Η επίδραση του Ελληνικού Πολιτισμού στην Ρωμαική εποχή

Ωδείο Ηρώδου του Αττικού

Οι δύο πρώτοι αιώνες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας εξελίχθηκαν σε μια περίοδο οικονομικής ευημερίας, εμπορικής ακμής και έντονων πολιτισμικών αλληλεπιδράσεων για ολόκληρο τον μεσογειακό κόσμο.

Η Ελλάδα, λόγω του πλούσιου παρελθόντος της, αποτέλεσε τη σημαντικότερη πνευματική πηγή στη σύνθεση και συγκρότηση του ρωμαϊκού πολιτισμού. Οι Ρωμαίοι επηρεάστηκαν από τον Ελληνικό πολιτισμό, δανείστηκαν στοιχεία του και τα προσάρμοσαν στη δική τους τέχνη. Συχνά μάλιστα η τέχνη που δημιουργείται τα χρόνια μετά την κατάκτηση της Ελλάδας αποκαλείται Ελληνορωμαϊκή. 

Αντιλήφθηκαν την αξία των Eλληνικών έργων και τα αναπαρήγαγαν ή τα συνέλεξαν.

Πολλοί λόγιοι της Ρώμης (όπως ο Κικέρωνας) αγόραζαν έργα Ελλήνων και γίνονταν πάτρωνες της Eλληνικής τέχνης, ενώ η Ρώμη αποτέλεσε το κέντρο μαζικής παραγωγής έργων τέχνης.

Οκταβιανός Αύγουστος

Τα στοιχεία που δανείστηκε η ρωμαϊκή γλυπτική από την Eλληνική ήταν η στάση του ανθρώπινου σώματος, η εξιδανίκευση, ο ρυθμός και η κίνηση.

Η διαφορά της ρωμαϊκής καλλιτεχνικής αντίληψης από την Eλληνική βρίσκεται στην κοσμοθεωρία και αφορά το μέγεθος και τα θέματα των αναπαραστάσεων. Η ρωμαϊκή προτομή εισάγει στην τέχνη την ομοιότητα του προτύπου και όχι την εξιδανικευμένη απεικόνισή του ενώ το ιστορικό ανάγλυφο εξιστορεί πολεμικές επιχειρήσεις και θριάμβους αυτοκρατόρων και στρατηγών.

Τοιχογραφίες από την Πομπηία

Όσον αφορά την ζωγραφική οι Ρωμαίοι διακοσμούσαν τους τοίχους των σπιτιών τους με νωπογραφίες και ψηφιδωτά, κάποια από τα οποία έχουν διασωθεί. Πιστεύεται ότι στο μεγαλύτερο μέρος τους αποτελούσαν πιστά αντίγραφα ή παραλλαγές ελληνικών και ελληνιστικών προτύπων.

Από τον 1ο αι. π.Χ. υπήρχαν εύποροι Ρωμαίοι που συνέλλεγαν Eλληνικά έργα ζωγραφικής, πληρώνοντας πολλές φορές υπέρογκα ποσά για να τα αποκτήσουν. Γρήγορα έγινε μόδα η διακόσμηση των σπιτιών με Eλληνικά έργα τέχνης, γεγονός που πυροδότησε την έναρξη μιας συστηματικής παραγωγής αντιγράφων, που ήταν πιο προσιτά σε λιγότερο εύπορους φιλότεχνους.

Ενδεικτικό για τη σχέση διακόσμησης και κοινωνικής θέσης είναι το γεγονός ότι οι μορφωμένες ανώτερες τάξεις είχαν προτίμηση σε Eλληνικά θέματα, ενώ οι ακαλλιέργητοι νεόπλουτοι αστοί επιδείκνυαν την κοινωνική υπεροχή τους μέσα από υπερβολικές πολυτέλειες.

Αψίδα του Γαλερίου, Θεσσαλονίκη και Πύλη του Αδριανού, Αθήνα)

Στην αρχιτεκτονική, οι Ρωμαίοι είχαν πάρει από τους Έλληνες το σύστημα της αρχιτεκτονικής που αποτελούνταν από τον στυλοβάτη, τον κίονα και το επιστύλιο και το εμπλούτισαν με καμάρες και θόλους, τόξα και ασπίδες δημιουργώντας έτσι την δική τους αρχιτεκτονική. Οι ρυθμοί της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής, τους οποίους οι Ρωμαίοι πήραν απευθείας από τους Έλληνες, είναι: α) Δωρικός, β) Ιωνικός, γ) Σύνθετος, δ) Κορινθιακός, ε) Τοσκανικός. Ο τελευταίος αποτελεί παραλλαγή του δωρικού, όπως και ο σύνθετος είναι μια παραλλαγή του κορινθιακού. Ο πιο διαδεδομένος ήταν ο Kορινθιακός, λόγω της πλούσιας εμφάνισής του. Η βασική ωστόσο διαφορά μεταξύ Eλληνικής και ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής ήταν ότι οι Ρωμαίοι έδιναν περισσότερο βάρος στην λειτουργικότητα των κτιρίων παρά στο πόσο αυτά θα μοιάζουν ως περίοπτα έργα τέχνης.

Το ρολόι του Κυρρήστου, Αθήνα

Την περίοδο αυτή γίνονται σε πολλές Eλληνικές πόλεις έργα δημόσιου χαρακτήρα που βελτιώνουν τις αστικές υποδομές (δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, λουτρά, θέατρα, ωδεία) και τα ιερά εμπλουτίζονται με λαμπρά αρχιτεκτονήματα. Νέα είδη κτιρίων δημιουργήθηκαν στις μεγάλες πόλεις όπως η βασιλική, η στοά, η αγορά (το forum). Εμφανίστηκαν επίσης οργανωμένα πολυώροφα συγκροτήματα κατοικιών για πολλές οικογένειες όπως οι σημερινές πολυκατοικίες. Μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία του Eλληνικού χώρου, είτε σε τόπους λατρείας είτε σε οικιστικά κέντρα της νότιας Ελλάδας και της Μακεδονίας, ανεγέρθηκαν την περίοδο των αυτοκρατόρων Τιβέριου, Τραϊανού και Αδριανού.

Ροτόντα, Θεσσαλονίκη

Είναι η εποχή που εξαπλώνεται με την βία σταδιακά ο Χριστιανισμός κυρίως στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας αλλά και στην Ελλάδα, όπου οι χριστιανικές κοινότητες αρχίζουν να εμφανίζονται από τον 4ο αι. Στις αρχές του 4ου αι., οι εξελίξεις αυτές οδηγούν στην μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη και στην προσπάθεια σύζευξης του Ελληνορωμαϊκού παρελθόντος με το χριστιανικό παρόν. Όμως το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών της Αθήνας από τον Ιουστινιανό το 529, σήμανε την οριστική ρήξη με την κλασική αρχαιότητα και σφράγισε το τέλος του αρχαίου κόσμου.