ελαφρό οικοδόμημα γκρεμίζεται. Από την απογοήτευση πέφτουν στον κυνισμό, στην αναίδεια, ή στην απελπισία που μπορεί να τους οδηγήσει έως το θάνατο. — Εκεί φτάνει ο ένας από τους τρεις ήρωες του έργου, όταν ακούει από το φίλο του και έπειτα ο ίδιος εξακριβώνει ότι ο στρατηγός πατέρας του, παρά τη φλύαρη μεγαλαυχία του, όχι μόνο δεν είχε διακριθεί στον πόλεμο, αλλά ήταν ένας δειλός που εγκατέλειψε στρατιώτες και συντρόφους και κοίταξε μονάχα πώς να σωθεί. Ο δεύτερος, γιος καθηγητή γυμνασίου, πληγώνεται κάθε φορά πιο βαθιά που βλέπει τους συμμαθητές του να διακωμωδούν με τις φάρσες τους τον αφελή πατέρα του∙ όταν πια μαθαίνει ότι και η μητέρα του με τις ένοχες σχέσεις της εξευτελίζει τον άντρα της, πηγαίνει να σκοτωθεί, αντί όμως να πνιγεί στο ποτάμι, όπως λογάριαζε, πνίγεται στην ακολασία. Ο τρίτος έχει γονείς ένα αγαπημένο ζευγάρι και βρίσκεται με τον πατέρα του (ένα νέο, φίλαθλο, καλόκαρδο άντρα) σε φιλικές, τρυφερές σχέσεις. Αίφνης ανακαλύπτει ότι και το δικό του είδωλο είναι ικανό για πρόστυχες πράξεις∙ τότε γίνεται κυνικός και χύνει το δηλητήριό του που θα φαρμακώσει τον φιλότιμο γιο του ψευτοπαληκαρά στρατηγού. Είναι από τους τρεις ο μόνος που θα διαπλεύσει τη δεινή δοκιμασία χωρίς να ναυαγήσει∙ απεναντίας θα κατορθώσει να «χωνέψει» την πικρή πείρα της μικρής ζωής του και θα συμφιλιωθεί πάλι με τον ταπεινωμένο πατέρα του…

Ίσως μερικοί βρουν πολύ απλή, μονόχορδη και εύκολη, τη λύση που δίνει στο πρόβλημα ο Ζοζέ ‐ Αντρέ Λακούρ μέσα στο «L’ année du bac». Φαινόμενα σαν αυτό που συζητούμε έχουν πολλές και βαθιές αιτίες κοινωνικές, ψυχολογικές, ακόμη και βιολογικές, περιπλεγμένες σ’ ένα πυκνό δίχτυ με ποικίλα μεγέθη, και για να εξηγηθεί πρέπει πάντοτε να εντοπίζει κανείς το πρόβλημα, να το βλέπει μέσα στις συντεταγμένες που παρουσιάζει η κάθε γεωγραφική και εθνική, ακόμη και η κάθε ατομική περίπτωση. Οπωσδήποτε όμως οφείλομε ν’ αναγνωρίσομε ότι ο Βέλγος δραματουργός αγγίζει με το έργο του ένα πραγματικά νευραλγικό σημείο του Digitized by 10uk1s θέματος: την ευθύνη των μεγάλων στις εκτροπές των μικρών, και από την άποψη αυτή η εικόνα του έχει πολύ ενδιαφέρον, δραματικό, και ηθικό ταυτόχρονα. Εάν μάλιστα απλώσομε και βαθύνομε την έννοια του ειδώλου περισσότερο από κείνον, περιλάβομε δηλαδή μέσα της όχι μόνο τους γονείς (κατά προτίμηση τον πατέρα που υποσυνείδητα και συνειδητά αποτελεί για το παιδί τον «κανόνα», την ηγετική μορφή, την ενσάρκωση, των έγκυρων αξιών), αλλά ολόκληρη τη γενεά των ενηλίκων, αυτούς που ως σύνολο αντιπροσωπεύουν το οικονομικό, πολιτικό και πνευματικό «παρόν» της κοινωνίας και παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη ζωή της, τότε η υπόθεση του θεατρικού συγγραφέα μας πλησιάζει με πολύ μεγάλη προσέγγιση την ορθή λύση του προβλήματος. Για τον εκτροχιασμό της νέας γενεάς αιτία είναι κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό η ηθική έκπτωση της παλαιότερης, της δικής μας γενεάς∙ αυτή είναι ίσως η οδυνηρή αλλά και αναμφισβήτητη αλήθεια. Μας ενοχλεί όταν την ακούμε, μας εξοργίζει — ακριβώς επειδή η αλήθεια μάς πληγώνει. Τα παιδιά μας είναι τέτοια που είναι, γιατί εμείς είμαστε αυτοί που είμαστε. Γέννημα και θρέμμα μας, αποτελούν συνέχειά μας, εικόνα και ομοίωσή μας — έως την ώρα που θα σταθούν στα δικά τους πόδια και θα αποκτήσουν (εάν και όσο αποκτήσουν) την αυθυπαρξία τους. Αλλά και τότε κάτι από μας έχει περάσει και κατακαθίσει μέσα τους: γιατί τον εαυτό του τον φτιάχνει ο νέος είτε μαζί μας είτε εναντίον μας, πάντως με τη σύμπραξη ή την αντίπραξή του προς τους ηλικιωμένους.

Αμείλικτοι στην αυστηρότητά μας, όταν κρίνομε τα σημερινά νιάτα, δεν αναλογιζόμαστε πόσο υπεύθυνοι είμαστε για τα σφάλματά της. Όχι πάντοτε ο καθένας μας χωριστά (γιατί εξακολουθούν ευτυχώς να υπάρχουν στην κοινωνία μας πολλές οικογένειες που δεν παρουσιάζουν τη θλιβερή αποσύνθεση των προτύπων του Λακούρ), αλλά οπωσδήποτε όλοι μαζί. Η γενεά που ωρίμασε στα δίσεχτα χρόνια του τελευταίου πολέμου, η γενεά η δική μας, περνάει (αυτό όλοι το λέγουν και το αναγνωρίζουν) μια βαθιά ηθική κρίση. Το ψεύδος, η υποκρισία και η διαφθορά την έχουν διαβρώσει. Εκακούργησε στους πολέμους (και κακουργεί ακόμη) όσο καμιά άλλη∙ προσκύνησε (και προσκυνεί ακόμη) το ταπεινό συμφέρον με πρωτοφανή αναισχυντία∙ και για την αγνότητα των ηθών της όχι μόνο δεν υπερηφανεύεται, αλλά και ντρέπεται να μιλήσει η ίδια. Παράλληλα, επιμένει να παίζει τον ήρωα και να κηρύττει στους νέους με στόμφο την πίστη, την ευπρέπεια, την αρετή. Έχει την αφέλεια να νομίζει ότι, καθαρός καθώς είναι στην καρδιά ο νέος, θα συγκινηθεί από τα λόγια της και θα θεωρήσει ιερές και απαρασάλευτες τις υποθήκες της.

Το παιδί όμως είναι πολύ πιο έξυπνο απ’ ό,τι το φανταζόμαστε. Στην αρχή υπακούει από σεβασμό και από το θαυμασμό που μας έχει, μας βλέπει όχι όπως είμαστε, αλλά όπως εκείνο μας έχει σχηματίσει μέσα στην αγάπη και στην προσδοκία του. Έπειτα σιγά ‐ σιγά ή ξαφνικά ανακαλύπτει ότι αυτό που δείχνομε δεν είναι το πρόσωπο, αλλά το προσωπείο μας. Ότι την αρετή τη ζητούμε από τους άλλους, όχι από τον εαυτό μας∙ τον αυτοσεβασμό τον διδάσκομε, δεν τον ασκούμε∙ υμνούμε την αλήθεια, αλλά νόμος μας είναι το ψεύδος. Πώς μπορεί πλέον να πιστεύει στις «αξίες»που εμείς τις προδίνομε; Δικές του δεν έχει ακόμη νομοθετήσει∙ έχει αποδεχτεί τις δικές μας — πώς θα το κατηγορήσομε ότι τις περιφρονεί, όταν εμείς οι «ώριμοι», οι «στερεοί», οι «σοβαροί» δεν τις σεβόμαστε;

Ο νέος έχει ανάγκη από είδωλα, και είδωλά του είμαστε μεις, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι κυβερνήτες, οι λόγιοι που τους ακούει και τους διαβάζει. Όταν τα είδωλά του γκρεμιστούν και διαλυθούν μέσα στην ανυποληψία, κάτι βαθύ και μεγάλο μέσα του καταρρέει. Και επειδή πολύ λίγο γνωρίζει ακόμη τον άνθρωπο και λιγότερο ακόμη μπορεί να εξηγήσει τις αδυναμίες και τα λάθη του, ο κλονισμός που του δίνει η οδυνηρή διάψευση, η απογοήτευση και η αηδία, τον συντρίβει. Υπάρχουν βέβαια οι συνεσταλμένοι και οι άτολμοι νέοι∙ αυτοί μηρυκάζουν κρυφά την πίκρα τους και μένουν στην τροχιά που τους έβαλαν. Πολλοί όμως μέσα στην παραζάλη χάνουν τον έλεγχο και αφήνονται στον κατήφορο. Ευτυχώς που μερικοί κατορθώνουν και υπερνικούν, με θυσίες έστω, την κρίση∙ είναι εκείνοι που (όπως ο τρίτος ήρωας του έργου) θα μπορέσουν να ξανατοποθετήσουν πρόσωπα και πράγματα, όχι όπως τους έμαθαν να τα βάζουν ή όπως η προσδοκία τους τα ήθελε, αλλά σύμφωνα με τις Digitized by 10uk1s πραγματικές τους διαστάσεις. Τότε και ο άνθρωπος εξηγείται με τις σκιές του και η αρετή σώζεται με ανέπαφη την ομορφιά της. — Δύσκολα φτάνουν σ’ αυτή τη λύση οι νέοι, εάν δεν καθοδηγηθούν με αγάπη και γνώση από τους μεγαλύτερους. Μέσα στο δράμα του Λακούρ βοηθούν τον τρίτο νέο να βρει το σωστό δρόμο η μητέρα με την τρυφερότητα και την εγκαρτέρησή της, και ο πατέρας με την ταπεινοσύνη και την εγκαρδιότητά του. Λαμπρά μάθημα σε όσους ανατρέφουν παιδιά∙ δεν ωφελεί να παίζομε μπροστά τους θέατρο, γιατί τίποτα δεν αποστρέφονται περισσότερο από την υποκρισία — την αλήθεια ζητούν από μας, για να την τιμήσουν.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ: Αν το βάλεις αυτό καλά στο νου σου, θα ζεις πιο γαλήνια και θα αποτρέψεις όχι λίγα κακά στη ζωή σου

Γιατί την ψυχική γαλήνη τη φέρνει στους ανθρώπους η συγκρατημένη διασκέδαση και η σύμμετρη ζωή.

Η στέρηση και η υπεραφθονία τείνουν να μετατρέπονται στο αντίθετό τους και να προκαλούν στην ψυχή μεγάλες κινήσεις· και οι ψυχές που κινούνται σε μεγάλη έκταση δεν είναι ούτε ευσταθείς ούτε γαλήνιες.

Πρέπει λοιπόν να έχει κανείς το νου του σε πράγματα που ανταποκρίνονται στις δυνάμεις του και να είναι ευχαριστημένος με αυτά που έχει. Να μη δίνει μεγάλη σημασία στα όσα ζηλεύουν ή θαυμάζουν οι πολλοί και να μην τα σκέφτεται συνεχώς. Να κοιτάζει πώς ζουν οι ταλαίπωροι και να συναισθάνεται πόσο υποφέρουν. Με αυτό τον τρόπο, τα πράγματα που είναι κοντά του και τα έχει στη διάθεσή του μπορεί κάλλιστα να του φανούν μεγάλα και αξιοζήλευτα· η ψυχή του δεν θα υποφέρει πια επιθυμώντας περισσότερα.

Γιατί όποιος θαυμάζει τους ανθρώπους που έχουν πλούτη και μακαρίζονται από τους άλλους, όποιος εντρυφεί συνεχώς στις αναμνήσεις του, αναγκάζεται να σκαρφίζεται πάντοτε κάτι καινούριο και να σπρώχνεται από την επιθυμία του σε πράξεις ανεπανόρθωτες και παράνομες. Γι᾽ αυτό ακριβώς δεν πρέπει κανείς να ψάχνει για πράγματα που είναι μακριά του, παρά να ικανοποιείται με τα όσα είναι κοντά του, συγκρίνοντας τη ζωή του με τη ζωή εκείνων που βρίσκονται σε χειρότερη θέση. Έχοντας στο νου του πόσα υποφέρουν εκείνοι, πρέπει να μακαρίζει τον εαυτό του για το πόσο καλύτερα ζει ο ίδιος. Γιατί αν το βάλεις αυτό καλά στο νου σου, θα ζεις πιο γαλήνια και θα αποτρέψεις όχι λίγα κακά στη ζωή σου -το φθόνο, τη ζήλια και την κακεντρέχεια.

***
Αρχαίο Κείμενο:
«ἀνθρώποισι γὰρ εὐθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος καὶ βίου συμμετρίῃ· τὰ δ᾽ ἐλλείποντα καὶ ὑπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλεῖ καὶ μεγάλας κινήσιας ἐμποιεῖν τῇ ψυχῇ. αἱ δ᾽ ἐκ μεγάλων διαστημάτων κινούμεναι τῶν ψυχέων οὔτε εὐσταθέες εἰσὶν οὔτε εὔθυμοι. ἐπὶ τοῖς δυνατοῖς οὖν δεῖ ἔχειν τὴν γνώμην καὶ τοῖς παρεοῦσιν ἀρκέεσθαι τῶν μὲν ζηλουμένων καὶ θαυμαζομένων ὀλίγην μνήμην ἔχοντα καὶ τῇ διανοίᾳ μὴ προσεδρεύοντα, τῶν δὲ ταλαιπωρεόντων τοὺς βίους θεωρέειν, ἐννοούμενον ἃ πάσχουσι κάρτα, ὅκως ἂν τὰ παρεόντα σοι καὶ ὑπάρχοντα μεγάλα καὶ ζηλωτὰ φαίνηται, καὶ μηκέτι πλειόνων ἐπιθυμέοντι συμβαίνῃ κακοπαθεῖν τῇ ψυχῇ. ὁ γὰρ θαυμάζων τοὺς ἔχοντας καὶ μακαριζομένους ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ τῇ μνήμῃ πᾶσαν ὥραν προσεδρεύων ἀεὶ ἐπικαινουργεῖν ἀναγκάζεται καὶ ἐπιβάλλεσθαι δι᾽ ἐπιθυμίην τοῦ τι πρήσσειν ἀνήκεστον ὧν νόμοι κωλύουσιν. διόπερ τὰ μὲν μὴ δίζεσθαι χρεών, ἐπὶ δὲ τοῖς εὐθυμέεσθαι χρεών, παραβάλλοντα τὸν ἑωυτοῦ βίον πρὸς τὸν τῶν φαυλότερον πρησσόντων καὶ μακαρίζειν ἑωυτὸν ἐνθυμεύμενον ἃ πάσχουσιν, ὁκόσῳ αὐτέων βέλτιον πρήσσει τε καὶ διάγει. ταύτης γὰρ ἐχόμενος τῆς γνώμης εὐθυμότερόν τε διάξεις καὶ οὐκ ὀλίγας κῆρας ἐν τῷ βίῳ διώσεαι, φθόνον καὶ ζῆλον καὶ δυσμενίην».

Άκουσαν για πρώτη φορά δύο μαύρες τρύπες να συγκρούονται

Ομάδα επιστημόνων, ανακοίνωσε τον εντοπισμό σήματος από μια πανάρχαια σύγκρουση μεταξύ δύο μαύρων τρυπών, η οποία μάλιστα δημιούργησε μια νέα μαύρη τρύπα με μέγεθος που δεν έχει προηγούμενο.

«Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκρηξη μετά το big bang την οποία μπόρεσε να παρατηρήσει η ανθρωπότητα», τόνισε ο καθηγητής φυσικής του Caltech, Άλαν Γουάινστιν, ο οποίος ήταν μέρος της ομάδας που έκανε την ανακάλυψη.

Μέχρι τώρα ήταν γνωστά δύο μεγέθη

Οι μαύρες τρύπες είναι συμπαγείς περιοχές του διαστήματος, τόσο πυκνές που δεν μπορεί να τους «ξεφύγει» ούτε το φως.

​Μέχρι τώρα, οι αστρονόμοι τις εντόπιζαν σε δύο γενικά μεγέθη: τις «μικρές», που ονομάζονται αστρικές μαύρες τρύπες και οι οποίες δημιουργούνται από την κατάρρευση των άστρων, και οι οποίες έχουν περίπου το μέγεθος μιας μικρής πόλης, και τις υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, που έχουν εκατομμύρια – ίσως και δισεκατομμύρια – φορές τη μάζα του ήλιου μας, και γύρω από τις οποίες περιστρέφονται ολόκληροι γαλαξίες.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των αστρονόμων, οποιοδήποτε ενδιάμεσο μέγεθος δεν έβγαζε νόημα, καθώς τα άστρα που μεγάλωναν υπερβολικά πριν την καταστροφή τους, ουσιαστικά «έτρωγαν» τον εαυτό τους, και κατέληγαν να μην δημιουργούν καν μαύρες τρύπες.

Ο θάνατος των άστρων δεν μπορεί να δημιουργήσει αστρικές μαύρες τρύπες που να ξεπερνούν το μέγεθος του ήλιου μας κατά πολύ περισσότερο από 70 φορές, πίστευαν οι αστρονόμοι, σύμφωνα με τον φυσικό Νέλσον Κρίστενσεν, διευθυντή έρευνας της ερευνητικής ομάδας Artemis στο Γαλλικό Εθνικό Κέντρο για την Επιστημονική Έρευνα.

Η πρώτη γνωστή «ενδιάμεση» μαύρη τρύπα

Τότε, τον Μάιο του 2019, δύο ανιχνευτές εντόπισαν ένα σήμα που αποδείχθηκε ότι ήταν η ενέργεια από δύο αστρικές μαύρες τρύπες – και οι δύο τους μεγάλες για την κατηγορία τους – που συγκρούονταν μεταξύ τους.

​Η μία είχε 66 φορές τη μάζα του ήλιου και η άλλη 85 φορές. Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν η δημιουργία της πρώτης γνωστής ενδιάμεσης μαύρης τρύπας, η οποία έχει 142 φορές τη μάζα του ήλιου.

Κατά τη σύγκρουση χάθηκε τεράστιος όγκος ενέργειας με τη μορφή βαρυτικού κύματος, ενός κυματισμού στο διάστημα που ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός.

​Αυτό το κύμα κατέγραψαν οι φυσικοί στις ΗΠΑ και την Ευρώπη την περσινή χρονιά. Μετά την αποκωδικοποίηση του σήματος και του ελέγχου της δουλειάς τους, οι επιστήμονες δημοσίευσαν τα αποτελέσματα την Τετάρτη στα επιστημονικά περιοδικά Physical Review Letters και Astrophysical Journal Letters.

«Ακούγεται απλώς ένας γδούπος»

Οι ανιχνευτές επέτρεπαν στους επιστήμονες την καταγραφή των βαρυτικών κυμάτων ως ηχητικών σημάτων, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να ακούσουν τον ήχο της σύγκρουσης.

​Παρά τη βία και το δραματικό του μέγεθος, το σήμα είχε διάρκεια μόλις ενός δεκάτου του δευτερολέπτου.

​«Ακούγεται απλώς ένας γδούπος», εξηγεί ο Γουάινστιν. «Πραγματικά, δεν ακούγεται σαν κάτι το ιδιαίτερο».

Η σύγκρουση συνέβη περίπου 7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όμως οι μαύρες τρύπες που εμπλέκονταν στο περιστατικό ήταν μικρές, και ακόμη και μετά τη σύγκρουση δεν μεγάλωσαν περισσότερο από το μέγεθος των τυπικών αστρικών μαύρων τρυπών.

Τι εκτιμούν οι επιστήμονες

Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν πώς σχηματίστηκαν οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες που βρίσκονται στο κέντρο των γαλαξιών, εξηγεί ο Κρίστενσεν, όμως αυτή η νέα ανακάλυψη ίσως αποτελεί στοιχείο.

Ενδέχεται οι μικρότερες μαύρες τρύπες να συγχωνεύονται δημιουργώντας μεγαλύτερες, και εκείνες στη συνέχεια να συγχωνεύονται με άλλες, τονίζει ο αστρονόμος του Χάρβαρντ Άβι Λεμπ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα όμως αναφέρει ότι τα αποτελέσματα χαρτογραφούν νέα πεδία για την αστρονομία.

Πράγματι, η μεγαλύτερη από τις δύο μαύρες τρύπες που συμμετείχε στη σύγκρουση, θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα προηγούμενης συγχώνευσης, όπως αναφέρουν τόσο ο Γουάινστιν όσο και ο Κρίστενσεν.

«Είναι πιθανό αυτό το ζευγάρι μαύρων τρυπών να δημιουργήθηκε εντελώς διαφορετικά, πιθανώς σε ένα πυκνό σύστημα με πολλαπλά νεκρά αστέρια, πράγμα που επιτρέπει στη μία μαύρη τρύπα να «πιάσει» την άλλη ενώ περνούν η μία δίπλα στην άλλη», σημειώνει η αστρονόμος του Barnard College, Τζάνα Λέβιν, συγγραφέας του βιβλίου «Black Hole Survival Guide».

Από την άλλη πλευρά, οι επιστήμονες αδυνατούν να εξηγήσουν πώς οι συγχωνευμένες μαύρες τρύπες που πετούν στο σύμπαν, θα μπορούσαν να συναντήσουν τόσες πολλές ακόμη ώστε να συγχωνευτούν ξανά και να μεγαλώσουν ακόμη περισσότερο. Αντ΄ αυτού, δεν αποκλείεται οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες να σχηματίστηκαν ως άμεσο αποτέλεσμα του big bang.

«Στην αστροφυσική, πάντα είμαστε αντιμέτωποι με εκπλήξεις», δήλωσε ο Γουάινστιν.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο μας όταν ζηλεύουμε

Η ζήλια είναι ένα συναίσθημα που όλοι, λίγο ως πολύ, έχουμε βιώσει. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δομημένες κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο καθένας, έστω και σε μικρό βαθμό, να αισθάνεται ζήλια για τον πλησίον του. Μέχρι ενός σημείου η ζήλια είναι φυσιολογική, τόσο στην περίπτωση που προέρχεται από το περιβάλλον μας, όσο και στην περίπτωση που είναι δικό μας συναίσθημα. Εντούτοις, όταν η ζήλια καθορίζει τη συμπεριφορά μας ή στην περίπτωση που αφήνουμε το συναίσθημα να μας κατακλύσει, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν.

Συχνά μπερδεύουμε τη σημασία της λέξης ζήλια με την λέξη φθόνος. Οι δύο λέξεις αντιπροσωπεύουν εντελώς διαφορετικά συναισθήματα. Αισθανόμαστε ζήλια για πράγματα που έχουμε ήδη, συνήθως όταν νομίζουμε ότι τα κεκτημένα μας απειλούνται από άλλους. Αντίθετα, αισθανόμαστε φθόνο για πράγματα που έχουν οι άλλοι και όχι εμείς. Τα δύο αυτά συναισθήματα ενεργοποιούν διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου και αυτό αντανακλά στον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας.

Όμως, τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο μας όταν ζηλεύουμε;

«Η ζήλια είναι η συναισθηματική αντίδραση που προκύπτει όταν νιώθουμε απειλή ότι θα χάσουμε μια ουσιαστική σχέση από ένα τρίτο άτομο», εξηγεί η νευροψυχολόγος δρ. Σάναμ Χάφεζ. «Παρότι η ζήλια συνδέεται συνήθως με ερωτικές σχέσεις, μπορεί να προκύψει σε οποιαδήποτε μορφή σχέσης όπως στην οικογένεια, στις φιλίες ακόμα και στην δουλειά, όταν έρχεται κάποιος καινούριος υπάλληλος στο γραφείο». Είναι δύσκολο να εξετάσουμε και να ερευνήσουμε την ζήλια καθώς επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες και από το περιβάλλον –είναι αδύνατο να ζητήσουμε από ένα ζευγάρι να αρχίσει να ζηλεύει ο ένας τον άλλον, έτσι απλά, στο πλαίσιο μιας συνεδρίας.

Επιστήμονες οι οποίοι έχουν ερευνήσει την σχέση της ζήλιας και του εγκεφάλου θεωρούν ότι επηρεάζει το μετωπιαίο λοβό. Πρόκειται για το μέρος του εγκεφάλου που έχει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των συναισθημάτων μας, στην συνείδηση, στην νόηση και στην κρίση, καθώς και στην αλληλεπίδραση μας με το περιβάλλον. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Emotion» το 2015 έδειξε ότι οι άνθρωποι ζήλευαν περισσότερο όταν διεγειρόταν ο αριστερός μετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου τους.

Η δρ. Χάφεζ υποστηρίζει ότι και το πλάγιο διάφραγμα του εγκεφάλου συνδέεται με την ζήλια, επειδή επεξεργάζεται τον «κοινωνικό πόνο» ή την εμπειρία του να αισθάνεται κάποιος παραμελημένος ή πληγωμένος από τους άλλους σε διάφορες καταστάσεις. Σημειώνει ότι η ζήλια μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον άγχος. Ο εγκέφαλος μπορεί να απελευθερώσει ορμόνες του στρες που προκαλούν οξεία αντίδραση στρες (ASD). Αυτός είναι και ο λόγος που όταν αισθανόμαστε κτητικοί απέναντι σε κάποιον ή σε κάτι μπορεί να νιώθουμε περισσότερο άγχος ή πόνο.

Τι κάνει ο φθόνος στον εγκέφαλο μας

Τα συναισθήματα φθόνου δεν εμφανίζονται σε οποιαδήποτε περιοχή του εγκεφάλου. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Human Brain Mapping» το 2010 έδειξε ότι όταν ακούμε για παράδειγμα τον μισθό του συναδέλφου μας ή όταν βλέπουμε το μεγάλο σπίτι του γείτονα μας, ενεργοποιείται ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται κοιλιακό ραβδωτό στρώμα. «Το κοιλιακό ραβδωτό στρώμα είναι μέρος του μεταιχμιακού συστήματος του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη λήψη αποφάσεων και στις συμπεριφορές που σχετίζονται με την ανταμοιβή» λέει ο νευρολόγος δρ. Κλίφορντ Σεγκίλ. Αν νιώθουμε χάλια και ενοχικά, συγκρίνοντας τον εαυτό μας με την επιτυχία κάποιου άλλου, σίγουρα υπεύθυνο είναι το κοιλιακό ραβδωτό στρώμα.

Άλλη έρευνα του 2016 του «Nature Communications» έδειξε ότι η πρόσθια έλικα του προσαγωγίου του εγκεφάλου μας πιθανόν συνδέεται με τον φθόνο, καθώς επεξεργάζεται όλα όσα παρατηρούμε στους άλλους. «Η πρόσθια έλικα του προσαγωγίου του εγκεφάλου εμπλέκεται σε πολλές περίπλοκες λειτουργίες όπως με την ενσυναίσθηση, τα συναισθήματα και τις λήψεις αποφάσεων», λέει ο δρ. Σεγκίλ.

Ορισμένοι ερευνητές εκτιμούν ότι η αυτή η περιοχή του εγκεφάλου ευθύνεται και για τον πόνο που προκαλεί ο φθόνος. Η πρόσθια έλικα του προσαγωγίου του εγκεφάλου μας βοηθά να διευθετήσουμε δυσαρμονίες και συγκρούσεις και ενεργοποιείται όταν νιώθουμε πόνο. Αν ενεργοποιηθεί την στιγμή που νιώθουμε φθόνο για κάτι, αισθανόμαστε αγωνία, οδύνη -κάτι που μας κάνει παράλογους και βεβαίως, είναι ενοχλητικό.

Μπορούμε να σταματήσουμε να νιώθουμε ζήλια ή φθόνο;

Πόσο εφικτό είναι να πάψουμε να νιώθουμε ζήλια ή φθόνο; Ο δρ. Σεγκίλ πιστεύει ότι είναι πιθανό να «μάθουμε» να ζηλεύουμε λιγότερο.

Κάποιες έρευνες το επιβεβαιώνουν. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Scientific Reports» το 2017 έδειξε ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να νιώθουν περισσότερο φθόνο αν έχουν μεγαλύτερο ραχιαίο πλάγιο προμετωπιαίο φλοιό (DLPFC). Ο DLPFC παίζει καθοριστικό ρόλο στις ανώτερες λειτουργίες του εγκεφάλου όπως την μνήμη, την συγκέντρωση και την προσοχή. Οι άνθρωποι που έχουν μεγάλο DLPFC έχουν και υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, που σημαίνει ότι νιώθουν λιγότερο φθόνο.

Γίνεται αντιληπτό ότι το DLPFC μας κάνει να νιώθουμε συνεχώς φθόνο απέναντι τους άλλους. Αν θέλουμε να περιορίσουμε την επίδραση του μπορούμε να μάθουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματα μας και να σεβόμαστε τα συναισθήματα των άλλων.

Η δρ. Χάφεζ συμφωνεί τονίζοντας ότι αν νιώθουμε συνεχώς ζήλια καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε κάποιον επαγγελματία και ειδικό για καθοδήγηση και βοήθεια. «Η ψυχοθεραπεία είναι ένας καλός τρόπος για να προσδιορίσουμε και να αντιμετωπίσουμε διάφορα θέματα που μας απασχολούν όπως και την ζήλια», αναφέρει. Η θεραπεία θα μας βοηθήσει να απελευθερώσουμε τον πόνο που νιώθουμε, να δούμε τα βασικά ζητήματα που μας απασχολούν και μας βασανίζουν και να βρούμε τις αιτίες πίσω από τις συμπεριφορές μας. Με απλά λόγια, θα μπορέσουμε να μάθουμε να αντιδράμε σε διάφορες καταστάσεις με λιγότερο οδυνηρούς τρόπους, με λιγότερο πόνο και ζήλια.

Σωκράτης: Η σοφία είναι ευτυχία

Όταν οι δύο σοφιστές, Ευθύδημος και Διονυσόδωρος, παίζουν σοφιστικά παιχνίδια με τον νεαρό Κλεινία κάνοντας επίδειξη της τέχνης τους, ο Σωκράτης αναλαμβάνει να πάρει τη θέση τους και να δείξει πώς είναι η δική του διδασκαλία. Ο Πλατωνικός διάλογος «Ευθύδημος» αποτελεί μία αντιπαράθεση μεταξύ της εριστικής διαλεκτικής των Σοφιστών και της Σωκρατικής μεθόδου. Ο Σωκράτης ζητά την άδεια να αυτοσχεδιάσει σε ένα μάθημα ακόμη, παρακαλώντας τους δύο σοφιστές να μην γελάσουν με τη μέθοδο διδασκαλίας του. Αυτό του δίνει την αφορμή να ρωτήσει τον Κλεινία για την ευτυχία, ξεκινώντας μια «απλοϊκή» ερώτηση:

«Θέλουμε άραγε όλοι οι άνθρωποι να ευτυχούμε; Ή μήπως αυτό το ερώτημα ανήκει σε αυτά που τώρα φοβόμουν ότι είναι γελοία; Γιατί είναι βέβαια ανόητο να ρωτάω τέτοια πράγματα. Γιατί ποιος από τους ανθρώπους δεν θέλει να ευτυχήσει; -Δεν υπάρχει κανείς, είπε ο Κλεινίας. –Καλά, απάντησα εγώ˙ έπειτα, επειδή θέλουμε να ευτυχούμε, πώς θα μπορούσαμε να το κάνουμε; Άραγε αν είχαμε πολλά αγαθά; Ή μήπως αυτό είναι πιο απλοϊκό από το άλλο;» (278e-279a)

Τα αγαθά που φέρνουν την ευτυχία απαριθμούνται από τον ίδιο τον Σωκράτη με τον Κλεινία να συμφωνεί σε όλα: ο πλούτος, η υγεία, η ομορφιά και τα άλλα σωματικά προτερήματα, η καλή καταγωγή, η δύναμη και, τέλος, τα αξιώματα συμπληρώνουν τον κατάλογο της ευτυχίας. Αλλά ο Σωκράτης έχει μόλις αρχίσει. Γνωρίζει αυτό που θέλει να αποδείξει και σκοπός του είναι να καθοδηγήσει τον συνομιλητή του στη σωστή κατεύθυνση. Δεν προσποιείται άγνοια, καθώς γνωρίζει ότι η ευτυχία δεν μπορεί να είναι τα παραπάνω, για τα οποία υπεύθυνος δεν είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Η ευτυχία δεν είναι θέμα τύχης. Μήπως έχει παραλείψει κάποια αγαθά; «Ποια αγαθά μας απομένουν;», ρωτάει τον Κλεινία και αμέσως συμπληρώνει: Η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη και η ανδρεία ανήκουν και αυτά στα αγαθά ή όχι;

 

Οι σοφιστές δεν παρεμβαίνουν και ο Κλεινίας δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει με τον δάσκαλο Σωκράτη, ο οποίος προσποιείται ότι ξέχασε το μεγαλύτερο αγαθό όλων για να το προσθέσει στα προηγούμενα: την ευτυχία. Αμέσως όμως το παίρνει πίσω. Παραλίγο να γελοιοποιηθεί στους ξένους. Πώς υπέπεσε σε τέτοιο λάθος; Έχουν ήδη περιλάβει την ευτυχία στα αγαθά:

«Γιατί είναι γελοίο, αυτό που προηγήθηκε νωρίτερα, αυτό να το προσθέτουμε πάλι και να λέμε τα ίδια δύο φορές. -Γιατί το λες αυτό, είπε. –Η σοφία, βέβαια, είπα εγώ, είναι ευτυχία˙ αυτό το γνωρίζουν και τα παιδιά. Και αυτός απόρησε˙ γιατί ήταν ακόμη νέος και αφελής.» (279d)

Τα επιχειρήματα του Σωκράτη ξετυλίγονται με παραδείγματα από την καθημερινή ζωή που περιλαμβάνονται στη νεανική απειρία του Κλεινία, ώστε να γίνουν εύκολα κατανοητά. Κατ΄ αρχάς, η ευτυχία δεν χρειάζεται καλή τύχη. Όπως με τον αυλητή θα έχεις καλύτερα αποτελέσματα στο παίξιμο του αυλού, το ίδιο συμβαίνει και με τον σοφό δάσκαλο. Με τον σοφό κυβερνήτη οι κίνδυνοι μειώνονται στη θαλασσοταραχή, το ίδιο με τον σοφό στρατηγό στον πόλεμο, ακόμη και με τον σοφό γιατρό, αν αρρωστήσεις. Το πρώτο συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα:

«Με τη σοφία δεν θα μπορούσε κάποιος να κάνει λάθος, αλλά αναγκαστικά θα πράξει ορθά και θα επιτύχει˙ γιατί διαφορετικά δεν θα ήταν σοφία.» (280a)

Τα αγαθά φέρνουν την ευτυχία μόνο όταν μπορεί να τα χρησιμοποιεί κάποιος. Για παράδειγμα, ένας τεχνίτης που έχει όλα τα εργαλεία και δεν τα χρησιμοποιεί, δεν θα ήταν ευτυχισμένος μόνο με την κατοχή τους. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Πρέπει να χρησιμοποιεί ορθά τα εργαλεία.

 

Όλα τα προαναφερθέντα αγαθά, πλούτος, υγεία, ομορφιά δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά, διδάσκει ο Σωκράτης. Τα πάντα εξαρτώνται από τη σωστή χρήση τους.

 

Διδάσκεται όμως η σοφία; Τώρα είναι η σειρά των σοφιστών να απαντήσουν.

Άγιοι καταστροφείς: Η Αγία Ερμιόνη

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων.

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Η Αγία Ερμιόνη (εορτάζει για την Εκκλησία στις 4 Σεπτεμβρίου).

“Eισελθούσης δε της Aγίας και προσευξαμένης εις τον αληθή και φιλάνθρωπον Θεόν, ευθύς έγινε βροντή από τον ουρανόν, και μαζί με την βροντήν έπεσαν όλα τα είδωλα, οπού ευρίσκοντο εις τον ναόν, και κατατζακισθέντα έγιναν ωσάν κονιορτός. Tότε η Aγία ευγήκεν από τον ναόν και λέγει εις τον βασιλέα. Έμβα, ω βασιλεύ, εις τον ναόν, και βοήθησον εις τους θεούς σου. Διατί αυτοί έπεσον, και δεν ημπορούν να σηκωθούν."
σύνδεσμος

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

Από τον Χέγκελ στο νεοεγελιανό Μαρξ

Προς μια φιλοσοφία της πράξης

§1

Ο Μαρξ ήταν εκείνος ο στοχαστής που κατόρθωσε να συνδέσει οργανικά τις σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες με τη φιλοσοφία. Μια τέτοια οργανική ενότητα είναι αναγκαία σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, καθώς η φιλοσοφική προβληματική διεκδικεί την αυθεντική της ιστορικότητα σε εσωτερική ανταπόκριση προς την ιστορική πράξη των ανθρώπων. Αφετηρία μιας τέτοιας προβληματικής, στην περίπτωση του Μαρξ, αποτελεί η διδακτορική του διατριβή με θέμα: Διαφορά της Δημοκρίτειας και Επικούρειας Φυσικής Φιλοσοφίας. Τι συγκεκριμένα επιδίωκε με αυτή τη διατριβή ο νεαρός τότε Μαρξ; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται να ερευνά μια ορισμένη φιλοσοφική περίοδο του μακρινού παρελθόντος υπό την οπτική «επίκαιρων θεωρητικών αναζητήσεων» (Κ. Μαρξ: Διαφορά … Φιλοσοφίας, μτφρ. Π. Κονδύλης, σ. 14). Μια τέτοια επι-στροφή ωστόσο δείχνει να υπαγορεύεται από έναν ριζοσπαστικής και όχι λιγότερο εσχατολογικής υφής ενθουσιασμό για μια επιθυμητή βαθειά αλλαγή του παρόντος, για μια ανα-τροπή, ικανή να χαράξει μια εντελώς νέα κατεύθυνση της ιστορίας. Η εν λόγω επι-στροφή, ως εκ τούτου, δεν επιδιώκει κάποια φυγή στο παρελθόν, σαν προς ένα προσδοκώμενο επέκεινα, αλλά συνιστά μια ανάβαση του ανθρώπινου νου στην κορυφή ενός καταξιωμένου φιλοσοφικού βουνού, προκειμένου να κατοπτεύσει την πλημμυρισμένη πεδιάδα του παρόντος.  

§2

Όλοι εκείνοι οι νεοεγελιανοί οραματιστές, στους οποίους ανήκε και ο Μαρξ, ωθούνται στη ριζοσπαστική πράξη του παρόντος μέσα από τη συναίσθηση, κυριολεκτικά από την επίγνωση, ότι ενεργούν ως επίγονοι, κατά κάποιο τρόπο, ενός θεωρητικού παρελθόντος και πιο ειδικά ορισμένων φιλοσοφικών εποχών με αντίστοιχες στιγμές ζυμώσεων, αναστατώσεων και αναζητήσεων. Σε αυτές τις εποχές ιδιάζει θεμελιωδώς εκείνη της ύστερης ελληνικής φιλοσοφίας, που μάχεται να διανοίξει φωτεινά μονοπάτια μέσα από τα «συντρίμματα των προγενέστερων ολοκληρωμένων φιλοσοφικών συστημάτων» (ό.π., σ. 15). Ωστόσο, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον ορισμένως προς την επικούρεια φιλοσοφία εκδηλώνεται κάτω από την αναζήτηση, μέσα στη φιλοσοφική ιστορία της σκέψης, μιας ικανής και καλοδεχούμενης θεωρητικής κάλυψης «για την πάλη τους εναντίον της θεολογίας και της θρησκείας» (ό.π.). Σε κάθε περίπτωση βρίσκονται ακόμα κάτω από την ισχυρή επιρροή της εγελιανής σκέψης. Έχουν εδραία την αίσθηση –κάτι που τείνουν να επιβεβαιώνουν και στην πράξη– πως το συμπαντικό τους Είναι καθοδηγείται από τη βασική εγελιανή αρχή ότι η υπόσταση (Substanz) ταυτίζεται ή εναρμονίζεται στην εσωτερική της ενέργεια με το υποκείμενο. Η διαλεκτική ανάδειξη του υποκειμένου μέσα από την εκδίπλωση της υπόστασης εν χώρω και χρόνω καθιστά παθιασμένο το αίτημά τους για αυτοπραγμάτωση και αυτοπροσδιορισμό του ατόμου εκείθεν κάθε εξωτερικού καταναγκασμού.

§3

Εξακολουθεί λοιπόν να εμπνέει η εγελιανή στροφή από τη μεταφυσική παντοκρατορία της υπόστασης, του θεού, στην ιστορικότητα του υποκειμένου, δηλαδή στον άνθρωπο, τον προοριζόμενο να ανακτά την ουσία του και να την ανυψώνει σε «θεό του ιστορικού σύμπαντος» (ό.π., σ. 18). Απ’ αυτή την εγελιανή στροφή εκκινεί ο Μαρξ για να επιτελέσει κατά πολύ την επι-στροφή στις ανάλογες φιλοσοφικο-ιστορικές ρίζες ενός τέτοιου απελευθερωτικού υποκειμένου. Η φιλοσοφία τώρα δεν αποτελεί μόνο ένα θεωρησιακό εγχείρημα, αλλά αποκτά και χαρακτήρα σύγκρουσης με την κρημνώδη πραγματικότητα του παρόντος. Τούτο σημαίνει πως μετατοπίζεται από τη θέση ενατένισης του κόσμου σε κείνη της πρακτικής αντιπαράθεσης μαζί του. Πρακτική αντιπαράθεση προκύπτει αντικειμενικά από την ανάγκη ή αναγκαιότητα να λυθεί η εσωτερική αντίφαση που κινεί τον κόσμο τούτο. Έτσι, η φιλοσοφία οξύνει την κινηματική σκέψη του νεοεγελιανού Μαρξ και του επιτρέπει να συνειδητοποιεί βαθμιαία πως πρέπει να προ-χωρήσει πέρα από την εγελιανή συμφιλίωση με την πραγματικότητα: προς ένα κοσμο-δημιουργικό, κοσμο-πλαστικό έργο. Αλλά και τούτο το έργο δεν προορίζεται ακόμα να κάνει λόγο για την ιδεολογία ως ψευδή συνείδηση, άρα να μεταλλάξει και την ίδια τη φιλοσοφία από θεωρητική, ιδεολογική κατασκευή σε εμπνευσμένη καθοδηγητική δύναμη των ίδιων των αγωνιζόμενων ανθρώπων.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (371c-373c)

[371c] Ἂν οὖν κομίσας ὁ γεωργὸς εἰς τὴν ἀγοράν τι ὧν ποιεῖ, ἤ τις ἄλλος τῶν δημιουργῶν, μὴ εἰς τὸν αὐτὸν χρόνον ἥκῃ τοῖς δεομένοις τὰ παρ᾽ αὐτοῦ ἀλλάξασθαι, ἀργήσει τῆς αὑτοῦ δημιουργίας καθήμενος ἐν ἀγορᾷ;
Οὐδαμῶς, ἦ δ᾽ ὅς, ἀλλὰ εἰσὶν οἳ τοῦτο ὁρῶντες ἑαυτοὺς ἐπὶ τὴν διακονίαν τάττουσιν ταύτην, ἐν μὲν ταῖς ὀρθῶς οἰκουμέναις πόλεσι σχεδόν τι οἱ ἀσθενέστατοι τὰ σώματα καὶ ἀχρεῖοί τι ἄλλο ἔργον πράττειν. αὐτοῦ γὰρ δεῖ μένοντας [371d] αὐτοὺς περὶ τὴν ἀγορὰν τὰ μὲν ἀντ᾽ ἀργυρίου ἀλλάξασθαι τοῖς τι δεομένοις ἀποδόσθαι, τοῖς δὲ ἀντὶ αὖ ἀργυρίου διαλλάττειν ὅσοι τι δέονται πρίασθαι.
Αὕτη ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἡ χρεία καπήλων ἡμῖν γένεσιν ἐμποιεῖ τῇ πόλει. ἢ οὐ καπήλους καλοῦμεν τοὺς πρὸς ὠνήν τε καὶ πρᾶσιν διακονοῦντας ἱδρυμένους ἐν ἀγορᾷ, τοὺς δὲ πλανήτας ἐπὶ τὰς πόλεις ἐμπόρους;
Πάνυ μὲν οὖν.
[371e] Ἔτι δή τινες, ὡς ἐγᾦμαι, εἰσὶ καὶ ἄλλοι διάκονοι, οἳ ἂν τὰ μὲν τῆς διανοίας μὴ πάνυ ἀξιοκοινώνητοι ὦσιν, τὴν δὲ τοῦ σώματος ἰσχὺν ἱκανὴν ἐπὶ τοὺς πόνους ἔχωσιν· οἳ δὴ πωλοῦντες τὴν τῆς ἰσχύος χρείαν, τὴν τιμὴν ταύτην μισθὸν καλοῦντες, κέκληνται, ὡς ἐγᾦμαι, μισθωτοί· ἦ γάρ;
Πάνυ μὲν οὖν.
Πλήρωμα δὴ πόλεώς εἰσιν, ὡς ἔοικε, καὶ μισθωτοί.
Δοκεῖ μοι.
Ἆρ᾽ οὖν, ὦ Ἀδείμαντε, ἤδη ἡμῖν ηὔξηται ἡ πόλις, ὥστ᾽ εἶναι τελέα;
Ἴσως.
Ποῦ οὖν ἄν ποτε ἐν αὐτῇ εἴη ἥ τε δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀδικία; καὶ τίνι ἅμα ἐγγενομένη ὧν ἐσκέμμεθα;
[372a] Ἐγὼ μέν, ἔφη, οὐκ ἐννοῶ, ὦ Σώκρατες, εἰ μή που ἐν αὐτῶν τούτων χρείᾳ τινὶ τῇ πρὸς ἀλλήλους.
Ἀλλ᾽ ἴσως, ἦν δ᾽ ἐγώ, καλῶς λέγεις· καὶ σκεπτέον γε καὶ οὐκ ἀποκνητέον.
Πρῶτον οὖν σκεψώμεθα τίνα τρόπον διαιτήσονται οἱ οὕτω παρεσκευασμένοι. ἄλλο τι ἢ σῖτόν τε ποιοῦντες καὶ οἶνον καὶ ἱμάτια καὶ ὑποδήματα; καὶ οἰκοδομησάμενοι οἰκίας, θέρους μὲν τὰ πολλὰ γυμνοί τε καὶ ἀνυπόδητοι ἐργάσονται, τοῦ δὲ [372b] χειμῶνος ἠμφιεσμένοι τε καὶ ὑποδεδεμένοι ἱκανῶς· θρέψονται δὲ ἐκ μὲν τῶν κριθῶν ἄλφιτα σκευαζόμενοι, ἐκ δὲ τῶν πυρῶν ἄλευρα, τὰ μὲν πέψαντες, τὰ δὲ μάξαντες, μάζας γενναίας καὶ ἄρτους ἐπὶ κάλαμόν τινα παραβαλλόμενοι ἢ φύλλα καθαρά, κατακλινέντες ἐπὶ στιβάδων ἐστρωμένων μίλακί τε καὶ μυρρίναις, εὐωχήσονται αὐτοί τε καὶ τὰ παιδία, ἐπιπίνοντες τοῦ οἴνου, ἐστεφανωμένοι καὶ ὑμνοῦντες τοὺς θεούς, ἡδέως συνόντες ἀλλήλοις, οὐχ ὑπὲρ τὴν οὐσίαν [372c] ποιούμενοι τοὺς παῖδας, εὐλαβούμενοι πενίαν ἢ πόλεμον.
Καὶ ὁ Γλαύκων ὑπολαβών, Ἄνευ ὄψου, ἔφη, ὡς ἔοικας, ποιεῖς τοὺς ἄνδρας ἑστιωμένους.
Ἀληθῆ, ἦν δ᾽ ἐγώ, λέγεις. ἐπελαθόμην ὅτι καὶ ὄψον ἕξουσιν, ἅλας τε δῆλον ὅτι καὶ ἐλάας καὶ τυρόν, καὶ βολβοὺς καὶ λάχανά γε, οἷα δὴ ἐν ἀγροῖς ἑψήματα, ἑψήσονται. καὶ τραγήματά που παραθήσομεν αὐτοῖς τῶν τε σύκων καὶ ἐρεβίνθων καὶ κυάμων, καὶ μύρτα καὶ φηγοὺς σποδιοῦσιν [372d] πρὸς τὸ πῦρ, μετρίως ὑποπίνοντες· καὶ οὕτω διάγοντες τὸν βίον ἐν εἰρήνῃ μετὰ ὑγιείας, ὡς εἰκός, γηραιοὶ τελευτῶντες ἄλλον τοιοῦτον βίον τοῖς ἐκγόνοις παραδώσουσιν.
Καὶ ὅς, Εἰ δὲ ὑῶν πόλιν, ὦ Σώκρατες, ἔφη, κατεσκεύαζες, τί ἂν αὐτὰς ἄλλο ἢ ταῦτα ἐχόρταζες;
Ἀλλὰ πῶς χρή, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Γλαύκων;
Ἅπερ νομίζεται, ἔφη· ἐπί τε κλινῶν κατακεῖσθαι οἶμαι τοὺς μέλλοντας μὴ ταλαιπωρεῖσθαι, καὶ ἀπὸ τραπεζῶν [372e] δειπνεῖν, καὶ ὄψα ἅπερ καὶ οἱ νῦν ἔχουσι καὶ τραγήματα.
Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ· μανθάνω. οὐ πόλιν, ὡς ἔοικε, σκοποῦμεν μόνον ὅπως γίγνεται, ἀλλὰ καὶ τρυφῶσαν πόλιν. ἴσως οὖν οὐδὲ κακῶς ἔχει· σκοποῦντες γὰρ καὶ τοιαύτην τάχ᾽ ἂν κατίδοιμεν τήν τε δικαιοσύνην καὶ ἀδικίαν ὅπῃ ποτὲ ταῖς πόλεσιν ἐμφύονται. ἡ μὲν οὖν ἀληθινὴ πόλις δοκεῖ μοι εἶναι ἣν διεληλύθαμεν, ὥσπερ ὑγιής τις· εἰ δ᾽ αὖ βούλεσθε, καὶ φλεγμαίνουσαν πόλιν θεωρήσωμεν· οὐδὲν ἀποκωλύει. [373a] ταῦτα γὰρ δή τισιν, ὡς δοκεῖ, οὐκ ἐξαρκέσει, οὐδὲ αὕτη ἡ δίαιτα, ἀλλὰ κλῖναί τε προσέσονται καὶ τράπεζαι καὶ τἆλλα σκεύη, καὶ ὄψα δὴ καὶ μύρα καὶ θυμιάματα καὶ ἑταῖραι καὶ πέμματα, καὶ ἕκαστα τούτων παντοδαπά. καὶ δὴ καὶ ἃ τὸ πρῶτον ἐλέγομεν οὐκέτι τἀναγκαῖα θετέον, οἰκίας τε καὶ ἱμάτια καὶ ὑποδήματα, ἀλλὰ τήν τε ζωγραφίαν κινητέον καὶ τὴν ποικιλίαν, καὶ χρυσὸν καὶ ἐλέφαντα καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα κτητέον. ἦ γάρ;
[373b] Ναί, ἔφη.
Οὐκοῦν μείζονά τε αὖ τὴν πόλιν δεῖ ποιεῖν· ἐκείνη γὰρ ἡ ὑγιεινὴ οὐκέτι ἱκανή, ἀλλ᾽ ἤδη ὄγκου ἐμπληστέα καὶ πλήθους, ἃ οὐκέτι τοῦ ἀναγκαίου ἕνεκά ἐστιν ἐν ταῖς πόλεσιν, οἷον οἵ τε θηρευταὶ πάντες οἵ τε μιμηταί, πολλοὶ μὲν οἱ περὶ τὰ σχήματά τε καὶ χρώματα, πολλοὶ δὲ οἱ περὶ μουσικήν, ποιηταί τε καὶ τούτων ὑπηρέται, ῥαψῳδοί, ὑποκριταί, χορευταί, ἐργολάβοι, σκευῶν τε παντοδαπῶν δημιουργοί, τῶν τε ἄλλων [373c] καὶ τῶν περὶ τὸν γυναικεῖον κόσμον. καὶ δὴ καὶ διακόνων πλειόνων δεησόμεθα· ἢ οὐ δοκεῖ δεήσειν παιδαγωγῶν, τιτθῶν, τροφῶν, κομμωτριῶν, κουρέων, καὶ αὖ ὀψοποιῶν τε καὶ μαγείρων; ἔτι δὲ καὶ συβωτῶν προσδεησόμεθα· τοῦτο γὰρ ἡμῖν ἐν τῇ προτέρᾳ πόλει οὐκ ἐνῆν —ἔδει γὰρ οὐδέν— ἐν δὲ ταύτῃ καὶ τούτου προσδεήσει. δεήσει δὲ καὶ τῶν ἄλλων βοσκημάτων παμπόλλων, εἴ τις αὐτὰ ἔδεται· ἦ γάρ;
Πῶς γὰρ οὔ;

***
[371c] Αλλ᾽ αν ο γεωργός, ή κανείς από τους άλλους τεχνίτες, φέρει στην αγορά τα προϊόντα της εργασίας του όχι τον κατάλληλο καιρό που τα χρειάζονται όσοι θέλουν να τ᾽ ανταλλάξουν με τα δικά τους, θα διακόψει τάχα την εργασία του και θα κάθεται έτσι αργός στην αγορά;
Καθόλου, γιατί βρέθηκαν άλλοι, που το παρατήρησαν αυτό και ανέλαβαν να εξυπηρετήσουν κι αυτήν την ανάγκη, στις καλοδιοργανωμένες πόλεις σχεδόν πάντα οι πιο αδύνατοι σωματικώς και ανίκανοι να κάνουν άλλη εργασία. Η δουλειά των λοιπόν αυτών είναι να μένουν [371d] στην αγορά, και από άλλους ν᾽ αγοράζουν με χρήματα ό,τι έχουν για πούλημα και να τα πουλούν πάλι σ᾽ αυτούς που τους χρειάζονται.
Αυτός πραγματικώς ο λόγος, είπα εγώ, εδημιούργησε την ανάγκη των μεταπωλητών στις πόλεις. Ή μη δεν είναι αυτό το όνομα που δίνομε σε κείνους που εξυπηρετούν έτσι τις αγοραπωλησίες εγκαταστημένοι μόνιμα στην αγορά, ενώ αντιθέτως εκείνους που ταξιδεύουν από πολιτεία σε πολιτεία τους ονομάζουμε εμπόρους;
Μάλιστα.
[371e] Ακόμη όμως μου φαίνεται πως υπάρχουν κι άλλοι που προσφέρουν τις υπηρεσίες των, άνθρωποι όχι πολύ χρήσιμοι διανοητικώς στην κοινωνία, μα που με τη σωματική τους δύναμη είναι ικανοί για τους βαρύτερους κόπους· πουλούν λοιπόν σε άλλους που τη χρειάζονται τη δύναμή τους και παίρνουν απέναντι μισθό, καθώς τον ονομάζουν, κι απ᾽ αυτό τους λένε κι αυτούς μισθωτούς· δεν είναι έτσι;
Έτσι είναι.
Ένα λοιπόν συμπλήρωμα της πόλεως είναι και οι μισθωτοί.
Μου φαίνεται.
Τώρα λοιπόν, Αδείμαντε, μεγάλωσε αρκετά η πόλη μας, ώστε να θεωρηθεί τελεία;
Ίσως.
Και πού τάχα να βρίσκεται μέσα στην πόλη η δικαιοσύνη κι η αδικία; και με τί άραγε απ᾽ αυτά που αναφέραμε να γεννήθηκε μαζί;
[372a] Εγώ αλήθεια δεν το βλέπω, Σωκράτη, εκτός αν ίσως με καμιά απ᾽ αυτές τις αμοιβαίες ανάγκες και σχέσεις, που έχουν οι πολίτες μεταξύ των.
Πιθανόν να έχεις δίκιο και πρέπει να μη βαρεθούμε να το εξετάσομε δίχως άλλο.
Κι ας δούμε πρώτα με ποιό τρόπο θα ζουν αυτοί που τους πήραμε για την πολιτεία μας. Τί άλλο βέβαια θα έχουν να κάνουν, παρά να φροντίζουν για την τροφή τους, το κρασί τους, τα φορέματά τους, τα υποδήματα και την κατοικία τους; Το καλοκαίρι θα εργάζουνται γυμνοί το περισσότερο και ξυπόλητοι, [372b] το χειμώνα πάλι καλά φορεμένοι και ποδεμένοι· θα τρέφουνται με αλεύρια από κριθάρι και σιτάρι, που απ᾽ αυτά θα ζυμώνουν και θα πλάθουν της καρδιάς των ψωμιά και πίτες, θα τ᾽ απλώνουν εμπρός των πάνω σε κάτι ψάθες ή καθαρά φύλλα και ξαπλωμένοι σε στρωμένες με σμιλακιές και μερσίνες στοίβες θα καλοχορταίνουν κι αυτοί και τα παιδιά των, θα πίνουν από πάνω και το κρασάκι τους και με στεφάνια στην κεφαλή τους θα ψάλλουν ύμνους στους θεούς και θα περνούν ευχάριστα μεταξύ των· παιδιά θ᾽ αποκτούν όχι παραπάνω απ᾽ ό,τι τους επιτρέπει [372c] η περιουσία τους από φόβο της φτώχειας ή του πολέμου.
Ναι, μα μου φαίνεται, διέκοψε ο Γλαύκων, πως τους έκαμες να τρώγουν το ψωμί των χωρίς προσφάγι.
Αλήθεια, είπα εγώ, λησμόνησα πως θα ᾽χουν και προσφάγι· άλας δηλαδή κι ελιές και τυρί και βολβούς και λάχανα και ό,τι άλλα από τους αγρούς που τρώγουνται μαγερεμένα. Θα τους σερβίρομε βέβαια ακόμη και τα επιδόρπιά τους, σύκα και ρεβίθια και κουκιά και σμερτοκούκια και βαλανίδια, να τα σιγοψήνουν [372d] στη χόβολη για να τραβούν κι από καμιά πότε πότε· κι έτσι αφού μ᾽ αυτό τον τρόπο περάσουν τη ζωή τους με ειρήνη και υγεία και πεθάνουν, φυσικά, σε βαθιά γερατειά, θ᾽ αφήσουν κληρονομιά στα παιδιά των μια παρόμοια ζωή.
Κι αν κατασκεύαζες, Σωκράτη, καμιά πόλη χοίρων, με τί άλλο απ᾽ αυτά που είπες θα τους χόρταζες;
Αλλά πώς λοιπόν έπρεπε, Γλαύκων;
Όπως τώρα συνηθίζεται· αν ήθελες να μην ταλαιπωρούνται, έπρεπε να τους κάμεις να δειπνούν [372e] επάνω σε τραπέζια ξαπλωμένοι σε κλίνες και να τους σερβίρεις όσα προσφάγια κι επιδόρπια μεταχειριζόμαστε σήμερα.
Α, καλά, είπα, τώρα εννόησα. Δεν εξετάζομε, φαίνεται, απλώς πώς γεννάται μια πολιτεία, μα τη θέλομε να πλέει και μέσα στην καλοπέραση. Ίσως να μην είναι άσχημα κι έτσι· γιατί μπορεί, ενώ θα εξετάζομε και μια τέτοια πόλη, να βρούμε πώς κι από πού ξεφυτρώνει μέσα στις πόλεις η δικαιοσύνη και η αδικία. Όπως κι αν είναι η αληθινή πολιτεία, η υγιής πολιτεία, μου φαίνεται πως είναι αυτή που περιγράψαμε πριν· μ᾽ αν θέλετε πάλι να περιγράψομε μια πόλη που την καίει ο πυρετός, δε μας εμποδίζει τίποτα· [373a] γιατί πραγματικώς εκείνος ο τρόπος ζωής δεν είναι για να ευχαριστεί όλους, αλλά θα χρειαστούμε γι᾽ αυτούς και κλίνες και τραπέζια και άλλα έπιπλα και ορεκτικά, ακόμη και αρώματα και γυναίκες και λιχουδιές κάθε λογής και σε αφθονία. Και λοιπόν δε θα βάλομε πια για πράγματα πρώτης ανάγκης εκείνα που λέγαμε εξαρχής, σπίτια και φορέματα και υποδήματα, αλλά θα βάλομε σε ενέργεια και τη ζωγραφική και το χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο κι όλα τα τέτοια που πρέπει να τ᾽ αποκτήσομε. Αλήθεια λέγω;
[373b] Μάλιστα.
Δεν πρέπει λοιπόν συγχρόνως να κατασκευάσομε και μεγαλύτερη την πόλη; γιατί εκείνη η πρώτη μας, η υγιεινή, δε θα είναι πια αρκετή, αλλά πρέπει να της δώσομε τώρα όγκο και να τη γεμίσομε μ᾽ ένα πλήθος ανθρώπους, που δεν είναι και της πρώτης ανάγκης για τις πόλεις· καθώς οι διάφοροι κυνηγοί, όλοι όσοι εξασκούν τις τέχνες που μιμούνται με τα χρώματα και τα σχήματα, όσοι καταγίνονται με τη μουσική, επίσης οι ποιηταί με όλη την ακολουθία των, ραψωδοί, υποκριταί, χορευταί, εργολάβοι, κατασκευασταί κάθε λογής ειδών [373c] και προπάντων του γυναικείου στολισμού. Θα χρειαστούμε ακόμη και περισσότερους υπηρέτες ή νομίζεις πως δε θα χρειαστούν και παιδαγωγοί και παραμάνες και βυζάστρες και κομμώτριες και κουρείς και μάγεροι και παραμάγεροι; Μα μέσα σ᾽ όλα θα χρειαστούμε ακόμη και χοιροβοσκούς, γιατί δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα στην πρώτη μας εκείνη την πόλη, ήταν ολωσδιόλου αχρείαστο· μα σ᾽ αυτή τώρα, πώς μπορούμε να κάμομε χωρίς αυτούς, αφού και άλλα πάμπολλα ζώα ακόμα θα χρειαστούμε για όσους θα τα τραβά η όρεξή των· δεν είναι έτσι;
Πώς όχι;