Tο να έχεις καλή κρίση, να κάνεις καλές προβλέψεις, να παίρνεις καλές αποφάσεις, έχει να κάνει περισσότερο με τη νοοτροπία που έχεις. αυτό είναι που οι επιστήμονες ονομάζουν «προϋπάρχουσες πεποιθήσεις». Είναι το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο τα υποσυνείδητα κίνητρα μας, οι επιθυμίες και οι φόβοι μας, καθορίζουν τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες. Τα υποσυνείδητα κίνητρά μας, οι επιθυμίες, οι φόβοι μας, χρωματίζουν κάθε πληροφορία που λαμβάνουμε, διαμορφώνουν το πώς θα ερμηνεύσουμε οτιδήποτε φτάνει στ΄ αυτιά μας. Έτσι, υπάρχουν ιδέες, ειδήσεις, πληροφορίες που τις αισθανόμαστε «συμμάχους μας». Θέλουμε να τις υπερασπιστούμε και θέλουμε να επικρατήσουν. Και άλλες, που τις αντιλαμβανόμαστε ως τον εχθρό και θέλουμε να τις κατατροπώσουμε. Είναι αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν κινητροποιημένη λογική, λογική δηλαδή που υπαγορεύεται από την βαθύτερη προδιάθεσή μας, από την ήδη διαμορφωμένη αντίληψη που έχουμε.
Το πιο σημαντικό είναι, ότι όλο αυτό δεν το καταλαβαίνουμε, το βιώνουμε υποσυνείδητα. Νομίζουμε ότι είμαστε αντικειμενικοί και δίκαιοι και μπορεί να είμαστε τελείως υποκειμενικοί και άδικοι.
Υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι που καταφέρνουν, τουλάχιστον κάποιες φορές, να παραμερίσουν τις προκαταλήψεις, τις ριζωμένες πεποιθήσεις και φόβους, τα βαθύτερα κίνητρα και να προσπαθήσουν να δουν τα δεδομένα, τα γεγονότα, τα στοιχεία όσο πιο αντικειμενικά μπορούν. Είναι αυτοί που παρακινούνται όχι από την ανάγκη να νικήσει η μια άποψη και να χάσει η άλλη, αλλά να μάθουν την αλήθεια, να αντιληφθούν την πραγματικότητα όσο καλύτερα γίνεται, ακόμη κι αν δεν είναι ευχάριστη, ακόμη κι αν τους ξεβολεύει ή τους κάνει να νοιώθουν άσχημα.
Η διαφορά τους με τους προηγούμενους, είναι ότι σε αυτούς υπερισχύει το συναίσθημα της περιέργειας, της πρόκλησης, της αγάπης για το καινούργιο, της ανακάλυψης της αλήθειας. Δεν θεωρούν την αλλαγή απόψεων αδυναμία, αλλά προτέρημα. Είναι ένα διαφορερικό σύστημα αξιών. Δεν αισθάνονται ανασφάλεια όταν κλονίζονται οι πεποιθήσεις τους αλλά ακόμη μεγαλύτερη όρεξη να μάθουν το γιατί. Γιατί η αυτοεκτίμησή τους δεν βασίζεται στο πόσο σωστή ή λάθος είναι η αποψή τους για ένα ζήτημα. Δεν αισθάνονται ότι είναι χαζοί άνθρωποι ή ανίκανοι άνθρωποι αν καταλάβουν ότι έκαναν λάθος.
Αυτές οι αρετές είναι που φτιάχνουν την καλή κριτική ικανότητα. Η καλή κρίση δεν εξαρτάται ούτε από το IQ ούτε από το πόσα ξέρει κανείς. Εξαρτάται από το πώς νοιώθει.
Ο Γάλλος συγγραφέας Saint Exupery, που έγραψε ένα από τα πιο πολυαγαπημένα βιβλία παγκοσμίως με τίτλο «Ο μικρός πρίγκηπας», είχε πει: «Αν θες να χτίσεις ένα πλοίο, μην φωνάζεις διαταγές στους ανθρώπους σου να πάνε να μαζέψουν ξύλα και πώς να τα συναρμολογήσουν. Μάθε τους να λαχταράνε την απέραντη και ατελείωτη θάλασσα.»
Με άλλα λόγια, αν στα αλήθεια θέλουμε να βελτιώσουμε την κρίση μας ως άτομα και ως κοινωνίες, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο από όλα, δεν είναι περισσότερη λογική, η περισσότερη ρητορική ικανότητα, ή περισσότερη επιστήμη και δεδομένα, παρότι όλα αυτά είναι χρήσιμα. Αυτό που χρειαζόμαστε για να χρησιμοποιήσουμε σωστά όλα αυτά τα εργαλεία, είναι η νοοτροπία του ιχνηλάτη και όχι του πιστού στρατιώτη. Πρέπει να αλλάξουμε το πώς νοιώθουμε απέναντι στην προοπτική να έχουμε καταλάβει κάτι λάθος, ή να υποστηρίζουμε τη λάθος άποψη. Να αισθανόμαστε περηφάνια και όχι ντροπή για τον εαυτό μας όταν παραδέχεται το λάθος του, περιέργεια και όχι άμυνα όταν συναντάμε κάτι που πηγαίνει κόντρα σε αυτό που πιστεύαμε μια ζωή!
Γιατί στην τελική, τι θέλουμε περισσότερο; Να περάσουμε τη ζωή μας υπερασπιζόμενοι τα πιστεύω μας, ή βλέποντας τον κόσμο όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται;
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου