Ως ψυχοθεραπευτής που δε δουλεύει αποκλειστικά με μεμονωμένα άτομα αλλά και με ζευγάρια, έχω σταθεί μάρτυρας αρκετής ενδοσυζυγικής σφαγής τα τελευταία τριάντα χρόνια. Κάθε βδομάδα, παντρεμένες και παντρεμένοι, γυναίκες και άνδρες με μακροχρόνιο δεσμό, καθώς και ζευγάρια ομοφυλόφιλων, έρχονται στο γραφείο μου και παραπονιούνται για τη δυστυχία που έχει εδραιωθεί για τα καλά και έχει διαλύσει τις ερωτικές και σεξουαλικές τους σχέσεις. Ενώ σκέφτομαι καμιά φορά πως έχω δει και ακούσει σχεδόν κάθε συνδυασμό συζυγικού παραπόνου, σύντομα ανακαλύπτω άλλη μια παραλλαγή των πολλών τρόπων με τους οποίους οι άλλοτε στενοί σύντροφοι απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον, ή ακόμα και πληγώνουν βαθιά ο ένας τον άλλον. Μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό σύγχυσης και στενοχώριας στις ερωτικές σχέσεις, δύο συγκεκριμένες κατηγορίες συμπτωμάτων αναλώνουν μεγάλο μέρος του χρόνου στις συνεδρίες, και αυτές είναι:1. ζευγάρια που απολάμβαναν το σεξ πριν από τον γάμο, αλλά αφότου πέρασαν τις βέρες δε νιώθουν πια καμιά έλξη μεταξύ τους·
2. μακροχρόνιοι σύντροφοι των οποίων ο γάμος διαλύεται εξαιτίας μιας εξωσυζυγικής σχέσης.
Γιατί οι άνθρωποι αγωνίζονται τόσο πολύ να διατηρήσουν συνεπείς, διαρκείς, στενές σχέσεις; Γιατί τείνουμε να αναστέλλουμε την ηδονή μας;
Ευτυχώς ο Σίγκμουν Φρόυντ μάς πρόσφερε μερικές σπουδαίες ιδέες σχετικά με τους τρόπους που υπονομεύουμε τη σεξουαλική μας ζωή και τις συζυγικές μας σχέσεις. Ο Φρόυντ είχε καλό λόγο να βρει απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα. Όχι μόνο ήρθε αντιμέτωπος με περιπτώσεις μάλλον παρόμοιες με τις δικές μου στο πλαίσιο της ψυχαναλυτικής κλινικής πρακτικής, αλλά πάσχισε επίσης να βρει απαντήσεις εν μέρει λόγω της περίπλοκης κατάστασης μες στο ίδιο του το σπίτι. Όντας παντρεμένος επί πολλά χρόνια με την αγαπημένη του Μάρθα, μητέρα των έξι παιδιών του, ο Φρόυντ, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος, διέκοψε κάθε σεξουαλική επαφή μαζί της. Στη συνέχεια ενδέχεται να είχε μια μακροχρόνια σχέση με τη νεότερη αδερφή της γυναίκας του, τη Μίννα Μπέρναϋς, μια ανύπαντρη γυναίκα που ζούσε στην οικία του Φρόυντ και είχε αφιερώσει πολύ χρόνο στην ανατροφή των παιδιών του.
Ο Φρόυντ υποστήριζε πως πολλοί άνδρες ερεθίζονται αν εμπλακούν σε μια σχέση είτε με μια παντρεμένη γυναίκα είτε με μια γυναίκα-ταμπού (για παράδειγμα, η κουνιάδα του Φρόυντ), επειδή, όταν το κάνουν αυτό, αποκομίζουν κάποια κρυφή, μη συνειδητή ηδονή από το γεγονός ότι κάποιοι θα πληγωθούν, είτε ο κερατωμένος σύζυγος είτε η σύζυγος του μοιχού, είτε ο ίδιος ο μοιχός, που διακινδυνεύει να γίνει μισητός από όλους.Ο Φρόυντ εξέφρασε επίσης την άποψη πως όχι μόνο πολλοί άνδρες απολαμβάνουν το σεξ με τις συζύγους των άλλων ανδρών, αλλά και ότι πολλοί θα σαγηνευτούν από γυναίκες εξώλης και προώλης.Όταν κοιμάται με μια πόρνη, ένας άνδρας μπορεί να λαμβάνει την κρυφή ικανοποίηση ότι παίρνει την «κακόφημη» γυναίκα από όλους τους άλλους άνδρες με τους οποίους αυτή είχε σεξουαλική επαφή. Με αυτό τον τρόπο ο εν λόγω άνδρας γίνεται, όπως νομίζει ο ίδιος, αυτό που θα αποκαλούσαμε «κυρίαρχο αρσενικό».
Τι μπορούμε να μάθουμε λοιπόν από τις παρατηρήσεις του Φρόυντ για την ψυχολογία του έρωτα; Πρώτον, θα πρέπει να ανακαλύψουμε, άλλη μια φορά, την ασυνείδητη ροπή μας προς την καταστροφή και τον σαδισμό στις στενότερες σχέσεις μας. Ως μικρά παιδιά, ο καθένας από μας λαχταρούσε την αποκλειστική προσοχή της μητέρας, ή του πατέρα, ή όποιου άλλου προσώπου μας φρόντιζε. Στην κλασική κατάσταση ποθούσαμε να είμαστε ο αγαπημένος στρατιώτης της μαμάς ή το αγαπημένο κορίτσι του μπαμπά. Έπρεπε όμως να μοιραζόμαστε την περιορισμένη γονική στοργή με τα ενοχλητικά αδέρφια μας και, ακόμα χειρότερα, με τον σύντροφο της μαμάς —γενικά, τον πατέρα— ή με τον σύντροφο του μπαμπά — γενικά, τη μητέρα. Στην ενήλικη ζωή προσπαθούμε να επαναλαμβάνουμε αυτή την κατάσταση -συνήθως ασυνείδητα— χωρίζοντας ζευγάρια.
Ο Φρόυντ θα υπέθετε πως όταν παντρευόμαστε όχι μόνο εκπληρώνουμε την παλιά επιθυμία να έχουμε έναν ιδιαίτερο σεξουαλικό σύντροφο, όπως είχαν η μαμά και ο μπαμπάς, αλλά συνάμα νιώθουμε θλίψη και ενοχή ότι παντρευτήκαμε το λάθος πρόσωπο, κάποιον άλλο από τη μαμά ή τον μπαμπά που υπεραγαπούσαμε όταν ήμασταν μωρά και παιδιά. Πολλοί άνθρωποι, λοιπόν, όταν ανταλλάσσουν βέρες, έχουν ένα συνειδητό αίσθημα ευχαρίστησης και επιτυχίας, αλλά και έναν ασυνείδητο φόβο ότι έχουν προδώσει τους γονείς- μοιάζει σαν να τους λένε: «Κοίτα, μαμά, βρήκα μια γυναίκα πολύ καλύτερη από σένα», ή «Κοίτα, μπαμπά, ο άντρας μου βγάζει περισσότερα λεφτά από σένα». Οι ψυχοθεραπευτές έχουν συνειδητοποιήσει πως για να διαχειριστούν τα ζευγάρια αυτή την ενοχή συχνά αποφεύγουν το σεξ στον γάμο τους ως τρόπο να παραμένουν κρυφά πιστοί στους γονείς τους. Παρότι τέτοιες παρατηρήσεις μπορεί να μοιάζουν πολύπλοκες, ακόμα και παράδοξες, οι σύγχρονοι επαγγελματίες ψυχοθεραπευτές αντιμετωπίζουν επανειλημμένα αυτή την τάση στη δουλειά τους.
Με τον δείκτη διαζυγίων στη Βρετανία να φτάνει το 40%, ξέρουμε πολύ καλά πόσο οδυνηρός και τρωτός μπορεί να είναι ο γάμος. Ο Φρόυντ σίγουρα μας βοήθησε να καταλάβουμε ότι οι εκρήξεις και οι αναστολές που καταστρέφουν τις πιο στενές μας σχέσεις μπορεί συχνά να συμβαίνουν χωρίς τη συνειδητή μας επίγνωση ή τον συνειδητό μας έλεγχο. Όταν όμως αναγνωρίζουμε πως το να είμαστε σε ένα ζευγάρι —κάτι που οι περισσότεροι ποθούμε— μπορεί επίσης να είναι κάτι που μας τρομοκρατεί βαθιά, έχουμε την ευκαιρία να αναζητήσουμε βοήθεια αν βρεθούμε σε δυσκολία.
Επιπλέον, όσα έγραψε ο Φρόυντ για την ψυχολογία του έρωτα μπορούν να μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε τις κρυφές επιθυμίες που μπορεί να λανθάνουν κάτω από τον συνειδητό μας πόθο. Ευτυχώς, την επόμενη φορά που θα μας σαγηνεύσει ερωτικά η θέα ενός παντρεμένου ατόμου που φορά μια αστραφτερή χρυσή βέρα, θα μπορούμε να το προσεγγίσουμε πιο επιφυλαχτικά, έχοντας συνείδηση του γεγονότος ότι μπορείς να μας σαγηνεύσει η βέρα (και αυτό που αντιπροσωπεύει, δηλαδή την επιθυμία να πληγώσουμε έναν ανταγωνιστή), καθώς και η δυνατότητά μας να προκαλούμε πόνο, αντί για τις καμπλύλες του στήθους ή τα γυμνασμένα μπράτσα. Και την επόμενη φορά που θα χάσουμε το ενδιαφέρον μας για τον άνθρωπο που έχουμε παντρευτεί, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ίσως τον μπερδέψαμε κρυφά με τους γονείς μας που μας φρόντιζαν στην πρώιμη παιδική ηλικία.
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΖΩΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΡΟΫΝΤ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου