ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ: Ό,τι δεν λύεται κόπτεται

Ο Αλέξανδρος έφθασε στο Γόρδιο κατά τον μήνα Φεβρουάριο ή Μάρτιο του 333 π.Χ. και παρέμεινε εκεί για κάποιο χρονικό διάστημα, για να αναπαύσει τη μοίρα του στρατού που κόπιασε ιδιαίτερα μαζί του, στην Πισιδία. Εκεί, στο ανάκτορο των παλαιών βασιλέων της Φρυγίας, βρισκόταν το άρμα του Γόρδιου, πατέρα του Μίδα και αρχαίου βασιλέα της Φρυγίας, ως ανάθημα στον Δία.

Ο ζυγός του άρματος ήταν δεμένος με φλοιό κρανιάς και ο δεσμός ήταν τόσο περίπλοκος, ώστε δεν διακρινόταν πουθενά η αρχή του. Σύμφωνα με την κρατούσα παράδοση, όποιος έλυε τον Γόρδιο δεσμό, θα κυριαρχούσε στην Ασία.

Ο Αλέξανδρος μετέβη στο ανάκτορο, εξέτασε τον δεσμό και τον έλυσε εύκολα. Ο τρόπος με τον οποίο τον έλυσε παραμένει μυστήριο. Η πιο διαδεδομένη άποψη υποστηρίζει ότι έκοψε τον δεσμό με το σπαθί του, αναφωνώντας: Ό,τι δεν λύεται κόπτεται.

Παρά την δημοσιότητά της όμως, αυτή η άποψη θεωρείται η λιγότερο πιθανή. Ο Αριστόβουλος, που ήταν πιθανώς αυτόπτης μάρτυς, αναφέρει ότι τον έλυσε αφαιρώντας τον πύρο από το τιμόνι του άρματος, όπου συγκρατείτο ο δεσμός του ζυγού.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο:

[18.1] Ύστερα από αυτά νίκησε όσους από τους Πισίδες αντιστάθηκαν και υπέταξε τη Φρυγία.

[18.2] Και αφού κυρίευσε την πόλη Γόρδιο, που λέγεται ότι ήταν η πατρίδα του αρχαίου Μίδα, είδε την ξακουστή άμαξα, που ήταν δεμένη με φλοιό κρανιάς, και άκουσε γι᾽ αυτήν κάτι που πίστευαν οι βάρβαροι, πως, όποιος θα έλυνε τον κόμπο, ήταν γραφτό να γίνει βασιλιάς της οικουμένης.

[18.3] Οι περισσότεροι λοιπόν λένε ότι, επειδή οι κόμποι είχαν κρυμμένη την αρχή τους και ήταν μπερδεμένοι στο βάθος πολλές φορές μεταξύ τους με δύσκολες θηλιές, ο Αλέξανδρος, αδυνατώντας να τους λύσει, τους έκοψε με το μαχαίρι· έτσι με το κόψιμο αποκαλύφτηκαν πολλές άκρες του.

[18.4] Ο Αριστόβουλος όμως λέει ότι για τον Αλέξανδρο ήταν πολύ εύκολο το λύσιμο του Γόρδιου δεσμού, γιατί έβγαλε από το τιμόνι τον καλούμενο «έστορα» (=πάσσαλο), με τον οποίο συγκρατιόταν ο κόμπος και, τραβώντας το από κάτω, έλυσε τον ζυγό.

Ερμηνεία:

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, και με όποιον τρόπο και αν έλυσε ο Αλέξανδρος τον γόρδιο δεσμό , ο συμβολισμός και το μήνυμα είναι το ίδιο. Ο γόρδιος δεσμός συμβολίζει καθετί που είναι δύσκολο και δυσεπίλυτο, κάθε πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είτε στην προσωπική είτε στην επαγγελματική είτε στην πολιτική ζωή. Όσον αφορά στον τρόπο επίλυσης του προβλήματος και το μέσο που χρησιμοποιήθηκε, σε κάθε περίπτωση ο συμβολισμός παραμένει ο ίδιος: το σπαθί συμβολίζει την αποφασιστικότητα και την τόλμη, και η αφαίρεση απλώς του ξύλινου καρφιού την ευφυΐα του Αλεξάνδρου.

Τι έκανε, λοιπόν, και τι πέτυχε ο Μέγας Αλέξανδρος: Πρώτον, δεν δαπάνησε  πολύ χρόνο με το συγκεκριμένο πρόβλημα, δεν κάθισε να χρονοτριβεί κάτι που και από το τον βασικό σου στόχο σε απομακρύνει, και ψυχοφθόρο(απώλεια δυνάμεων σωματικών και ψυχικών) και ψυχαναγκαστικό είναι να κάνεις κύκλους γύρω από το ίδιο πράγμα, ξανά και ξανά, και λύση να μην βρίσκεις. Έτσι, λοιπόν, αφού το εξέτασε για λίγο, όσο χρόνο χρειαζόταν κατά την κρίση του και με την έμφυτη οξυδέρκειά του, το αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα και το έλυσε γρήγορα και εύκολα. Και έτσι, λένε, επιβεβαιώθηκε ο χρησμός που ήθελε αυτόν που θα έλυνε τον γόρδιο δεσμό κυρίαρχο της Ασίας. Επιβεβαιώθηκε, γιατί όποιος ξέρει να αντιμετωπίζει τα προβλήματα γρήγορα και αποφασιστικά, δείχνει ότι είναι ικανός ηγέτης, ότι μπορεί να οδηγήσει τον λαό του, το στράτευμά του εν προκειμένω, στον στόχο του ,παίρνοντας τις σωστές αποφάσεις. Επιπλέον, πέτυχε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των στρατιωτών του , που πείστηκαν με τον τρόπο αυτό για τις ικανότητες του ηγέτη τους και τον ακολούθησαν στο τολμηρό εγχείρημά του.

Εξετάζοντας το συμβάν στη μυθολογική του διάσταση θα πρέπει να δεχθούμε ότι αντίθετα με το παραμύθι, ο μύθος εμπεριέχει πολύ λίγα αυθαίρετα στοιχεία. Τούτος ο μύθος του δεσμού ως σύνολο είναι σχεδιασμένος έτσι, ώστε να αποδίδει νομιμότητα ή μη σε οποιαδήποτε αλλαγή της εξουσίας, σε τούτο το βασίλειο της κεντρικής Ανατολίας, το στοιχείο της άμαξας δε συνδέει τον Γορδία και τον Μίδα με ένα αρχαίο ταξίδι, ένα μύθο καταγωγής δηλαδή από τη Μακεδονία, τον οποίο ο Αλέξανδρος πιθανώς γνώριζε. Σε αντίθεση με άλλους ελληνικούς μύθους που νομιμοποιούν μια δυναστεία επί δικαίω της κατάκτησης, ο νομιμοποιός χρησμός σε αυτόν τον μύθο υπονοεί ότι η προηγούμενη δυναστεία ήταν φυλή βασιλέων-ιερέων, συνδεδεμένη με τη θεότητα του χρησμού. Τούτη τη θεότητα σαφώς ήθελε αρωγό του και νομιμοποιητική αρχή ο Αλέξανδρος για την εκπλήρωση της υπόσχεσης της κυριαρχίας επί της Ασίας, καθώς ο Διόνυσος-Σαβάζιος, ο ιππέας νομάδας θεός που κραδαίνει τη ράβδο της δύναμής του, είναι πιθανώς το αντιπροσωπευτικότερο αρχέτυπο της μεταγενέστερης πορείας του Αλέξανδρου.