Κάθε φορά που βρίσκω το νόημα της ζωής το αλλάζουν

“Κάθε φορά που βρίσκω το νόημα της ζωής το αλλάζουν”
ΡΑΪΝΧΟΛΝΤ ΝΙΜΠΟΥΡ, ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ (1892 – 1971)

ΤΩΡΑ ΜΟΥ ΤΟ ΛΕΣ!
Αυτή η ρήση με ώθησε να παρατήσω το σημειωματάριο των “Λακωνικών” μου στα μέσα της τέταρτης δεκαετίας της ζωής μου. Το όλο εγχείρημα μου φάνηκε αφελές και μάταιο.
Νισάφι πια.

Όμως, περίπου σαράντα χρόνια αργότερα, να με πάλι να με συναρπάζουν οι ιδέες αυτών των φιλοσόφων για το πώς να ζούμε τη ζωή μας. Και τώρα που συλλογίζομαι ξανά τη ρήση του Νίμπουρ με μπερδεύει πιο πολύ από ποτέ – πράγμα που μάλλον ήταν ο σκοπός του καθηγητή Νίμπουρ.

Ο Νίμπουρ, όπως ο μέντοράς του, ο θεολόγος Πάουλ Τίλλιχ, ανέλυσε το πρόβλημα του ανθρώπου με υπαρξιστικούς όρους. Και οι δύο διανοητές έθεσαν το εξής βασικό ερώτημα: Γιατί δεν μπορεί ο άνθρωπος να απαλλαγεί από την αμαρτία, εφόσον είναι απόλυτα ελεύθερος να δημιουργήσει τον εαυτό του και τις αξίες του;

Η απάντηση, λέει ο Νίμπουρ, είναι ότι ο άνθρωπος, ακόμη κι όταν είναι πνευματικά προσηλωμένος στον Θεό, παραμένει δέσμιος ενός πεπερασμένου νου που δεν μπορεί ποτέ να κατανοήσει πλήρως τις υπερβατικές θεϊκές αξίες.

Δεν είμαστε σε θέση να συλλάβουμε στην εντέλεια την έννοια της αμαρτίας. Δεν μπορούμε να υπερβούμε αυτή την υπαρξιακή διττότητα· έχουμε την ικανότητα να στοχαζόμαστε πάνω στη θνητότητά μας, στο καλό και στο κακό και στο “νόημα της ζωής”, αλλά όχι τη δυνατότητα να αποκτήσουμε συνολική εποπτεία των πραγμάτων. Απλώς δεν είμαστε κατάλληλα εξοπλισμένοι για κάτι τέτοιο.

Ο Νίμπουρ ασχολήθηκε επίσης με τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο της εμμένειας του Θεού, στον κόσμο των πολιτισμών και των κοινωνιών και των πολιτικών πεποιθήσεων.

Μετά την άνοδο του ναζισμού άρχισε να εστιάζει στη “νοοτροπία του κοπαδιού”, την οποία απεχθανόταν τόσο ο Νίτσε. Ο Νίμπουρ αναλογίστηκε μελαγχολικά την αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στην κομφορμιστική ανθρώπινη συμπεριφορά. Επίσης, όπως ο Νίτσε, πίστευε πως όσο παραμένουμε προϊόν του πολιτισμικού μας περιβάλλοντος δεν μπορούμε να υπερβούμε τις αξίες του.

Νομίζω πως αυτό είχε κατά νου όταν έγραψε αυτοσαρκαστικά: “Κάθε φορά που βρίσκω το νόημα της ζωής το αλλάζουν”. Μέσα σε ένα πολιτισμικό περιβάλλον οι φιλοσοφίες της ζωής, όπως οι πολιτικές πεποιθήσεις και τα διαφημιστικά σλόγκαν, γνωρίζουν την άνοδο και την πτώση. Όταν ξανακοιτάω τις πρώτες καταχωρίσεις μου στο σημειωματάριο συνειδητοποιώ πόσο πολύ είχα επηρεαστεί από τις φιλοσοφικές μόδες των δεκαετιών του 1960 και του 1970, πόσο άκριτα αποδεχόμουν τον κοινωνικό μηδενισμό και τον εγωκεντρισμό του Άλντους Χάξλεϋ και του Τίμοθυ Λίρυ, παράλληλα με την υπαρξιακή ανία και τη μελαγχολία του Αλμπέρ Καμύ και του Ζαν Πολ Σαρτρ. Αναμφίβολα, λοιπόν, είχα εν μέρει μια νοοτροπία του κοπαδιού.

Ωστόσο, αυτοί οι διανοητές με βοήθησαν όντως να δω τη φιλοσοφία ως έναν τρόπο για να διαμορφώσω στοχαστικά τη ζωή μου.

Ε, κάπου εδώ ακούω τον Άνταμ Φίλλιπς να με νουθετεί να πάψω να σκέφτομαι το παρελθόν μου και κατ’ επέκταση όλα τα σενάρια γύρω από το τι θα μπορούσα να είχα κάνει.

Ας πούμε, λοιπόν, ότι το εμπεδώσαμε, κύριε Νίμπουρ:

Από λεπτό σε λεπτό θα αλλάξουν το νόημα της ζωής.

Ξανά.