H Συναισθηματική Εκμετάλλευση

Πολλές φορές οι άνθρωποι δυσκολεύονται να ζητήσουν καθαρά αυτό που θέλουν. Μερικοί ντρέπονται, άλλοι δεν ξέρουν με ποιο τρόπο να το ζητήσουν και άλλοι πάλι ξέρουν εκ των προτέρων πως αυτά που θέλουν είναι παράλογα και τελικά δεν τολμούν να το ζητήσουν. Έτσι, καθένας σκαρφίζεται μερικούς πλάγιους τρόπους για να πετύχει τους σκοπούς του.

Οι τρόποι αυτοί είναι συνήθως μια σειρά από καμουφλαρισμένες μανούβρες στη συμπεριφορά μας και είναι τόσοι πολλοί που είναι αδύνατο να μπορέσει κανείς να τους περιγράψει και να τους εντοπίσει όλους. Έτσι, θα ήταν αφελές εκ μέρους μου να ισχυριστώ ότι με το κεφάλαιο αυτό θα καλύψω πλήρως τη συναισθηματική εκμετάλλευση. Οι άνθρωποι είμαστε πολύ δημιουργικοί στους τρόπους που επινοούμε για να “μανουβράρουμε” συναισθηματικά ο ένας τον άλλο. Καθένας από μας έχει και το προσωπικό του στύλ.

Απ΄ όλα τα στύλ συναισθηματικής εκμετάλλευσης που είναι δυνατόν να υπάρξουν, διαλέγω εδώ τρία που, κατά τη γνώμη μου, εμφανίζονται συχνότερα. Το πρώτο χρησιμοποιεί σαν μέσο στην αγάπη και γενικά κάθε μορφή επιβράβευσης. Το δεύτερο βασίζεται στην εκμετάλλευση του οίκτου που μπορεί να νιώθει ένας άνθρωπος για κάποιον άλλο.

Το τρίτο είναι μια προσπάθεια να επηρεάσει κάποιος τη συμπεριφορά μας προσπαθώντας να μας εμφυσήσει ενοχές. Ας τα δούμε το καθένα ξεχωριστά.

“Ποιο καλό παιδάκι θ’ ανοίξει το παράθυρο”; λέει η δασκάλα και τα παιδάκια σκοτώνονται ποιο απ’ όλα θα προλάβει να είναι το “καλό παιδάκι”. Όταν μιλούσαμε πιο πριν για τα θετικά μας συναισθήματα, είχαμε πει πως όταν κάποιος συμπεριφέρεται μ’ έναν τρόπο, αν του δείξουμε ότι η συμπεριφορά του αυτή μας αρέσει. Μ΄ άλλα λόγια, όταν μια συμπεριφορά ακολουθείται από μια επιβράβευση, τότε τείνει να επαναληφθεί και τελικά να εδραιωθεί.

Μια πολύ λεπτή γραμμή ξεχωρίζει πότε η επιβράβευση είναι και πότε δεν είναι τρόπος συναισθηματικής εκμετάλλευσης. Όταν κάποιος αυθόρμητα φερθεί με τρόπο που μ’ αρέσει, το να εκφράσω την ικανοποίηση μου, είναι μεν επιβράβευση, δεν είναι όμως η εκμετάλλευση, αλλά απλή αναγνώριση. Στην περίπτωση αυτή, η επιβράβευση ακολουθεί μια αυθόρμητη πράξη και παράλληλα τα συναισθήματα που έχω είναι αληθινά, οπότε και η έκφραση τους είναι ειλικρινής.

Για να είναι η επιβράβευση μέθοδος συναισθηματικής εκμετάλλευσης, χρειάζεται να υπάρχουν τουλάχιστον δυό στοιχεία. Πρώτα απ’ όλα η επιβράβευση δεν ακολουθεί, αλλά προηγείται της πράξης που θέλω να προκαλέσω από τον άλλον. Για παράδειγμα: ‘Όταν η δασκάλα λέει “Ποιο καλό παιδάκι θ’ ανοίξει το παράθυρο”, αυτό που πραγματικά εννοεί είναι ότι το παιδάκι πρέπει νά ανοίξει το παράθυρο για να είναι “καλό” παιδάκι.

Ένα δεύτερο στοιχείο που κάνει την επιβράβευση μέθοδο εκμετάλλευσης, είναι ότι εκφράζουμε θετικά συναισθήματα στον άλλο χωρίς να τα νιώθουμε. Στην περίπτωση αυτή η έκφραση των συναισθημάτων μας δεν είναι αυθόρμητη αλλά έχει σκοπιμότητα. Αυτή ακριβώς η σκοπιμότητα είναι που συνθέτει το στοιχείο της εκμετάλλευσης.