Η ίδρυση του μαντείου των Δελφών
Ο Απόλλωνας έμαθε την τέχνη της μαντικής από τον Πάνα, γιο του Δία και της Θύβρης. Μέχρι να φτάσει στο σημείο ο Απόλλωνας να ιδρύσει το μαντείο του στους Δελφούς πέρασε από διάφορους τόπους, όπως η μητέρα του στην προσπάθειά της να γεννήσει τα παιδιά της. Απ' όπου περνούσε ο θεός, ακόμη κι αν δεν ίδρυε εκεί το ιερό του, εγκαθιδρυόταν η λατρεία του. Σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο πέρασε διαδοχικά από τους παρακάτω τόπους: Όλυμπος → Πιερία → Λέκτο → Αινιάνες (πηγές Σπερχειού), Περραιβοί (κάμπος της Λάρισας) → Ιωλκός → ακρωτήριο Κηναίο της Εύβοιας → Ληλάντιο πεδίο (ανάμεσα Χαλκίδα και Ερέτρεια) → Εύριπος → βουνό Μεσσάπιο → Μυκαλησσός → Τευμησσός → Θήβα → Ογχηστός → Κηφισός (που απ' τη Λίλαια το καλλίρροο νερό του αναβρύζει) → Ωκαλέη →Αλίαρτος (κοντά στην Κωπαΐδα) →Τελφούσα, κάτω από το βουνό Τελφούσιο → Πανοπέας → πολιτεία των Φλεγύων στην Κηφησίδα λίμνη κοντά → Κρίσα, κάτω απ' το χιονισμένο Παρνασσό. Μέχρι που κατέληξε.
Απόλλων και Δελφύνη(ς)
Όταν έφτασε στους Δελφούς, χρειάστηκε να σκοτώσει τον δράκο που φυλούσε την πηγή κοντά στο παλιό μαντείο και που, σύμφωνα με το λεξικό Σούδα, ονομαζόταν Δελφύνης. Όταν ο Απόλλωνας κατέλαβε τον χώρο, σκότωσε τον δράκο. Από αυτόν ονομάστηκε ο τόπος, Δελφοί, αλλά και η ιέρεια του Απόλλωνα, Πυθία, και ο ίδιος ο θεός, Πύθιος, γιατί εκεί τάφηκε και σάπισε το φίδι αυτό -πύθω = σαπίζω. Στον ομηρικό ύμνο η δράκαινα αυτή του παλιού μαντείου ήταν ανώνυμη και μόνο αργότερα την ονόμασαν και την είπαν Δέλφυνα ή Δελφύνη (Καλλίμ. απ. 88· Απολλ. Ρ. 2.706). Ο δράκοντας αυτός είναι διαφορετικός από τον δράκο Πύθωνα των Δελφών, που φυλούσε το μαντείο, όπου χρησμοδοτούσε η Θέμιδα· αυτός πρέπει να είναι μεταγενέστερη και διαδοχική μορφή του μύθου.
Απόλλων και Πύθωνας
Ο Πύθωνας ήταν φίδι, φρουρός του μαντείου και της ιερής πηγής, που όμως σκότωνε ζώα και ανθρώπους, θόλωνε τα νερά, κατέσκαπτε την εύφορη κοιλάδα της Κρίσας, τρόμαζε τις Νύμφες. Σαν γιος της Γαίας που ήταν, είχε την ικανότητα να χρησμοδοτεί, εμπόδισε μάλιστα τον Απόλλωνα να πλησιάσει το χάσμα, δηλαδή τον υπόγειο χώρο του μαντείου, όπου η ιέρεια, σε κατάσταση έκστασης, χρησμοδοτούσε. Αυτόν τον αντίπαλο χρειάστηκε να εξουδετερώσει ο Απόλλωνας, και εξαιτίας αυτού του φόνου ο θεός λατρεύτηκε και με το επίθετο Πύθιος, ενώ η ιέρειά του ονομαζόνταν Πυθία. Άλλη εκδοχή αποδίδει τις ονομασίες αυτές στο ρήμα πύθω, πύθομαι, που σημαίνει σαπίζω, από τη δράκαινα Δελφύνη, φύλακα του παλιού μαντείου, που επίσης μυθολογείται ότι τη σκότωσε ο Απόλλωνας -το νεκρό της σώμα είχε ταφεί εκεί και σάπιζε. Ο Πύθωνας δεν ταυτίζεται με τη Δελφύνη αλλά θεωρείται μεταγενέστερη και διαδοχική μορφή του μύθου, ενώ στον Ομηρικό Ύμνο στον Απόλλωνα, και ενίοτε στην τέχνη, ταυτίζεται με την Έχιδνα. Λεγόταν, ακόμη, ότι ο Πύθωνας γεννήθηκε από τη λάσπη που άφησε πίσω του ο κατακλυσμός, ότι μπορεί να ήταν αρσενικός ή θηλυκός.
Σύμφωνα με τον Υγίνο (Fab. 140) χρησμός φανέρωνε τον θάνατο του Πύθωνα από ένα γιο της Λητώς. Όταν, λοιπόν, η Λητώ έμεινε έγκυος από τον Δία, η γυναίκα βρέθηκε ανάμεσα σε δύο εχθρούς: τον Πύθωνα που προσπάθησε να τη σκοτώσει και την απατημένη σύζυγο του Δία, την Ήρα, που όρισε να μην μπορεί η Ήρα να γεννήσει σε μέρος που το έβλεπε ο Ήλιος. Με εντολή του Δία ο άνεμος Βορέας πήρε μακριά τη Λητώ και την πήγε στον Ποσειδώνα, ο οποίος, με προτροπή του αδελφού του Δία, έκρυψε την έγκυο γυναίκα στο νησί Ορτυγία που το κάλυψε με κύματα. Άπραγος ο Πύθωνας επέστρεψε στον Παρνασσό, ενώ ο Ποσειδώνας ανύψωσε το νησί πάνω από τα κύματα -γι' αυτό μετονομάστηκε σε Δήλο- και εκεί γέννησε η Λητώ πιασμένη από έναν φοίνικα. Τέσσερις μέρες μετά τη γέννησή του, ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα με τα βέλη που του χάρισε ο Ήφαιστος αμέσως μετά τη γέννησή του, παίρνοντας εκδίκηση για τα σχέδια του δράκου εναντίον της μητέρας του Λητώς. Ύστερα έκλεισε τα κόκαλα του νεκρού Πύθωνα σε λέβητα, που τον φύλαξε μέσα στον ναό του στους Δελφούς, και καθιέρωσε προς τιμή του νεκρικούς αγώνες, τα Πύθια. Παράλληλα, εκδικήθηκε και τη νύμφη Τέλφουσα, ηθική αυτουργό για τον φόνο του Πύθωνα παραχώνοντας τα νερά της πηγής της. Διότι ο θεός σκόπευε να ιδρύσει το δικό του ιερό στο όρος Τελφούσιο, κοντά στην Κωπαΐδα εκτοπίζοντας τη νύμφη και το ιερό της· όμως εκείνη με πονηριά τον κατηύθυνε προς την Κρίσα, στον Παρνασσό, όπου ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα και έβαλε τα θεμέλια για τον ναό του.
Προκειμένου να καθαρθεί από τον φόνο του Πύθωνα ο Απόλλωνας βρέθηκε στην Κρήτη αναζητώντας τον ιερέα Καρμάνορα (Παυσ. 2.7.7, 10.7.2). Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, ο Απόλλωνας εξαγνίστηκε στα νερά των Τεμπών και κάθε οκτώ χρόνια μια γιορτή στους Δελφούς θύμιζε τον φόνο του Πύθωνα και την κάθαρση του θεού.
Οι πρώτοι ιερείς του μαντείου
Οι πρώτοι ιερείς του μαντείου ήταν Κρήτες. Με πλοίο κατευθύνονταν στην Πύλο, για να εμπορευτούν εκεί. Τότε ο Απόλλωνας το παρέσυρε από τον Μαλέα προς το Ταίναρο. Παραπλέοντας τη Δυτική Πελοπόννησο και μπαίνοντας στη θάλασσα δυτικά, ανάμεσα σε Πελοπόννησο και Στερεά, έφτασαν στους Δελφούς και έγιναν οι πρώτοι ιερείς του θεού. Πιο συγκεκριμένα ακολούθησαν την εξής διαδρομή: Κνωσός → Μαλέας → της Λακωνίδας γης εφτάσανε την πόλη → Ταίναρο → Αρήνη → Αργυφέη → στου Αλφειού το πέρασμα, το Θρύον → στο καλοχτισμένο Αίπυ → Πύλος → Κρουνοί → Χαλκίδα → Δύμη → Ήλιδα, των Επειών το κράτος → Φηρές (από εκεί φάνηκαν η Ιθάκη, η Σάμη, το Δουλίχιο, η Ζάκυνθος) → Κρίσα (Εις Απόλλωνα, στ. 474 κ.ε.)
Απόλλων και «Πυθία»
Η Πυθία δεν είναι κάποια συγκεκριμένη μάντισσα. Περισσότερο είναι τίτλος που δινόταν σε αυτή που κάθε φορά επιλεγόταν να είναι η εκλεκτή του θεού Απόλλωνα:
Η Πυθία, η γυναίκα που αποτελούσε το διάμεσο μεταξύ του θεού και των πιστών, δεν ήταν τυχαία. Θα πρέπει να ήταν ένα υπερευαίσθητο πλάσμα, που είχε τη δυνατότητα να περιπίπτει σε κατάσταση καταληπτικής αλλοτρίωσης, όχι μόνο πιστεύοντας ότι επικοινωνεί με τον θεό αλλά πείθοντας και τους άλλους γι' αυτό. Πιθανότατα οι πρώτες Πυθίες ή κάποια συγκεκριμένη γυναίκα των Δελφών να είχε το χάρισμα αυτό, γεγονός που δημιούργησε την πρώτη φήμη του μαντείου. Άλλωστε, η επιλογή των Πυθιών από το ιερατείο θα πρέπει να σχετιζόταν με την πίστη και την αφοσίωσή τους στη λατρεία του Απόλλωνος, γι' αυτό και γινόταν μόνο από τη γύρω περιοχή. Ο εκεί πληθυσμός θα πρέπει να διαβιούσε σε ατμόσφαιρα άκρου σεβασμού προς τον θεό. Η βεβαιότητα ότι ο Απόλλων θεωρούσε τη μελλοντική Πυθία εκλεκτή του ασφαλώς θα επηρέαζε την ψυχολογία ορισμένων γυναικών καλλιεργώντας ένα είδος προδιάθεσης για την κατάκτηση του αξιώματος. Δεν είναι απίθανο ακόμη για την επιλογή της νέας Πυθίας να ακολουθούσαν μια διαδικασία όπως αυτή που γίνεται για την επιλογή ενός θρησκευτικού ηγέτη, όπως π.χ. του Δαλάι Λάμα στη θιβετιανή θρησκεία. Να επέλεγαν δηλαδή ένα μικρό κορίτσι, που μεγάλωνε με την αναγκαία θεωρητική και πρακτική διδασκαλία, έτσι ώστε να μπορεί επάξια να αναλάβει υπηρεσία στον ναό, μόλις πέθαινε ή προηγούμενη ιέρεια. (Πάνος Βαλαβάνης, «Η ακτινοβολία του Μαντείου των Δελφών», «Η αγωνία της πρόγνωσης», Επτά ημέρες - Η Καθημερινή (28/11/2004).
Πριν τη χρησμοδότηση η Πυθία εξαγνιζόταν με νερό της Κασταλίας πηγής, το ίδιο και ο ναός, οι ιερείς, το προσωπικό του ιερού, οι προσκυνητές. Η Κασταλία τής χάριζε και ποιητική/προφητική έμπνευση, όμως η κατεξοχήν προφητική πηγή ήταν η Κασσοτίς που ανάβλυζε μέσα στο άδυτο του ναού. Αρχικά, η Πυθία χρησμοδοτούσε μία φορά τον χρόνο, στα γενέθλια του Απόλλωνα, στις 7 του Βύσιου μήνα. Αργότερα, χρησμοδοτούσε στις 7 κάθε μήνα, γενέθλια ημέρα του θεού, εκτός από τους χειμερινούς που ο Απόλλωνας έλειπε στους Υπερβόρειους ή στην κοιλάδα των Τεμπών.
Απόλλων και Ηρακλής
Ο Απόλλωνας χρειάστηκε να προστατεύσει το μαντείο του από έναν άλλο γιο του πατέρα του, τον Ηρακλή, που το διεκδίκησε, όταν η Πυθία αρνήθηκε να του δώσει χρησμό. Ο Ηρακλής θέλησε να λεηλατήσει το μαντείο και να αρπάξει τον τρίποδα, προκειμένου να ιδρύσει αλλού το μαντείο. Ο αγώνας μεταξύ των διογενών έληξε με τον πατέρα τους να παρεμβαίνει ρίχνοντας κεραυνό ανάμεσα στους γιους του. Το μαντείο παρέμεινε στους Δελφούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου